Bijenplanten_web

windefamilie 329
Akkerwinde (Convolvulus arvensis)
Het geslacht Winde (Convolvulus) behoort tot de Windefamilie
(Convolvulaceae) en telt ongeveer 250 soorten, die
voorkomen in de gematigde streken van de hele wereld.
De Akkerwinde komt uit het Middellandse-Zeegebied.
De trechtervormige witte bloemen van deze soort en die van
de Haagwinde (Convolvulus sepium) staan in de volksmond
bekend als ‘piespotjes’.
Op verstoorde gronden
Voor een goede ontwikkeling heeft de Akkerwinde een
stikstofrijke en humusarme zandige grond nodig. De soort is
meestal te vinden op verstoorde gronden, zoals in wegbermen
en langs afrasteringen. Het is een overblijvende plant met een
fijn en diep vertakt wortelstelsel. De voortplanting is in onze
streken uitsluitend vegetatief omdat hier zelden zaad tot
ontwikkeling komt. In de winter sterven alle bovengrondse
delen van de plant af. Winterknoppen zorgen voor de groei in
het volgende seizoen.
Klimmer
Onder normale omstandigheden klimt de plant in andere
planten of langs kunstmatige steunpunten, zoals het gaas van
een hek. De stengel van de plant windt zich om het steunpunt
doordat het uiteinde van een groeiende stengel een draaiende
beweging maakt tegen de wijzers van de klok in (van boven
gezien). Bij het ontbreken van steunpunten, zoals in de lage
begroeiing van een berm, kruipen de stengels over de grond
voort. De verspreid staande bladeren zijn spiesvormig en
hebben een kort stekelpuntje aan de top.
Bloemen geplooid als een paraplu
De bloemen zijn groot en opvallend door hun trechtervorm
en heldere kleur. Ze kunnen geheel wit zijn, maar ook wit met
vijf roze strepen of roze met vijf witte strepen. Ze ontwikkelen
zich in de bladoksels. Kenmerkend voor het geslacht Winde
zijn de twee kleine schutblaadjes die op enige afstand van
de bloem aan de bloemsteel zitten. In gesloten toestand is de
bloem als een dichtgeslagen paraplu geplooid en iets rechtsom
gedraaid. Aan de vorm van die geplooide en samengevouwen
bloemkroon heeft het geslacht zijn wetenschappelijke naam te
danken: Convolvulus is afgeleid van het Latijnse convolvere
(bijeenwikkelen).
Vroege vogel
Al vroeg in de morgen, onder normale omstandigheden al om
een uur of zeven gaan de bloemen open en een uur later zijn
alle helmhokken ook open. Voor honingbijen zijn de bloemen
niet wit maar bijenblauwgroen. Het nectarmerk, dat insecten
de weg naar het nectarium wijst, is niet te zien maar wel te
ruiken. De vijf strepen, die in de witte bloemen nauwelijks
zichtbaar zijn, geuren anders dan de rest van de kroon.
Het nectarmerk bij de Akkerwinde is dus een geurmerk.
Over het algemeen dient een geurmerk voor de oriëntatie
wanneer de insecten de bloem al dicht genaderd zijn. De geurstrepen
leiden insecten naar vijf openingen onder in de bloem.
Alleen via deze openingen kan nectar worden gepuurd,
omdat de meeldraden met lamellen aan de bloemkroon zijn
verbonden, dicht tegen de stamper staan en met een verbrede
voet de verdere ruimte boven het nectarium afsluiten.
Het oranje nectarium ligt rond de voet van het vruchtbeginsel.
De bloemen zijn maar één dag open en sluiten bij slecht weer.
Bijen met stuifmeel bepoederd
Bij hun bezoek lopen de bijen over de bloemkroon of over de
stamper en meeldraden naar de openingen tot het nectarium.
Ze komen daarbij eerst in aanraking met de stempellobben,
die vorkvormig op een lange stijl staan. Bij sommige bijen is de
bovenzijde van kop en borststuk al met stuifmeel bepoederd.
Behalve nectar wordt ook stuifmeel door bijen verzameld.
De stuifmeelklompjes hebben een grijze kleur. De stuifmeelkorrels
zijn groot.
plaat 152. Akkerwinde
A stengel met bloemen en rijpende vruchten; B blad; C gesloten
bloem; D open bloem; E meeldraden; F stuifmeelkorrel (tricolpaat):
1 polair aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht, 3 korreloppervlak (focus in
en onder tectum); G stamper.