MAGMA 3-2017

THEMA
WETENSCHAPPELIJK
LEIDERSCHAP
Alternatieve benoeming hoogleraar
Na bijna vijftien jaar hoogleraar te zijn geweest, ervaar ik het beleid van UMCs
bij de aanstelling van hoogleraren, dat bovendien per academisch ziekenhuis
verschilt, nog steeds als een black box. Voordat ik daarop inga, zal ik – met
dank aan Rob de Knegt (Erasmus MC) – eerst kort de wijze bespreken
waarop hoogleraren in de ons omringende landen worden benoemd.
België
Bij onze zuiderburen is de algemene definitie
van hoogleraar ‘een Doctor die onderwijs
geeft binnen een academische instelling’. In
principe komen alle gepromoveerde artsen
die les geven, in aanmerking. Om het aantal
hoogleraren toch enigszins te beperken, zijn
er aanvullende eisen. Voor medici: gepromoveerd
zijn in de geneeskunde, minimaal
een halve dag per week patiëntenzorg in een
academisch ziekenhuis, onderwijs geven
binnen een academisch ziekenhuis, aantoonbare
betrokkenheid bij wetenschappelijke
projecten als initiator en auteur. Dit
alles beschreven in een formulier dat lijkt
op een Nederlandse subsidie-aanvraag bij
ZonMW. Deze ‘aanvraag’ wordt vervolgens
door hoogleraren beoordeeld.
In dit systeem maakt iedereen kans, omdat
sprake is van objectieve criteria. Als er volgens
deze criteria géén goede kandidaten
zijn, wordt ook niemand benoemd. Een
afdelingshoofd moet per definitie hoogleraar
zijn. In het kader van onderlinge
competitie wordt soms wel eens een hoogleraarstitel
gegeven als ‘lokkertje’ om patiënten
aan te trekken of te behouden. Dit komt
overigens incidenteel ook in Nederland (en
Duitsland) voor, waarbij perifere specialisten
door een academisch ziekenhuis tot
hoogleraar worden benoemd.
Duitsland
Duitsland heeft een extreem gereguleerd
systeem. Iedere arts is gepromoveerd: aan
het eind van de medische studie moet een
doctoraat worden geschreven, wat recht
geeft op de doctorstitel. Zoals in de media
te lezen valt, gaan vooraanstaande Duitsers
met regelmaat door een woordscanner
waaruit dan blijkt dat ‘alles’ is geplagieerd.
Ook artsen ontkomen niet altijd aan dit lot.
De promotie zoals wij die kennen – met een
aantal jaren research of 5 à 6 Engelstalige
artikelen in een boekje – bestaat daar niet.
Na een doctoraat kunnen artsen opteren
voor de titel ‘privaatdocent’: dan moet je
zo’n 25–30 artikelen gepubliceerd hebben
in peer reviewed tijdschriften. De impactfactor
speelt een rol: er zijn meer artikelen
nodig indien deze zijn gepubliceerd in
lagere journals en minder als de hoogste
journals worden bereikt. Een hoogleraar
heeft nog meer zelf-geïnitieerde publicaties
nodig (minimaal 50–60) plus internationaal
aanzien. Regelmatig uitgenodigd worden
voor voordrachten in binnen- en buitenland
is een must.
Het Duitse systeem lijkt zeer objectief, maar
natuurlijk spelen ook hier persoonlijke factoren
een rol. Echter, het afdelingshoofd
kan kéér op kéér een collega voordragen,
maar men kan nooit om de basale reglementen
heen.
Nederland
De Nederlandse situatie is zoals gezegd
ondoorzichtig. Wat opvalt, is dat universiteiten
die zich willen profileren op bepaalde
onderzoekslijnen – stel: kanker of inflammatoir
darmlijden – relatief snel toestemming
geven voor een hoogleraarsbenoeming. Het
principal investigatorschap in Nederland
leidt er ook toe dat mensen doen ‘wat het
snelst tot een petje leidt’. Afdelingen snijden
rücksichtslos academische pathologie weg
als die niet tot publicaties leidt. Het begrip
hoog en laag complex draagt ook niet bij aan
helderheid. Het lijkt het erop dat een professoraat
bekkenbodem, diverticulair lijden
van het colon of auto-immune leverziekten
niet te doen is. Dankzij minister van onderwijs
Jet Bussemaker kunnen vrouwen nu
bovendien een ‘Vogelaar’-hoogleraarschap
krijgen. In hoeverre dit de carrière van mannen
blokkeert, zal de toekomst leren. Ook
zien we dat er professoraten worden toegekend
aan mensen van boven de 55–60 jaar
als een soort ‘kers op de taart’, terwijl het
voor iedereen duidelijk was dat deze collega’s
dit tien jaar terug al verdienden.
Een standaardbeleid voor professorenbenoemingen
in Nederland zou welkom zijn.
Dat nu de ene klinische afdeling 80% van
zijn medewerkers tot hoogleraar benoemt
en de andere afdeling minder dan 10%,
is aan niemand uit te leggen. De huidige
onevenredigheid leidt tot een storend egocentrisme,
wat in de algemene bevolking nu
minder lijkt voor te komen dan in de academische
centra.
Benoeming nieuwe stijl
Mijn alternatief zou zijn om iedereen die
gepromoveerd is én minimaal 30 artikelen
heeft geschreven (niet als co-auteur maar als
auteur of principal investigator), na vijf jaar
tot hoogleraar te benoemen en deze benoeming
na vijf jaar opnieuw te beoordelen.
Indien men twee of drie keer herbenoemd
is, mag men de titel professor wat mij betreft
tot de dood behouden.
Chris Mulder
MAGMA 119