Bijenplanten_web

lissenfamilie 33
Crocus ancyrensis
De Krokus (Crocus) wordt meestal geassocieerd met het
vroege voorjaar. Voorjaarsbloeiers worden wel het meest toegepast
voor de beplanting van tuinen en parken. Toch zijn er
ook soorten die in de herfst en zelfs in de winter bloeien. Voor
de imker zouden de herfstbloeiers eigenlijk wat meer aandacht
moeten hebben. Voor de bijenvolken is het van belang dat in
het najaar nog stuifmeel kan worden binnengehaald.
Het geslacht Krokus behoort tot de Lissenfamilie (Iridaceae).
Er zijn ongeveer 80 soorten bekend en verder nog vele
cultivars. Een groot deel van de soorten is afkomstig uit het
Middellandse-Zeegebied, vooral het oostelijke deel, en uit
de Balkan en Klein-Azië.
Knolgewas
De plant heeft een knol, in feite een korte dikke stengel,
waarin voedingsstoffen zijn opgeslagen. Als de omstandigheden
daarvoor geschikt zijn, kan zich in een korte periode een
volledige plant met bloemen vormen. In de bergen, waar de
Krokus van nature voorkomt, is dat wanneer de sneeuw gaat
smelten en de grond weer vochtig wordt. Tegelijk met de
bladeren en bloemen vormt zich boven de oude knol een
nieuwe. Alle voedingsstoffen uit de oude knol worden daarbij
verbruikt en van de oude knol blijft dan ook niets over.
Doordat zich die verjonging van de knol ieder groeiseizoen
herhaalt, zou men verwachten dat er een tijd komt dat een
jonge knol boven het aardoppervlak gaat verschijnen. Tegen
die tijd vormen zich echter wortels die de jonge knol naar
beneden trekken. Bij het begin van de groei krijgen we eerst
de schedebladeren te zien. Ze omsluiten aan de voet de jonge
knol en zijn er aan de punt speciaal op gebouwd om door de
soms harde en stugge grond te dringen. Bovendien beschermen
en steunen ze de jonge scheut. Binnen de schedebladeren
vormen zich de bladeren, van onderen smal, van boven breder
met een omgekrulde rand. Aan de bovenzijde hebben ze een
witte streep in het midden, corresponderend met een rib aan
de onderzijde. Wat we van de bloem zien, is in feite alleen het
bovenste deel daarvan. Het merkwaardige van de bloem is de
grote lengte van de stijl en ook van de bloembuis, die als het
ware als stengel dient voor de bloemdekbladen. Diep onder de
grond bevindt zich aan het ondereinde van de bloembuis het
vruchtbeginsel. Daar wordt de door de bijen zo begeerde
nectar afgescheiden door nectariën die in de scheidingswanden
van het vruchtbeginsel zitten. Doordat de bloembuis
de stijl zeer nauw omsluit, stijgt de nectar door capillaire
werking in de bloembuis omhoog en kan door de bijen in het
trechtervormige deel aan het boveneinde worden opgenomen.
Drie meeldraden
De bloem telt drie meeldraden die aan de bloemdekbladen zijn
verbonden. Herfstbloeiende Krokussen zijn van de tegelijkertijd
bloeiende Herfsttijloos (Colchicum autumnale) gemakkelijk
te onderscheiden door het aantal meeldraden. Herfsttijloos
heeft namelijk zes meeldraden. Het openen en sluiten van de
bloemen is in hoge mate afhankelijk van de temperatuur.
Blijft die te laag dan openen de bloemen zich niet en vindt er
zelfbestuiving plaats. Uit waarnemingen is me gebleken dat
in de zon staande bloemen veelvuldiger door bijen worden bezocht
dan die in de schaduw. Bij hogere temperaturen komen
meer geurstoffen vrij. Om de nectar op te kunnen nemen,
moet de bij zijn kop diep in de bloem steken. Tegelijkertijd
wrijft hij met de poten de geopende helmknoppen tegen de
onderzijde van borststuk en achterlijf. Soms blijft hij op het
topje van de stempels zitten en wrijft het stuifmeel van de
beharing in de klompjes.
Crocus ancyrensis is afkomstig uit Centraal- en Klein-Azië
en in de handel verkrijgbaar onder de naam ‘Golden Bunch‘.
Begin februari toont hij al zijn prachtige, tere, kleine gele
bloemen. De knol van deze Krokus heeft twee schubben,
waarvan de bovenste een netvormige structuur heeft. Vorm en
structuur van de schubben zijn belangrijke gegevens bij het
determineren van de Krokus-soorten.
Na drie tot vier jaar in bloei
De plant vermeerdert zich door de vorming van knollen en
zaad. Als het zaad zich gaat vormen, wordt de bloemsteel
langer. Tegen de tijd dat de bladeren verwelken, steken de
punten van de zaaddozen geheel boven de grond en springen
met drie kleppen open. Van een zaailing mag pas na drie tot
vier jaar een bloeiende plant worden verwacht.
plaat 4. Crocus ancyrensis
A volledige in bloei staande plant; B blad; C dwarsdoorsnede blad;
D bloem; E lengtedoorsnede bloem; F helmknop; G stuifmeelkorrel
(syncolpaat); H stempels.