Bijenplanten_web

lipbloemenfamilie 355
Hartgespan (Leonurus cardiaca)
Hartgespan behoort tot de Lipbloemenfamilie (Lamiaceae).
Waarschijnlijk is de soort uit Azië afkomstig en heeft haar
aanwezigheid in een groot deel van Europa te maken met
de geneeskrachtige werking die men aan de plant toeschreef.
Als geneeskruid werd zij veel gekweekt en zoals wel vaker is
gebeurd met cultuurplanten is ook Hartgespan verwilderd.
De soort gedijt op vochtige, kalkhoudende grond die rijk is
aan stikstof, net als de Grote brandnetel (Urtica dioica), die
dan ook een geduchte concurrent van Hartgespan is.
Dicht behaard
Hartgespan is een overblijvende plant met een korte penwortel.
Vroeg in het jaar ontwikkelen zich de vierkante dicht behaarde
stengels. De bladeren zijn kruisgewijs tegenoverstaand en aan
beide zijden behaard, het meest op de nerven aan de onderzijde
en langs de rand. De vorm van de bladeren is niet overal
gelijk. Onderaan de plant zijn ze hartvormig. Verder naar
boven zijn ze groter en handvormig met spitse lobben. In de
bloeiwijzen worden ze weer kleiner. Hartgespan kan manshoog
worden en bloeit van juni tot augustus.
Veel nectar
De bloemen verschijnen in bladokselstandige schijnkransen
die uit twee dicht tegen elkaar zittende bijschermen bestaan.
De kelk is trechtervormig en heeft vijf scherpe tanden.
De roze kroon bestaat uit een buisvormig deel, een vooruitstekende
bovenlip en een omlaag gebogen onderlip. De bovenlip
is aan de bovenzijde sterk behaard. De vier meeldraden zijn
onder op de kroon ingeplant en liggen naast elkaar goed
beschermd tegen de onderzijde van de bovenlip. De middelste
zijn korter dan de buitenste en bovendien behaard. De bloemen
zijn proterandrisch. Als het stuifmeel vrijkomt, ligt de nog
niet volledig ontwikkelde stamper tussen de meeldraden
verscholen. Na de stuifmeelafgifte buigen de meeldraden opzij
en strekt de stamper zich. In dit stadium van de bloei buigt
de bovenlip naar achteren. De bloemen van Hartgespan
produceren veel nectar. Die komt onder in de bloem vrij,
wordt door een haarkrans beschermd en is makkelijk bereikbaar
voor insecten met een korte tong.
Bijenbezoek
Door de overvloedige nectarafscheiding is Hartgespan een
bijenplant bij uitstek. De bloemen zijn echter ook erg geliefd
bij de Grote wolbij (Anthidium maculatum). Als deze op Hartgespan
vliegt, hebben honingbijen, hommels en andere bijen
daarop geen schijn van kans meer. Ik heb het gedrag van de
Grote Wolbij op Hartgespan eens een poosje gevolgd.
Er vlogen een aantal vrouwtjes en één mannetje op een plant.
De vrouwtjes vlogen regelmatig van bloem naar bloem.
Het mannetje vloog tussen de stengels en rond de plant. Af en
toe werd de vlucht onderbroken door even in de lucht ‘stil te
staan’, of een bloem of vrouwtje op een bloem te bezoeken.
Het laatste vermoedelijk voor een paring. Wee de hommel of
honingbij die ook nectar wilde puren, deze werd hardhandig
door het zeer snel vliegende mannetje weggejaagd. Ook mannetjes
van de Grote wolbij kregen geen kans om in de buurt te
komen. Soms rolden ze vechtend over de grond.
Winterstaander
Na de bloei valt de kroon af en blijft de kelk aan de plant
vastzitten. Daarin rijpen de nootjes. Hartgespan is een winterstaander.
In de herfst verdorren de bladeren, maar de stengels verhouten
en blijven in de winter over. De nootjes worden door de wind
uit de verdroogde kelken geschud of worden verspreid doordat
de behaarde kelken aan langskomende dieren hechten.
plaat 165. Hartgespan
A bloeiwijze; B blad onder aan de plant; C blad halverwege de plant;
D bloemknop; E bloem in mannelijk stadium; F bloem in vrouwelijk
stadium; G binnenste meeldraden; H buitenste meeldraden; I stuifmeelkorrel
(tricolpaat), polair aanzicht; J stamper; K nootje.