Bijenplanten_web

heifamilie 297
Gewone dophei (Erica tetralix)
Het geslacht Dophei (Erica) behoort tot de Heifamilie
(Ericaceae) en telt ongeveer 530 soorten, waarvan het overgrote
deel inheems is in Zuid-Afrika. In Afrika ligt ook de
oorsprong van het geslacht. Opvallend is dat Zuid-Afrika
en de overige verspreidingsgebieden geen enkele soort
gemeenschappelijk hebben.
Op vochtige humusrijke gronden
Van de drie soorten Dophei in ons land is de Gewone dophei
de meest algemene. Deze soort is bij ons land vrij algemeen
op de pleistocene zandgronden en Waddeneilanden en gedijt
het beste op vochtige humusrijke bodems. In het duingebied
treffen we de soort meestal aan in de laag gelegen duinpannen.
De plant is een tot 60 centimeter hoge groenblijvende halfstruik.
De meeste takken liggen op de grond, waardoor de
soort een dichte begroeiing vormt. De bladeren staan in
kransen van vier. Ze zijn aan beide zijden viltig behaard en
hebben een brede naar beneden gevouwen rand. Op de randen
staan lange klierharen.
Hoofdbloei in de voorzomer
Gewone dophei bloeit van juni tot in de herfst, maar het
zwaartepunt van de bloei valt in de voorzomer. De bloemen
zijn naar beneden gericht en staan in kleine trossen aan het
eind van rechtopstaande twijgen. Door de schuine stand zijn
de bloemen beschermd tegen schadelijke weersinvloeden.
De bloemsteel is kort en draagt een of twee steelbladen.
De bloemen zijn viertallig. De kelkbladen hebben dezelfde
vorm als de stengelbladeren. De kroonbladen zijn vergroeid
tot een urnvormige bloemkroon met aan de rand vier driehoekige
slippen. De kroon is roze, maar spaarzaam komen er
ook planten voor met witte bloemen. Elke bloem heeft acht
meeldraden en een stamper met een sterk behaard vruchtbeginsel
met een stempel die ongeveer één millimeter buiten
de bloem steekt. De meeldraden reiken tot vlak onder de
bloemopening. De helmknoppen staan dicht tegen de stijl.
Iedere helmknop heeft twee draadvormige aanhangsels.
De helmhokken gaan aan de top met een schuine spleet open.
Dat gebeurt tegelijk met het openen van de bloem. Het stuifmeel
is in het begin klonterig doordat de korrels bedekt zijn
met een kleverige maar vluchtige stof. Door verdamping
komen de stuifmeelkorrels los van elkaar. Het nectarium is een
smalle zwarte discus rond het vruchtbeginsel.
Bijenbezoek
Een honingbij die nectar komt puren zal het eerst in aanraking
komen met de uit de bloem stekende stempel. Bij het inbrengen
van de tong raakt ze de aanhangsels van de helmknoppen, die
door de bij veroorzaakte trillingen een beetje stuifmeel verliezen,
dat vervolgens aan de tong en monddelen blijft kleven en dat
daarna terechtkomt in de beharing aan de onderzijde van de bij.
Omdat de lengte van de bloemkroon kan variëren van vijf tot
acht millimeter, spreekt het vanzelf dat honingbijen alleen de
kleinere bloemen kunnen benutten voor het puren van de
nectar. In grotere bloemen valt soms ook nog wel wat te halen
doordat sommige hommelsoorten vlakbij het nectarium een
opening (hoefijzervormig) in de bloemkroon maken. Honingbijen
maken dankbaar gebruik van dergelijke inbraaksporen,
maar leveren dan natuurlijk geen bijdrage aan de kruisbestuiving.
Voor de Gewone dophei is dat echter geen probleem,
want als kruisbestuiving uitblijft, vindt er zelfbestuiving plaats.
Vermeerdering
Gewone dophei vermeerdert zich alleen door zaad. De vrucht
is een doosvrucht die met vier kleppen opengaat. De verwelkte
bloemen draaien na de bloei naar boven, waardoor wordt
voorkomen dat de zaden in de directe omgeving van de plant
vallen. De ovale zaden zijn klein en licht, waardoor ze gemakkelijk
door de wind verspreid kunnen worden. Ze kiemen het
best in het licht.
plaat 136. Gewone dophei
A deel van bloeiende plant; B blad: 1 bovenzijde, 2 onderzijde;
C dwarsdoorsnede; D bloem; E meeldraad; F open helmknop
met aanhangsel; G pakketje van vier stuifmeelkorrels (tetrade);
H stamper; I verwelkte bloemen (rechtop staand) met vruchten;
J open doosvrucht; K zaad.