De Reformatie in jouw dorp

De kist waarin de drukproeven,
het eerste exemplaar van
de Statenbijbel en alle
handschriften van de vertalers
werden bewaard.
De stad Leiden besloot eind 1634 om Machteld
Aelbrechtsdr, weduwe van Hillebrand Jacobsz. van
Wouw, de eerste Statenbijbel te laten drukken. Ze
kreeg het privilege (recht) om voor 15 jaar dit werk te
mogen blijven doen. In de zomer van 1637 was het
werk eigenlijk klaar. Er was nog één hobbel te nemen:
wiens naam mocht er op het titelblad van de Bijbel
staan? Dus wie was de uitgever of bekostiger? En wie
mocht dus het voorwoord schrijven?
De Staten-Generaal hielden die taak voor zichzelf; zij
hadden het hele project grotendeels bekostigd voor
een bedrag van zo’n 75.000 gulden (voor die tijd een
enorm kapitaal).
Uiteindelijk werd op 17 september 1637 het eerste
exemplaar in Den Haag overhandigd aan de Staten-
Generaal. Drie mannen voerden deze laatste actie uit.
Helaas kon ds. Bogerman er niet meer bij zijn; hij was
zes dagen eerder overleden! Deze drie waren Andreas
Rivetus, Antonius Walaeus en Festus Hommius.
Eerste herziene Statenvertaling
De stapel papierwerk van de vertalers werd keurig
bewaard in Leiden, op het stadhuis. In een boekenkist
– nu nog te zien in het Catherijnen Convent in Utrecht
– werden de originele papieren, de ‘autographa’,
bewaard. Ook werd het eerste exemplaar van de
Staten bijbel – een grootformaat (folio) in paars
fluweel met goud op snee – in deze kist bewaard.
Maar zoals met elk boek dat is gedrukt, worden er
tijdens het lezen foutjes ontdekt: drukfouten, stijl- en
spellingsfouten, maar ook vertaalfouten. Paulus Aertsz
van Ravensteyn mocht in 1657 de tweede versie, zeg
76 | De Reformatie in jouw dorp