Bijenplanten_web

ozenfamilie 189
Heesterganzerik (Potentilla fruticosa)
Staat de Heesterganzerik ook in het openbaar plantsoen van
uw woonplaats? Zo niet, dan hebt u nu een goede aanleiding
om eens met de plantsoenendienst van de gemeente te gaan
praten over de bijenweide in uw woonomgeving.
Potentie
Het geslacht Ganzerik (Potentilla) behoort tot de Rozenfamilie
(Rosaceae) en telt ruim 300 soorten. Deze zijn inheems in de
gematigde en polaire streken van het noordelijk halfrond.
De naam Potentilla is afgeleid van het Latijnse potens (machtig,
sterk werkend). Ons woord potentie is ervan afkomstig.
Vroeger werd Zilverschoon (Potentilla anserina) als krachtig
werkend middel tegen allerlei kwalen gebruikt. De meeste
Potentilla-soorten zijn kruidachtig; Potentilla fruticosa is een
van de weinige houtachtige soorten. De soortnaam fruticosa
komt van het Latijnse frutex (heester). De soort is inheems in
de gematigde streken van het noordelijk halfrond. Opmerkelijk
is dat de plant in Europa een zogenoemde disjuncte verspreiding
heeft: in Noord-Europa en in Zuid-Europa. Ook de
groeiplaatsen in die gebieden verschillen. In het noorden komt
hij voor op natte en tijdelijk overstroomde plaatsen, terwijl hij
in het zuiden in bergachtige gebieden groeit. Hieruit is af te
leiden dat de plant tegen een stootje kan, wat het klimaat
betreft. Sinds ongeveer 1700 is de plant in cultuur. Er zijn veel
cultivars bekend.
Geen nectarmerk
De bladeren zijn oneven geveerd en behaard. Begin mei vertonen
zich de eerste bloemen tussen het frisse groen. Ze hebben
een bijkelk van kleine blaadjes, die tussen de driehoekige kelkslippen
staan. Afhankelijk van de cultivar zijn de kroonbladen
heldergeel, donkergeel, oranje of wit. Bij de Heesterganzerik
ontbreekt het nectarmerk op de kroonbladen. Bij veel verwante
soorten is op de basis van de kroonbladen wel een (voor ons
onzichtbaar) nectarmerk aanwezig.
De bloemen zijn rijkelijk voorzien van stampers en meeldraden.
De stampers staan op het verhoogde centrum van
de bloembodem, de meeldraden langs de rand daarvan.
De nectariën bevinden zich op de bloembodem tussen de meeldraden
en de stampers, waar de rand van de bloembodem
een kleine uitstulping heeft. De nectariën worden door een
beharing beschermd.
Bijenbezoek
Bij zonnig warm weer is er een druk bezoek van honingbijen.
Maar ook onder slechte weersomstandigheden zijn er zo nu en
dan toch nog bijen op de bloemen te zien. Ze verzamelen
nectar en stuifmeel, meestal beide tegelijk. De donkermosgroene
stuifmeelklompjes kunnen behoorlijk groot worden.
Gedurende vele weken vormen zich telkens weer nieuwe
bloemen aan de struikjes, die afhankelijk van de cultivar ruim
een meter hoog kunnen worden. Tot in september kunnen de
bijen er nog terecht.
Winterstaander
Als een bloem is bestoven en uitgebloeid, buigen de kelkbladen
naar binnen en omsluiten het rijpende zaad. In de
winter wordt het zaad uit de verdroogde kelk geschud als de
takken door de wind heen en weer worden bewogen. Veel
Ganzerik-soorten hebben deze wijze van zaadverspreiding.
Men noemt ze ook wel winterstaanders. In de bloemen van
deze gecultiveerde planten wordt echter weinig zaad gevormd.
De soort laat zich echter ook goed vermeerderen door middel
van winterstekken.
plaat 82. Heesterganzerik
A deel van de plant met bloeiwijze; B blad; C onderzijde bloem;
D doorsnede bloem zonder kroonbladen; E meeldraden; F stuifmeelkorrel
(tricolp(or)aat), polair aanzicht; G stamper; H tak in de winter
met verdroogde bloemkelk met zaad; I zaad.