Bijenplanten_web

kamperfoeliefamilie 421
Kleine kaardebol (Dipsacus pilosus)
Het geslacht Kaardebol (Dipsacus) van de Kamperfoeliefamilie
(Caprifoliaceae) telt 12 soorten. In ons land zijn twee
soorten inheems: de Kleine kaardebol en de Grote kaardebol
(Dipsacus fullonum). De laatste wordt ook veel in tuinen
aangetroffen. De bloemen van deze soort worden druk door
hommels bezocht. Bloemen van de Kleine kaardebol hebben
een kortere bloemkroon en zijn erg in trek bij honingbijen.
Op het eerste gezicht doet de bloeiwijze van de Kleine kaardebol
niet direct denken aan die van de Grote kaardebol, die
fors en cylindrisch is en in uitgebloeide toestand nog lang de
plant blijft sieren. Het bloemhoofdje van de Kleine kaardebol
is kleiner, rond en minder opvallend.
Tweejarig
De Kleine kaardebol gedijt het best op een vochtige beschaduwde
plaats. De plant is tweejarig. In het eerste jaar
ontwikkelen zich een stevige penwortel en een dichte bladrozet.
Door de aanwezigheid van de penwortel laat hij zich
moeilijk verplanten. In afwijking van andere soorten zijn de
bladeren gesteeld.
Er zijn twee bladvormen: enkelvoudige en driedelige met twee
kleine zijslippen en een grote eindslip. De bladrozet bestaat uit
enkelvoudige bladeren. Aan de bloeistengels, die het tweede
jaar tot ontwikkeling komen, vinden we beide vormen.
De soort dankt haar wetenschappelijke naam aan de stekelige
beharing op de stengels: pilosus betekent harig.
bol een uitgesproken insectenbestuiver. Onder aan het bloemhoofdje
bevinden zich gewimperde omwindselbladen.
De bloemen hebben een onderstandig vruchtbeginsel en lijken
twee kelken te hebben: een bovenstandige komvormige kelk
en een onderstandige ‘buitenkelk’. Deze laatste omsluit het
vruchtbeginsel en wordt het bijzonder omwindsel genoemd.
Kruisbestuiving wordt in de hand gewerkt doordat de meeldraden
buiten de bloemkroon steken en zo makkelijk stuifmeel
afgeven. Later komt ook de stamper tevoorschijn om het
stuifmeel van bij voorkeur een andere plant op te vangen van
bezoekende insecten. De bloemen zijn proterandrisch.
De geelachtig witte bloemkroon is aan de basis buisvormig.
Naar boven wordt hij wijder en heeft aan de rand vijf slippen.
De nectar wordt op de bovenzijde van het vruchtbeginsel
afgescheiden en kan zich in de nauwe bloembuis verzamelen.
Aan de voet van iedere bloem staat een stroschub, die na het
verwelken van de bloem niet afvalt. Ze geven het uitgebloeide
bloemhoofdje een bijzonder accent.
Putters
De vrucht is een nootje, waarvan de wand wordt gevormd
door het bijzonder omwindsel. Putters zijn verzot op de tussen
de stroschubben staande nootjes. Bij het zoeken en pikken
vliegen de nootjes in het rond en worden op die manier
verspreid. Soms knakken de stengels onder het gewicht van
de vogels.
In de winter
Nadat in het najaar de bladeren zijn verdord en afgevallen,
blijven de verdroogde stengels met de uitgebloeide hoofdjes
staan nog lang overeind. In de winter zijn na een sneeuwbui
de uitgebloeide bloemhoofdjes heel decoratief in het witte
landschap.
Insectenbloeier
In juli en augustus staat de plant in volle bloei. Onder gunstige
omstandigheden kan hij dan een hoogte hebben bereikt van
ongeveer twee meter. De bloemen staan dicht bij elkaar in een
hoofdje. Daardoor vallen de bloemen beter op voor insecten.
Evenals de andere soorten van het geslacht is de Kleine kaardeplaat
198. Kleine kaardebol
A bloeiwijze; B driedelig blad; C bloem met stroschub; D stroschub;
E stuifmeelkorrel (tricolpaat/triporaat), polair aanzicht; F nootje;
G zaad.