Bijenplanten_web

kruisbloemenfamilie 249
Tuinjudaspenning (Lunaria annua)
Het geslacht Judaspenning (Lunaria) behoort tot de Kruisbloemenfamilie
(Brassicaceae) en telt drie soorten: Lunaria
annua, L. rediviva en L. telekiana. De laatste heeft een klein
areaal in oostelijk Albanië. Lunaria rediviva, door onze
zuiderburen Wilde judaspenning genoemd, komt voor in
Midden-, Zuid- en Oost-Europa. Onze Tuinjudaspenning is
afkomstig uit Zuid-Europa. Het is een van de weinige soorten
in de familie die als zaaiplant in cultuur is. De plant zaait
zich heel makkelijk uit en stelt geen hoge eisen aan de grond.
Namen
De Tuinjudaspenning heeft zijn naam te danken aan de vorm
van de vruchten. De Duitse naam is Silberblatt, wat verwijst
naar de zilverachtige glans van het tussenschot van de vrucht,
dat aan de plant blijft als de zaden zijn afgevallen. De Fransen
noemen de plant onder meer Medaille de Judas en Monnai de
pape. De Britten noemen hem Moneyflower of Pennieflower.
De wetenschappelijke naam van het geslacht verwijst naar
de vorm van de zaden: Lunaria is afgeleid van het Latijnse
lunarius, dat maanvormig betekent.
Wortels met verdikkingen
Van de drie genoemde soorten is de Tuinjudaspenning de
enige die niet overblijvend is. In ons land is de plant meestal
tweejarig. De wortels hebben sponsachtige verdikkingen,
waarin reservestoffen voor de bloei en de zaadzetting worden
opgeslagen.
Violette of witte bloemen
De plant heeft stevige rechtopstaande stengels, die met een
lange afstaande beharing zijn bezet. De bladeren zijn breed
hartvormig en hebben een onregelmatig grof getande rand.
Ze zijn zacht behaard, aan de onderzijde alleen op de nerven.
Onderaan de plant zijn de bladeren lang gesteeld, bovenaan
zijn ze zittend.
De Tuinjudaspenning bloeit van mei tot juli.
De bloemen zijn violet of wit. Bij violette bloemen is de kelk
donkerder violet dan de kroon. Witte bloemen hebben witte
kelkbladen met een lichtgroene top. De kelkbladen voor de
korte meeldraden zijn zakvormig. De twee andere kelkbladen
zijn korter. De helmknoppen van de korte meeldraden rijken
tot aan de stempel; ze zijn iets naar buiten gericht, waardoor
zelfbestuiving zo veel mogelijk wordt voorkomen. De nectariën
vinden we onder in de bloem. Ze liggen ringvormig rond de
voet van de korte meeldraden. De smalle bases (nagels) van
de kroonbladen worden door de rechtopstaande kelkbladen
bij elkaar gehouden en leiden zo de insecten(tong) naar de
nectariën. Bezoekende insecten moeten met hun tong langs
de stamper en tussen de meeldraden door om de nectar te
kunnen opnemen. Honingbijen verzamelen zowel nectar als
stuifmeel. De stuifmeelklompjes zijn lichtbruin. De bloemen
verspreiden een onaangename geur, die tegen de avond sterker
wordt.
Opvallende vruchten
Na de bloei vormen zich opvallende vruchten. Het vruchtbeginsel
groeit na bestuiving uit tot een plat, eivormig hauwtje.
Als de zaden rijp zijn laten de beide vruchtkleppen los en blijft
het tussenschot van de vrucht aan de plant zitten. De maanvormige
zaden blijven nog een poosje aan het tussenschot
hangen. De droge tussenschotten hebben een zilverglans en
worden vaak in droogboeketten verwerkt. Als de zaden op
de grond zijn gevallen kiemen ze spoedig, maar ze blijven
ongeveer vier jaar kiemkrachtig.
plaat 112. Tuinjudaspenning
A bloeiwijze; B blad onderaan plant; C ontluikende bloem; D meeldraden;
E stuifmeelkorrel (tricolpaat): 1 polair aanzicht, 2 equatoriaal
aanzicht; F stamper; G vrucht (hauwtje); H zaden.