Bijenplanten_web

kamperfoeliefamilie 419
Spoorbloem (Centranthus ruber)
Spoorbloem, ook Rode valeriaan genoemd, is één van de
12 soorten van het geslacht Centranthus van de Kamperfoeliefamilie
(Caprifoliaceae). De geslachtsnaam Centranthus is
afgeleid van het Griekse kentron (spoor) en anthos (bloem);
bij alle soorten hebben de bloemen een spoor. Het geslacht is
inheems in Zuid-Europa.
Wasachtig berijpt
De plant heeft een korte houtige wortelstok en wordt ongeveer
een meter hoog. Onderaan de plant zijn de kruisgewijs tegenover
elkaar staande bladeren kortgesteeld en lancetvormig,
bovenaan zittend en driehoekig. De stevige rechtopstaande
stengels zowel als de bladeren zijn zeegroen en geheel wasachtig
berijpt.
De bloeiwijzen ontwikkelen zich als eindelingse bijschermen.
Bij iedere vertakking in het scherm bevindt zich een steunblaadje.
De roze tot diep rozerode bloemkroon bestaat uit een
negen millimeter lange bloembuis en een vijflobbige rand.
Onder aan de bloembuis zit een ongeveer vier millimeter
lange spoor, waarin de nectar wordt afgescheiden.
Variabele bloemgeur
De bloemen zijn duidelijk proterandrisch. In een bloeiwijze zijn
de verschillende bloeistadia heel goed te zien. Eerst komt de
enig aanwezige, met de bloemkroon vergroeide, meeldraad tot
ontwikkeling. De stamper is dan nog kort en iets omgebogen.
Nadat de helmknop is opengegaan en het stuifmeel aan bezoekende
insecten is toevertrouwd, buigt de meeldraad naar
beneden. Door het strekken en verder uitgroeien van de
stamper komt de stempel op de plaats waar zich eerder de
helmknop bevond. De bloemen verspreiden een zwakke geur.
Je moet je neus tussen de bloemen steken om de geur waar te
nemen. ‘s Morgens vroeg ruiken de bloemen lekker, overdag is
er bijna geen geur en ‘s avonds is de geur versterkt met een
aaslucht.
Motten en bijen
In haar boek Floral Biology rangschikt Mary Percival (1969)
de Spoorbloem onder de mot- of nachtvlinderbloemen.
Toch worden de bloemen ook door honingbijen bezocht.
Ondanks de lange bloembuis halen bijen toch nectar op de
bloemen. De bloembuis is in lengterichting door een dun
tussenschot in tweeën gedeeld. In de ene helft bevindt zich de
stamper. De andere helft is bezet met naar beneden gerichte
haren en gaat naar beneden over in het spoor met het nectarium.
De nectar stijgt in het smalle deel van de bloembuis
omhoog, waardoor hij bereikbaar wordt en opgenomen kan
worden.
Grote stuifmeelkorrels
Er wordt ook stuifmeel verzameld. De klompjes zijn groot en
lichtbruin. De stuifmeelkorrels zijn groot. Opvallend zijn de
stekeltjes op de dunne wand van de kiemopeningen. Als de
korrel kiemt en de inhoud naar buiten komt, staan de stekeltjes
in een walletje langs de rand van de kiemopening. In de plaat
is dit voor één kiemopening aangegeven.
Kelk voor windverspreiding
Tijdens de bloei is de op het vruchtbeginsel staande kelk
onopvallend. Hij is dan nog klein en naar binnen omgerold.
Bij rijping van de vrucht groeit hij verder uit en vormt uiteindelijk
een kroontje met lange geveerde haren. Dat dient voor
verspreiding van de vrucht door de wind. Elke vrucht bevat
één zaad.
Voor de tuin
De Spoorbloem is een geschikte plant voor de tuin. Hij moet
echter wel in bedwang worden gehouden, want hij heeft
neigingen te gaan woekeren. Bovendien laat hij zich gemakkelijk
uitzaaien. In Zuid-Europa groeit de plant op warme
plaatsen op een rotsachtige bodem. Waar de soort in cultuur
voorkomt, wordt hij ook verwilderd op muren aangetroffen.
Wellicht is de Spoorbloem geschikt voor begroeiing van
stenige geluidswallen.
plaat 197. Spoorbloem
A bloeiwijze; B en C blad van onderaan en bovenaan de plant;
D en E bloem in mannelijk en vrouwelijk stadium; F stuifmeelkorrel
(tricolpaat), polair aanzicht; G vrucht met uitgegroeide kelk;
H vrucht.