Bijenplanten_web

uwbladigenfamilie 307
Slangenkruid (Echium vulgare)
Echium behoort tot de Ruwbladigenfamilie (Boraginaceae)
en telt ongeveer 40 soorten, Slangenkruid is de enige
inheemse soort en komt algemeen voor op warme, niet
te vochtige plaatsen op zandige, veelal kalkrijke grond.
Op plaatsen waar de grond omgewerkt is, kan de soort
‘spontaan’ tot ontwikkeling komen.
Slangenkruid heeft zijn naam vermoedelijk te danken aan
de vorm van de stijl en stempels, die aan een slangentong
doet denken. De bladeren zijn ruw, doordat ze van boven en
onder bezet zijn met lange haren. De stengel is dicht bezet
met lange en korte haren.
Veranderende bloemkleur
Slangenkruid is tweejarig en overwintert met een bladrozet.
In het tweede jaar komt een rechtopstaande bloeistengel met
verspreid staande bladeren tot ontwikkeling. De bloemen
staan in dubbele, omlaag gekromde schichten aan het einde
van deze stengel. Van mei tot september ontrollen de schichten
en komen de bloemen tot ontwikkeling. In het knopstadium
is de kroon rozerood. Volledig open bloemen zijn hemelsblauw.
Bloembouw
De kroon is trechtervormig en heeft een scheve rand met vijf
lobben. De bloemen staan schuin omhoog, waardoor de rand
van de bloemkroon verticaal staat. Er zijn vijf meeldraden:
een korte in het midden boven in de bloem, en vier lange, die
paarsgewijs onder in de bloem staan en ver buiten de kroon
steken. De helmdraden zijn met de kroon vergroeid. De korte
meeldraad is omlaag gebogen en verdeelt daardoor de bloemopening
in twee helften. Het nectarium bevindt zich onder in
de bloem. Elke bloem staat twee dagen in bloei. De eerste dag
komen de meeldraden tot ontwikkeling en wordt het stuifmeel
afgegeven. De tweede dag krommen de meeldraden zich
en is inmiddels de stamper verder uitgegroeid, met de stempels
op de plaats waar zich eerder de helmknoppen van de lange
meeldraden bevonden.
Eivormige stuifmeelkorrels
De stuifmeelkorrels van Slangenkruid zijn relatief klein.
Van opzij gezien (equatoriaal aanzicht) zijn de korrels eivormig.
Ze hebben drie kiemopeningen, die ‘de stompe’ pool dichter
benaderen dan de ‘spitse’ pool. Het korreloppervlak is kleverig
waardoor de korrels zich makkelijk aan de beharing van
insecten hechten.
Insectenbloemen
Slangenkruid wordt door veel soorten insecten bezocht.
Hoewel de bloemen geen geur lijken te verspreiden, zijn het
uitgesproken insectenbloemen.
Bijenbezoek
Tijdens de eerste dag van de bloei landen de honingbijen
op de meeldraden, waarbij de bovenste meeldraad en die
van het middelste paar onderaan in de bloem naar beneden
worden gedrukt en met de onderzijde van de bij in aanraking
komen. De meeldraden van het andere paar strijken langs
de zijkanten van de bij. Hierdoor krijgt de bij zowel aan de
onderzijde als aan de zijkanten stuifmeel in de beharing.
Tijdens de tweede dag van de bloei komen de stempels
ongetwijfeld in aanraking met de onderzijde of met de zijkanten
van de bij.
Nootjes
Direct na de bloei valt de bloemkroon af. De sterk behaarde
kelkslippen groeien verder uit tot het dubbele van de oorspronkelijke
lengte. De kelkslippen vormen later een omhulsel
rond de rijpe vrucht. Deze vrucht is splitvrucht met driekantige
ruwe nootjes. Per bloem kunnen vier nootjes tot ontwikkeling
komen, maar meestal zijn het er minder.
plaat 141. Slangenkruid
A bloeiende plant; B bloeiwijze; C blad van onderste deel van stengel;
D meeldraden; E stuifmeelkorrel (tricolpaat): 1 polair aanzicht,
2 equatoriaal aanzicht; F stamper; G stempels; H kelk met rijpe
splitvrucht; I nootje.