Bijenplanten_web

lipbloemenfamilie 375
Stachys grandiflora
Het geslacht Andoorn (Stachys) is met ongeveer 200 soorten
een van de grotere geslachten binnen de Lipbloemenfamilie
(Lamiaceae). Met uitzondering van Australië en de poolgebieden
is het over de hele wereld verspreid. In ons land
komen zes soorten voor. Cultivars van twee andere soorten
zijn bekende sierplanten: Ezelsoor (Stachys byzantina) en
Stachys grandiflora. Deze laatste is inheems in de Kaukasus,
Turkije en Iran. De hier beschreven waarnemingen zijn
gedaan aan de cultivar ‘Superba’.
Eindelingse bloeiwijzen
Stachys grandiflora is een fraaie tuinplant. De langgesteelde
onderste bladeren vormen een rozet. Ze zijn aan de voet hartvormig
en hebben een grof gekartelde rand. Aan de bovenzijde
liggen de nerven verdiept. De plant heeft rechtopstaande
bloeistengels met hooguit drie paar tegenoverstaande bladeren.
Soms vormen zich in de oksels van de onderste bladeren eveneens
bloeistengels. De donkerpurperroze bloemen staan dicht
opeen in bijschermen in de oksels van kleine schutbladen aan
de uiteinden van de bloeistengels. De kroon bestaat uit een
buisvormig deel, een bovenlip en een onderlip. Hij is zowel
van binnen als van buiten behaard.
Meeldraden eerst
De bloemen zijn proterandrisch: eerst komt het stuifmeel vrij.
De vier meeldraden liggen tegen de onderzijde van de bovenlip
en het stuifmeel komt daardoor op de bovenzijde van insecten
die nectar komen puren. Na verloop van tijd groeit de stijl
verder verder uit en steekt de stempels ver buiten de bloemopening,
zodat bezoekende insecten er met de rug langs strijken.
Voor het opnemen van de nectar is een lange tong nodig, want
het buisvormig deel van de bloemkroon is ongeveer een centimeter
lang en het nectarium ligt op een discus aan de basis van
het vruchtbeginsel. Wolbijen met een tonglengte van 9 tot 10
millimeter en hommels met een nog langere tong hebben er
geen moeite mee. De onderlip van de bloemen is voor insecten
een geschikte landingsplaats. Op de helmknoppen en op het
vruchtbeginsel zitten glanzende klierbolletjes.
Plantsoen in bloei
Enkele jaren geleden stond begin augustus het plantsoen aan
de Vondellaan in Leiden in volle bloei. Er stonden grote groepen
vaste planten: onder meer Gewone lavendel (Lavandula
angustifolia), Zonnekruid (Helenium-hybriden), Grote kattenstaart
(Lythrum salicaria), een Duizendblad-soort (Achillea
filipendulina) en Stachys grandiflora ‘Superba’. Zonnig warm
weer is ideaal om het insectenbezoek op zo’n plek te bekijken.
Mijn bijenvolken stonden in de directe omgeving! Op de
grote gele schermen van het duizendblad was geen insect te
zien. De Kattenstaart en de laatste bloemen van de Lavendel
hebben belangstelling van hommels en een enkele honingbij.
Ook is er nog een enkele zweefvlieg te vinden. Opvallend is
dat het Zonnekruid alleen maar bezoek heeft van honingbijen.
De buisbloemen van de plant zijn maar drie millimeter lang
en er is gezien de drukte veel te halen voor de bijen. Hommels
talen er niet naar deze plant en geven de voorkeur aan andere
bloemen in de directe omgeving. Insecten met een lange tong
bezoeken bij voorkeur bloemen met een lange kroonbuis en
dus met diep gelegen nectar. De bloemen van Stachys
grandiflora worden dan ook druk bezocht door hommels en
wolbijen.
Vermeerdering
In de vruchtkelk vormen zich na bestuiving maximaal vier
nootjes. Ze blijven na rijping soms nog lang in de kelk.
Wie de plant wil vermeerderen kan hem het best op gezette
tijden scheuren, want het is niet zeker dat uit zaad de originele
cultivar tevoorschijn komt.
plaat 175. Stachys grandiflora
A habitus van bloeiende plant; B bloeiwijze; C blad onder aan de
plant; D bloem in vrouwelijk stadium; E meeldraden; F stuifmeelkorrel
(tricolpaat): 1 polair aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht;
G stamper; H vruchtbeginsel met nectarium; I nootjes.