H1 par 4 en 5
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
De Nederlandse opstand<br />
Tijdvak: Tijd van ontdekkers <strong>en</strong> hervormers (1500-1600)<br />
K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>:<br />
- verander<strong>en</strong>d m<strong>en</strong>s <strong>en</strong> wereldbeeld<br />
in de R<strong>en</strong>aissance<br />
- begin van overzeese expansie<br />
- Reformatie <strong>en</strong> Contra-reformatie,<br />
daardoor splitsing van de kerk<br />
- de Opstand <strong>en</strong> het ontstaan van e<strong>en</strong><br />
onafhankelijke Nederlandse staat
§4 De Nederlandse opstand<br />
Bourgondische Nederland<strong>en</strong> 1369 - 1477
De Nederlandse opstand<br />
Habsburgse Nederland<strong>en</strong> 1477 - 1581<br />
§4
De Nederlandse opstand
De Nederlandse opstand<br />
* 17 gewest<strong>en</strong><br />
* eig<strong>en</strong> regels, taal, etc<br />
* privileges<br />
* personele unie<br />
* koning = landsheer<br />
* in bezit door:<br />
- verovering<strong>en</strong><br />
- erf<strong>en</strong>iss<strong>en</strong><br />
Videoclip Karel V
De Nederlandse opstand
De Nederlandse opstand<br />
Aantek<strong>en</strong>ing: uitleg bestuur
De Nederlandse opstand
De Nederlandse opstand<br />
C<strong>en</strong>tralisatiepolitiek leidde tot ontevred<strong>en</strong>heid.<br />
Van wie?<br />
* de hoge adel: - vervanging door ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong><br />
- verlies aan inkomst<strong>en</strong> (rechtspraak/boetes)<br />
* gewest<strong>en</strong>: - verlies van privileges (bv. door plakkat<strong>en</strong>)<br />
* anders gelovig<strong>en</strong>: - kreg<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> met vervolging
De Nederlandse opstand<br />
1555 Karel V doet troonsafstand, Filips II volgt hem op<br />
1620 schilderij door Frans Franck<strong>en</strong> II - Rijksmuseum
De Nederlandse opstand<br />
1559 Filips II vertrekt naar Madrid<br />
b<strong>en</strong>oemt Margaretha van Parma als landvoogdes<br />
Verzet teg<strong>en</strong> politiek Filips II neemt toe<br />
* vooral om behoud van <strong>par</strong>ticularisme<br />
* aanleiding: uitvoering bloedplakkaat<br />
* actie: 1566 aanbied<strong>en</strong> smeekschrift<br />
wie? lage edel<strong>en</strong><br />
aan wie? Margaretha v Parma<br />
verzoek? stopp<strong>en</strong> van plakkaat
De Nederlandse opstand<br />
Reactie Margaretha van Parma?<br />
- boos, want aanbieders war<strong>en</strong> lage edel<strong>en</strong><br />
- toch bloedplakkaat verzacht<strong>en</strong>, totdat Filips II m<strong>en</strong>ing geeft<br />
Reactie adviseurs Margaretha van Parma?<br />
- ‘N'ayez pas peur, Madame, ce ne sont que des gueux<br />
(vertaling: Wees niet bang, mevrouw, het zijn slechts bedelaars).
De Nederlandse opstand<br />
Hoe verliep de reformatie in de Nederland<strong>en</strong>?<br />
* Karel V <strong>en</strong> Filips II verbod<strong>en</strong> het protestantisme in de Nederland<strong>en</strong><br />
* protestant<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> daarom stiekem bije<strong>en</strong><br />
* dat ded<strong>en</strong> ze buit<strong>en</strong> de stad, tuss<strong>en</strong> ‘hegg<strong>en</strong> <strong>en</strong> hag<strong>en</strong>’,<br />
* daarom noem<strong>en</strong> we die bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>: hag<strong>en</strong>prek<strong>en</strong><br />
In 1566 liep e<strong>en</strong> hag<strong>en</strong>preek in Ste<strong>en</strong>voorde (to<strong>en</strong> gewest<br />
Vlaander<strong>en</strong>, nu Noord-Frankrijk) uit de hand<br />
Gevolg: plundering van katholieke kerk<strong>en</strong><br />
Dit noem<strong>en</strong> we de beeld<strong>en</strong>storm
hag<strong>en</strong>prek<strong>en</strong><br />
De Nederlandse opstand
De Nederlandse opstand<br />
beeld<strong>en</strong>storm
De Nederlandse opstand<br />
Verspreiding beeld<strong>en</strong>storm<br />
Waarom deed m<strong>en</strong> mee?<br />
* verzet teg<strong>en</strong> kettervervolging<strong>en</strong><br />
* verzet teg<strong>en</strong> Spanjaard<strong>en</strong><br />
* economische crisis > honger<br />
* gewoon leuk om mee te do<strong>en</strong>
De Nederlandse opstand<br />
Belangrijk probleem van Karel V <strong>en</strong> Filips II was:<br />
DE HERVORMING (REFORMATIE) > herhaling!<br />
Kritiek op de katholieke kerk door bv. Desiderius Erasmus<br />
Staat wel op de site!
De Nederlandse opstand<br />
Filips II was boos op Margaretha van Parma<br />
Stuurt dan de Hertog van Alva<br />
Hij wordt in 1567 landvoogd<br />
Actiepunt<strong>en</strong> van Alva?<br />
* opricht<strong>en</strong> ‘Raad van beroert<strong>en</strong>’<br />
straff<strong>en</strong> beeld<strong>en</strong>stormers<br />
* instell<strong>en</strong> van vaste belasting<strong>en</strong>:<br />
- 10e p<strong>en</strong>ning<br />
- 20e p<strong>en</strong>ning<br />
- 100e p<strong>en</strong>ning
De Nederlandse opstand<br />
Komst van Alva leidt tot paniek:<br />
- protestant<strong>en</strong> vlucht<strong>en</strong> naar Duitsland <strong>en</strong> Engeland<br />
- hoge edel<strong>en</strong> vlucht<strong>en</strong> naar Duitsland (óók Willem van Oranje)<br />
Willem van Oranje wordt nu de leider van het verzet teg<strong>en</strong> Filips II<br />
W. strijdt voor behoud<br />
van privileges<br />
F. strijdt voor<br />
c<strong>en</strong>tralisatiepolitiek<br />
Wordt ook e<strong>en</strong><br />
persoonlijke strijd
De Nederlandse opstand<br />
Onthoofding Hoorne <strong>en</strong> Egmont
De Nederlandse opstand<br />
1568 Willem van Oranje valt Alva aan > slag bij Heiligerlee<br />
Eerste <strong>en</strong> <strong>en</strong>ige<br />
veldslag die<br />
Willem van<br />
Oranje zal<br />
winn<strong>en</strong>
De Nederlandse opstand<br />
Willem van Oranje heeft 4 broers:<br />
Lodewijk H<strong>en</strong>drik Adolf<br />
Jan<br />
Adolf sneuvelt in de slag bij Heiligerlee
De Nederlandse opstand<br />
1572 D<strong>en</strong> Briel door de watergeuz<strong>en</strong> ing<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />
‘In naam van Oranje doe op<strong>en</strong> de poort’!
De Nederlandse opstand<br />
Inname van D<strong>en</strong> Briel was belangrijk omdat:<br />
* Willem van Oranje nu eindelijk e<strong>en</strong> stad in Holland in hand<strong>en</strong> had<br />
* de gewestelijke stat<strong>en</strong> van Holland stelde Willem van Oranje aan<br />
als stadhouder<br />
* andere sted<strong>en</strong> sluit<strong>en</strong> zich bij D<strong>en</strong> Briel aan<br />
Dat is e<strong>en</strong> belangrijke verandering!<br />
Reactie van Alva?<br />
Aanval op de opstandige sted<strong>en</strong> > beleger<strong>en</strong><br />
Verdediging door onderwater zett<strong>en</strong> van de polders
De Nederlandse opstand
De Nederlandse opstand
De Nederlandse opstand
De Nederlandse opstand<br />
Willem van Oranje > ‘Vader des Vaderlands’<br />
Wat wilde hij nu eig<strong>en</strong>lijk?<br />
* de gewest<strong>en</strong> moest<strong>en</strong> hun privileges behoud<strong>en</strong><br />
* de Nederland<strong>en</strong> moest<strong>en</strong> trouw zijn aan de landsheer<br />
* de protestant<strong>en</strong> mocht<strong>en</strong> niet word<strong>en</strong> vervolgd<br />
* de protestant<strong>en</strong> mocht<strong>en</strong> de katholiek<strong>en</strong> niet lastig vall<strong>en</strong><br />
To<strong>en</strong> Filips II WvO de schuld gaf van de onrust, werd<strong>en</strong> zijn<br />
standpunt<strong>en</strong> harder<br />
* de Spaanse soldat<strong>en</strong> moest<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verdrev<strong>en</strong><br />
* de landsheer was niet meer de heer over de Nederland<strong>en</strong>
De Nederlandse opstand<br />
In 1579 viel<strong>en</strong> de Nederland<strong>en</strong> uite<strong>en</strong> in:<br />
* Unie van Atrecht > gewest<strong>en</strong> trouw aan Filips II<br />
* Unie van Utrecht > opstandige gewest<strong>en</strong><br />
afsprak<strong>en</strong>: - elk gewest behield eig<strong>en</strong> bestuur<br />
- elk gewest bepaalde zelf de godsdi<strong>en</strong>st<br />
- sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> in buit<strong>en</strong>landse politiek<br />
- militaire sam<strong>en</strong>werking<br />
Filips stuurde nog meer soldat<strong>en</strong><br />
Reactie Unie van Utrecht: 1581 Acte van Verlatinghe
De Nederlandse opstand
De Nederlandse opstand<br />
Werd de Unie van Utrecht nu zelfstandig?<br />
Nee! Ze ging<strong>en</strong> op zoek naar e<strong>en</strong> andere koning, want<br />
1584 Willem van Oranje vermoord door Balthasar Gerards<br />
Andere vorst<strong>en</strong> wild<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> landsheer word<strong>en</strong>, daarom:<br />
1588 Republiek der Zev<strong>en</strong> Ver<strong>en</strong>igde Nederland<strong>en</strong><br />
(Holland, Zeeland, Utrecht, Overijssel, Gelre, Friesland, Groning<strong>en</strong> <strong>en</strong> Ommeland<strong>en</strong>)<br />
De Republiek werd nu bestuurd door de Stat<strong>en</strong> G<strong>en</strong>eraal!<br />
> maar de macht lag bij de Gewestelijke Stat<strong>en</strong> > vetorecht
De Nederlandse opstand<br />
Executie door Balthasar Gerards
De Nederlandse opstand<br />
Moord op Willem van Oranje<br />
opnieuw onderzocht<br />
28 augustus 2008<br />
donderdag, 28 augustus 2008 21:03<br />
K<strong>en</strong>nisbureau DelftTech gaat de moord op Willem van Oranje (1533-1584) met moderne techniek<strong>en</strong> opnieuw onderzoek<strong>en</strong>. De onderzoekers uit Delft<br />
word<strong>en</strong> bij hun onderzoek onder andere ondersteund door Museum het Prins<strong>en</strong>hof.<br />
De onderzoekers hop<strong>en</strong> dat het project nieuwe informatie oplevert over de moord die op 10 juli 1584 door Balthasar Gerards (1557-1584) werd<br />
gepleegd. In ieder geval will<strong>en</strong> ze de moord op de prins tot in detail reconstruer<strong>en</strong>. Deze katholiek begaf zich die dag naar het Prins<strong>en</strong>hof in Delft <strong>en</strong><br />
meldde dat hij Willem van Oranje, ook bek<strong>en</strong>d als Willem de Zwijger, wilde sprek<strong>en</strong>. To<strong>en</strong> deze na het middaget<strong>en</strong> de eetzaal verliet <strong>en</strong> de trap naar<br />
b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> nam, schoot Balthasar Gerards hem neer.<br />
Het plaats delict zal door de onderzoekers met driedim<strong>en</strong>sionale laserscanning word<strong>en</strong> onderzocht. Daarna zal de politie Zeeland afgietsels mak<strong>en</strong> van<br />
de kogelgat<strong>en</strong> die in de muur in het Prins<strong>en</strong>hof te vind<strong>en</strong> zijn. Ook zull<strong>en</strong> de kogels ballistisch word<strong>en</strong> onderzocht. De politie Midd<strong>en</strong> <strong>en</strong> West-Brabant zal<br />
zich bezighoud<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> onderzoek naar bloedspor<strong>en</strong>. Als er bloedspor<strong>en</strong> gevond<strong>en</strong> word<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> deze mogelijk iets zegg<strong>en</strong> over de positie van het<br />
slachtoffer t<strong>en</strong> tijde van de moord.
De Nederlandse opstand<br />
‘Nieuwe kerk de Delft’<br />
Mausoleum van Willem van Oranje<br />
Tombe voor de Koninklijke familie
De Nederlandse opstand<br />
1623 start bouw 1e grafkamer<br />
1822 bouw 2e grafkamer<br />
Bijzetting prins Claus 15 oktober 2002<br />
0-8 > 18min
De Nederlandse opstand<br />
De oorlog teg<strong>en</strong> de Spanjaard<strong>en</strong> ging door.<br />
Maurits werd legeraanvoerder van het ‘Staatse leger’<br />
* Op land werd<strong>en</strong> de Spanjaard<strong>en</strong> teruggedrev<strong>en</strong><br />
* Op zee verlor<strong>en</strong> de Spanjaard<strong>en</strong> hun Armada<br />
Handelar<strong>en</strong> kreg<strong>en</strong> daardoor steeds meer<br />
mogelijkhed<strong>en</strong>.<br />
1598 Filips II † handelar<strong>en</strong> wild<strong>en</strong> oorlog beëindig<strong>en</strong><br />
Maurits niet, maar hij verloor<br />
1609 – 1621 12-jarig bestand (= wap<strong>en</strong>stilstand)
De Nederlandse opstand<br />
Vanaf 1621 weer oorlog<br />
Staatsleger nu onder leiding van Frederik H<strong>en</strong>drik<br />
1648 Vrede van Munster<br />
- Spanje erk<strong>en</strong>t de Republiek als zelfst. Land<br />
- Republiek belooft de ‘Spaanse Nederland<strong>en</strong><br />
niet aan te vall<strong>en</strong>
De Nederlandse opstand
De Nederlandse opstand
De Nederlandse opstand
De Nederlandse opstand<br />
Wilhelmus van Nassouwe<br />
* tekst: van Marnix van St. Allegonde (1568 – 1572)<br />
* muziek: Frans soldat<strong>en</strong>liedje<br />
* oudste volkslied ter wereld<br />
Japanse melodie is ouder, maar tekst is van 1880<br />
* pas in 1932 als officieel volkslied ingevoerd<br />
* eerste letters vorm<strong>en</strong>: WILLEM VAN NASSOV
Wilhelmus van Nassouwe<br />
B<strong>en</strong> ick van Duytsch<strong>en</strong> bloet,<br />
D<strong>en</strong> Vaderlant getrouwe<br />
Blyf ick tot in d<strong>en</strong> doot:<br />
E<strong>en</strong> Prince van Ora<strong>en</strong>gi<strong>en</strong><br />
B<strong>en</strong> ick vrij onverveert,<br />
D<strong>en</strong> Coninck van Hispa<strong>en</strong>gi<strong>en</strong><br />
Heb ick altijt gheeert.<br />
Lyf <strong>en</strong> goet al te sam<strong>en</strong><br />
Heb ick u niet verschoont,<br />
Mijn broeders hooch van Nam<strong>en</strong><br />
Hebb<strong>en</strong>t u oock vertoont:<br />
Graef Adolff is gheblev<strong>en</strong><br />
In Vriesland in d<strong>en</strong> slaech,<br />
Syn Siel int ewich Lev<strong>en</strong><br />
Verwacht d<strong>en</strong> Jongst<strong>en</strong> dach.<br />
Van al die my beswar<strong>en</strong>,<br />
End mijn Vervolghers zijn,<br />
Mijn Godt wilt doch bewar<strong>en</strong><br />
D<strong>en</strong> trouw<strong>en</strong> di<strong>en</strong>aer dijn:<br />
Dat sy my niet verrassch<strong>en</strong><br />
In har<strong>en</strong> boos<strong>en</strong> moet,<br />
Haer hand<strong>en</strong> niet <strong>en</strong> wassch<strong>en</strong><br />
In mijn onschuldich bloet.<br />
Niet doet my meer erbarm<strong>en</strong><br />
In mijn<strong>en</strong> wederspoet,<br />
Dan dat m<strong>en</strong> siet verarm<strong>en</strong><br />
Des Conincks Land<strong>en</strong> goet,<br />
Dat v de Spa<strong>en</strong>giaerts cr<strong>en</strong>ck<strong>en</strong><br />
O Edel Neerlandt soet,<br />
Als ick daer a<strong>en</strong> ghed<strong>en</strong>cke<br />
Mijn Edel hert dat bloet.<br />
Seer Prinslick was ghedrev<strong>en</strong><br />
Mijn Princelick ghemoet,<br />
Stantvastich is gheblev<strong>en</strong><br />
Mijn hert in tegh<strong>en</strong>spoet,<br />
D<strong>en</strong> Heer heb ick ghebed<strong>en</strong><br />
Van mijnes hert<strong>en</strong> gront,<br />
Dat hy mijn saeck wil red<strong>en</strong>,<br />
Mijn onschult do<strong>en</strong> bekant.<br />
In Godes vrees te lev<strong>en</strong><br />
Heb ick altyt betracht,<br />
Daerom b<strong>en</strong> ick verdrev<strong>en</strong><br />
Om Landt om Luyd ghebracht:<br />
Maer God sal mij reger<strong>en</strong><br />
Als e<strong>en</strong> goet Instrum<strong>en</strong>t,<br />
Dat ick zal wederkeer<strong>en</strong><br />
In mijn<strong>en</strong> Regim<strong>en</strong>t.<br />
Edel <strong>en</strong> Hooch ghebor<strong>en</strong><br />
Van Keyserlick<strong>en</strong> Stam:<br />
E<strong>en</strong> Vorst des Rijcks vercor<strong>en</strong><br />
Als e<strong>en</strong> vroom Christ<strong>en</strong> man,<br />
Voor Godes Woort gheprees<strong>en</strong><br />
Heb ick vrij onversaecht,<br />
Als e<strong>en</strong> Helt sonder vrees<strong>en</strong><br />
Mijn edel bloet ghewaecht.<br />
Als David moeste vlucht<strong>en</strong><br />
Voor Saul d<strong>en</strong> Tyran:<br />
Soo heb ick moet<strong>en</strong> sucht<strong>en</strong><br />
Met m<strong>en</strong>ich Edelman:<br />
Maer Godt heeft hem verhev<strong>en</strong><br />
Verlost uit alder noot,<br />
E<strong>en</strong> Coninckrijk gheghev<strong>en</strong><br />
In Israel seer groot.<br />
Als e<strong>en</strong> Prins op gheset<strong>en</strong><br />
Met mijner Heyres cracht,<br />
Van d<strong>en</strong> Tyran vermet<strong>en</strong><br />
Heb ick d<strong>en</strong> Slach verwacht,<br />
Die by Maestricht begrav<strong>en</strong><br />
Bevreesde mijn ghewelt,<br />
Mijn ruyters sach m<strong>en</strong> drav<strong>en</strong>.<br />
Seer moedich door dat Velt.<br />
Oorlof mijn arme Schap<strong>en</strong><br />
Die zijt in groot<strong>en</strong> noot,<br />
V Herder sal niet slap<strong>en</strong><br />
Al zijt ghy nu verstroyt:<br />
Tot Godt wilt v beghev<strong>en</strong>,<br />
Syn heylsaem Woort neemt a<strong>en</strong>,<br />
Als vrome Christ<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>,<br />
Tsal hier haest zijn gheda<strong>en</strong>.<br />
Lydt u myn Ondersat<strong>en</strong><br />
Die oprecht zyn van aert,<br />
Godt sal u niet verlat<strong>en</strong><br />
Al zijt ghy nu beswaert:<br />
Die vroom begheert te lev<strong>en</strong><br />
Bidt Godt nacht <strong>en</strong>de dach,<br />
Dat hy my cracht wil ghev<strong>en</strong><br />
Dat ick u help<strong>en</strong> mach.<br />
Mijn Schilt <strong>en</strong>de betrouw<strong>en</strong><br />
Sijt ghy, o Godt mijn Heer,<br />
Op u soo wil ick bouw<strong>en</strong><br />
Verlaet mij nimmermeer:<br />
Dat ick doch vroom mach blijv<strong>en</strong><br />
V di<strong>en</strong>aer taller stondt,<br />
Die Tyranny verdrijv<strong>en</strong>,<br />
Die my mijn hert doorwondt.<br />
Na tsuer sal ick ontfangh<strong>en</strong><br />
Van Godt mijn Heer dat soet,<br />
Daer na so doet verlangh<strong>en</strong><br />
Mijn Vorstelick ghemoet:<br />
Dat is dat ick mach sterv<strong>en</strong><br />
Met eer<strong>en</strong> in dat Velt,<br />
E<strong>en</strong> eewich Rijck verwerv<strong>en</strong><br />
Als e<strong>en</strong> ghetrouwe Helt.<br />
Soo het d<strong>en</strong> wille des Heer<strong>en</strong><br />
Op die tyt had gheweest,<br />
Had ick gheern will<strong>en</strong> keer<strong>en</strong><br />
Van v dit swaer tempeest:<br />
Maer de Heer van hier bov<strong>en</strong><br />
Die alle dinck regeert.<br />
Diem<strong>en</strong> altijd moet lov<strong>en</strong><br />
En heeftet niet begheert.<br />
Voor Godt wil ick belijd<strong>en</strong><br />
End zijner grooter Macht,<br />
Dat ick tot ghe<strong>en</strong><strong>en</strong> tijd<strong>en</strong><br />
D<strong>en</strong> Coninck heb veracht:<br />
Dan dat ick Godt d<strong>en</strong> Heere<br />
Der hoochster Maiesteyt,<br />
Heb moet<strong>en</strong> obedier<strong>en</strong>,<br />
Inder gherechticheyt.
Change language