Fedor van Kregten Meester van de beesten

1
Fedor van Kregten
Meester van de
beesten
PowerPoint Presentatie Wedstrijd
Groep 6, 7 en 8
Basisscholen Wierden, Hoge Hexel, Ypelo, Enter en Notter-Zuna

2
Inhoud
1. Veel succes! pagina 3
2. Instructie leerkracht pagina 4
3. Instructie leerlingen pagina 5
4. Fedor van Kregten pagina 6
5. Haagse School pagina 10
6. Olieverf pagina 14
7. Stier Jan pagina 16
8. School rond 1900 pagina 19
9. Verhaal Meester van Kregten pagina 22
10. Dagelijks leven rond 1900 pagina 23
11. Rijtje jaartallen pagina 26
12. Uitleg koeienschilderij pagina 30
13. Schaapskuddes pagina 32
14. Midden op de dag pagina 34
15. Expositie pagina 35

3
Veel succes!!
Plan
Een aantal mensen uit Wierden kregen een tijd geleden het idee om tentoonstelling te
organiseren van de schilderijen van Fedor van Kregten. Dit idee ontstond, omdat iemand
over de 'van Kregtenweg' fietste en graag wilde weten waar deze naam vandaan komt. De
groep, die de tentoonstelling wilde maken, ging aan het werk en vond nog meer mensen
om mee te helpen. Ook de gemeente Wierden wilde graag meedoen en zo ontstond een
plan om alle mensen in Wierden bij de expositie (een ander woord voor tentoonstelling)
over de schilder Fedor van Kregten te betrekken.
Educatiecommissie
Er kwamen allemaal kleine groepjes om allerlei dingen te regelen. Die groepjes heten
commissies. Zo is er ook een educatiecommissie. Educatie betekent onderwijs. De
educatiecommissie wil de kinderen van de basisscholen uit Wierden, Hoge Hexel, Ypelo,
Notter/Zuna en Enter graag wat leren over de schilder Fedor van Kregten. Daarom hebben
ze bedacht om jullie in een groepje van twee kinderen een PowerPoint-presentatie te laten
maken over Fedor van Kregten. Dat is een spreekbeurt met behulp van PowerPoint.
Iedere school zoekt uit welk groepje kinderen de beste PowerPoint-presentatie heeft
gemaakt en dat groepje mag meedoen aan de PowerPoint-presentatie wedstrijd. Alle
leerlingen, die meedoen aan de wedstrijd in de bibliotheek, krijgen een kleine attentie. De
school, die de eerste prijs wint, krijgt een schilderles voor de groepen 6, 7 en 8.
Bezoek expositie
De expositie is op verschillende plaatsen in het dorp Wierden.
Alle scholen zijn uitgenodigd om naar de schilderijen te komen kijken. Jullie kunnen dus
ook een bezoek brengen aan de expositie. Daar kun je in het echt zien, hoe mooi Fedor
van Kregten kon schilderen. Omdat jullie straks heel wat weten van Fedor van Kregten,
hebben jullie al veel verstand van de schilder, wanneer je naar de expositie gaat. Dan zijn
jullie echte kunstkenners! Jullie kunnen aan je vader en moeder, opa en oma vertellen wat
je allemaal weet over Fedor van Kregten.
Plezier
Wij hopen, dat jullie veel plezier hebben met het maken van de PowerPoint presentatie en
dat jullie de expositie mooi vinden.
We wensen jullie veel succes!
De educatiecommissie:
Jan Aanstoot
Jeanne Bekkema
Ellen Breukers
Kees Kroon

4
Instructie leerkracht
• De leerlingen maken een PowerPoint-presentatie (spreekbeurt met behulp van
PowerPoint).
• De opdracht is voor groep 6, 7 en 8.
• De school kan zelf kiezen hoeveel leerlingen er mee doen.
• Per presentatie een groepje van 2 leerlingen.
• Bij voorkeur geven beide leerlingen samen de spreekbeurt.
• De school kiest de beste PowerPoint presentatie uit.
• De leerlingen met de beste presentatie doen mee aan de PowerPoint-wedstrijd.
• Uiterlijk donderdag 17 september bij Ellen Breukers (E.Breukers-
Kraaijenvanger@wierden.nl) melden met welke twee leerlingen uw school meedoet
aan de wedstrijd.
• De PowerPoint-wedstrijd is op woensdagmiddag 23 september in de
bibliotheek Wierden. Het rooster hiervoor volgt.
• De leerlingen worden beoordeeld op het presenteren en op de PowerPoint.
• De leerlingen vinden de informatie over de schilder, de tijd waarin hij leefde en zijn
stijl van schilderen op de website. De informatie staat ook op de CD en het boekje
bij dit pakket.
• De informatieteksten zijn aangepast op het niveau van 10 a 11 jarigen.
• Uiteraard kunnen leerlingen zelf het Internet afzoeken naar meer informatie en
foto's.
• De prijsuitreiking is op woensdag 30 september om 15.00 uur in de Historische
Kring Wederden.

5
Instructie leerlingen
Opdracht
• Maak een PowerPoint-presentatie over de schilder Fedor van Kregten. Dat
betekent dat je een spreekbeurt geeft over Fedor van Kregten met behulp van
PowerPoint. Deze opdracht maak je met een groepje van twee kinderen.
• De spreekbeurt mag maximaal tien minuten duren.
• Wij vinden het leuk als jullie samen de spreekbeurt doen.
• De PowerPoint mag maximaal 12 dia's bevatten en minimaal 10 dia's.
• In de presentatie moet in ieder geval iets staan over:
- Het leven van Fedor van Kregten
- De tijd waarin hij leefde
- Zijn manier van schilderen (Haagse School)
- Wat heeft Fedor van Kregten met Wierden te maken
• Informatie vind je op de website, in het boekje en op de CD.
• De beste PowerPoint-presentatie van elke school doet mee aan de 'PowerPoint
wedstrijd' op woensdagmiddag 23 september in de bibliotheek Wierden.
• De uitreiking van de prijzen is op woensdagmiddag 15.00 uur in de Historische
Kring Wederden.
• Bij alle foto's van schilderijen staat aangegeven wie het geschilderd heeft. Waar
niets bij staat, is geschilderd door Fedor van Kregten.
PowerPoint tips
• Gebruik steekwoorden in de titel, de titel is de samenvatting van de hele dia. Een
steekwoord is een woord waarin je de hele inhoud van de dia samenvat.
• Maak korte zinnen, anders gaat het publiek lezen en luistert niet meer naar wat jij
te zeggen hebt.
• Gebruik minimaal 22-punts lettergrootte.
• Maak maximaal 5 regels per dia.
• Maak veel contrast (een groot verschil) tussen letterkleur en achtergrondkleur.

6
Fedor van Kregten 1871-1937
De ouders van Fedor van Kregten woonden in Notter. De familie van Kregten
bestond uit acht kinderen. Fedor van Kregten ging naar de Normaalschool in Goor.
Fedor van Kregten is twee keer getrouwd geweest. Fedor schilderde naar de natuur.
Zijn schilderijen leken op de schilderijen van de Haagse School. Fedor was autodidact.
Fedor schilderde altijd met olieverf. Fedor had veel succes, maar bleef een arme man.
Zijn leven en werk kun je in vier periodes indelen. In 1937 gaat Fedor van Kregten
dood. Zijn schilderijen vinden we niet alleen in het museum, maar ook bij mensen thuis.
De ouders van Fedor van Kregten
De vader van Fedor van Kregten werd geboren op een zeilschip midden op de Oostzee.
Hij heette Hermanus. Hij liep op 15-jarige leeftijd van huis weg. Hermanus werd later
onderwijzer en trouwde in 1870 met Anna Jufina Rienks. Anna Jufina Rienks, de moeder
van Fedor, was een vrouw, die mooi kon borduren en houtsnijden. Van haar erfde Fedor
zijn creativiteit.
Hermanus van Kregten werd bovenmeester (directeur) van de Openbare Lagere School in
Notter. Daar is nu nog de van Kregtenweg te vinden. Hermanus overleed op 19 oktober
1938; hij werd 91 jaar oud. Fedor zelf werd 66 jaar oud en overlijdt in 1937. Zijn vader
overleefde hem dus nog één jaar.
Familie van Kregten
Fedor werd geboren op 16 januari 1871 en was de oudste van elf kinderen. Drie van zijn
kleine broertjes en zusjes stierven kort na de geboorte. Er bleven acht kinderen over in het
gezin.
Normaalschool
De vader van Fedor stuurde hem naar de Normaalschool in Goor, de opleiding voor
onderwijzers. Fedor was toen 15 jaar oud. Hij had weinig te vertellen; stiekem wilde hij
veel liever schilderen dan onderwijzer worden.
Zijn vader zei tegen hem: "Of je hersens genoeg hebt om de akte te halen, zal nog moeten
blijken". Fedor dacht: "Ik zal je laten zien, dat ik genoeg hersens heb. Ik doe goed mijn
best, ook al vind ik het niet leuk".
Hij haalde zijn diploma voor onderwijzer en na de diploma-uitreiking ging hij naar zijn
vader toe. Hij verscheurde het diploma voor de ogen van zijn vader en zei dat hij veel
liever ging schilderen en geen onderwijzer wilde worden. Fedor solliciteerde toch nog als
onderwijzer, maar hij bedacht zich en besloot dat hij toch kunstschilder wilde worden
Getrouwd
Fedor van Kregten trouwde in 1899 met Bettine ten Bruggencate in Almelo. Ze kregen
twee kinderen, een jongen en een meisje. Fedor was steeds op zoek naar nieuwe
voorbeelden in de natuur en daarom verhuisde hij maar liefst 16 keer. Bettine vond al dat
verhuizen niet fijn en daarom scheidden ze in 1917. In 1918 trouwde Fedor opnieuw met
Dientje Leeman. Zij kregen één dochter.
Schilderen naar de natuur
Fedor hield veel van de natuur. Hij keek goed naar de bomen, de weilanden, de schapen
en de koeien. Fedor observeerde (lang naar iets kijken en het goed in je opnemen) en dan
begon hij te schilderden.
Soms had hij een schilderij al in twee uur klaar, maar het gebeurde ook dat hij wel twee
maanden over één schilderij deed. Een enkele keer werkte hij ook 's nachts door.
Dat was wel lastig, want het verschil tussen daglicht en kunstlicht is groot en dan moest

7
Fedor goed opletten dat het schilderij de goede kleuren kreeg.
De schilderijen van Fedor leken wel op de schilderijen van de Haagse School. Over de
Haagse School kun je meer lezen in het hoofdstuk 'Haagse School'. Fedor gebruikte
olieverf voor zijn schilderijen. Die verfsoort gebruiken de schilders ook nu nog veel. Over
olieverf kun je alles lezen in het hoofdstuk 'olieverf'.
Autodidact
Fedor trok er altijd alleen op uit en probeerde zo goed mogelijk, de natuur op het
schildersdoek te brengen. Er was niemand, die hem vertelde hoe je bijvoorbeeld een koe
moest schilderen. Dat noem je autodidact. Dat wil zeggen, dat je jezelf leert schilderen
door flink te oefenen, zonder dat iemand je helpt. Andere schilders uit de tijd van Fedor
van Kregten zochten elkaar juist op. Zij praatten over de verf, de techniek en over de
manier van schilderen.
Succes maar arm
Fedor ontwikkelde een heel eigen stijl (manier) van schilderen. Hij had veel succes en
kreeg vaak opdrachten van mensen om een schilderij te maken. Soms schilderde hij
portretten, maar heel vaak ook landschappen met koeien of schapen. Het succes kon hem
niet veel schelen. Hij vond het schilderen zelf het allerbelangrijkste. Fedor verkocht wel
veel schilderijen, maar hij was geen goede zakenman. Hij verdiende dus maar weinig geld.
In de crisisjaren vanaf 1930 waren veel mensen werkloos. Fedor verdiende bijna niets
meer. Alle mensen hadden weinig geld en ze dachten al helemaal niet aan het kopen van
een duur schilderij. Fedor moest verhuizen naar een kleiner huis, omdat hij de huur niet
meer kon betalen. Soms kon hij ook de bakker en slager niet betalen en dan gaf hij hen
een schilderij in plaats van geld.
Vier periodes:
Eerste periode 1890 tot 1905
Vanaf 1890 schilderde Fedor veel in Overijssel en Drenthe; meestal landschappen met
dieren. Het liefst schilderde hij koeien. Hij kocht op een keer zelfs een kalf om het dier van
alle kanten te kunnen bestuderen en schilderen.
Hij schilderde toen veel schaapskuddes, maar ook portretten van zijn familie. Hierboven
zie je een schaapskudde en een portret van zijn dochter uit de eerste periode.

8
Tweede periode 1906 tot 1926
In 1906 verhuisde Fedor naar Den Haag. In die tijd schilderde hij veel Hollandse
landschappen en duinlandschappen. In de landschappen staan wel enkele dieren, maar
die zijn minder belangrijk dan in de eerste periode. In eerste periode stonden de dieren op
de voorgrond, terwijl in de tweede periode het landschap juist belangrijk is. Hierboven zie
je een duinlandschap vlakbij Den Haag.
Derde periode rond 1926
In dit jaar maakte Fedor een reis naar Spanje en Marokko. Dat was in die tijd heel
bijzonder. Spanje en Marokko zijn warme zonnige landen met heel andere kleuren, dan in
Nederland. Fedor schilderde in 1926 en 1927 veel kamelen, ezels en Oosterse mensen in
felle kleuren. Hierboven zie je een Oosters tafereel.

9
Vierde periode 1926 tot 1937
De kleuren in zijn schilderijen veranderden weer. Het was de laatste periode van zijn
leven. Fedor was een oude man geworden en hij gebruikte nu veel donkere kleuren.
Vroeger schilderde hij normale, jonge en gezonde dieren, maar in zijn laatste periode
schilderde hij oude, eenzame dieren en verwelkte en verdorde bloemen. Hierboven zie je
een zelfportret van de oude man Fedor van Kregten en een vaas met verwelkte
zonnebloemen.
Dood 1937
Fedor van Kregten werd ziek. Hij had longkanker en gebruikte al zijn kracht voor zijn
laatste schilderij. Hij schilderde het sterfbed van een Joodse man. Hij was echter te ziek
en het schilderij kwam niet meer af. Fedor overleed op 8 augustus 1937.
Museum
Enkele schilderijen hangen in het museum in Rijssen en de Twentse Welle. Er zijn echter
ook veel schilderijen bij mensen in huis. We weten dus niet precies waar en wie er
allemaal een schilderij van hem heeft.
Wist je dat...
• Wist je dat Fedor van Kregten gek was op pannenkoeken?
• Wist je dat Fedor van Kregten veel geld over had voor de arme mensen?
• Wist je dat Fedor van Kregten alleen maar aan schilderen dacht?
• Wist je dat Fedor van Kregten heel veel kon eten?
• Wist je dat Fedor van Kregten twee keer getrouwd is geweest?
• Wist je dat Fedor van Kregten een grote man was?
• Wist je dat Fedor van Kregten vaak boos keek?
• Wist je dat Fedor van Kregten zestien keer verhuisde in zijn leven?

10
Hoe werd er geschilderd in de tijd van Fedor van
Kregten?
Als je de schilderijen van Fedor van Kregten bekijkt, dan kun je heel duidelijk zien door
welke andere kunstenaars hij zich heeft laten inspireren. Fedor van Kregten leefde in een
tijd van veel veranderingen. De kunstenaars wilden niet meer precies naar de natuur
schilderen, maar hun eigen indrukken van wat ze om zich heen zagen op het doek zetten.
In Nederland heette deze groep schilders ‘de Haagse School’. Deze kunstenaars
schilderden buiten.’En plein air’ werd dat genoemd. Het buiten schilderen werd mogelijk
gemaakt door de uitvinding van verf in tubes. Ook veranderde de schilderkunst door het
ontstaan van de fotografie. Die nieuwe manier van schilderen werd het impressionisme
genoemd. Maris is één van de schilders van de Haagse School. Net als Maris, probeerde
Fedor van Kregten het licht te schilderen.
Haagse School
De zogenaamde 'Haagse School' heeft op de manier van werken van Fedor van Kregten
een grote invloed gehad. Het woord 'School' moet je hier niet zien als een soort opleiding,
maar meer in de betekenis van 'een school vissen', een groep schilders die heel veel met
elkaar optrokken en op eenzelfde wijze schilderden. Fedor heeft zich echter nooit bij de
groep aangesloten.
En plein air
Den Haag was rond 1900 eigenlijk nog een dorp, met een wijds landschap er om heen,
waaronder een prachtig duingebied. Bekende schilders als Weissenbruch, Mesdag,
Mauve en Maris trokken er veel op uit met de schilderskist, een veldezel en een stuk
linnen onder de arm om in de open lucht hun schilderijen te gaan maken. Dat buiten
schilderen werd ‘en plein air’ genoemd en komt uit het Frans.
Vaak schilderden deze Haagse schilders de typisch Hollandse luchten met veel
stapelwolken en prachtig licht, maar ook het sombere grijze weer, dat ook kenmerkend
voor Nederland is. De schilders hadden geen dagen de tijd om hun schilderij te maken,
want binnen een paar uur kan de sfeer in het landschap totaal veranderd zijn bijvoorbeeld
door de stand van de zon. Ze moesten dus snel werken en dat kun je zien aan de losse
wijze van verf opbrengen op het doek. Je kunt heel goed de penseelstreken zien, losse
toetsen, dus geen mooi geschilderde overgangen.
Daardoor lijken de schilderijen wat slordig geschilderd en daar moesten de mensen in die
tijd nog erg aan wennen. Men vond het vaak geklodder.
Hierboven zie je twee schilderijen van Mauve, die deze manier van schilderen goed
weergeven.

11
Verf in tubes
Dat buiten schilderen ('en plein air') was vrij nieuw voor die tijd. Al veertig jaar eerder
waren er in Frankrijk ook al schilders, die veel buiten werkten. Net onder Parijs was een
groep die zich 'De School van Barbizon' noemde.Een nieuwe uitvinding stelde hen in staat
om wat gemakkelijker naar buiten te gaan met de schildersattributen. De schilder maakte
soms wel schetsen buiten, maar het was erg lastig om ter plekke de verf te maken.
De uitvinding van de verf in tubes zorgde ineens voor een grote verandering. Toen konden
de schilders de verf gewoon mee naar buiten nemen. Daarvoor ontstonden schilderijen
van landschappen in het atelier van de kunstenaar.
Fotografie
Ook de fotografie speelde bij de ontwikkeling van een nieuwe moderne schilderstijl een
belangrijke rol. Schilders, die voorheen veel opdrachten voor portretten kregen, hadden nu
ineens een grote concurrentie van de fotografen. Een foto kon alles veel sneller en toch
echt weergeven en dan ook nog eens vele malen goedkoper.
De schilders wilden ook momentopnames (een foto is een momentopname) weergeven en
dan moest je dus heel snel werken, omdat alles door veranderingen in het licht ook snel
wisselt.
Impressionisme
Die nieuwe, snelle manier van schilderden werd al snel het 'Impressionisme' genoemd.
Het betekent eigenlijk een korte snelle indruk schilderen van een moment.
Een bekende Franse impressionist is Claude Monet, die in Rouen dezelfde kathedraal
vanuit precies dezelfde plek op twintig verschillende momenten van de dag schilderde.
Dan zie je pas goed hoe het licht ieder uur weer enorm is veranderd.
De Nederlandse Haagse School werkte dus in de trant van die Impressionisten.

12
Hier zie je vijf verschillende schilderijen van de kathedraal van Rouen door Monet
geschilderd.
Maris
De schilder Maris was vaak in de weilanden rond Den Haag te vinden. Nieuwsgierige
voorbijgangers maakten dan vaak een praatje met hem en soms vroegen mensen waarom
hij altijd koeien schilderde. Dan antwoordde hij: “Ik schilder geen koeien hoor, ik schilder
alleen maar het LICHT”. Waarmee hij aan wilde geven dat het onderwerp eigenlijk niet zo
belangrijk is, dat mag en kan van alles zijn. Het ging de schilder er om het licht te vangen
en het zo weer te geven, zoals het op dat moment is.
Hierboven zie je twee schilderijen van Maris.
Licht
Fedor van Kregten was in die zin ook een schilder van het licht en daarom wordt hij in
artikelen en in een boek dat over hem is geschreven, een man van de Haagse School
genoemd.
Maar toch kun je dat niet zomaar zeggen, want hij heeft helemaal niet of in ieder geval erg
weinig in de open lucht gewerkt. Hij maakte daar wel veel kleine schetsen en studies,
maar in het atelier werden die dan uitgewerkt.

13
Fedor van Kregten en de olieverf
Al meer dan 500 jaar geleden gebruikten de schilders olieverf en men zegt dat de
Chinezen al honderden jaren eerder die techniek kenden. Olieverf is gemaakt met olie en
pigment. Ongeveer 150 jaar geleden werd de tube uitgevonden. De schilders maakten
voor het 'en plein air' schilderen een schilderskist. Om de olieverf snel te laten drogen
gebruikten de schilders siccatief. Schilders schilderden op paneel en linnen.
Fedor van Kregten gebruikte verschillende soorten kwasten.
Olieverf
Fedor van Kregten schilderde altijd met olieverf. Dat is andere verf dan jij op school
gebruikt. Op school schilder je met verf, die gemaakt is met water en pigment (kleurstof).
Olieverf bestaat uit olie, meestal lijnzaadolie en pigment. Dat pigment is een heel erg fijn
gekleurd poeder. Dat poeder moet vermengd worden met olie. Dat noem je het wrijven van
de verf.
Vroeger deed men dat in het atelier, de werkruimte van de kunstenaar, op een glazen
plaat. Daar strooide de schilder wat pigment op en enkele druppels olie. Met een vijzel, die
de apotheker ook gebruikte, werd het pigment met de olie vermengd. Men begon met heel
weinig olie en daar werd steeds meer olie aan toegevoegd totdat er een stevige pasta
ontstaan was. Dat heet 'korte verf, een verf die niet meer wegvloeit. De kunstenaars
maakten dus zelf hun verf en beroemde kunstenaars die ook leerlingen hadden, leerden
hun leerlingen al heel vroeg de fijne kneepjes van het vak. De dag van de kunstenaar
begon heel vaak met het wrijven de verf.
Tube
Ongeveer 150 jaar geleden vond men de tube uit. De tube werd meestal van lood of zink
gemaakt. Dat zijn zachte metalen, die je gemakkelijk kunt buigen. Ze waren dus heel
geschikt om een tube van te maken, waar je verf in kon doen. De tube leverde meteen
nieuwe mogelijkheden voor de schilders op, want nu konden ze ook heel gemakkelijk naar
buiten om daar te gaan werken.
Schilderskist
De schilders maakten voor het in de buitenlucht schilderen een mooie kist. Daar gingen,
behalve de tubes verf, ook een palet in met kwasten en een stuk linnen waarop men ging
schilderen. Het stukje linnen werd met een paar punaises in het deksel van de kist
vastgeprikt. Daarnaast nam hij ook een veldezel mee.
Een veldezel is een soort rechtop staande tafel, waarop het linnen met punaises wordt
vastgemaakt. De schilder kan dan staande schilderen. Die veldezel kun je inklappen en
meenemen.
De schilder kon, nadat hij op zijn veldezel een tijd in de stad of in de natuur had gewerkt,
het schilderij weer mee naar zijn atelier meenemen zonder de natte verf te beschadigen.
Olieverf droogt namelijk heel langzaam. Het kan wel dagen duren en dat vonden sommige
schilders vervelend. Daarom gebruikten ze wel eens een middel dat de verf sneller deed
drogen, een siccatief.
Siccatief
Als jij op school iets schildert, is je werkstuk binnen een paar uur helemaal droog.
Schoolverf (waterverf) droogt dus snel. Olieverf droogt juist erg langzaam en dat is lastig
voor een schilder. Sommige schilders gebruikten een middel om de verf sneller te laten
drogen. Dit 'sneldroogmiddel' heet siccatief, maar een groot nadeel daarvan was, dat het
de kleuren op den duur donkerder maakte.

14
Bij heel donkere kleuren is dat natuurlijk minder erg dan bij heel lichte kleuren. Zo kon na
jaren een schilderij er heel anders uit gaan zien. Het werd veel donkerder dan de schilder
bedoeld had.
Paneel en linnen
De kunstenaars werkten vaak op paneel, houten plankjes, maar ook veel op linnen. Linnen
is een lap stof, dat gemaakt is van vlas. Vlas is een plantje, dat speciaal geteeld wordt om
er linnen van te maken. De stengels van het vlas, zijn de vezels, die tot draden worden
gesponnen. Van die draden kun je linnen weven.
Omdat linnen stof is, kun je wel bedenken, dat je het veel gemakkelijker mee kunt nemen,
dan een paneel van hout. Het aardige is, dat lijnolie gemaakt wordt van de zaden van de
vlasplant en linnen van de vezels van dezelfde plant.
Fedor van Kregten
Fedor van Kregten maakte veel schetsen in de natuur en werkte die in zijn atelier uit. Hij is
er misschien wel eens met zijn schilderskist op uitgetrokken, maar in ieder geval niet vaak.
Wel zal hij van de tubes verf gebruik hebben gemaakt, want dat deed iedereen eigenlijk in
die tijd al. Enkele kunstenaars bleven heel ambachtelijk werken en vonden dus ook dat ze
zelf de verf moesten maken. Er zijn overigens nog steeds kunstenaars die dat doen.
Kwasten
Fedor gebruikte verschillende soorten kwasten. Meestal waren dat varkensharen kwasten
die goed geschikt waren voor het schilderen met wat dikkere verf. Met een wat stugge
kwast van varkenshaar blijven de verfstreken mooi zichtbaar. Als hij overgangen van kleur
wilde schilderen, zoals bijvoorbeeld in een lucht, dan gebruikte hij een zachtere kwast.
Voor heel kleine onderdelen, zoals als boomtakken of ogen gebruikte hij een fijne kwast of
een penseel, waar een punt aan zit.
Als je een schilderij van Fedor van dichtbij bekijkt, dan kun je dus een beetje nagaan hoe
hij aan het werk is geweest en hoe het schilderij is ontstaan.

15
Stier Jan door Fedor van Kregten geschilderd
Stier Jan was een beroemde fokstier en werd geboren in 1906 in Friesland. Hij won de
ereprijs, de zilveren medaille van Koningin Wilhelmina, tijdens de veekeuring in Workum in
1908. Jan werd op de Workummer keuring voor een recordbedrag (toen 3500 gulden; nu
40.000 euro) verkocht en verhuisde naar Lonneker in Twente waar hij een
superberoemde fokstier werd.
Jan ging dood in 1917 en omdat Jan zo beroemd was, wilde men een schilderij van hem.
Fedor van Kregten kreeg een mooie foto van Stier Jan en schilderde hem in 1918 na.
Het schilderij werd in 1980 gestolen, maar werd na enige tijd teruggebracht op het
politiebureau. Nu hangt Jan in het AOC in Almelo. De fokvereniging heeft het skelet van
Jan bewaard en dat staat nu in 2009 in het AOC van Almelo.
Jan werd geboren
Jan werd geboren in 1906 in het kleine dorpje Idaard in Friesland bij boer Arjen Hoekstra.
De vader van Jan was een stier, die Albert 1306H heette. Zijn moeder heette Mina 1. Het
lijkt een beetje raar om dieren een naam met een nummer te geven, maar alle koeien en
stieren werden netjes opgeschreven in een boek en zo wist je altijd wie de vader en de
moeder was. Dat gebeurde het eerst in Friesland en daarom noemen we dat het Fries
stamboekvee. Stier Jan kreeg ook een nummer: 3450.
Boer Arjen Hoekstra verkocht Jan toen hij één jaar oud was. Daarna ging Jan naar allerlei
keuringen, omdat hij zo sterk en gezond was en er mooi uitzag. Hij won overal prijzen en
werd al een beetje beroemd.
Veekeuring in Workum
Workum is een plaats in Friesland, waar vroeger ieder jaar de beroemde Workummer
keuring werd gehouden. De boeren gingen met hun mooiste schapen, beste koeien en
dikste varkens naar de keuring. De dieren werden schoon gewassen, zodat ze er op hun
best uitzagen.
Omdat Jan al veel prijzen gewonnen had, ging hij ook in 1908 naar de keuring in Workum.
Er waren veel boeren, maar ook handelaren in vee. Jan werd verkocht voor heel veel geld
aan de 'Stierenassociatie' uit Lonneker. De Stierenassociatie had geld gekregen van de
rijke textielbaronnen. Ze betaalden maar liefst 3500 gulden voor Jan. Als je dat omrekent
naar hoeveel je vandaag voor Jan zou moeten betalen, dan was je € 40.000 kwijt. Jan
bracht dus heel veel geld op en werd zo nog veel beroemder. De verkoop werd zelfs
landelijk nieuws. Jan kwam nog niet op televisie, want die bestond toen nog niet, maar wel
in de krant en alle boeren die lazen, dat Jan naar Lonneker ging, waren jaloers.
Fokstier
Een fokstier is een hele gezonde sterke stier, die goed voor nakomelingen (kalfjes) kan
zorgen. Omdat een goede stier voor veel gezonde koeien kan zorgen die bijvoorbeeld veel
melk geven, is hij heel veel geld waard.
Stier Jan was aan het begin van de 20 ste eeuw (1906-1917) een hele goede fokstier en hij
kostte veel geld. Hij was zo duur, dat de boeren er niet genoeg geld voor hadden. In die
tijd waren er in Twente veel textielfabrieken, waar stof werd gemaakt. De directeuren van
deze fabrieken waren erg rijk en werden 'textielbaronnen' genoemd. Zij gaven geld aan de
arme boeren, zodat Jan gekocht kon worden.

16
Toen Jan in Lonneker was dekte hij in het eerste jaar 93 koeien. Voor iedere koe moest
een boer, die lid was van de fokvereniging vijf gulden betalen. Wie geen lid was van de
fokvereniging betaalde tien gulden.
De kalfjes van Stier Jan werden grote sterke koeien, die veel melk gaven. Het waren de
beste koeien uit die tijd. Er is maar één andere stier, Blitsaerd Keimpe, die net zo goed
was als Jan. Samen stonden ze in de allerhoogste fokklasse.
De dood van stier Jan
Op Tweede Kerstdag 1917 werd Jan ziek. Hij kreeg een zware etterende longontsteking
en ging dood, toen hij bijna twaalf jaar oud was. De boeren vonden het een groot verlies
dat Jan er niet meer was, maar ze waren gelukkig met de goede koeien waar Jan voor
gezorgd had.
Schilderij Fedor van Kregten
Jan was wel dood, maar de fokvereniging wilde hem niet vergeten. Er was wel een mooie
foto van Jan, maar dat vond men niet goed genoeg. De fokvereniging wilde een schilderij
van Jan. Ze vroegen Fedor van Kregten om Jan van de foto na te schilderen.
Het schilderij werd cadeau gedaan aan Benjamin Willem ter Kuile, omdat hij geld aan de
fokvereniging gegeven had om Jan te kopen in Workum. Toen ter Kuile overleed, ging het
schilderij naar het bestuurskamer van de Lonneker melkinrichting 'Ormet'.
Daar bleef het schilderij heel lang hangen, totdat op 7 mei 1980 in alle Twentse kranten
stond dat het schilderij van Jan gestolen was. De dieven hadden de voorzittershamer
gebruikt om de ramen in te slaan.
Het schilderij bleef lange tijd zoek, maar op een ochtend kwam het op het politiebureau
terecht. Het schilderij was erg beschadigd.
De eigenaar klaagde: "Wat zag Jan d'roet, onmeunig tootakelt, hij was nig bes." Gelukkig
kon het schilderij gerestaureerd worden. Dat duurde wel een halfjaar.

17
Nu hangt het schilderij van stier Jan in het AOC in Almelo. Het AOC is de landbouwschool
van Almelo. Als je goed kijkt naar de foto van het schilderij, dan zie je dat Jan je aankijkt.
Het is heel knap van Fedor, dat hij dat heeft kunnen schilderen.
Skelet
Jan was zo'n beroemde stier, dat de fokvereniging het skelet van Jan bewaard heeft. Het
skelet van Jan staat nu nog steeds in het AOC in Almelo.
Op de foto zie je het skelet voor het schilderij dat Fedor van Kregten geschilderd heeft.

18
School in de tijd van Fedor van Kregten
De lagere school van toen was hetzelfde als de basisschool van nu, maar het onderwijs
rond 1900 was heel anders dan nu. De eerste vrouwen werkten in het onderwijs. Er werd
regelmatig straf op de lagere school uitgedeeld. De onderwijzers hadden een laag salaris.
Het klaslokaal zag er ordelijk uit. De schoolvakken van toen lijken op het eerste gezicht
veel op die uit onze tijd, maar de schoolweek zag er vroeger anders uit dan nu. Alle
kinderen in de klas leerden allemaal hetzelfde in dezelfde tijd.
Onderwijs rond 1900
Het lager onderwijs zag er rond 1900 heel anders uit dan tegenwoordig. Niet iedere
onderwijzer was even streng, maar orde in de klas speelde een heel grote rol. Er waren
meesters die altijd streng de orde bewaarden. Je mocht bij hen geen enkel geluid maken,
zoals je voeten over de voetenplank schuren. Ze wilden een speld kunnen horen vallen in
de klas.
Vrouwen in het onderwijs
Het onderwijs werd aanvankelijk alleen door mannen gegeven. Rond 1900 kwamen er
echter ook vrouwen op de lagere school. Deze onderwijzeressen gaven het vak
handwerken en ze gaven les in de laagste klassen. De kleuterschool bestond toen nog
niet; de laagste klassen waren wat nu groep drie en vier is.
Straf
Orde speelde een grote rol en de kinderen moesten altijd luisteren naar de leerkracht. Net
zoals nu waren er toen ook al straffen om het gezag van de leerkracht duidelijk te maken.
Het onderwijs was veel strenger dan nu en je kreeg eerder een straf. Meestal waren het
overtredingen zoals praten, draaien, uit de bank lopen, te laat komen en gekke bekken
trekken. Ook de spot met de leraar drijven kwam al voor, zoals een brutaal antwoord
geven of karikaturen van de meester maken.
De straffen die de meester meestal gaf, waren in de hoek of op de gang staan, sommen
maken of strafregels schrijven. Men dacht in die tijd, dat als een kind vaak iets opschreef,
hij automatisch goed gedrag ging vertonen. Vandaar de strafregels! Ook werden er
lichamelijke straffen gegeven zoals slaan, knijpen en een kind laten knielen.
Salaris
De salarissen waren laag, maar er werd wel van de leerkrachten verwacht dat ze netter en
deftiger gekleed gingen dan anderen. Ook moesten ze in een nette buurt wonen. Voor die
luxe zaken hadden ze niet genoeg geld en daarom hadden de meesten een bijbaantje.
Klaslokaal
Ook aan de indeling van het lokaal kon je zien, dat de leraar gezag eiste. Alles stond
netjes en geordend en de hoge lessenaar voor in de klas liet de autoriteit van de meester
zien. De kinderen zaten naast elkaar in banken, die keurig in een rij stonden.
De schoolweek
De schoolweken rond 1900 waren wel anders dan tegenwoordig. Op zaterdag gingen de
kinderen ook naar school. Leerlingen van nu zouden het onderwijs van toen erg saai
vinden. In de schoolboeken stonden vrijwel geen plaatjes.

19
In de pauze speelden de kinderen buiten op het schoolplein en ook na schooltijd waren ze
altijd buiten. Er werd geknikkerd, tikkertje gespeeld of op stelten gelopen. Op het
schoolplein waren er in die tijd geen mooie speeltoestellen te vinden. Uitstapjes of andere
leuke dingen waren er vrijwel niet.
Schoolvakken
De belangrijkste taak van een leerkracht was om de kinderen te leren lezen. Dat is in de
schoolwet het eerste verplichte leervak. Naast het lezen kregen de leerlingen ook spelling,
stijloefeningen en schrijven. Kennis der natuur, aardrijkskunde en geschiedenis waren
toen ook al schoolvakken.
Hierboven zie je een plaatje van Ot en Sien, een leesboekje uit de tijd van Fedor van
Kregten.
Tijdens de aardrijkskundeles leerden de kinderen wat een plattegrond is. Ze begonnen
met de plattegrond van het klaslokaal. Daarna kregen ze de kaart van Nederland waarmee
ze topografie leerden. De kinderen moesten alle plaatsnamen uit het hoofd kunnen
opzeggen. Zo wisten ze per provincie op te dreunen welke dorpen en steden er lagen. De
Nederlandse koloniën waren ook onderdeel van de aardrijkskundeles. Nu hoort dat bij
geschiedenis, want Nederland heeft geen koloniën meer.
Geschiedenis was een vak dat omstreeks 1957 pas verplicht werd. Hierbij werd over de
bijbelse - en/of de vaderlandse geschiedenis vertelt.
Hierboven zie je een schoolplaat van de 'Overwintering op Nova Zembla' voor de
geschiedenisles.

20
De leerlingen kregen ook 'kennis der natuur'. Dit is eigenlijk natuurkunde. Sommige
leraren vonden het vak niet leuk en gaven het gewoon niet. Zoiets kan nu niet meer. De
basisschool in 2009 heeft een lesrooster, waarin precies staat hoeveel tijd je aan een vak
moet besteden.
Zingen was ook een vak, dat na 1857 echt goed gegeven werd. Er waren zangboekjes op
school en daarmee leerden de kinderen ook meteen noten lezen. Dat is in onze tijd
eigenlijk slechter op school. Wie van jullie heeft muzieknoten leren lezen van juf of
meester?
Tekenen bestond vooral uit het natekenen van vierkanten en driehoeken.
Lichamelijke oefening was heel anders als het nu bekende gym. De leerlingen
marcheerden door het lokaal op allerlei manieren. Tikkertje spelen was er niet bij. Heel
vaak werd er helemaal geen gymnastiek gegeven.
Het vak rekenen leek wel op het rekenen van nu. Optellen, aftrekken, delen en
vermenigvuldigen is niet anders dan in 1900, maar de manier waarop je de sommen
leerde was wel heel anders. De tafels werden net zolang hardop in de klas geoefend,
totdat iedereen ze uit het hoofd kon opzeggen.
Schrijven was ook heel anders dan tegenwoordig, je schreef namelijk met een
kroontjespen. Ieder kind had een inktpotje en kreeg een inktlap. Het was moeilijk om met
een kroontjespen te schrijven. Had je er teveel inkt aan zitten, dan kreeg je vlekken. Aan
de inktlap moest je de pen afvegen wanneer je klaar was met schrijven. Ook waren de
lettervormen heel anders en lastiger om onder de knie te krijgen.
Hetzelfde
Alle kinderen leerden dezelfde vakken in dezelfde tijd. Als een leerling niet goed kon leren,
dan werd hij achter in de klas gezet en deed niet meer mee. Dit kind werd overgeslagen bij
beurten en zat eigenlijk voor niets op school. Het leerde er niets meer bij. Kinderen die
juist heel intelligent waren, kregen ook dezelfde lessen als de rest van de klas. De slimme
leerlingen zaten zich vaak verschrikkelijk te vervelen, omdat alles zo langzaam ging.
Op jullie school in 2009 denken de meesters en juffen veel beter aan de verschillen tussen
kinderen. Iedereen krijgt op het eigen niveau les.
Jullie zouden de school van 1900 maar saai vinden. Weinig afwisseling en lange
schooldagen. Ook was er veel minder tijd voor leuke dingen, zoals eens gezellig een
uitstapje maken. Heel af en toe ging je wel eens naar buiten om in de natuur te kijken en
als je heel veel geluk had, maakte je een schoolreisje. Dat hing van de school en
leerkracht af.

21
Verhaal Meester van Kregten
Dit is een verhaal over Hermanus van Kregten, de vader van Fedor. Het is meer dan
honderd jaar geleden gebeurd. Het verhaal is lang geleden geschreven. Misschien vind je
het een beetje moeilijk om te lezen. Vroeger gebruikte men vaak andere woorden dan nu.
Maar ik denk, dat je best snapt wat er staat!
De aanwijsstok
Notter had een Openbare Lagere School. Eén van de bekendste hoofdonderwijzers was
omstreeks de eeuwwisseling meester van Kregten. Hij had de gave om op een bijzondere
wijze met de kinderen om te gaan. De scholieren werden dikwijls direct bij het lesgeven
betrokken.
Op zeker dag gaf meester van Kregten aardrijkskundeles, waarbij hij altijd een aanwijsstok
gebruikte, die volgens hem niet meer mooi en goed genoeg was. Hij vroeg toen aan de
leerlingen van de klas een mooie aanwijsstok mee te brengen.
Sommige scholieren hadden er erg veel werk aan besteed. Zij hadden de stok met allerlei
inkervingen versierd, want wie de mooiste stok meebracht kreeg een beloning.
Eén van de leerlingen had echter vergeten een stok mee te nemen en kwam op weg naar
school daar pas achter. Wat te doen? Een mes om ergens uit het bos een stok te snijden
had hij niet bij zich. Overal langs de weg speurde hij rond of hij niet nog een stok voor
meester kon bemachtigen.
Aangekomen bij de boerderij van de familie Mensink, zag hij op de deel een oude paraplu
liggen. Vlug keek hij om zich heen of er geen onraad te bespeuren was. Nee, er was
niemand bij de boerderij te zien. Vliegensvlug nam hij de oude paraplu en ontdeed deze
van enkele uitsteeksels. Toen ging hij met de kale paraplustok naar school. Wat zou de
meester daar wel niet van zeggen? Hij had zeker één van de mooiste stokken!
Toen de leerlingen het schoollokaal betraden, werden alle stokken ingeleverd. "Van wie is
deze fraaie aanwijsstok?", vroeg de meester. Trots stak de leerling de vinger op. "Zo
jongetje", vervolgde de meester, "kom jij maar eens even hier." Van geen kwaad bewust
ging de leerling naar voren.
"Hoe kom jij nu aan zo'n mooie stok?" vroeg de meester. Ja, toen moest het hoge woord
er wel uit. "Die zag ik liggen op de deel van de familie Mensink", antwoordde de jongen.
"Zo jongetje, kom dan maar even hier, dan zullen we de stok eens proberen. Buig je maar
eens voorover." De meester gaf de jongen met de paraplu een flink pak slaag.
"En nu ga je vliegensvlug deze stok naar de familie Mensink brengen en biedt je excuus
aan, want gestolen stokken kan ik niet gebruiken". Je zult begrijpen, dat het een zware
gang was voor de scholier, maar het was een wijze les, die hij nooit meer zou vergeten.

22
Dagelijks leven in de tijd van Fedor van Kregten
In Wierden waren er naast gewone huizen veel boerderijen. Ze waren erg klein met maar
één slaapkamer en een W.C. buiten. Er bestond geen supermarkt. De petroleumman
bracht de brandstof voor lampen aan de deur. De huizen werden verwarmd met turf, hout
en kolen. De kinderen moesten meehelpen in de huishouding.
Huizen
In Wierden waren naast gewone huizen veel boerderijen. Op de boerderij leefden de
mensen en de dieren vaak in dezelfde ruimte.
De gewone huizen waren veel kleiner dan jij nu gewend bent.
Zo sliepen de ouders en alle kinderen in dezelfde kamer. De gezinnen waren toen
groot, zodat er soms wel vijf kinderen in één groot bed moesten slapen.
Kun jij je voorstellen, dat jij bij je broertjes en zusjes altijd in één bed zou moeten
slapen?
W.C.
In de huizen was geen W.C. Op de boerderijen was tussen de koeien een plek vrij
gemaakt, waar een plank met een groot rond gat erin als W.C. diende. Je kon niet
doortrekken. De poep van de mensen kwam bij de poep van de dieren terecht.
In de gewone huizen was de W.C. in de tuin. Dat heette het 'Huuske'. Er was nog geen
waterleiding en je kon niet doortrekken. Daar gebruikte je een emmer water voor.
Hierboven zie je een ouderwetse W.C. Wat denk je, zou het er niet vreselijk gestonken
hebben?

23
Supermarkt
Een supermarkt, zoals Albert Heijn bestond toen nog niet. Alle boodschappen werden
thuis aan de deur gedaan. Zo kwam de kruidenier met paard en wagen (zie de foto
hierboven) langs en hij verkocht suiker, zout, koffie, thee, tabak en dergelijke dingen.
Iedere week kon je van te voren in een speciaal boekje opschrijven wat je nodig had. Dan
nam de kruidenier het een week later voor je mee. Als je wat vergeten was, moest je dus
heel lang wachten voor je het kon kopen.
Ook kwamen de bakker met brood en de melkboer met melk en kaas aan de deur.
Petroleumman
Toen Fedor van Kregten nog jong was, was er geen elektriciteit. De mensen verlichtten
hun huis met petroleumlampen en kaarsen. Hierboven zie je een lamp uit 1880.
Petroleum kocht je aan de deur als de petroleumman met paard en wagen langs kwam.
Sommige mensen waren zo arm, dat ze in de winter tijdens de maaltijd een kleine kaars
aanstaken. Als de kaars was opgebrand, ging iedereen naar bed.
Verwarming
Jullie zijn gewend aan centrale verwarming. Die brandt al lekker als jij in de winter uit je
bed komt. Op de slaapkamer was toen helemaal geen verwarming en in de winter was het
erg koud in bed. Zelfs dikke dekens hielpen soms niet om het warm te krijgen. In de tijd
van Fedor van Kregten stookten de mensen hun huis warm met hout, turf of kolen. De
arme mensen gebruikten turf, want dat was goedkoper. De rijke mensen konden kolen
betalen. Het was toen een luxe als je huis op kolen verwarmd werd.

24
Meehelpen
Kinderen, die in de tijd van Fedor van Kregten leefden, moesten van hun ouders
meehelpen in de huishouding en de boerenkinderen ook op de boerderij. Als er in
augustus geoogst werd, dan bleven de boerenkinderen van school thuis om mee te helpen
met de oogst. Zie de foto hieronder.
Meisjes hielpen bijvoorbeeld met aardappels schillen. De schilder van bovenstaand
schilderij is onbekend!

25
Jaartallen op een rij
Fedor van Kregten leefde van 1871 tot 1937. Tijdens zijn 66-jarige leven is er veel
gebeurd in Nederland. Hieronder zie je een paar van de belangrijkste gebeurtenissen.
Aletta Jacobs
Kinderwetje van Van Houten
Sport in Nederland
Telefoon
ANWB
Gloeilamp Philips
Film
Nationale Klokkentijd
Luchtvaart
Radio
Beurscrash
1871
Aletta Jacobs kreeg als eerste vrouw toestemming om te gaan studeren aan de
universiteit in Groningen. Zij werd arts en streed voor vrouwenrechten. Zo mochten
vrouwen in die tijd niet kiezen bij de parlementsverkiezingen. Aletta Jacobs vond dat niet
eerlijk en eiste dat ze mocht stemmen. Op de foto hierboven zie je Aletta Jacobs (links op
de foto) demonstreren met een groep vrouwen. Het zou nog tot 1919 duren voor vrouwen
kiesrecht kregen. Fedor van Kregten maakte mee, dat vrouwen hun rechten opeisten en
mee wilden doen in de samenleving.

26
1874
Kinderwetje van ‘Van Houten’
In dit jaar kwam er voor het eerst een wet die verbood dat kinderen jonger dan twaalf jaar
in de fabriek mochten werken.
Er waren in Nederland veel fabrieken. In Twente stonden veel textielfabrieken. De arme
mensen in die tijd hadden het erg slecht. Ze hadden veel kinderen en wonen in huizen met
vaak maar één kamer. De steden waren vies door rook en stank van de fabrieken. Langs
de straten liepen open riolen. Besmettelijke ziekten hadden vrij spel. Er was weinig geld
voor eten en voor kleding. Daarom moesten de kinderen, zodra ze dat konden,
meewerken in de fabriek. Hierboven zie je een foto van kinderen in de fabriek. Het was
geen wonder dat veel kinderen stierven. Sommige kinderen werkten wel 17 uur per dag (jij
gaat maar vijf en een half uur per dag naar school).
De mensen kwamen in opstand. Zo sloegen de arbeiders van een suikerfabriek de ramen
kapot om frisse lucht te krijgen. Door de protesten werd het langzamerhand iets beter.
Fedor van Kregten hoefde van zijn vader niet in de fabriek te werken. Hij had geluk!
1879
Sport in Nederland
Het woord 'sport' bestond nog niet in Nederland. Pim Mullier haalde veel sporten vanuit
Engeland naar Nederland, zoals: voetbal, tennis, atletiek, rugby en hockey. Voor die tijd
werd er in Nederland niet gevoetbald. Pim Mullier heeft in Nederland de voetbalbond
opgericht. Pim kon ook goed schaatsen en schaatste de Elfstedentocht in 12 uur en 55
minuten. Hij organiseerde de eerste Elfstedentocht als wedstrijd in 1909. Wat denk je, zou
Fedor van Kregten wel eens gevoetbald hebben?
1881
Telefoon
Het eerste telefoonnetwerk verscheen in Amsterdam. Fedor van Kregten maakte mee dat
de eerste telefoon in Nederland kwam. Nog maar heel weinig mensen konden een dure
telefoon betalen. De telefoondraden zaten aan palen, hoog boven de grond. Dat was toen
dus heel anders dan nu! Telefoonkabels liggen nu in de grond. En al jaren hebben we
mobiele telefoons, die zonder draad werken.

27
1885
ANWB
De ouderwetse fiets, de 'Vélocipède', had een reusachtig voorwiel en een klein achterwiel.
Het was een speelgoed voor rijke mensen en kostte een arbeidersjaarsalaris. De rijke
fietsers organiseerden zich en richtten de ANWB (Algemene Nederlandse Wielrijders
Bond) op. Toen later de auto verscheen, werden ook de chauffeurs bij de bond betrokken.
In Nederland lagen in de tijd van Fedor van Kregten vrijwel overal zandwegen en de
ANWB ging veel wegen verharden. De ANWB bestaat nog steeds en is nu in 2009 ook
een toeristenbond. De ANWB is met 3,5 miljoen leden de grootste particuliere organisatie
in Nederland en heeft veel invloed op het verkeer en de natuur in Nederland. Denken jullie
dat Fedor van Kregten zo'n dure fiets of een auto kon betalen?
1891
Gloeilamp Philips
Gerard Philips begon in Eindhoven een fabriek, die gloeilampen ging maken. Gerard zag
de massafabricage van gloeilampen helemaal zitten. Massafabricage is het maken van
heel grote aantallen gloeilampen. Gerard Philips zie: "De gloeilamp vormt voor ons de
toekomst. Deze lichtbron verdringt de kaarsen en olielampen, zowel binnens- als
buitenshuis". Fedor van Kregten heeft in het eerste deel van zijn leven alleen verlichting
met kaarsen of olielampen gehad.
Is bij jullie de elektriciteit wel eens uitgevallen? Dan weet je hoe het was in de tijd voor er
gloeilampen bestonden. Dan moet je het ook alleen met licht van een kaars doen.
1896
Film
De eerste bewegende beelden, een film, was in Scheveningen te zien. Het was geen film,
zoals jullie nu kennen. Het waren bewegende beelden van een trein en iedereen is
verbluft, dat dit mogelijk was. De mensen noemden het 'levende fotografieën'. Het bleef
een kermisattractie totdat in 1909 de eerste bioscoop in Amsterdam geopend werd. Fedor
van Kregten heeft zich vast ook verbaasd over het wonder van de bewegende beelden.

28
1909
Nationale klokkentijd
Nu is het in Den Haag even laat als in Wierden, maar voor 1909 was dat niet zo. Toen was
het in Wierden een kwartier vroeger dan in Den Haag. Iedere plaats had zijn eigen tijd. Dat
was lastig als je met de trein van Wierden naar Den Haag wilde. In iedere stad had je weer
een andere tijd en de spoorwegen konden maar moeilijk een goede dienstregeling maken.
In 1909 besloot men om in Nederland overal dezelfde tijd te maken.
Fedor van Kregten heeft ook last gehad van die verschillende klokkentijden als hij van Den
Haag naar Wierden reisde.
1919
Luchtvaart
In 1919 werd de KLM (Koninklijke Luchtvaart Maatschappij) opgericht op Schiphol, wat
toen een drassig weilandje was. In 1920 begonnen vanaf hier de eerste lijndiensten op
Londen en Hamburg.
Fedor van Kregten maakte mee dat de eerste vliegtuigen in Nederland gingen vliegen.
Wat denk je, zou hij zelf gevlogen hebben?
1919
Radio
Op 6 september 1919 is de eerste radio-uitzending van Nederland. Al in 1924 willen de
verschillende groepen in Nederland een eigen radiozender en zo ontstaan de VPRO,
VARA, NCRV en KRO. In 1928 komt de AVRO erbij. De ontwikkeling gaat snel en in 1938
staan er al één miljoen radiotoestellen in Nederland. De radio is heel populair. Fedor van
Kregten heeft vast ook naar de radio geluisterd.
1929
De beurzen zakten wereldwijd in elkaar. Dat heette de beurscrash. In de jaren dertig
ontstond een crisis. Er waren veel werklozen en er heerste armoede.
In 2008 zakten de beurzen ook in elkaar en sindsdien gingen veel bedrijven failliet en
werden veel mensen werkloos. In de jaren dertig, de laatste levensjaren van Fedor van
Kregten, waren de mensen niet zo rijk als nu. De crisis sloeg toen hard toe; ook bij Fedor
van Kregten. Hij kon zijn rekeningen niet meer betalen.

29
Uitleg koeienschilderij
Waar hangt dit schilderij?
Dit schilderij hangt aan een muur in Buenos Aires in Argentinië. Vind je dat niet raar? Een
typisch Hollands landschap dat je kunt zien in een heel ander werelddeel. In Argentinië zijn
de mensen, het landschap met daarin de huizen en de luchten heel anders dan in
Nederland.
Compositie
Het eerste dat in dit schilderij opvalt zijn natuurlijk de vier liggende en één staande koe.
Zowel roodbonte als zwartbonte koeien. Ze vallen zo op, omdat ze dichtbij, dus vooraan
op het doek zijn neergezet. Het is een groep geworden. Koeien zijn immers kuddedieren,
die samen in een groep leven. Als je een lijn om de groep zou tekenen, dan krijg je een
platte cirkel (een ellips). Daar passen de koeien precies in. We noemen dat met een mooi
woord: compositie. De schilder heeft er goed bij nagedacht voor hij ze zo op het doek
schetste.
Licht en donker contrast
De koeien vallen ook op, omdat ze in het heldere licht van de zon staan of liggen. De
helder verlichte voorgrond draagt zijn steentje daaraan bij. Heel slim heeft Fedor van
Kregten in de linkerhoek van het schilderij wat donkere stukken geschilderd. Daardoor
ontstaat er een tegenstelling van licht en donker. Die tegenstelling heet contrast. Het
contrast, het grote verschil tussen licht en donker, versterkt het effect dat Fedor van
Kregten voor ogen had.
Diepte en ruimte
Naar achteren, naar de horizon toe worden de kleuren ook nog eens lichter. De verschillen
tussen het licht en donker worden minder en daardoor ontstaat er meer diepte en ruimte in
het schilderij.

30
De diepte wordt nog duidelijker, doordat een koe ook nog voor de bomenrij staat en ook
nog een stukje voor de boerderij. De dingen die je ziet, staan dus voor en achter elkaar. Ze
overlappen elkaar en dat is ook een hulpmiddel om ruimte te scheppen. Het lijkt nu net
alsof je zo het schilderij binnen kunt stappen. Wel raar zoveel diepte op een plat stukje
linnen. Vind je dat niet knap van Fedor van Kregten?
Eenheid
De wolken in de luchtpartij zijn vooraan lichter en helderder dan achteraan naar de horizon
toe. Even helder eigenlijk als het zand op de voorgrond en de lichtvlekken op de koeien.
Op deze manier wordt het schilderij wel een eenheid (een geheel). Van allemaal losse
dingen, verschillende elementen wordt door Fedor een eenheid gemaakt. Het bijzondere
licht maakt het doek tot een goed schilderij.
Vlekkerig schilderen
Bovendien laat Fedor ook zien dat het doek vrij snel gemaakt is. Je ziet heel goed de
losse penseelstreek, de vlekkerige manier van schilderen en dat is zo kenmerkend voor
een aantal schilders uit de tijd waarin dit schilderij is ontstaan.

31
Schaapskuddes

32
Fedor van Kregten schilderde graag schaapskuddes, vooral in zijn eerste periode.
Hierboven zie je vier verschillende schilderijen. Als je goed kijkt, dan zie je op ieder
schilderij een zwart schaap. Fedor van Kregten schilderde altijd één zwart schaap in een
kudde.
Welk schilderij vind jij het mooist?

33
Midden op de dag
Als je goed naar de twee schilderijen, die hierboven staan, kijkt, dan kun je zien dat het
midden op de dag is. Dat zie je aan de schaduw van de koeien. De schaduw is bijna recht
onder de koeien, wat betekent dat de zon op zijn hoogste stand is. Dat is 12 uur 's
middags.
Op het schilderij met de boerin zie je dat het windstil is. Achter het hek, zie je, als je goed
kijkt, rook van een vuur. De rook kringelt recht omhoog. Er is dus geen wind.
Op het onderste schilderij is het erg warm. De koeien staan in de schaduw van de boom.
Fedor van Kregten heeft twee heerlijk warme dagen in de zomer willen schilderen.

34
Expositie
Wat
Een kleine groep mensen, de expositiecommissie, organiseert een tentoonstelling over de
schilder Fedor van Kregten. Een tentoonstelling (een ander woord voor expositie) is een
verzameling van schilderijen bij elkaar.
Waarom
Op een expositie kun je schilderijen bij elkaar te zien. Ook kun je goed de verschillen en
overeenkomsten tussen de schilderijen zien. In dit geval is het een expositie over één
schilder, Fedor van Kregten. Omdat Fedor van Kregten in Wierden gewoond heeft, vinden
we het belangrijk dat iedereen kan zien hoe mooi hij kon schilderen.
Op de expositie kun je nagaan of Fedor van Kregten een schilderij aan het begin van zijn
leven heeft gemaakt of aan het eind van zijn leven. Meestal gaat een schilder in de loop
van zijn leven anders schilderen.
Als je op de expositie bent, kun je kijken of je verschillen kunt ontdekken. Misschien vind
je, dat alle schilderijen allemaal op elkaar lijken. Maar als je goed kijkt, dan zie je
misschien toch wel verschillen. Je snapt nu ook vast wel waarom Fedor van Kregten
'Meester van de beesten' genoemd wordt.
Wanneer
Vanaf 22 augustus kun je naar de expositie gaan kijken. Op die dag is er ook straattheater
in Wierden. De officiële opening van de expositie is op vrijdagmiddag 28 augustus. De
expositie duurt in totaal zes weken en als het een succes is, misschien nog drie weken
langer.
De openingstijden zijn woensdag tot en met zaterdag van 13.00 uur tot 17.00 uur.
Waar
In het dorp Wierden komen in verschillende gebouwen schilderijen te hangen van Fedor
van Kregten. De locaties zijn:
- Historische Kring Wederden – Burgemeester van de Bergplein
- Atelier Hellen Muller - Nijverdalsestraat
- Het gemeentehuis Wierden - Plantsoenlaan
- De bibliotheek Wierden – Tolgaarde
- Pand Nijhof architecten – Grote Maatweg
Hoeveel
De expositiecommissie heeft ongeveer 200 schilderijen kunnen opsporen. Deze
schilderijen hangen gewoon bij mensen thuis in de huiskamer. Het is een hele klus
geweest om er achter te komen wie een schilderij had van Fedor van Kregten. De
commissie heeft lang moeten zoeken. De schilderijen hangen overal in Nederland, dus
moet de commissie ver reizen om alle schilderijen bij elkaar op één plek te krijgen.
Heel veel mensen vinden het goed dat hun schilderij voor een korte tijd naar de expositie
in Wierden gaat. Ze zijn het dan een paar maanden kwijt en hebben een kale plek op de
muur in de kamer.
Prijs
De expositie is gratis.

35
Uitgave
Educatiecommissie
'Fedor van Kregten'