Bijenplanten_web

uwbladigenfamilie 303
Bernagie (Borago officinalis)
Bernagie, ook wel Borago of Komkommerkruid genoemd,
behoort tot de Ruwbladigenfamilie (Boraginaceae). De soort
is niet inheems, maar afkomstig uit het westelijke deel van het
Middellandse-Zeegebied. Toch is zij in ons land makkelijk te
kweken. Bijzondere eisen worden niet aan de grond gesteld,
alhoewel de plant het vooral goed doet op vochtige, voedselrijke
plekken. De plant kan dan 80 tot 100 centimeter hoog
worden.
Dichte beharing
Bernagie is een éénjarige plant, waarop bijen van juni tot in
de herfst terecht kunnen voor nectar en stuifmeel. De plant is
vooral op de stengels dicht behaard. De onderste bladeren zijn
gesteeld, eirond en langs de randen en op de onderzijde op de
nerven sterk behaard.
De bloeiwijze is een schicht. De bloemknoppen zijn schuin
omlaag gericht. Bij het opengaan richt de bloemsteel zich
omhoog. In het begin van de bloei is de stervormige bloemkroon
roze, welke kleur spoedig in blauw verandert. Tijdens
de bloei buigt de bloemsteel weer terug en wijst de bloem
schuin omlaag. Halverwege van de bloem bevinden zich nabij
de korte kroonbuis vijf witte keelslippen. Met uitzondering
van deze slippen reflecteert de bloemkroon in sterke mate
ultraviolet. Voor honingbijen zijn de bloemen van Bernagie
bijenviolet. Op de kroonbladen zijn voor de bijen bovendien
nog strepen zichtbaar, welke weinig ultraviolet terugkaatsen.
Strooibusje
De meeldraden hebben een bijzondere vorm. De helmdraad is
aan de basis verbreed en heeft een paars, gebogen uitsteeksel
dat tot halverwege de helmknop reikt. De vijf helmknoppen
staan dicht tegen elkaar en vormen samen een ‘strooibusje’.
Als ze zich beginnend bij de top aan de binnenzijde openen,
valt het stuifmeel in het strooibusje. Als een bij de overvloedig
geproduceerde suikerrijke nectar wil puren, moet ze met haar
tong tussen de meeldraden door. De nectar wordt namelijk
aan de basis van het vierhokkige vruchtbeginsel afgescheiden
en verzamelt zich tussen de verbrede helmdraden van de meeldraden.
Bij het bewegen van de meeldraden komt er in het
strooibusje een opening en valt er stuifmeel op de onderzijde
van de hangende bij. Na een paar dagen valt de bloemkroon
af. De kelkbladen blijven zitten, buigen zich over het vruchtbeginsel
en groeien na de bloei verder. Ze worden breder en
twee keer zo lang. Ze hebben een functie in het assimilatie
proces. Tegen de tijd dat de vruchten rijp zijn buigen de kelkbladen
uiteen.
Mieren
Bernagie is een myrmecochoor: de vruchten of zaden worden
door mieren verspreid. Bij het afvallen blijft een deel van de
bloembodem aan de vruchten zitten. Het halfronde witte
aanhangsel bevat vetten waar mieren verzot op zijn. Ze zoeken
de vruchten op en verslepen ze. Myrmecochore planten hebben
over het algemeen rechtopstaande zwakke stengels. Zo ook de
Bernagie, die bij regen en wind spoedig tegen de grond slaat.
De bloeistengels richten zich daarna wel weer omhoog en de
bloei kan daarna ongestoord doorgaan.
plaat 139. Bernagie
A stengel met bladeren en bloemen; B blad van onderste deel van
stengel; C stamper; D meeldraad met keelslippen; E meeldraad;
F stuifmeelkorrel (stephanocolporaat), schuin polair aanzicht; G en
H vruchten: aan begin en eind van rijping (let op de kelk); I nootje.