Bijenplanten_web

vlinderbloemenfamilie 145
Blauwe lupine (Lupinus angustifolius)
De Blauwe lupine behoort tot het geslacht Lupinus, dat
ongeveer 100 soorten omvat. De meeste daarvan komen voor
in Noord-Amerika. Een klein aantal, waaronder de Blauwe
lupine, is afkomstig uit het Middellandse-Zeegebied.
Alle soorten verlangen een kalkarme grond waarin de plant
diep kan wortelen. Zoals bij veel soorten van de Vlinderbloemenfamilie
(Fabaceae) groeit er op de wortels een
stikstofbindende bacterie. Door inwerking van de bacterie
krijgen de wortels van Lupine-soorten onregelmatige knolvormige
verdikkingen. Bij alle andere vlinderbloemigen
zitten er knolletjes aan de zijkanten van de wortels. De vorm
van deze zogenoemde bacterieknolletjes is, afhankelijk van de
plantensoort, rond, ovaal, vingervormig of handvormig.
Door de stikstofbinding is Blauwe lupine heel geschikt als
groenbemester, hetgeen de Romeinen al bekend was.
Daardoor is de Blauwe lupine op veel plaatsen verwilderd.
Eenjarige plant
Blauwe lupine is eenjarig en bloeit van juni tot augustus.
De plant heeft handvormige bladeren. Zowel aan de hoofdstengel
als aan de zijstengels staan de bloemen in eindstandige
rechtopstaande trossen. De bloemkroon bestaat uit vijf kroonbladen:
één bovenaan (vlag), twee zijdelingse (zwaarden) en
twee onderaan, die samen de kiel vormen. De vlag dient als
lokmiddel voor insecten, en is blauw met een blauwviolette
top of geheel donkerviolet. Tijdens de bloei krullen de randen
eerst naar achter, en daarna weer naar voren. De zwaarden zijn
blauw. Ze omsluiten de kiel bijna geheel, De kiel is eerst groen,
later roze. In de kiel liggen de stamper en de met elkaar
vergroeide meeldraden. De meeldraden die voor de kroonbladen
staan hebben grote helmknoppen en gaan het eerst open.
De andere vijf zijn korter en hebben kleinere helmknoppen.
Als de bloem zich opent zit de top van de kiel al vol met stuifmeel
uit de lange meeldraden. Als een insect op de zwaarden
gaat staan worden deze samen met de kiel naar beneden
gedrukt. Daardoor wordt het stuifmeel uit de top van de kiel
geperst. De helmknoppen van de korte meeldraden fungeren
daarbij als een zuiger. Na verloop van tijd komt ook de
stamper naar buiten. De bloemen zijn zwak proterandrisch.
Voor de bestuiving is het nodig dat de stempel wordt aangeraakt.
Daardoor worden de stempelpapillen beschadigd en
komt er een kleverige substantie vrij die de stuifmeelkorrels
vasthoudt en hun kieming activeert. Blauwe lupine heeft
geen nectariën.
De vrucht
De vrucht is een peul, die wordt gevormd door twee vruchtbladen.
De vruchtwand heeft een bijzondere structuur.
De cellen aan de buitenzijde hebben een andere vorm en
richting dan die aan de binnenzijde. Wanneer bij rijping
de vruchtwand uitdroogt komen beide vruchtkleppen door
het verschil in celstructuur onder spanning te staan. Op een
gegeven ogenblik worden de kleppen ten gevolge van de
inwendige krachten van elkaar losgetrokken, waarna ze zich
direct als een spiraal oprollen en de zaden worden weggeslingerd.
De zaden zijn glad en gemarmerd bruin.
Bijenbezoek
Als honingbijen op de Blauwe lupine vliegen, stellen ze het
pompmechanisme in werking (zie boven), waarna ze het stuifmeel
dat in de beharing aan de onderzijde terecht is gekomen
kunnen verzamelen. De stuifmeelklompjes zijn oranje.
De bloemen van de Vaste lupine (Lupinus polyphyllus), die als
sierplant wordt gekweekt, worden ook door honingbijen bevlogen.
Vermoedelijk kunnen ze daarop het pompmechanisme
niet in werking stellen, want volgens mijn waarnemingen gaan
ze daarop anders te werk. Ze gaan dwars op de zwaarden staan
en werken met hun voorpoten beide zwaarden uiteen. Daarbij
komen de stempel en meeldraden naar boven. Ze krabben
over de helmhokken om het stuifmeel te kunnen verzamelen.
De stuifmeelklompjes van deze soort zijn donkergeel.
plaat 60. Blauwe lupine
A bloeiwijze; B blad; C bloemen: 1-3 opeenvolgende bloeistadia;
D bloem waarvan één van de zwaarden is verwijderd; E bloemkelk
met meeldraden en stamper; F stuifmeelkorrel (tricolpaat), polair
aanzicht; G stamper; H stempel; I vruchten; J opengesprongen
vrucht; K zaden.