Bijenplanten_web

muskuskruidfamilie 417
Gelderse roos (Viburnum opulus)
De Gelderse roos behoort tot het geslacht Sneeuwbal
(Viburnum). Dit maakt deel uit van de Muskuskruidfamilie
(Adoxaceae) en telt ongeveer 250 soorten. Het verspreidingsgebied
strekt zich uit over gematigd en subtropisch Eurazië
en Noord-Amerika. De Gelderse roos is inheems in ons land
en komt voor langs bosranden en in duinstreken. Het is een
bladverliezende struik die een voedselrijke bodem verlangt.
Hij gedijt goed op een schaduwrijke plaats.
Lokbloemen
De tegenoverstaande bladeren hebben een lange bladsteel.
Aan de basis daarvan zitten twee draadvormige aanhangsels
en dicht bij de bladschijf twee of meer kleine uitsteeksels die
nectar afscheiden. De bladschijf bestaat uit drie grof getande
lobben.
In mei en juni kunnen honingbijen en insecten, als vliegen en
kevers bij de Gelderse roos terecht voor nectar en stuifmeel.
In de grote vlakke bloemschermen vinden we twee soorten
bloemen. Langs de rand staan grote langgesteelde bloemen,
die als optisch lokmiddel dienen voor bezoekende insecten.
In deze bloemen zijn de stamper en de meeldraden niet tot
ontwikkeling gekomen.
De bloemen in het midden zijn kortgesteeld en veel kleiner.
De kleur van de bloemkroon is net als bij die van de randbloemen
roomwit. De vijf kroonbladen zijn met elkaar
vergroeid tot een korte buis met aan de rand vijf lobben.
Tussen de lobben staan de met de bloemkroon verbonden
meeldraden. De stamper draagt een korte stijl met drie kussenvormige
stempels. In het driehokkige onderstandige vruchtbeginsel
komt één zaadknop tot ontwikkeling.
Geurige stuifmeelkorrels
Bij de bloemen van de Gelderse roos is ook de geur van het
stuifmeel een oriëntatiemiddel voor de insecten. Het is een
amino-geur, die in het bijzonder aantrekkingskracht uitoefent
op vliegen en kevers. Verondersteld wordt wel dat stuifmeelgeur
de oudste bloemengeur is. Het door de bijen verzamelde
stuifmeel is in de stuifmeelklompjes lichtbruin.
De nectar wordt op de bovenzijde van het vruchtbeginsel
afgescheiden en is makkelijk bereikbaar voor insecten met een
korte tong. Hij bevat gelijke hoeveelheden bietsuiker, vruchtensuiker
en druivensuiker, een verhouding waaraan bijen de
voorkeur geven.
Bittere vruchten
Na bestuiving groeit het vruchtbeginsel uit tot een iets doorschijnende,
besachtige steenvrucht. In de vrucht komt één
zaad tot ontwikkeling. Het vruchtvlees heeft een bittere smaak.
Dit is wellicht de reden dat de vruchten door de meeste vogels
niet direct worden verorberd als ze rijp zijn. Ze zijn zeer
geliefd bij pestvogels, die echter alleen het vruchtvlees eten en
dus geen bijdrage leveren aan de zaadverspreiding.
Sneeuwbal
Sinds het einde van de 16e eeuw is in ons land een bijzondere
vorm in cultuur. Bij deze vorm zijn alle bloemen steriel en
lijken ze allemaal op de randbloemen van de gewone Gelderse
roos. Hij staat als bekend als de Sneeuwbal (Viburnum opulus
f. roseum). De bloeiwijze is een grote bol met witte bloemen.
plaat 196. Gelderse roos
A tak met bladeren en bloeiwijze; B tweeslachtige bloem en bloemknop;
C meeldraad; D stuifmeelkorrel (tricolporaat): 1 polair
aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht, 3 korreloppervlak (focus boven en
in/onder tectum); E stamper; F vruchten; G steen.