Bijenplanten_web

schermbloemenfamilie 403
Peen (Daucus carota)
Peen behoort tot het geslacht Daucus van de Schermbloemenfamilie
(Apiaceae). Dit telt ongeveer 60 soorten. De meeste
zijn inheems in het Middellandse-Zeegebied en de Oriënt.
Een klein aantal komt voor in tropisch Afrika, Australië,
Nieuw-Zeeland en Noord- en Zuid-Amerika. De Peen komt
algemeen voor in de zuidwestelijke helft van ons land; elders
is hij vrij zeldzaam. De plant gedijt het beste op een voedselarme,
goed doorlatende droge bodem op bermen, dijken en
in de duinen. Er bestaan vele ondersoorten en rassen.
Tweejarig
De Peen is een tweejarige plant. In het eerste jaar ontwikkelen
zich een lange penwortel en een bladrozet. De langgesteelde
bladeren zijn dubbel tot viervoudig geveerd. De bloeiwijze is
een eindstandig scherm. Ook in de bladoksels ontwikkelen
zich bloemschermen.
Scherm met schermpjes
Een bloemscherm is samengesteld uit een groot aantal
kleinere schermen op lange stralen. Zowel het grote scherm
als de kleinere zijn voorzien van smalle omwindselbladen.
De schermpjes bevatten of tweeslachtige of tweeslachtige en
mannelijke bloemen. De mannelijke ontwikkelen zich in
schermen van zijstengels. Bij verdere vertakking van de zijstengels
wordt het aantal mannelijke bloemen steeds groter.
Een bloem heeft vijf kleine kelktanden, vijf witte kroonbladen,
vijf meeldraden en een onderstandig stekelig behaard vruchtbeginsel
met twee stijlen. In een mannelijke bloem ontbreken
de stijlen en de zaadknoppen in het vruchtbeginsel. Op het
vruchtbeginsel van beide bloemtypen ligt een kussenvormige
discus met de nectariën. Soms staat er midden in een bloemscherm
een schermpje met één of een klein aantal zwartpurperen
bloemen. De kroonbladen ervan zijn vlezig,
vervormd en groter. De bloemen zijn mannelijk of vrouwelijk.
Een alleenstaande bloem is meestal vrouwelijk en steekt boven
het bloemscherm uit. De biologische betekenis van deze
bloemen is onbekend.
Bijenbezoek
Doordat in een scherm veel bloemen dicht bij elkaar staan,
functioneert de hele bloeiwijze als oriëntatiemiddel voor de
bijen. De zichtbaarheid wordt nog door verder verhoogd
doordat de kroonbladen van de bloemen langs de rand van
een schermpje sterk vergroot zijn. Ook de witte discus draagt
bij aan een betere zichtbaarheid. Door de open ligging van de
nectar is de Peen is een attractie voor een grote verscheidenheid
aan insecten. Ze verzamelen nectar en stuifmeel.
Honingbijen zijn trouwe bezoekers. Ze bezoeken ook
schermen die ogenschijnlijk uitgebloeid waren: de afscheiding
van nectar gaat nog door nadat de meeldraden en de kroonbladen
zijn afgevallen. Omdat de stempels daarna nog een
poosje ont vankelijk zijn voor stuifmeel (bloemen proterandrisch!),
wordt de kans op kruisbestuiving vergroot. De bijen
verzamelen ook stuifmeel op de bloemen. De klompjes zijn
vuilgroen.
Vermeerdering
De Peen vermeerdert zich alleen door zaad. Tijdens de vruchtzetting
buigen de stralen naar binnen. Aan dit verschijnsel
heeft de plant de bijnaam Vogelnestje te danken. Als de zaden
rijp zijn, buigen de stralen bij droog weer naar buiten. Als ze
vochtig worden, gaan ze weer naar binnen. De vrucht is een
tweedelige splitvrucht. De deelvruchten zijn aan de binnenzijde
plat en aan de buitenzijde bol en ze bevatten elk één
zaad. Op de bolle zijde en langs de rand staan stevige stekels
met een of meer korte tandjes. De deelvruchten hechten zich
daarmee gemakkelijk aan een ruwe vacht of aan kleding.
Ze worden ook door de wind verspreid.
plaat 189. Peen
A wortel; B wortelblad; C bloeiwijze; D tweeslachtige bloem in het
midden van een schermpje; E tweeslachtige bloem langs de rand van
een schermpje; F meeldraad; G stuifmeelkorrel (tricolporaat):
1 polair aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht; H stamper; I scherm tijdens
vruchtzetting; J vrucht; K deelvrucht: 1 bolle zijde, 2 vlakke zijde.