Bijenplanten_web

ijenbotanie 9
Fig. 3. Bloemen van de Winterakoniet (Eranthis hyemalis) hebben
grote kelkbladen en kleine komvormige kroonbladen, waarin de
nectar wordt afgescheiden. Foto: Arjen Neve.
voor het jonge plantje (embryo) dat na de bevruchting ontstaat.
Daarna groeit het vruchtbeginsel uit tot een vrucht en
de zaadknop tot een zaad (één tot heel veel per vrucht).
Zie verder onder Stuifmeel van bloemplanten: Wat is een
stuifmeelkorrel?
Bestuivers
Zelfbestuiving kan plaatsvinden wanneer stuifmeel van een
meeldraad op een stempel binnen dezelfde bloem terechtkomt.
Maar als een plant geen zaad kan vormen door zelfbestuiving,
hij is dan ‘zelfsteriel’ en afhankelijk van kruisbestuiving,
dan is hulp van buitenaf nodig. De meeste bloemplanten
zijn daarbij aangewezen op bestuiving door dieren,
zoals zoogdieren, vogels en insecten. Deze bezoeken de
bloemen meestal om daar hun voedsel (nectar, olie en/of stuifmeel)
uit te halen. De belangrijkste bestuivers zijn insecten,
vooral kevers (Coleoptera), vliesvleugeligen (Hymenoptera),
vliegen (Diptera) en vlinders (Lepidoptera). Er zijn ook
bloemplanten waarvan de bestuiving afhankelijk is van de
luchtstroom (windbestuiving) of van water (planten die onder
water bloeien). Sommige bloemen hebben bewegende meeldraden
die het stuifmeel op de stempel brengen als kruisbestuiving
uitblijft.
Honingbijen als bestuivers
Van de vliesvleugeligen hebben de bijen (Apoidea) zich het
sterkst aangepast aan de bloemplanten. Ze verzamelen zowel
nectar als stuifmeel. Solitair levende bijen vertonen een grote
afhankelijkheid van de planten die ze bestuiven, en zijn voor
het maken van hun nest sterk afhankelijk van het weer en het
vinden van een geschikte plaats. De Honingbij (Apis mellifera)
Fig. 4. Bij Muurpeper (Sedum acre) zitten de nectariën onderaan
op de vruchtbeginsels. Op deze foto glanst de nectar in de zon.
Foto: Arjen Neve.
is onafhankelijker en daarom ook beter geschikt als bestuiver.
Zij produceert zelf materiaal voor het nest in de vorm van was
en is het hele jaar actief als de temperatuur maar hoog genoeg
is. De Honingbij is polylectisch, dat wil zeggen dat zij een
breed scala van niet met elkaar verwante plantensoorten
bezoekt. De bijen bezoeken de planten uiteraard puur uit
eigen belang. Ze verzamelen er de nodige voedingsstoffen,
nectar en stuifmeel. Hiermee voorzien ze in de behoefte van
hun volk aan koolhydraten (nectar) en eiwitten (stuifmeel).
Wat betreft het verzamelen van nectar zijn er wel beperkingen.
De bloemen moeten overdag in bloei staan en de nectar moet
voor de bij bereikbaar zijn. Bovendien moet het gehalte aan
suiker in de nectar zodanig hoog zijn dat het door de bij kan
worden waargenomen. Ook voor het verzamelen van stuifmeel
is de bereikbaarheid een vereiste. Stuifmeel wordt ook
verzameld op bloemen van soorten zonder nectar, zoals de
Bosanemoon (Anemone nemorosa) en windbestuivers als
grassen (Poaceae), en van soorten waar de nectar onbereikbaar
is, zoals de Gevlekte dovenetel (Lamium maculatum; fig. 1) en
de Vingerhelmbloem (Corydalis solida).
In twee eigenschappen verschilt de Honingbij van de meeste
andere bestuivers.
1. Honingbijen zijn bloemvast, dat wil zeggen één enkele bij
bezoekt in een bepaalde periode (bijna) alleen bloemen van
dezelfde plantensoort. Bloemvastheid is het resultaat van
een leerproces, waarbij de combinatie vorm-kleur-geur
wordt ingeprent.