MAGMA 3-2017

07.09.2017 Views

HEPATITIS A Veranderende infectiedruk geeft ernstiger klinische presentaties Virus Het hepatitis A-virus is een RNA-virus, lid van de familie van Picornaviridae. Het virus is bijzonder resistent tegen temperatuursinvloeden, wat verklaart dat ook langdurig diepgevroren besmet voedsel een HAVinfectie kan overbrengen. Na infectie door besmet voedsel of water is er een incubatieperiode van circa vier weken. In deze periode voordat er een klinische hepatitis of geelzucht is, is er al uitscheiding van het virus met de feces. In combinatie met matige socio-economische en hygiënische omstandigheden is dit bij uitstek de fase waarbij ringcontacten van de patiënt besmet raken. Het virus kan worden getypeerd met behulp van genotypering, een manier die ook succesvol is gebruikt om in Europa op het oog incidentele infecties aan een gemeenschappelijke bron te verbinden. Epidemiologisch neemt in Europa de circulatie van HAV over de laatste tien jaar af, maar er zijn tussen landen nog aanzienlijke verschillen. Daarbij is sprake van een duidelijke noord-zuidgradiënt: de seroprevalenties zijn het laagst in de Scandinavische landen. In Nederland laat de Pienter-studie, een gewogen steekproef (n=6229) onder de Nederlandse bevolking, een IgG anti-HAV-seroprevalentie van circa 12% voor 20-jarigen zien. De overall seroprevalentie voor de jaren 2006–2007 was 39%, deels bepaald door vaccinatie en import uit het land van herkomst. HAV is een aangifteplichtige ziekte volgens de Wet publieke gezondheid. Opvallend genoeg stijgt de incidentie per 100.000 inwoners van 0,4 in 2015 naar 0,5 in 2016 en naar (voorlopig) 0,9 in 2017. Hepatitis A-immunisatie is mogelijk met vaccin en in bijzondere gevallen met specifiek immuunglobuline, zie hiervoor de protocollen op https://lci.rivm. nl/richtlijnen/hepatitis. Actieve hepatitis A- en B-vaccinatie kan worden gecombineerd in één vaccintoediening. Kliniek Hepatitis A geeft uitsluitend een acute hepatitis en wordt nooit chronisch. De diagnose stoelt op een sterk positieve IgM-HAV-test, terwijl een IgG-HAV-signaal een levenslang beschermende immuniteit aangeeft. De symptomatologie is sterk afhankelijk van de leeftijd. Onder de leeftijd van 20 jaar verloopt de infectie meestal asymptomatisch, daarboven treed een icterische hepatitis op waarbij ook fulminant leverfalen voorkomt. De geschatte case/fatality-ratio per 1.000 cases onder de 30 jaar is 1,6; voor 30–49 jaar is dat 3,8 cases, oplopend tot 17,5 voor patiënten ouder dan 50 jaar. In figuur 1 is nog eens weergegeven wat de consequentie is van afnemende blootstelling aan HAV op jonge leeftijd. Er zijn twee bijzondere vormen van presentatie: de cholestatische hepatitis en de relapsing hepatitis. Bij de cholestatische vorm blijft de patiënt ten minste drie maanden geel en heeft vooral hinder van de secundaire gevolgen van cholestase (gewichtsverlies, jeuk, malaise, ontstaan van vitaminedeficiënties, onmogelijkheid om te werken). Bij de relapsing vorm is er sprake van een herhaalde stijging van bilirubine en/of leverenzymen na aanvankelijk herstel; de pieken van de leverwaarden worden in het beloop wel steeds lager. Sociaal-economisch kunnen deze bijzondere vormen zorgen voor langdurig (maandenlang) verzuim van werk. Figuur 1. Verband tussen de leeftijd van eerste blootstelling aan HAV en de kans op een klinisch ernstige HAV-infectie. Patiënten met een pre-existente chronische virale leverziekte zoals HCV lopen een verhoogd risico op ernstige acute on chronic leverziekte en mortaliteit, en komen om die reden dan ook in aanmerking voor HAV-vaccinatie. Een recente serie uit Thailand laat zien dat in een serie van 1481 gehospitaliseerde patiënten met acute HAV de overall 30-dagen-mortaliteit geschat wordt op 2,2%. Determinanten van oversterfte zijn: leeftijd >60 jaar (hazard ratio 6,36), cirrose (hazard ratio 8,12), chronische HBV (hazard ratio 5,83) en chronische HCV-infectie (hazard ratio 21,11). MAGMA 96

Transmissie Er zijn vier hoofdgroepen van HAV-overdracht: 1. Overdracht van persoon op persoon. Hieronder vallen overdracht binnen het gezin, overdracht op scholen/kinderdagverblijven, seksuele transmissie. De laatste speelt vooral onder MSM-mannen met wisselende contacten, waarbij middels genotypering is aangetoond dat er actueel in Europa een uitbraak gaande is. 2. Overdracht met besmet voedsel of water. Het betreft hier niet-gekookte groente of fruit (klassiek zijn diepgevroren vruchten als aardbeien of bessen). In Nederland is een aantal patiënten getransplanteerd wegens acuut leverfalen in associatie met HAV-besmette zongedroogde tomaten, in de VS is een grote epidemie onder volwassenen geweest op basis van uit Mexico geïmporteerde besmette bosui die rauw op een pizzatopping werd aangebracht. 3. Theoretisch en voor Nederland niet van belang: bloedtransfusie of gebruik van met HAV besmette bloedproducten. 4. Gedeeld gebruik van met HAV besmette naalden bij intraveneus drugsgebruik, meestal in combinatie met slechte hygiënische/socio-economische leefomstandigheden. Wat is de uitdaging voor de MDL-arts? • Denk aan de diagnose, het absolute aantal gevallen is laag, maar neemt weer toe. • Bij de detectie van een indexpatiënt: stel snel ringonderzoek in met hulp van de GGD. Nieuwe cases zijn te voorkomen of te mitigeren door adequate immunisatie en brondetectie. • Alle HAV-seronegatieve patiënten met een cirrose, chronische HBV of chronische HCV komen in aanmerking voor een HAV-vaccinatie vergoed door de verzekeraar. • Overweeg HAV-vaccinatie bij MSM met wisselende contacten. • Denk ook aan HAV-vaccinatie in de reizigersadvisering of verwijs naar een Travel Clinic (https://www.travelclinic.com/). • HAV geeft vooral bij cirrose, chronische HBV of chronische HCV een acute on chronic-hepatitis die ernstig kan verlopen. Oudere gehospitaliseerde patiënten met acute HAV hebben een verhoogd risico op mortaliteit door de infectie. Rob de Man hoogleraar Hepatologie, Erasmus MC MDL TRANSFERS Komkommertijd Westen Niene Peek (LUMC) start per 1 januari in het Flevoziekenhuis Almere als 6 de MDL-arts per met aandachtsgebied IBD. Laura de Baaij (VUmc) start voorjaar 2018 in het Reinier de Graaf Ziekenhuis te Delft en wordt daar de 9 de MDL-arts voor motiliteit, voeding en dunne darm. Hilde Slingerland verliet het LUMC en werkt nu in het Alrijne Ziekenhuis als chef de clinique voor de motiliteit. Per 1 januari 2018 starten daar Rutger Jacobs (LUMC) en Koen de Jong (UMCU) als 9 de en 10 de MDL-arts, met als aandachtsgebieden IBD en interventieendoscopie. Minke Bakker (opleider MDL te Heerlen) start op 1 januari 2018 als 5 de MDL-arts in het Slovervaart MC in Amsterdam. Het Maasstad Ziekenhuis is weer op volle sterkte na het vertrek van 3 MDL-artsen in 2015–2016. Maartje Buis (UMCG) is klaar met de opleiding in het UMCG en heeft een plek in het Maasstad Ziekenhuis, Evelyne Verweij (EMC) vergezelt haar als 7 de MDL-arts met aandachtsgebied IBD. Zuiden In Boxmeer werken nu 2 MDL-artsen, Ludger Epping en Larsen Seydel. Zij zoeken nog een derde MDL-arts. Op 5 juli jongstleden is Sjoerd van de Werf, de eminance grise en oprichter van de MDL-groep in het Haaglanden Ziekenhuis te Den Haag op 71-jarige leeftijd overleden. Conclusie Met enige slag om de arm vanwege flexibele in- en uitstroom van nieuwe en vertrekkende collega’s stel ik vast dat er nu 511 actieve MDL-artsen in Nederland zijn (inclusief 9 niet-leden). Daarnaast praktiseren er nog ongeveer 25 pensionado’s en bedraagt het aantal aios 246. MAGMA 97

Transmissie<br />

Er zijn vier hoofdgroepen van HAV-overdracht:<br />

1. Overdracht van persoon op persoon.<br />

Hieronder vallen overdracht binnen het<br />

gezin, overdracht op scholen/kinderdagverblijven,<br />

seksuele transmissie. De<br />

laatste speelt vooral onder MSM-mannen<br />

met wisselende contacten, waarbij middels<br />

genotypering is aangetoond dat er<br />

actueel in Europa een uitbraak gaande is.<br />

2. Overdracht met besmet voedsel of water.<br />

Het betreft hier niet-gekookte groente of<br />

fruit (klassiek zijn diepgevroren vruchten<br />

als aardbeien of bessen). In Nederland<br />

is een aantal patiënten getransplanteerd<br />

wegens acuut leverfalen in associatie met<br />

HAV-besmette zongedroogde tomaten,<br />

in de VS is een grote epidemie onder<br />

volwassenen geweest op basis van uit<br />

Mexico geïmporteerde besmette bosui<br />

die rauw op een pizzatopping werd aangebracht.<br />

3. Theoretisch en voor Nederland niet van<br />

belang: bloedtransfusie of gebruik van<br />

met HAV besmette bloedproducten.<br />

4. Gedeeld gebruik van met HAV besmette<br />

naalden bij intraveneus drugsgebruik,<br />

meestal in combinatie met slechte hygiënische/socio-economische<br />

leefomstandigheden.<br />

Wat is de uitdaging voor de MDL-arts?<br />

• Denk aan de diagnose, het absolute aantal<br />

gevallen is laag, maar neemt weer toe.<br />

• Bij de detectie van een indexpatiënt: stel<br />

snel ringonderzoek in met hulp van de<br />

GGD. Nieuwe cases zijn te voorkomen of<br />

te mitigeren door adequate immunisatie<br />

en brondetectie.<br />

• Alle HAV-seronegatieve patiënten met<br />

een cirrose, chronische HBV of chronische<br />

HCV komen in aanmerking voor<br />

een HAV-vaccinatie vergoed door de<br />

verzekeraar.<br />

• Overweeg HAV-vaccinatie bij MSM met<br />

wisselende contacten.<br />

• Denk ook aan HAV-vaccinatie in de reizigersadvisering<br />

of verwijs naar een Travel<br />

Clinic (https://www.travelclinic.com/).<br />

• HAV geeft vooral bij cirrose, chronische<br />

HBV of chronische HCV een acute on<br />

chronic-hepatitis die ernstig kan verlopen.<br />

Oudere gehospitaliseerde patiënten met<br />

acute HAV hebben een verhoogd risico<br />

op mortaliteit door de infectie.<br />

Rob de Man<br />

hoogleraar Hepatologie, Erasmus MC<br />

MDL TRANSFERS<br />

Komkommertijd<br />

Westen<br />

Niene Peek (LUMC) start per 1 januari in het Flevoziekenhuis Almere<br />

als 6 de MDL-arts per met aandachtsgebied IBD. Laura de Baaij<br />

(VUmc) start voorjaar 2018 in het Reinier de Graaf Ziekenhuis te<br />

Delft en wordt daar de 9 de MDL-arts voor motiliteit, voeding en dunne<br />

darm. Hilde Slingerland verliet het LUMC en werkt nu in het Alrijne<br />

Ziekenhuis als chef de clinique voor de motiliteit. Per 1 januari 2018<br />

starten daar Rutger Jacobs (LUMC) en Koen de Jong (UMCU) als 9 de<br />

en 10 de MDL-arts, met als aandachtsgebieden IBD en interventieendoscopie.<br />

Minke Bakker (opleider MDL te Heerlen) start op 1 januari 2018 als<br />

5 de MDL-arts in het Slovervaart MC in Amsterdam.<br />

Het Maasstad Ziekenhuis is weer op volle sterkte na het vertrek van<br />

3 MDL-artsen in 2015–2016. Maartje Buis (UMCG) is klaar met de<br />

opleiding in het UMCG en heeft een plek in het Maasstad Ziekenhuis,<br />

Evelyne Verweij (EMC) vergezelt haar als 7 de MDL-arts met aandachtsgebied<br />

IBD.<br />

Zuiden<br />

In Boxmeer werken nu 2 MDL-artsen, Ludger Epping en Larsen<br />

Seydel. Zij zoeken nog een derde MDL-arts.<br />

Op 5 juli jongstleden is Sjoerd van de Werf, de eminance grise en<br />

oprichter van de MDL-groep in het Haaglanden Ziekenhuis te Den<br />

Haag op 71-jarige leeftijd overleden.<br />

Conclusie<br />

Met enige slag om de arm vanwege flexibele in- en uitstroom van<br />

nieuwe en vertrekkende collega’s stel ik vast dat er nu 511 actieve<br />

MDL-artsen in Nederland zijn (inclusief 9 niet-leden). Daarnaast<br />

praktiseren er nog ongeveer 25 pensionado’s en bedraagt het aantal<br />

aios 246.<br />

<strong>MAGMA</strong> 97

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!