Bijenplanten_web

ijzerhardfamilie 337
Blauw ijzerhard (Verbena hastata)
Het geslacht Verbena (Verbena) behoort tot de IJzerhardfamilie
(Verbenaceae). Het telt ongeveer 75 soorten, waarvan
de meeste inheems zijn in de gematigde, subtropische en
tropische streken van Amerika. Enkele soorten komen daarbuiten
voor. IJzerhard (Verbena officinalis) heeft een kosmopolitische
verspreiding en komt ook in ons land voor, vooral
in Limburg, het riveirengebied en Zeeland. IJzerhard kan
als tuinplant worden gekweekt maar de Blauw ijzerhard is
sierlijker en bovendien de meest winterharde van de soorten
die voor de tuin geschikt zijn. Blauw ijzerhard heeft zijn
oorspronkelijk groeiareaal liggen in het zuiden van Canada
en in het noordelijk deel van de Verenigde Staten. Naar
analogie van de benaming in een Engelse zaadcatalogus heb
ik de plant de Nederlandse naam Blauw ijzerhard gegeven.
Spiesvormige bladeren
De plant is overblijvend en kan 125 centimeter hoog worden.
De langs de vertakte stengels verspreid staande spiesvormige
bladeren hebben een getande rand. De naam hastata is
afgeleid van het Latijnse hasta (spies).
Van juni tot september is de plant getooid met kleine blauwe,
soms witte of roze, bloemen. Die staan in dichte aren aan de
uiteinden van de stengels. De bloei is van beneden naar boven.
Tijdens de bloei staan de bloemen dicht op elkaar in de aar.
De kelk is kort en donzig behaard. De kroon is aan de basis
buisvormig. De buis is iets gebogen en aan de buitenzijde
behaard. Aan de rand staan vijf lobben. De bloemen lijken
veel op die van een aantal geslachten van de Lipbloemenfamilie
(Lamiaceae), waarmee de IJzerhardfamilie nauw verwant is.
De vier meeldraden staan in paren van verschillende lengte op
de kroonbuis. De afscheiding van nectar vindt onder aan het
vruchtbeginsel plaats.
Korte haren boven in de kroonbuis beschermen de nectar
tegen ongenode gasten. De stijl op het vruchtbeginsel is zo
lang dat de gaffelvormige stempel ongeveer op dezelfde hoogte
staat als de helmknoppen.
Blijft kruisbestuiving uit dan kan er altijd nog zelfbestuiving
plaatsvinden en zaad gevormd worden. Bij het insectenbezoek
hecht het stuifmeel zich aan de monddelen en de voorzijde
van de kop. Op deze wijze wordt het van de ene bloem op de
andere overgebracht.
Insectenbloem
Blauw ijzerhard heeft de kenmerken van een plant waarvan de
bloemen heel geschikt zijn om door insecten te worden bestoven.
De bloemen zijn helder gekleurd en staan dicht opeen,
waardoor ze beter opvallen. Door de stand van de bloemen (gebogen
bloembuis) en de vorm van de bloem opening, vinden insecten
daarop een geschikte landingsplaats om nectar te puren.
Vermeerdering
Tijdens de bloei vindt onder in de aren al vruchtzetting plaats.
Bij voldoende bestuiving zal de vrucht zich splitsen in vier
delen. Elke deelvrucht bevat één zaad. De deelvruchten worden
nog een tijdje vastgehouden door de aan de kelk. Later worden
ze hier door de wind uitgeschud. De soort laat zich gemakkelijk
zaaien.
plaat 156. Blauw ijzerhard
A bloeiwijze; B bloem; C opengeslagen bloemkroon met meeldraden;
D helmknop; E stuifmeelkorrel (tricolporaat): 1 polair aanzicht,
2 equatoriaal aanzicht; F stamper; G zaad.