Bijenplanten_web

vlambloemfamilie 287
Gilia capitata
Wie in juli een poosje het binnenbrengen van stuifmeel door
bijen bestudeert zal tot de conclusie komen dat de kleur van
de stuifmeelklompjes overwegend geel is, met nuances naar
bruin en groen. Soms zijn ze oranje. Donker gekleurde
stuifmeelklompjes zijn sterk in de minderheid. Het boek
‘The Pollen Loads of the Honey Bee’ (Hodges 1984) geeft
voor de zomerperiode maar twee soorten met donkerblauw
stuifmeel: Phacelia tanacetifolia en Gilia capitata. Laatstgenoemde
soort heb ik eens in mijn tuin gezaaid. In de zaadcatalogus
stond namelijk: ideale bijenplant. Terecht, de
planten werden druk bezocht!
Phrederik Salvador Gil
Gilia capitata behoort tot de Vlambloemfamilie
(Polemoniaceae). De naam van het geslacht verwijst naar de
Spaanse botanicus Phrederic Salvador Gil. Tot dezelfde familie
behoren bekende tuinplanten als de Phlox (Phlox paniculata),
waarvan de felgekleurde bloemen ‘s avonds zo heerlijk kunnen
geuren, en de Jakobsladder (Polemonium caeruleum), met
blauwe of witte bloemen. Bijna alle soorten van de Vlambloemfamilie
komen uit Noord-Amerika. Het geslacht Gilia telt
ongeveer 50 soorten. Daarvan komen er in Californië zo’n 37
voor. De bij ons gekweekte Gilia capitata is inheems in de
heuvels en bergen langs de westkust van Noord-Amerika.
Het is een variabele eenjarige plant, waarvan de vorm mede
wordt beïnvloed door de groeiplaats.
Lange bloeitijd
De soort moet in april ter plaatse worden gezaaid. De planten
ontwikkelen zich vrij snel. Zowel de stengels als de dubbelgeveerde
bladeren hebben een klierachtige beharing.
De bladeren zijn dik en vlezig. Soms groeien de bladlobben
maar aan één zijde. Onder gunstige omstandigheden, dat wil
zeggen voldoende licht en vocht, kan de bloei wel drie maanden
aanhouden. De bloemen staan op korte steeltjes bij elkaar in
een bolvormig hoofdje. Dat verliest veelal zijn regelmatige vorm
doordat een groepje bloemen sterker uitgroeit. Eerst bloeit het
hoofdje aan het eind van de stengel. Later ontwikkelen zich
ook hoofdjes in de bladoksels.
Donkerblauw stuifmeel
De bloemen zijn proterandrisch. Een paar dagen na het openen
van de bloem gaan de helmhokken open en komt een grote
hoeveelheid donkerblauw stuifmeel naar buiten. Nog een paar
dagen later buigen de drie stempellobben uiteen. Aan de
binnenzijde zijn ze papilleus. Met uitzondering van het driehokkige
vruchtbeginsel zijn alle bloemdelen vijftallig. De kelk
is buisvormig en heeft klierachtig behaarde puntige lobben,
met een groene nerf. De bloemkroon is aan de basis trechtervormig.
Afhankelijk van de ondersoort zijn de kroonslippen
puntig of stomp. De meeldraden zijn op de scheiding tussen
de kroonslippen met de bloemkroon verbonden.
Bijen belangrijkste bestuivers
Bij gunstig weer is er druk bijenbezoek op de lichtviolette
bloemhoofdjes. De bijen verzamelen zowel nectar als stuifmeel,
dat in grote donkerblauwe klompjes wordt verzameld.
Honingbijen zijn de belangrijkste bestuivers. Na de bloei blijft
de kelk om de rijpende vrucht zitten. De rijpe doosvrucht
opent zich aan de bovenzijde met drie kleppen. Bij het heen
en weer bewegen van de vruchthoofdjes, bijvoorbeeld door de
wind, worden de zaden weggeslingerd. Ze zijn klein, hoekig
en bruin van kleur. Afhankelijk van de ondersoort vormen
zich in een vrucht 4 tot 25 zaden.
plaat 131. Gilia capitata
A deel plant met bloeiwijze; B bloem; C deel kelk met stamper;
D stempels; E slip van bloemkroon met meeldraden; F stuifmeelkorrel
(stephanocolporaat/pericolporaat) in ongeveer equatoriaal
aanzicht; G hoofdje met vruchten; H gesloten vrucht; I open vrucht
met kelk; J zaden.