Bijenplanten_web

8 bijenplanten: nectar en stuifmeel voor honingbijen
Bijenbotanie
Van de zaadplanten leveren alleen vertegenwoordigers van de
bloemplanten voedsel voor de Honingbij. Planten waarop
nectar en/of stuifmeel wordt verzameld, worden in de imkerliteratuur
over het algemeen als drachtplanten aangeduid.
In deze publicatie worden ze bijenplanten genoemd, omdat
het in de beschrijvingen niet zozeer om de dracht (opbrengst)
gaat als wel om de ecologische aspecten van de Honingbij en
de bloemen die worden bezocht. In een bepaald gebied vormen
alle bijenplanten samen de bijenweide. Zie de collage op de
binnenzijde van de kaft en de uitleg daarbij op pagina 2.
De omvang van een bijenweide wordt bepaald door de
diver siteit aan bijenplanten en door de bloemdichtheid van
de tegelijkertijd in bloei staande soorten. De bijenweide is
optimaal voor de bijen wanneer gedurende het gehele vliegseizoen
voedsel kan worden verzameld. Honingbijen bezoeken
een breed scala aan planten voor nectar en/of stuifmeel. Het is
daarom van groot belang dat ze kunnen beschikken over een
bijenweide met een grote verscheidenheid aan soorten. Ook
een stedelijke omgeving kan een uitstekende bijenweide zijn.
Voortplanting van bloemplanten
In het verre verleden zijn tijdens het Krijt-tijdperk (ca. 65-145
miljoen jaren geleden) de bloemplanten (of bedektzadigen:
planten met bloemen en vruchten) ontstaan. Eindelingse
bladen kregen een speciale vorm en functie ten dienste van
de voortplanting. Deze structuren vormen samen een bloem.
Bloemen zijn van buiten naar binnen opgebouwd uit kelkbladen,
kroonbladen, meeldraden en één of meer stampers.
De kelkbladen dienen als bescherming en ondersteuning van
de kroonbladen. In de regel zijn ze groen. Over het algemeen
wordt door de kroonbladen vorm aan een bloem gegeven.
Het zijn meestal ook dé elementen die kleur en geur aan de
bloem geven. Ze verschaffen herkenningstekens voor bestuivers.
De meeldraden zijn de mannelijke structuren binnen de bloem.
Een meeldraad is opgebouwd uit een helmdraad en een helmknop.
Deze laatste bestaat uit twee helmhokken, waarin zich
het stuifmeel (pollen) vormt. In de stuifmeelkorrels bevinden
zich de mannelijke voortplantingscellen (zaadcellen).
Een stamper bestaat uit een vruchtbeginsel met daarop een
stijl en een stempel. In het vruchtbeginsel bevinden zich één
of meer zaadknoppen, waarin de vrouwelijke voortplantingscellen
(eicellen) worden gevormd.
Planten kunnen zich op twee manieren voortplanten:
geslachtelijk en ongeslachtelijk. Bij de ongeslachtelijke voortplanting,
ook wel vegetatieve voortplanting genoemd, ontstaat
een nieuwe plant uit een enkele cel of een groep cellen van de
oorspronkelijke plant. Er vindt daarbij geen versmelting van
speciale cellen plaats. Bij de geslachtelijke voortplanting
versmelten de mannelijke en vrouwelijke voortplantingscellen.
Voor de geslachtelijke voortplanting is het nodig dat stuifmeel
van een meeldraad wordt overgebracht naar een stamper, met
andere woorden dat er bestuiving plaatsvindt. Wanneer na de
bestuiving een stuifmeelkorrel op de stempel van de stamper
tot kieming komt, vormt er zich een zogenoemde pollenbuis,
die door de stijl naar een zaadknop in het vruchtbeginsel
groeit. Door deze buis worden twee zaadcellen getransporteerd,
waarvan er één de eicel in de zaadknop bevrucht, terwijl
de andere een functie heeft bij het ontstaan van reservevoedsel
Fig. 1. Voor het verzamelen van stuifmeel op de Gevlekte dovenetel
(Lamium maculatum) bewerkt de bij met de voorpoten de tegen
de bovenlip van de bloemkroon gelegen helmknoppen.
Foto: Arjen Neve.
Fig. 2. De strepen op de bloemkroon van de Beemdooievaarsbek
(Geranium pratense) vormen samen het nectarmerk. Dat is voor de
bijen een hulpmiddel bij het vinden van de nectar. Foto: Arjen Neve.