Bijenplanten_web

wegedoornfamilie 219
Sporkehout (Rhamnus frangula)
Sporkehout is meestal een struik, tot drie meter hoog, maar
onder bepaalde omstandigheden kan de plant zich boomvormig
ontwikkelen. De rechtopstaande takken dragen
horizontale twijgen, die eerst groen zijn en later roodbruin
aan de zonzijde. De struik gedijt goed op een zure, vochtige
grond, maar ook op droge zandgrond. Het is een pionier
in verlandingsgebieden waar zich wat hoger opgaande begroeiing
aan het vestigen is. Sporkehout wordt vaak in
bosplantsoenen aangeplant.
Allerlei namen
Voor een rijke bloei moet de plant regelmatig worden
gesnoeid. Vroeger werden de takken voor diverse doeleinden
gebruikt, met een regelmatige verjonging als gevolg. Het hout
leende zich goed voor het maken van houtskool en buskruit.
In de bijenteelt zijn de takken heel geschikt voor het spijlen
van korven. Door al die toepassingen heeft de plant diverse
namen gekregen. De naam Sporkehout is afgeleid van sprokkelhout.
In Friesland wordt de struik plaatselijk Bijespilehout of
Bijehout genoemd. Een veel gebruikte naam is ook Vuilboom,
ontleend aan de bedorven geur van de bast.
Twee soorten inheems
Sporkehout behoort tot de Wegedoornfamilie (Rhamnaceae),
die ongeveer 900 soorten omvat, waarvan er maar weinig in
Europa voorkomen. In ons land zijn twee soorten inheems:
Sporkehout en Wegedoorn (Rhamnus cathartica). Beide worden
veel door honingbijen en andere insecten bezocht. Deze soorten
lijken veel op elkaar.
Langdurige bloei
De struik bloeit op het jonge hout. Aan het eind van de jonge
twijgen staan de bloemen in kleine bijschermen in de oksels
van de brede elliptische bladeren. Die zijn glanzendgroen en
vanonder zwak behaard op de nerven. In mei verschijnen de
eerste bloemen en de bloei duurt tot in september. De bloemen
zijn klein en onopvallend door de groene kleur. Bezoekende
insecten moeten voor hun oriëntatie op de bloemen het vooral
van de geur hebben. De bloembodem is bekervormig.
Aan de rand staan afwisselend de groene kelkbladen en de
witte kroonbladen. De kroonbladen zitten als mutsjes om de
meeldraden. Het vruchtbeginsel is bolvormig en de stijl kort
en stomp. Het nectarium ligt op de bekervormige bloembodem
en is voor insecten met een korte tong gemakkelijk
bereikbaar. Er wordt veel nectar met een hoog suikergehalte
geproduceerd, met saccharose als hoofdbestanddeel.
Vermeerdering
In de nazomer is goed te zien hoe de kleur van de vruchten
van groen via rood in zwart verandert. Een steenvrucht heeft
meestal twee stenen, elk met één zaad. Vermeerdering van de
plant vindt hoofdzakelijk plaats door wortelopslag.
plaat 97. Sporkehout
A twijg met bladeren, bloeiwijze en vruchten; B bloem; C doorsnede
bloem; D opengeslagen kroonblad; E meeldraad; F stuifmeelkorrel
(tricolporaat), polair aanzicht; G stamper; H steen.