Bijenplanten_web

kruisbloemenfamilie 245
Grote zandkool (Diplotaxis tenuifolia)
De bloemen van de Grote zandkool moeten wel heel
aantrekkelijk zijn voor honingbijen. Je kunt geen bloeiende
planten tegenkomen, hoe weinig ook bij elkaar, of er vliegen
bijen op. Door hun kleur zijn de bloemen ook wel heel
opvallend en bovendien verspreiden ze een bijzondere geur.
Twee inheemse soorten
Het geslacht Zandkool (Diplotaxis) behoort tot de Kruisbloemenfamilie
(Brassicaceae) en telt ongeveer 20 soorten.
Deze zijn vooral afkomstig uit het Middellandse-Zeegebied,
Noord-Afrika en Midden-Europa. In ons land zijn twee
soorten inheems: de Grote zandkool (Diplotaxis tenuifolia)
en de Kleine zandkool (Diplotaxis muralis). In ons land komen
ze van nature hoofdzakelijk in het duingebied voor.
De Grote zandkool is algemener dan de Kleine zandkool.
Het areaal van de Grote zandkool heeft zich in de recente tijd
sterk kunnen uitbreiden als gevolg van menselijk ingrijpen.
De plant gedijt namelijk heel goed op verstoorde gronden, die
bijvoorbeeld ontstaan bij uitbreidingen van woongebieden en
bij wegenaanleg.
Meerjarige plant
Grote zandkool is een meerjarige plant. Hij wordt 30 tot
80 centimeter hoog. De vertakte stengels zijn aan de basis vaak
houtig. Hoewel de hele plant bebladerd is, staan de meeste
bladeren toch onderaan de stengels. De bladeren zijn veerdelig.
Al in het eerste jaar kan de plant in bloei komen.
Bloeit van mei tot in de herfst
In mei verschijnen de eerste bloementrossen, waarin aan
het eind telkens nieuwe bloemen tot ontwikkeling komen.
In een tros staan doorlopend twee bloemen in volle bloei.
De bloei duurt tot in de herfst. De bloemen zijn tweeslachtig.
Ze hebben de bekende bloembouw van kruisbloemigen:
twee maal twee kruisgewijs tegenoverstaande kelkbladen met
daartussen vier kroonbladen. Er zijn zes meeldraden, twee
korte en vier lange. Wie de bloemen van de Grote zandkool
eenmaal heeft gezien, herkent de plant steeds weer aan de
bloemkleur. De bloemkroon is fel citroengeel. Het lijkt wel
of de kroonbladen lichtgevend zijn. De rand reflecteert ultraviolet.
Voor honingbijen zijn de bloemen daarom geel met een
bijenpurperen randje: het mengsel van geel en ultraviolet geeft
namelijk een kleur die door de bijen als purper wordt waargenomen.
Zoals ook bij andere soorten van de familie buigen de lange
meeldraden de helmknoppen naar die van de korte meeldraden,
boven de plaats waar de nectar wordt afgescheiden.
De bloemen hebben vier nectariën, waarvan er twee actief
zijn. Die liggen voor de korte meeldraden. De nectar verzamelt
zich tussen het niervormig nectarium en de voet van de meeldraad.
Er komt veel nectar vrij, hetgeen waarschijnlijk een
verklaring is voor het intensieve bijenbezoek. De niet actieve
nectariën zijn tongvormig en steken tussen de kroonbladen
naar buiten. In de namiddag wordt het puren van nectar
bemoeilijkt doordat de bloemen zich sluiten.
De bijen verzamelen ook stuifmeel. De klompjes zijn lichtgeel
tot lichtbruin. Voor kruisbestuiving is Grote zandkool aangewezen
op het bezoek van insecten. Als dat uitblijft, vindt er
zelfbestuiving plaats.
Vrucht
De vrucht is een hauw. Daarin zit een perkamentachtig tussenschot.
De zaden liggen aan beide zijden daarvan in twee rijen,
wat kenmerkend is voor het geslacht. De naam Diplotaxis
is afgeleid van het Griekse diplous (dubbel) en taxis (rij).
De Grote zandkool is van verwante soorten te onderscheiden
aan het stukje bloemas tussen de basis van de hauw en de aanhechting
van de overige bloemdelen. Na rijping van de zaden
gaat de hauw met twee kleppen open. De zaden komen in het
voorjaar tot ontkieming.
plaat 110. Grote zandkool
A stengel met bloeiwijze; B blad; C gesloten bloem; D meeldraad;
E stuifmeelkorrel (tricolpaat):1 polair aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht,
3 korreloppervlak (focus boven en in tectum); F stamper en
nectariën; G vrucht (hauw); H zaad; I kiemplant.