Bijenplanten_web

zeepboomfamilie 263
Witte paardenkastanje (Aesculus hippocastanum)
De Witte paardenkastanje behoort tot het geslacht Aesculus
van de Zeepboomfamilie (Sapindaceae). Het telt 13 soorten,
die als boom of struik voorkomen in de gematigde streken
van het noordelijk halfrond.
Opvallende bloesem
De Witte paardenkastanje kan tot 30 meter hoog worden en
heeft een brede kroon. De boom heeft tegenoverstaande,
handvormig samengestelde bladeren. De zittende blaadjes
hebben een onregelmatig getande rand. In mei en juni tooien
de kastanjebomen zich met opvallende kegelvormige bloemtrossen
(‘kaarsen’). De bloemen staan op stevige stengels.
In een tros bevinden zich meestal mannelijke en tweeslachtige
bloemen. De mannelijke, waarin de ontwikkeling van de
stamper achterwege is gebleven, staan bovenin de tros.
Daaronder staan tweeslachtige, waarvan de onderste
functioneel vrouwelijk zijn, omdat de stuifmeelkorrels steriel
zijn.
Verandering van kleur en geur
De met elkaar vergroeide kelkbladen staan klokvormig rond
de vijf witte kroonbladen. Deze laatste hebben een lange nagel
en een gewimperde rand. De bovenste twee kroonbladen zijn
groter dan de andere en hebben bij het openen van de bloem
boven de nagel een gele vlek, die tijdens de bloei oranje is en
later rood wordt. De bloemen produceren nectar in de gele fase
en het begin van de oranje fase. Behalve dit optische aspect van
het nectarmerk is er ook nog de intensievere geur van de vlek.
De vlek blijft geuren, ook als na de verkleuring van geel naar
rood de geur van de rest van de bloemkroon is veranderd.
Uit onderzoek is gebleken dat hommels aanvankelijk zowel
bloemen met gele vlekken als met rode bezoeken. Als ze ontdekt
hebben dat in het rode stadium geen nectar aanwezig is
vliegen ze alleen nog op geelgevlekte bloemen. Bijen kunnen
het verschil in geur van het nectarmerk en de rest van de bloem
waarnemen.
Bewegende meeldraden
Tegen het opengaan van de bloemknoppen steken de meeldraden
al naar buiten. Toch komt het stuifmeel pas vrij na het
rijp worden van de stempels. De bloemen zijn dus proterogyn,
dat wil zeggen dat eerst de stamper rijp is om ‘vreemd’ stuifmeel
te ontvangen en dat daarna het eigen stuifmeel wordt
afgegeven. Bij het openen van een bloem hangen de meeldraden
naar beneden. Even voor het opengaan van de helmhokken
richten ze zich op en staan naast de stamper uitgestrekt in de
bloem. Later buigen ze weer terug.
Honingzoete nectar
Het nectarium ligt op de bloembodem tussen de nagels van de
bovenste kroonbladen en de meeldraden. De bijen landen op
de stamper en de meeldraden of op de bovenste kroonbladen
om nectar te puren. In het eerste geval wordt het achterlijf van
de bij geheel met roestbruin stuifmeel bepoederd. Het suikergehalte
van de nectar is zeer hoog: 65-75% saccharose, bijna
een verzadigde oplossing bij 20°C. Weinig planten hebben een
zo hoog suikergehalte. Het is daarom niet verwonderlijk dat
de Witte paardenkastanje druk door honingbijen en andere
insecten wordt bezocht.
Stekelige vruchten
Uit het driehokkige vruchtbeginsel ontwikkelt zich een
stekelige doosvrucht, die met drie kleppen opengaat. De vrucht
bevat meestal één, soms twee zaden, de bekende glimmendbruine
kastanjes.
plaat 119. Witte paardenkastanje
A bloeiwijze; B blad; C meeldraad; D helmknop; E stuifmeelkorrel
(tricolporaat): 1 polair aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht; F stamper;
G vrucht; H zaad.