Bijenplanten_web

kamperfoeliefamilie 433
Echte valeriaan (Valeriana officinalis)
Het geslacht Valeriaan (Valeriana) behoort tot de Kamperfoeliefamilie
(Caprifoliaceae). In ons land zijn twee soorten
inheems: de Echte valeriaan en de Kleine valeriaan (Valeriana
dioica). De Echte valeriaan is een overblijvende plant die veel
voorkomt in hoge en ruige begroeiingen, vaak in oeverzones
waar de bodem ten gevolge van het schonen van de watergang
humusrijk is geworden. De naam Valeriana is vermoedelijk
afgeleid van het Latijnse valere (krachtig, iets waard zijn, zich
in goede staat bevinden). Vooral aan de wortels wordt een
geneeskrachtige werking toegeschreven. Veel geneeskrachtige
planten dragen de soortnaam officinalis. Dit is het bijvoeglijk
naamwoord van officina (opificina), wat Latijn is voor werkplaats
of winkel. Later kreeg dit de betekenis van provisiekamer
van een klooster, van een ruimte waar kruiden
bewaard worden en van apotheek.
Variabele bladvorm
De bladeren zijn oneven geveerd en hebben getande bladslippen.
Ze staan kruisgewijs tegenover elkaar aan de stengel.
Onderaan de plant zijn ze langgesteeld. Naar boven toe worden
de bladstelen korter. Bovenaan de plant zijn de bladeren zittend
en stengelomvattend. De vorm van de bladeren is afhankelijk
van de standplaats. Op een droge en zonnige plek ontwikkelen
zich bladeren met smallere bladslippen.
vlak. Ze zijn asymmetrisch. De bloemkroon is trompetvormig
en heeft vijf slippen van verschillende grootte. Aan de basis van
de kroon zit een kleine uitstulping, met op de bodem daarvan
het nectarium. Beharing tegen de binnenzijde van de uitstulping
beschermt de vrijgekomen nectar.
De nectar is saccharose-dominant, dat wil zeggen dat er meer
saccharose in zit dan fructose en glucose. De kleur van de kroon
varieert van lichtlila tot bijna wit. De losse pluimvormige bloeiwijze
maakt echter een donkerder indruk. Dat komt door paarse
helmknoppen. Iedere bloem heeft drie meeldraden, die met de
kroon vergroeid zijn en tussen de kroonslippen staan. De gele
stuifmeelkorrels zijn groot en hebben wijde kiemopeningen.
Het oppervlak van de korrels is bezet met korte stekeltjes.
De bloemen zijn proterandrisch. Nadat de helmhokken hun
stuifmeel hebben vrijgegeven groeit de stijl verder uit. In het
eindstadium van de bloei vertonen zich aan het uiteinde drie
naar buiten gebogen stempellobben. Behalve door honingbijen
worden de bloemen druk bezocht door hommels, vliegen en
kevers. De hommels zijn soms geheel met stuifmeel bepoederd.
Late groei van de kelk
Aan een bloem is weinig van de kelk te zien. Tijdens de bloei
is hij nog klein en naar binnen omgebogen. Pas wanneer de
kroon is afgevallen en de vrucht gaat rijpen komt de kelk tot
ontwikkeling. Er vormen zich geveerde haren die aanvankelijk
naar binnen zijn gebogen. Als de vrucht rijp is strekken ze zich
en gaan wijd uiteen staan. Ze dienen dan voor de verspreiding
van de vrucht door de wind. Van de drie hokken van het
vruchtbeginsel zijn er twee steriel, zodat zich maar één zaad
kan vormen. Na rijping blijven de vruchten (nootjes) maar
korte tijd aan de plant.
Asymmetrische bloemen
Veel bloemen zijn langs één of meer vlakken zodanig door te
snijden dat de beide helften het spiegelbeeld van elkaar zijn.
Een dergelijk snijvlak wordt een symmetrievlak genoemd.
Bij de bloemen van Echte valeriaan ontbreekt enig symmetrieplaat
204. Echte valeriaan
A stengel met zittende bladeren en bloeiwijze; B blad van onderaan
de plant; C bloem in mannelijk stadium; D meeldraad; E stuifmeelkorrel
(tricolpaat), polair aanzicht; F stijl met stempels; G vruchtstand;
H vrucht; I nootje met pluis.