Adviesrapport gemeente Rotterdam

Adviesrapport
Van onderhoudsbehoeften
naar initiatieven
Auteur: Rick Heger

Adviesrapport
Gemeente Rotterdam
Rick Heger
te Rotterdam
18-12-2016
HAS Hogeschool
Geo Media & Design | Leerjaar 3
Begeleider: Alexander Boersema
In opdracht van: gemeente Rotterdam
2

Voorwoord
Hierbij presenteer ik het adviesrapport dat tot stand is gekomen tijdens mijn 15 weken
durende projectstage bij de Gemeente Rotterdam in het derde leerjaar van de opleiding
Geo, Media & Design aan de HAS Hogeschool. In het adviesrapport wordt mijn
onderzoek aan de hand van deelvragen en een hoofdvraag beschreven en wordt er
een advies aan de gemeente Rotterdam geforumleerd.
Allereerst wil ik Alexander Boersema en Rob Poll heel erg bedanken voor het mogelijk
maken en het begeleiden van mijn stage, ik heb het erg naar mijn zin gehad bij de
Gemeente Rotterdam.
Tenslotte wil ik Susan van Dijk, van de HAS Hogeschool, bedanken voor het intern
begeleiden van mijn stageperiode.
Rick Heger
Rotterdam, december 2016
3

Bij de overstap van de
Onderhoudsbehoeftekaart naar het vervolg
van deze kaart; Initiatieven in beeld, komen
twee duidelijke vragen naar boven. Hoe
kan ervoor gezorgd worden dat er zo
weinig mogelijk sprake is van
dataverlies en hoe kan er altijd met
de juiste informatie gewerkt worden.
Het doel van dit onderzoek is om te
achterhalen hoe de efficiëntie van het
werkproces van de clusters Stadsbeheer &
Stadsontwikkeling en van de zes gebieden
van Rotterdam verhoogd kan worden. Vanuit
deze doelstelling is de volgende hoofdvraag
opgesteld: “Welke workflow, van behoeften
naar concrete plannen door de 6 gebieden,
zorgt ervoor dat er geen data verloren
gaat?” de zes gebieden van Rotterdam
worden hierbij als volgt gedefinieerd:
Noordwest, Noordoost, Zuidwest,
Zuidoost, Centrum en Prins-Alexander.
Voor het beantwoorden van de hoofdvraag
zijn semi-gestructureerde interviews, bij
de zes gebiedsbeheerders, afgenomen.
Semi-gestructureerde interviews lenen
zich goed om informatie van mensen
te verkrijgen, maar daarnaast is er
ook ruimte om meningen te verzamelen.
Naast de interviews is er voor dit
onderzoek ook gebruik gemaakt van interne
documenten en gesprekken,
web artikelen en literatuur.
Hieruit komt een werkflow naar voren
waarin allereerst de kennis van ArcGIS
bijgespijkerd wordt en waarin de kwaliteit
van de data gewaarborgd wordt door
het terugkoppelen van wijzigingen.
Na alles in acht te hebben genomen wordt
aanbevolen om dataproblemen, zoals
vervuiling en slechte kwaliteit, te verhelpen
voordat de nieuwe workflow in gebruik wordt
genomen. Daarnaast wordt aanbevolen
om de samenwerking tussen de clusters
Stadsbeheer & Stadsontwikkeling en de
gebiedsbeheerders te bevorderen. Ook
dient er een verantwoordelijke te worden
aangesteld om plotse verandering in de data
terug te koppelen aan zowel de clusters als
de gebiedsbeheerders.
Samenvatting
4

Deel A: het onderzoek
1. Inleiding 7
2. Werkwijze & methodiek 9
2.1 Onderzoeksmethode 9
2.1.1 Interviews 10
2.1.2 Deskresearch 11
3. Assetmanagement 2.0 12
3.1 Assetmanagement 12
3.2 De Onderhoudsbehoeftekaart 13
3.3 De nieuwe manier van 14
assetmanagement
3.3.1 Projectmanager 14
3.3.2 Budget 14
3.4 Conclusie 15
4. Werkproces behoeften 16
naar concrete plannen
4.1 Het werkproces 16
4.1.1 Stedelijke behoeften 16
4.1.2 Assetmanagers 17
4.1.3 Matchen & makelen 17
4.1.4 Projecten in de gebieden 17
4.2 Probleemanalyse 19
4.3 Opties ter verbetering 21
4.3.1 Naamswijziging 21
kaartlagen
4.3.2 Cursussen ArcGIS Online 22
4.3.2 Betere afstemming tussen 22
clusters en gebiedsbeheerders
4.4 Conclusie 24
5. Waarborging datakwaliteit 25
5.1 Datavervuiling 25
5.2 Data-schoonmaak of 26
data-onderhoud
5.3 Belang van terugkoppeling 27
5.4 Concrete plannen naar cluster 27
5.5 Conclusie 29
6. Conclusie & aanbevelingen 31
Inhoud
6.1 Conclusie 31
6.2 Aanbevelingen 33
7. Bronnen 34
8. Bijlagen 36
Bijlage I : Semi-gestructureerd interview 37
Bijlage II : Workflow behoeften naar 39
concrete plannen
Bijlage III : Plan van Aanpak 40
5

Deel B: de overige opdrachten
1. Inleiding 56
2. Bomenstatus app 57
3. ZAR app 60
3.1 Totstandkoming 60
3.2 Handleiding 62
4. Stadsstraten app 66
5. Handleiding adressen 70
naar coördinaten
6

De assets in Rotterdam veranderen sneller
en sneller en bestaan uit verschillende
onderdelen. De assets zelf, de technologische
ontwikkelingen en de informatie die je daar
omheen nodig hebt. Daarom is de gemeente
Rotterdam sinds een aantal maanden
bezig om de onderhoudsbehoeften van de
verschillende assets op een nieuw manier in
kaart te brengen. Dit om de behoeften beter
met elkaar af te kunnen stemmen.
(Gemeente Rotterdam, 2016)
De zes gebieden van Rotterdam, gedefinieerd
als: Noordoost, Noordwest, Zuidoost,
Zuidwest, Centrum/Delfshaven en Prins-
Alexander hebben de taak om deze behoeften
om te zetten naar concrete projecten. Maar
hoe dit het beste ingeweven kan worden in
het proces en hoe iedere partij altijd met de
meest actuele data werkt, zijn vragen waar
de gemeente Rotterdam op dit moment nog
geen antwoord op heeft.
Vanuit deze probleemstelling is er een
hoofdvraag en meerdere deelvragen
opgesteld. Aan de hand van onderzoek onder
de zes gebiedsbeheerders, zullen deze
deelvragen en uiteindelijk de hoofdvraag
beantwoord worden.
De deelvragen, waarmee tevens het
onderzoek wordt afgebakend, worden
hieronder weergegeven:
- Hoe is de Onderhoudsbehoeftekaart
tot stand gekomen en hoe leidde dit tot
Initiatieven in beeld?
- Hoe gaat het huidige werkproces van
behoeften naar concrete plannen in zijn
werk en welke opties zijn er ter verbetering
hiervan?
- Welke mogelijkheden zijn er om concrete
plannen naar de clusters te sturen waarbij
er altijd met de meest actuele informatie
wordt gewerkt?
Allereerst wordt de onderzoeksmethode
beschreven, waarbij onderscheid wordt
gemaakt in de afgenomen interviews en
deskresearch. Ook wordt per deelvraag
beschreven welke soort bronnen zijn gebruikt.
1. Inleiding
De hoofdvraag luidt als volgt:
“Welke workflow, van behoeften naar concrete
plannen door de 6 gebieden, zorgt ervoor dat
er geen data verloren gaat?”
7

In de drie kernhoofdstukken wordt antwoord
gegeven op de opgestelde deelvragen. In het
derde hoofdstuk wordt een algemeen beeld
over het assetmanagement in de gemeente
Rotterdam geschetst, ook de totstandkoming
van de Onderhoudsbehoeftekaart komt
aan bod. Tenslotte wordt beschreven hoe
de Onderhoudsbehoeftekaart leidde tot
Initiatieven in beeld.
Het vierde hoofdstuk gaat dieper in op het
huidige werkproces van behoeften naar
concrete plannen en worden opties ter
verbetering aangereikt.
Hoofdstuk vijf beschrijft mogelijkheden
om concrete plannen terug te sturen naar
de clusters, zonder dat hierbij sprake
is van dataverlies. Dit proces wordt
overzichtelijk weergegeven in een workflow.
Tot slot wordt de hoofdvraag beantwoord en
worden er enkele aanbevelingen gegeven aan
de gemeente Rotterdam.
8

2.1 Onderzoeksmethode
2. Werkwijze
&
Methodiek
Bij de overstap van de
Onderhoudsbehoeftekaart
naar
Initiatieven in beeld en daarmee het
omzetten van onderhoudsbehoeften
naar definitieve projecten, is databehoud
en –kwaliteit een zeer belangrijk aspect.
Om deze reden is het belangrijk dat
dit op een gestructureerde manier
wordt onderzocht. Dit hoofdstuk
beschrijft de werkwijze en methodiek en
daarmee de focus van het onderzoek.
Voor de beantwoording van de deelvragen
en uiteindelijk de hoofdvraag is gekozen
voor kwalitatief onderzoek. Deze manier
van onderzoeken is bij uitstek geschikt voor
het achterhalen van meningen, wensen en
motivaties. Een kwalitatief onderzoek geeft
antwoorden op de ‘hoe’ en ‘waarom’ vragen,
dit is nodig om uiteindelijk de deelvragen en
de hoofdvraag te beantwoorden.
2.1.1 Interviews
Bij het in gebruik nemen van Initiatieven
in beeld, heeft ieder persoon hier een
andere mening over, ook de wensen en
motivatie verschilt per persoon. Om deze
meningen, wensen en motivaties van de zes
belangrijkste spelers te achterhalen zijn er
semi-gestructureerde interviews afgenomen.
Het voordeel van semi-gestructureerde
interviews is dat de interviewer mag afwijken
van zijn vooraf opgestelde vragenstructuur.
Hierdoor kan er doorgevraagd worden
op het moment dat de respondent iets
interessant zegt. Het gevolg hiervan is dat er
gedetailleerde informatie naar boven komt,
wat in een kwalitatief onderzoek het doel is.
De personen die geïnterviewd zijn komen
in de vorm van de zes gebiedsbeheerders,
deze keuze komt voort uit het feit dat zij
de personen zijn die daadwerkelijk met
Initiatieven in beeld moeten gaan werken. De
opzet van het interview is ook toegevoegd
als bijlage, deze is te vinden in bijlage 1.
9

- Op 12 september 2016 heeft het eerst interview plaatsgevonden met Luuk van der
Burgt. Luuk is gebiedsbeheerder Rotterdam Zuidwest en daarnaast ook zeer betrokken
bij de ontwikkeling van Initiatieven in beeld.
- Op 6 oktober 2016 heeft het interview met Irma van Berkel, gebiedsbeheerder van
Rotterdam Noordoost plaatsgevonden.
- Op 14 oktober 2016 is Christian Bouwman geïnterviewd. Christian is gebiedsbeheerder
van Rotterdam Zuidoost.
- Op 28 oktober 2016 is als een na laatste Monique van Hoof geïnterviewd. Zij is
gebiedsbeheerder van het gebied Centrum/Delfshaven.
- Tenslotte heeft op 2 november 2016 het interview met Henriette Tabbers
plaatsgevonden, gebiedsbeheerder van Rotterdam Noordwest.
Afbeelding 1. De zes gebieden van Rotterdam
Uit bovenstaande opsomming is op te merken dat er met vijf in plaats van de verwachtte
zes gebiedsbeheerders gesproken. De oorzaak hiervan dat het gebied Prins-
Alexander nog geen gebiedsbeheerder heeft en ook tijdens het onderzoek nog niet is
aangetreden.
(Swaen, 2016)
(Dingemanse, 2015)
10

2.1.2 Deskresearch
Daarnaast bestaat een groot deel van
het onderzoek uit deskresearch. Aan
de hand van verschillende bronnen is
informatie ingewonnen, waarmee de
deelvragen en uiteindelijk de hoofdvraag
beantwoord is. Deze bronnen bestaan
uit informatie van internetpagina’s,
interne documenten en web artikelen.
Informatie van internetpagina’s zijn
heel nuttig om extra informatie over
een bepaald onderwerp te achterhalen
en zo een duidelijk beeld te schetsen.
Om achtergrondinformatie over
de Onderhoudsbehoeftekaart te
verschaffen, is gebruik gemaakt van
interne documenten en verslagen.
Tenslotte zijn er voor dit onderzoek
vakinhoudelijke web artikelen geraadpleegd.
Deze artikelen hebben betrekking op
datavervuiling en data-onderhoud.
Hoe gaat het huidige werkproces van
behoeften naar concrete plannen in zijn
werk en welke opties zijn er ter verbetering
hiervan?
De tweede deelvraag is beantwoord
door gebruik te maken van de twee
onderzoeksmethoden. Voor het beschrijven
van het huidige werkproces zijn interne
documenten en gesprekken gebruikt. Aan
de hand van de afgenomen interviews
zijn opties ter verbetering aangereikt.
Welke mogelijkheden zijn er om concrete
plannen naar de clusters te sturen waarbij
er altijd met de meest actuele informatie
wordt gewerkt?
Met behulp van vakinhoudelijke artikelen en
de interviews is er een workflow ontstaan.
Daarnaast zijn de vakinhoudelijke artikelen
gebruikt om te beschrijven hoe datavervuiling
ontstaan en hoe dit tegen te gaan.
Hoe is de Onderhoudsbehoeftekaart
tot stand gekomen en hoe leidde dit tot
Initiatieven in beeld?
Voor de beantwoording van de eerste
deelvraag is voornamelijk gebruik
gemaakt de afgenomen interviews. Deze
interviews zijn geanalyseerd en hebben
zo tot het antwoord op de deelvraag
geleid. Naast de interviews zijn ook interne
documenten en verslagen gebruikt.
11

3. Asset
managment
2.0
In dit hoofdstuk wordt een
beschrijving gegeven van de
Onderhoudsbehoeftekaart en hoe
deze zich in de tijd heeft ontwikkeld.
Het hoofdstuk geeft antwoord op de
deelvraag: Hoe is de
Onderhoudsbehoeftekaart
tot
stand gekomen en hoe leidde
dit tot Initiatieven in beeld?
Om deze vraag te beantwoorden
wordt in de eerste paragraaf
van dit hoofdstuk gekeken naar
assetmanagement in de gemeente
Rotterdam. De tweede paragraaf
beschrijft de totstandkoming van de
Onderhoudsbehoeftekaart. Waarna
in paragraaf drie de overgang
van de Onderhoudsbehoeftekaart naar
Initiatieven in beeld wordt behandeld.
Tot slot wordt er in de conclusie
antwoord gegeven op de deelvraag.
3.1 Assetmanagement.
24 uur per dag, 7 dagen in de week wordt
de openbare ruimte van Rotterdam gebruikt.
Of het nu is door een werknemer die
op en neer naar zijn werk fietst, of een toerist
die een mooie stadswandeling maakt.
Eén ding hebben deze twee voorbeelden
gemeen, ze maken allebei gebruik van
objecten in de buitenruimte van Rotterdam.
Denk aan het fietspad waardoor deze
werknemer op zijn werk kan komen, of de
Erasmusbrug waardoor de toerist Rotterdam
optimaal kan ervaren. Dit zijn twee
voorbeelden van de vele zogenaamde
assets in Rotterdam, waardoor de
stad optimaal functioneert. Verder
bestaat de stad uit de volgende assets.
- 7 waterbergingen
- 23 km2 groen en bomen
- 30 km kademuren
- 60 viaducten
- 80 tunnels en onderdoorgangen
- 300 beeldende kunstwerken
- 320 km3 ondergrond
- 550 km fietspaden
- 900 gemalen
- 930 watergangen
- 1.130 bruggen
- 1.600 km wegen
- 2.700 km riolering
- 6.000 speeltoestellen
- 100.000 lichtmasten
12

Al deze assets hebben
onderhoudsbehoeften, de gemeente
Rotterdam is dan ook dag in dag uit bezig om
deze assets te beheren zodat de gebruiker
er ongehinderd gebruik van kan maken. Om
dit goed te organiseren is assetmanagement
nodig, zodat hetgeen wat het meest prioriteit
heeft het eerst wordt aangepakt. Hierbij
wordt altijd naar de juiste balans tussen
kosten, prestaties en risico’s gezocht, zodat
elke euro zo goed mogelijk besteed wordt.
Het grote verschil met de traditionele manier
van onderhoudsmanagement is dat de
mogelijke risico’s niet mee worden genomen
bij het maken van de beslissing. Het gevolg
hiervan is dat er verkeerde investeringen
worden gedaan, waardoor er onnodig veel
geld wordt uitgegeven aan het onderhouden
van een bepaalde asset.
(Gemeente Rotterdam, 2016)
(CMS Asset Management, 2016)
3.2 De Onderhoudsbehoeftekaart
In de onderhoudsbehoeftekaart
worden de onderhoudsbehoefte(OHB)
van de verschillende assets
gevisualiseerd. Deze OHB worden
gecategoriseerd in negen categorieën,
waaronder verschillende assets vallen.
- Riolering
- Groen & Spelen
- Wegen
- Water (lijn)
- Water (vlakken)
- Verlichting
- Openbare
Verlichting
- Kunstwerken
- Civiele
Kunstwerken
Sinds maart 2016 worden
de OHB weergegeven in de
Onderhoudsbehoeftekaart, voor die
tijd werden deze behoeften op een
onoverzichtelijke en niet efficiënte manier
voorgelegd aan de zes gebieden. De gebieden
kregen deze behoeften op een papieren lijst,
die in de loop van tijd langer en langer werd.
Met dat de lijst langer werd, werd de lijst
ook onoverzichtelijker en onoverzichtelijker.
De oplossing voor dit probleem komt in de
vorm van een interactieve kaart
die zich ontwikkeld heeft tot de
Onderhoudsbehoeftekaart. Waar al deze
OHB gebundeld in negen
categorieën te vinden zijn.
De Onderhoudsbehoeftekaart is toegankelijk
voor de assetmanagers, de zes gebieden
en uiteraard de ontwikkelaars. Doordat
vooral de assetmanagers en de
zes gebieden gezamenlijk toegang hebben,
wordt het plannen van behoeften met
meerdere partijen versimpeld. Zo
kan bijvoorbeeld een behoefte
om een riool te vervangen,
door slim plannen, gecombineerd worden
met een behoefte om bomen in een straat
te rooien.
13

Het voordeel hiervan is dat er niet alleen
geld wordt bespaard, omdat de straat maar
één keer open moet worden gelegd.
Maar ook wordt de overlast voor de burger
op deze manier beperkt. Het plannen van
behoeften waarin al deze factoren worden
meegenomen, wordt integraal plannen
genoemd.
3.3 De nieuwe manier van
assetmanagement
Om de behoeften beter op elkaar af te
stemmen en hiermee de samenwerking te
bevorderen, is sinds een aantal maanden
van start gegaan met het vervolg op
de Onderhoudsbehoeftekaart. Deze
zogenaamde Initiatieven in beeld is net als de
Onderhoudsbehoefte kaart een interactieve
kaart, die door de belanghebbende
geraadpleegd kan worden. Bij deze naam dient
wel een kanttekening geplaatst te worden. Zo
werd er aan het begin van het project gepraat
over Initiatieven in beeld, dit is in de loop van
de tijd verandert in Projecten in de gebieden.
Daarom zal Initiatieven in beeld vanaf nu ook
Projecten in de gebieden genoemd worden.
Deze stap, om de behoeften nog beter
op elkaar af te stemmen, kwam vanuit de
gebiedsbeheerders. De OHB die uit de
Onderhoudsbehoeftekaart afkomstig zijn,
worden in Projecten in de gebieden omgezet
naar definitieve projecten. Waarin een
projectmanager wordt gedefinieerd en waarin
het budget wordt gespecifieerd. Hierdoor
ontstaat er een duidelijk overzicht van
Rotterdam waarin te zien is waar, wanneer
en met welk budget een onderhoudsbehoefte
in de vorm van een project aangepakt gaat
worden.
3.3.1 Projectmanager
Elke project, in welke sector dan ook, heeft
een aanspreekpunt nodig. Dit kan in de vorm
van projectmanager, teamleider, of zelfs een
trainer van een voetbalteam. Een definitief
project vindt plaats onder leiding van een
interne projectmanager, die zowel het budget
als de kwaliteit waarborgt. Het aanwijzen
van een projectmanager verschaft hierdoor
duidelijkheid voor de belanghebbende,
dit omdat er gezien kan worden wie voor
welk project de leiding heeft en dus wie er
gecontacteerd moet worden voor eventuele
vragen.
3.3.2 Budget
Iedere assetmanager heeft een jaarlijks
vastgesteld budget voor zijn of haar OHB.
Van dit budget dient de assetmanager al de
OHB van dat jaar uit te voeren. Om deze
reden is het daarom ook erg van belang om
dit budget ten allen tijden in beeld te hebben.
Tijdens het afstemmen van de behoeften
is een schatting van het budget gemaakt,
waardoor er dus een goede indicatie wordt
gegeven. In Projecten in de gebieden wordt
dit vooral bepaalde budget, samen met de
14

projectmanager en de overige partijen,
verscherpt. Ondanks dat het budget
verscherpt is, blijft het van kleine
veranderingen onderhevig.
3.4 Conclusie
In dit hoofdstuk wordt antwoord
gegeven op de vraag: Hoe is de
Onderhoudsbehoeftekaart tot stand gekomen
en hoe leidde dit tot Initiatieven in beeld?
De Onderhoudsbehoeftekaart is in het leven
geroepen om de OHB van de verschillende
assets in Rotterdam op een overzichtelijke
en efficiënte manier voor te leggen aan
de zes gebieden. Waardoor lange en
onoverzichtelijke papieren lijsten overbodig
worden. Daarnaast is deze online kaart
toegankelijk voor alle belanghebbende,
hierdoor kunnen verschillende
partijen integraal behoeften plannen.
Ten behoeve van de afstemming is
sinds een aantal maanden het vervolg
op de Onderhoudsbehoeftekaart in
ontwikkeling gegaan, de Projecten in de
gebieden. Hierin worden de behoeften
omgezet naar definitieve projecten, met
een projectmanager en een vastgesteld
budget.
15

Het proces om de OHB om te zetten naar
concrete plannen kent verschillende
fasen. Om dit werkproces inzichtelijk
te maken worden deze fasen stap voor
stap behandeld. Daarnaast worden er
ook opties ter verbetering van
dit werkproces aangereikt, om
zo het werkproces voor iedere
partij te vergemakkelijken.
In dit hoofdstuk wordt antwoord
gegeven op de deelvraag: Hoe gaat
het huidige werkproces van behoeften
naar concrete plannen in zijn werk en
welke opties ter verbetering zijn er
hiervan? Om deze vraag te beantwoorden
wordt allereerst in paragraaf één
het huidige werkproces toegelicht.
In de tweede paragraaf wordt een
blik geworpen op de problemen die
de geïnterviewde gebiedsbeheerders
ervaren tijdens het huidige werkproces.
Daarna worden in de derde paragraaf,
voor deze ervaren problemen,
opties ter verbeteringen gegeven.
Tenslotte wordt in de laatste paragraaf
antwoord gegeven op de deelvraag.
4.1 Het werkproces
Het huidige werkproces valt onder te
verdelen in vier stappen, die opgebouwd
zijn in chronologische volgorde. Zo wordt er
begonnen bij de overkoepelende clusters en
wordt er geëindigd bij de afzonderlijke zes
gebieden van Rotterdam. Aan het eind van
de paragraaf is een schematisch model van
het huidige werkproces toegevoegd (afb. 2).
4. Werkproces
behoeften
naar
concrete
plannen
4.1.1 Stedelijke behoeften
Jaarlijks dient er een bepaald aantal kilometer
riool vervangen te worden en moeten er een
bepaald aantal bomen gerooid en herplant
worden. Dit alles wordt bepaald door de twee
clusters binnen de gemeente Rotterdam die
zich bezighouden met de stad; Stadsbeheer
(SB) en Stadsontwikkeling (SO). Deze
behoeften worden verdeeld in twee
categorieën, korte termijn en lange termijn.
Korte termijn behoeften zijn behoeften
die ongeveer binnen een termijn van
twee jaar worden gepland en dus op een
korte termijn al uitgevoerd gaan worden.
Lange termijn behoeften worden verder
in de toekomst gepland. Deze behoeften
worden ongeveer zes jaar vooruit gepland.
Dit betreft dan ook vaak ingrijpende
behoeften, waar bijvoorbeeld een
hele straat voor afgezet moet worden.
Naast de twee clusters die de OHB
bepalen, hebben de afzonderlijke gebieden
16

hier ook invloed op. Op het moment
dat er veel klachten over een bepaalde
plaats binnenkomen of als er door de
gemeente zelf iets wordt waargenomen
wordt dit teruggekoppeld naar de clusters.
De clusters verwerken dit vervolgens
in de OHB voor de komende jaren.
4.1.2 Assetmanagers
De tweede stap in het proces is het verwerken
van de behoeften door de desbetreffende
afdeling. Zo dient een OHB voor het riool
verwerkt te worden door de afdeling Riolering
en een OHB in het groendomein door de
afdeling Groen & Spelen. Zo heeft elke asset
haar eigen afdeling, waarbij de assetmanager
de eindverantwoordelijke is voor het intekenen
van de OHB in de Onderhoudsbehoeftekaart.
Op het moment dat de OHB in
de Onderhoudsbehoeftekaart worden
ingetekend wordt de onderhoudsmaatregel,
het begin- en eindjaar, de reden van het
onderhoud en een schatting van het budget
gegeven. Vanaf dit moment zijn de OHB,
met de bijbehorende informatie, ook voor
de zes afzonderlijke gebieden in te zien.
Hierbij is het van belang dat ieder OHB van
iedere assets is ingevuld, met elk de juiste
informatie. Zodat iedereen met dezelfde
informatie werkt en zo optimaal gebruik kan
maken van de Onderhoudsbehoeftekaart.
4.1.3 Matchen & makelen
Een ingetekende OHB in de
Onderhoudsbehoeftekaart is nog geen
afgebakend project. Dit afbakenen van een
project, is dan ook de volgende stap in het
proces. De zes gebieden overleggen wanneer
en op welke manier het onderhoud moet
worden uitgevoerd. De gebiedsbeheerders,
die verantwoordelijk zijn voor deze stap,
zorgen ervoor dat waar mogelijk de projecten
integraal aangepakt worden. Zo wordt er
om de tafel gezeten met zowel interne
als externe partijen, om de overlast voor
de burger zo veel mogelijk te beperken,
het zogenaamde matchen en makelen.
4.1.4 Projecten in de gebieden
De laatste stap in het proces is het intekenen
van de afgebakende projecten in de
Projecten in de gebieden. Na het matchen
en makelen is de OHB omgezet naar een
concreet plan om de behoefte aan te pakken.
Zo is de schatting van het budget bijgesteld
en verscherpt, en is er een projectmanager
aangesteld. Ook is er een definitieve start- en
einddatum vastgesteld. Het gevolg hiervan is
dat alle projecten om OHB aan te pakken in
een overzichtelijke kaart staan, waarbij alle
bovenstaande waarden zijn gedefinieerd.
17

Stedelijke behoeften worden bepaald door
de clusters SO en SB, gebiedsbeheerders
hebben hier ook invloed op
Verwerken van behoefte door
desbetreffende afdeling en intekenen in de
Onderhoudsbehoeftekaart
Matchen & makelen door de gebieden om een
project af te bakenen
Intekenen van de afgebakende concrete
projecten in de Projecten in de gebieden, met
verscherpt budget en projectmanager
Afbeelding 2. Schematische weergaven van het huidige
werkproces
18

4.2 Probleemanalyse
De gebiedsbeheerders ervaren op
verschillende punten problemen tijdens
het huidige werkproces. De ontbrekende
overeenstemming en dus het als niet prettig
ervaren van het huidige werkproces lijdt
tot irritaties, waardoor de meerwaarde
van de OHB en de Projecten in de
gebieden niet volledig benut wordt.
Zo kwam uit het onderzoek naar voren
dat er onduidelijkheid heerst hoe de
OHB van de verschillende assets in de
Onderhoudsbehoeftekaart moeten komen te
staan. Zo tekent de een alle assets van een
categorie, bijvoorbeeld Riolering, Groen &
Spelen en Wegen, in. Terwijl de ander alleen
de assets intekent die onderhoud behoeven,
zoals de Onderhoudsbehoeftekaart
daadwerkelijk bedoeld is. Doordat er
geen duidelijke afstemming is, worden de
assets op twee verschillende manieren
ingetekend, waardoor de data vervuild raakt.
ingevuld in de attribuuttabel. Waardoor
soms de begin- en einddatum, of
zelfs de geschatte kosten ontbreken.
Door het niet intekenen van behoeften of
het niet invullen van alle waarden in
de attribuuttabel kunnen de
gebiedsbeheerders simpelweg hun
werk niet optimaal en efficiënt doen.
Een laatste probleem dat ervaren wordt,
is meer een irritatiepunt. De verschillende
kaartlagen van de Onderhoudsbehoeftekaart,
waarin de verschillende assets gedefinieerd
staan, hebben namen die niet logisch
en te snappen zijn voor mensen die niet
met de achterliggende techniek werken.
De namen die voor de kaartlagen in de
Onderhoudsbehoeftekaart worden gebruikt,
worden op de volgenda pagina weergegeven.
Daarnaast lopen de gebiedsbeheerders tegen
het probleem aan dat nog niet alle OHB zijn
ingetekend in de Onderhoudsbehoeftekaart.
Het gevolg hiervan is dat het lijkt dat
de ene asset heel veel behoeften heeft
en de andere asset weinig tot geen
behoeften,terwijl in de praktijk
iedere asset OHB heeft.
Dit geeft een vertekend beeld en hierdoor
kunnen de gebieden in de knel komen
met hun planning. Hier komt bij dat
sommige ingetekende OHB cruciale
waarden missen, doordat deze niet zijn
19

- ‘Kaartlaag_OHB_riolering_52’, waar de onderhoudsbehoefte van Riool in staan.
- ‘Kaartlaag_OHB_GenS_punt_52’, waar de onderhoudsbehoefte van Groen & Spelen in
staan.
- ‘Kaarlaag_beheerOHB_wegen4’, waar de onderhoudsbehoefte van Wegen in staan.
- ‘Kaartlaag_OHB_waterlijnen’, waar de onderhoudsbehoefte van Water (lijn) in staan.
- ‘Kaartlaag_beheerOHB_water4’, waar de onderhoudsbehoefte van Water (vlakken)
in staan.
- ‘Kaartlaag_OVL_verlichting_punten’, waar de onderhoudsbehoefte van Verlichting in staan.
- ‘Kaartlaag_beheerOHB_OVL4’, waar de onderhoudsbehoefte van Openbare Verlichting in
staan.
- ‘Kaartlaag_OHB_CK_kunstwerken_punten’, waar de onderhoudsbehoefte van Kunstwerken
in staan.
- ‘Kaartlaag_beheerOHB_civielekunstwerken4’, waar de onderhoudsbehoefte van Civiele
Kunstwerken in staan.
Deze namen zijn allesbehalve logisch en er kan niet in één oogopslag gezien worden welke
asset bedoeld wordt met welke laag. Dit werkt irritatie in de hand en komt daardoor niet ten
goede van de Onderhoudsbehoeftekaart en daarmee de Projecten in de gebieden.
20

4.3 Opties ter verbetering
Nadat de problemen die worden ervaren
in kaart zijn gebracht door middel van de
probleemanalyse, worden in de derde
paragraaf opties ter verbetering aangereikt.
Deze opties lopen uiteen van kleine, simpele
opties tot uitgebreidere opties die meer tijd
kosten. Tenslotte worden deze opties ter
verbetering verwerkt in de schematisch
weergave van het huidige werkproces,
waardoor er een schematische weergave
van een verbeterd werkproces ontstaat.
De tekstvakken die omkadert zijn met een
stippellijn zijn de nieuwestappen in het
werkproces (afb. 3).
4.3.1 Naamswijziging kaartlagen
De onduidelijke namen die nu voor de
kaartlagen in de Onderhoudsbehoeftekaart
gebruikt worden, zorgen voor veel
onduidelijkheid en irritatie. Een voor de hand
liggende en simpele oplossing hiervoor, is
om deze namen te veranderen logische en
begrijpelijke namen. Het gevolg hiervan
is dat op een simpele manier irritatie wordt
weggenomen en meer overeenstemming
ontstaat. In onderstaande opsomming
worden de lagen benoemd, met hierbij de
verandering. Deze verandering komt voort
uit de semi-gestructureerde interviews die
zijn afgenomen bij de gebiedsbeheerders.
- ‘Kaartlaag_OHB_riolering_52’, wordt ‘Onderhoudsbehoefte assets Riolering’.
- ‘Kaartlaag_OHB_GenS_punt_52’, wordt ‘Onderhoudsbehoefte assets Groen & Spelen’.
- ‘Kaarlaag_beheerOHB_wegen4’, wordt ‘Onderhoudsbehoefte assets Wegen’.
- ‘Kaartlaag_OHB_waterlijnen’, wordt ‘Onderhoudsbehoefte assets Water (lijn)’.
- ‘Kaartlaag_beheerOHB_water4’, wordt ‘Onderhoudsbehoefte assets Water (vlakken)’.
- ‘Kaartlaag_OVL_verlichting_punten’, wordt ‘Onderhoudsbehoefte assets Verlichting’.
- ‘Kaartlaag_beheerOHB_OVL4’, wordt ‘Onderhoudsbehoefte assets Openbare Verlichting’.
- ‘Kaartlaag_OHB_CK_kunstwerken_punten’, wordt ‘Onderhoudsbehoefte assets
Kunstwerken’.
- ‘Kaartlaag_beheerOHB_civielekunstwerken4’, wordt ‘Onderhoudsbehoefte assets Civiele
Kunstwerken’.
21

4.3.2 Cursussen ArcGIS Online
Om het intekenen van de OHB in de
Onderhoudsbehoeftekaart en de concrete
projecten in de Projecten in de gebieden op
een juiste manier te laten verlopen, zonder dat
er data vervuild raakt, zijn er cursussen nodig.
Zowel bij de verschillende afdelingen die de
OHB intekenen als de gebiedsbeheerder
ontbreekt sommige kennis over ArcGIS
Online. Deze kennis is cruciaal om de juiste
assets in de Onderhoudsbehoeftekaart
te tekenen en hierbij de juiste waarden
in te vullen. Hiermee wordt het probleem
dat niet alle assets op de juiste manier
zijn ingetekend bij de bron aangepakt
en is dit dus een structurele oplossing.
Zeker de gebieden hebben vraag naar
cursussen in ArcGIS Online. Omdat de
gebieden nog niet lang met ArcGIS werken,
hebben zij het idee dat hier cruciale kennis
ontbreekt. Op het moment dat er zowel
cursussen aan de verschillende afdelingen
die de OHB intekenen als aan de gebieden
worden gegeven, ontstaat er een cultuur
waarbij iedereen over hetzelfde praat. Hierdoor
zullen er minder misverstanden ontstaan
en zal er efficiënter gewerkt gaan worden.
4.3.2 Betere afstemming tussen clusters
en gebiedsbeheerders
Tenslotte is het toevoegen van een stap
aan het huidige werkproces ook een
opties ter verbetering. Deze stap wordt
toegevoegd tussen het bepalen van de
stedelijke behoeften door de clusters en
het verwerken van de behoefte door de
desbetreffende afdeling. Voordat de OHB
definitief in de Onderhoudsbehoeftekaart
worden ingetekend is afstemming tussen
de clusters en de gebieden nodig, naast het
risico gestuurd bepalen van de behoeften.
De gebieden moeten globaal op de hoogte
worden gebracht door de verschillende
assetmanagers, over wat de plannen zijn
voor dat jaar of de komende jaren. Door deze
afstemming is er minder kans op plotselinge
veranderingen en verminderd daardoor de
kans op onduidelijkheden.
22

Cursussen ArcGIS Online geven
Naamswijzigingen kaartlagen in de
Onderhoudsbehoeftekaart
Afbeelding 3. Schematische weergaven van het verbeterde
werkproces
Stedelijke behoeften worden bepaald door de
clusters SO & SB, gebiedsbeheerders hebben
hier ook invloed op
Afstemming clusters SO & SB en
gebiedsbeheerders
Verwerken van behoefte door
desbetreffende afdeling en intekenen in de
Onderhoudsbehoeftekaart
Matchen & makelen door de gebieden om een
project af te bakenen
Intekenen
van de afgebakende concrete
projecten in de Projecten in de gebieden, met
verscherpt budget en projectmanager
23

4.4 Conclusie
In dit hoofdstuk wordt het huidige werkproces
van behoeften naar concrete plannen
beschreven en worden er aan de hand
van een probleemanalyse verbeterpunten
aangereikt. Hiermee kan antwoord gegeven
worden op de deelvraag: Hoe gaat het
huidige werkproces van behoeften naar
concrete plannen in zijn werk en welke
opties zijn er ter verbetering hiervan?
Het huidige werkproces is
verdeeld in globaal vier stappen.
--
Bepaling stedelijke behoefte door
de clusters Stadsbeheer en
Stadsontwikkeling, met invloed van
de gebieden.
--
Het intekenen van de OHB door
de desbetreffende afdeling in de
Onderhoudsbehoeftekaart, waar de
assetmanagersverantwoordelijkheid
voor hebben.
--
Matchen & makelen, het proces
waarbij de gebiedsbeheerders
overleggen met zowel interne
als externe partijen of een project
integraal aangepakt kan worden.
Zo is het voor hen onduidelijk hoe de assets
in de Onderhoudsbehoeftekaart staan,
omdat de een alle assets van zijn of
haar categorie intekent en de
ander tekent alleen de assets
in die onderhoud behoeven. Daarnaast
zijn ook nog niet alle OHB van alle
assets in de Onderhoudsbehoeftekaart
getekend, waardoor de gebieden op
dit moment niet beschikken over de
nieuwste data. Tenslotte zijn de kaartlagen
in de Onderhoudsbehoeftekaart niet
logisch gedefinieerd, waardoor deze
niet voor iedereen te begrijpen zijn.
Om deze problemen aan te pakken zijn
er drie opties ter verbetering. Zo dienen
allereerst de namen van de kaartlagen in
de Onderhoudsbehoeftekaart een logische
en duidelijke gemaakt te worden. Daarnaast
dienen er cursussen in ArcGIS Online
gegeven te worden en moet er voor een
beter afstemming tussen de clusters en de
gebieden gezorgd worden.
--
Het intekenen van een concreet
afgebakend project in de Projecten in
de gebieden.
De gebiedsbeheerders ervaren drie
problemen tijdens dit werkproces.
24

In het laatste hoofdstuk wordt gekeken
naar de manier waarop de concrete
plannen naar de clusters worden
gestuurd en hoe er te allen tijde met de
meest actuele data kan worden gewerkt.
Er wordt antwoord gegeven op de
deelvraag: Welke mogelijkheden zijn er
om concrete plannen naar de clusters
te sturen waarbij er altijd met de meest
actuele informatie wordt gewerkt?
In de eerste twee paragrafen wordt
gekeken naar de oorzaken van
datavervuiling en de oplossingen
hiervoor. De derde paragraaf focust
op het belang van terugkoppeling
van de clusters naar de gebieden en
andersom en in de vierde paragraaf wordt
beschreven op welke manier concrete
plannen terug gestuurd kunnen worden
naar de clusters. Tot slot wordt de
deelvraag beantwoord in de conclusie.
5. Waarborging
datakwaliteit
5.1 Datavervuiling
Data is vervuild als het inconsistent, ongeldig,
onvolledig, onjuist, niet uniform of als dubbele
regel is ingevuld. Deze zes categorieën
zijn de zes meest voorkomende manieren
waarop data vervuild raakt. Ondanks dat
deze categorieën erg voor de hand liggen,
worden deze fouten dagelijks door u en mij
gemaakt. Vervuilde data zorgt op den duur
voor een database waar niet meer de meest
actuele informatie in staat en waardoor er
niet meer goed mee gewerkt kan worden.
Het vervuild raken van data kent verschillende
oorzaken, sommige met een diepere
onderliggende oorzaak dan de ander.
Het in gebruik nemen van een nieuw
systeem is een zeer belangrijke veroorzaker
van datavervuiling. Op het moment dat er
overgeschakeld wordt, moet ook de data
van het ene naar het andere systeem over
gezet worden. Dit dient met veel precisie en
aandacht te gebeuren, om het vervuilen of
zelfs verliezen van data tegen te gaan. Vaak
is hier een te gering budget voor, waardoor
hier niet de tijd ingestoken die er voor nodig is.
Tenslotte is verouderde data ook een oorzaak
van datavervuiling. Op het moment dat er in
de Onderhoudsbehoeftekaart iets verandert,
maar dit niet wordt doorgevoerd in Projecten
in de gebieden verschilt deze data van elkaar.
Op dit moment is de data in Projecten in de
gebieden verouderd en kan hier niet meer
goed en efficiënt mee gewerkt worden. Het
terugkoppelen en het tijdig opschonen van
de data is daarom ook van cruciale waarde.
(Keijzer, 2014) (Devisive Facts, 2016)
(Marc, 2016) (Microsoft, 2016)
25

5.2 Data-schoonmaak of
data-onderhoud
Om de vervuilde data aan te pakken zijn
tijdelijke en structurele oplossingen nodig.
Tijdelijke oplossingen helpt het voorkomen
van structurele problemen. Het kost
namelijk erg veel tijd om een structureel
dataprobleem op te lossen; voorkomen
is beter dan genezen. Deze tijdelijke
oplossingen zorgen ervoor dat verkeerde
ingevoerde data in de toekomst niet opnieuw
foutief ingevoerd kan worden, waardoor de
kwaliteit van de data dus omhoog gaat. Dit
wordt ook wel data-schoonmaak genoemd.
Data-onderhoud is daarentegen het
structureel checken van de data, door middel
van continue verbeteringen en regelmatige
controles op datavervuiling. Hoe langer de data
niet wordt gecontroleerd, hoe kwetsbaarder
de database wordt voor vervuiling en daardoor
dus kwaliteitsvermindering. Zo moeten de
assetmanagers en de gebiedsbeheerders
niet alleen verantwoordelijk worden voor
het invoeren van de data, maar ook voor
de kwaliteit van deze data. Hierdoor wordt
er een milieu gecreëerd waarin iedereen
de data met de hoogste kwaliteit wilt
hebben. Daarnaast is er ook altijd een
aanspreekpunt op het moment dat de data
niet voldoet aan de verwachtte kwaliteit en
kunnen er maatregelen worden getroffen.
Op afbeelding 4 is deze ideale methode
van data-onderhoud in een diagram
weergegeven, verdeelt in drie fases. Waarin
preventie en detectie driekwart van de tijd is.
Zo moet er dus aandacht gegeven worden
aan het schoonmaken en onderhouden van
de data en niet het repareren van problemen
in de data.
(Doyle, 2015)
(Black, 2015)
(Devisive Facts, 2016)
25%
30%
45%
Preventie Detectie Reparatie
Afbeelding 4. Ideaal dataonderhoud
26

5.3 Belang van terugkoppeling
Uit het onderzoek is gebleken dat de
gebiedsbeheerders geen grip hebben op de
data in de Onderhoudsbehoeftekaart. De
data in de Onderhoudsbehoeftekaart is erg
dynamisch, waardoor de gebiedsbeheerders
niet weten waar ze aan toe zijn. Daar komt
bij dat de afdelingen die de OHB invoeren,
het belang van terugkoppeling aan de
gebiedsbeheerders te weinig inzien. Het
gevolg hiervan is dat de gebiedsbeheerders
niet op de hoogte zijn van veranderingen
van OHB in hun gebied. Omdat de
gebiedsbeheerders niet elke dag kunnen
controleren of er kleine veranderingen zijn
doorgevoerd is het belangrijk dat hier een
verantwoordelijke voor wordt aangesteld.
Deze persoon zorgt ervoor dat er eens per
maand een moment wordt ingepland, waarin
deze plotse veranderingen per gebied worden
besproken.
Deze terugkoppeling geldt uiteraard ook voor
de gebiedsbeheerders. Op het moment dat
OHB concrete projecten geworden zijn moet
dit ook aan het cluster worden teruggekoppeld
worden. Op welke manier dit gedaan kan
worden, wordt beschreven in de volgende
paragraaf.
5.4 Concrete plannen naar
cluster
Als alle aspecten uit voorgaande paragrafen
worden verwerkt en geanalyseerd,
komen er drie mogelijkheden naar voren
hoe concrete plannen/projecten naar
de clusters kunnen worden gestuurd.
Iets wat op korte termijn doorgevoerd kan
worden is de continue terugkoppeling
van een plotse verandering in de
Onderhoudsbehoeftekaart naar de
gebiedsbeheerders. Op deze manier is het
verzekerd dat de gebiedsbeheerders weten
waar zij aan toe zijn in het desbetreffende
gebied. Op dit moment gaat de kwaliteit
van de data omhoog, waardoor de
gebiedsbeheerders de concrete plannen
accurater kunnen matchen en makelen.
Op het moment dat het match en makel
proces is verbeterd is het ook noodzakelijk
dat de concreet gemaakte projecten worden
teruggekoppeld naar de clusters. Dit
kan allereerst gedaan worden door in de
Onderhoudsbehoeftekaart een extra attribuut,
genaamd ‘Definitief project’, met hierbij een
drop down menu met de waarden ‘Ja’ en
‘Nee’ toe te voegen. Op het moment dat de
gebiedsbeheerders een definitief project in
Projecten in de gebieden hebben ingevoerd,
dienen zij dit ook door te voeren in de
Onderhoudsbehoeftekaart. Dit wordt gedaan
door het attribuut ‘Definitief project’ van ‘Nee’
naar ‘Ja’ te veranderen. Hierdoor kunnen alle
OHB die een definitief project zijn geworden,
worden gedefinieerd met een bepaalde
kleur. De clusters kunnen vervolgens in één
oogopslag zien welke OHB een definitief
project zijn geworden en welke OHB nog niet.
27

Een andere mogelijkheid is om dit niet direct in
de lagen met de OHB te doen als attribuut, maar
als nieuwe laag die wordt toegevoegd aan de
Onderhoudsbehoeftekaart. Hiervoor wordt een
kopie van de huidige Onderhoudsbehoeftekaart
aangemaakt, met enkel het attribuut ‘Definitief
project’ met wederom de waarden ‘Ja’ en
‘Nee’. Ook hier verandert de kleur als een
project definitief is geworden, bijvoorbeeld
van rood naar groen. Door deze definitieve
projecten als aparte laag weer te geven, kan
deze deels transparant over de lagen met
OHB worden gelegd. Ook op deze manier
kunnen de clusters in één oogopslag zien
welke OHB al definitief zijn en welke nog niet.
Tenslotte kunnen de concrete projecten ook
teruggekoppeld worden door middel van een
overleg, dat eens per maand of eens per
twee maanden plaatsvindt. Bij dit overleg
zijn alle gebiedsbeheerders en de twee
clusters aanwezig en wordt de vooruitgang en
uiteraard de terugkoppeling van de concrete
projecten besproken. Ook kunnen ingrijpende
veranderingen tijdens dit overleg besproken
en op een goede manier afgehandeld worden.
28

5.5 Conclusie
In het laatste hoofdstuk wordt antwoord
gegeven op de vraag: Welke mogelijkheden
zijn er om concrete plannen naar de
clusters te sturen waarbij er altijd met de
meest actuele informatie wordt gewerkt?
Om de concrete plannen terug te
sturen naar de clusters, waarbij altijd
met de meest actuele data wordt
gewerkt, worden vier opties aangereikt.
Deze stappen zijn toegevoegd aan het
verbeterde werkproces die op afbeelding 3
te vinden is, waardoor er nu een complete
workflow van behoeften naar concrete
plannen ontstaat. Deze workflow is te vinden
op afbeelding 5 en in de derde bijlage. De
tekstvakken die omkadert zijn met een rode
stippellijn zijn de nieuwe stappen in het
werkproces.
- Het continue terugkoppelen van
plotse veranderingen in de
Onderhoudsbehoeftekaart, waardoor
het match en makel proces verbeterd.
- Een extra attribuut toevoegen
aan de lagen met de OHB, waarmee
de gebiedsbeheerders aan de
clusters kunnen laten weten dat een
OHB veranderd is in een concreet
project.
- Een kopie maken van de
Onderhoudsbehoeftekaart, waarin
enkel één attribuut wordt weergeven.
Dit attribuut wordt gedefinieerd als
‘Definitief project’ met als waarden
‘Ja’ en ‘Nee’. De gebiedsbeheerders
kunnen op het moment dat een OHB
een concreet project is geworden,
‘Definitief project’ als ‘Ja’ definiëren.
- Een overleg, eens per maand of
eens per twee maanden, om de
vooruitgang en de terugkoppeling van
de concrete projecten, te bespreken.
29

30
Afbeelding 5. Schematische weergaven de workflow van
behoeften naar concrete plannen

In het nu volgende hoofdstuk wordt er
door middel van de beantwoording van de
deelvragen, uiteindelijk antwoord gegeven
op de hoofdvraag. Ook worden er in dit
hoofdstuk aanbevelingen aan de gemeente
Rotterdam gedaan. De hoofdvraag luidt:
“Welke workflow, van behoeften naar
concrete plannen door de 6 gebieden,
zorgt ervoor dat er geen data verloren
gaat?”
6.1 Conclusie
De Onderhoudsbehoeftekaart is in het leven
geroepen om de OHB van de verschillende
assets in Rotterdam op een overzichtelijke
en efficiënte manier voor te leggen aan
de zes gebieden. Waardoor lange en
onoverzichtelijke papieren lijsten overbodig
worden. Daarnaast is deze online kaart
toegankelijk voor alle belanghebbende,
hierdoor kunnen verschillende
partijen integraal behoeften plannen.
Ten behoeve van de afstemming is
sinds een aantal maanden het vervolg
op de Onderhoudsbehoeftekaart in
ontwikkeling gegaan, de Projecten in de
gebieden. Hierin worden de behoeften
omgezet naar definitieve projecten, met
een projectmanager en een vastgesteld
budget.
--
Bepaling stedelijke behoefte door
de clusters Stadsbeheer en
Stadsontwikkeling, met invloed van
de gebieden.
--
Het intekenen van de OHB door
de desbetreffende afdeling in de
Onderhoudsbehoeftekaart, waar de
assetmanagersverantwoordelijkheid
voor hebben.
--
Matchen & makelen, het proces
waarbij de gebiedsbeheerders
overleggen met zowel interne
als externe partijen of een project
integraal aangepakt kan worden.
- - Het intekenen van een concreet
afgebakend project in de Projecten in
de gebieden.
6. Conlusie
&
aanbeveling
Het huidige werkproces is
verdeeld in globaal vier stappen.
31

De gebiedsbeheerders ervaren drie
problemen tijdens dit werkproces.
Zo is het voor hen onduidelijk hoe de assets
in de Onderhoudsbehoeftekaart staan,
omdat de een alle assets van zijn of
haar categorie intekent en de
ander tekent alleen de assets
in die onderhoud behoeven. Daarnaast
zijn ook nog niet alle OHB van alle
assets in de Onderhoudsbehoeftekaart
getekend, waardoor de gebieden op
dit moment niet beschikken over de
nieuwste data. Tenslotte zijn de kaartlagen
in de Onderhoudsbehoeftekaart niet
logisch gedefinieerd, waardoor deze
niet voor iedereen te begrijpen zijn.
Om deze problemen aan te pakken zijn
er drie opties ter verbetering. Zo dienen
allereerst de namen van de kaartlagen
in de Onderhoudsbehoeftekaart een
logische en duidelijke gemaakt te worden.
Daarnaast dienen er cursussen in ArcGIS
Online gegeven te worden en moet er
voor een beter afstemming tussen de
clusters en de gebieden gezorgd worden.
Om de concrete plannen terug te
sturen naar de clusters, waarbij altijd
met de meest actuele data wordt
gewerkt, worden vier opties aangereikt.
- Het continue terugkoppelen van
plotse veranderingen in de
Onderhoudsbehoeftekaart, waardoor
het match en makel proces verbeterd.
- Een extra attribuut toevoegen
aan de lagen met de OHB, waarmee
de gebiedsbeheerders aan de
clusters kunnen laten weten dat een
OHB veranderd is in een concreet
project.
- Een kopie maken van de
Onderhoudsbehoeftekaart, waarin
enkel één attribuut wordt weergeven.
Dit attribuut wordt gedefinieerd als
‘Definitief project’ met als waarden
‘Ja’ en ‘Nee’. De gebiedsbeheerders
kunnen op het moment dat een OHB
een concreet project is geworden,
‘Definitief project’ als ‘Ja’ definiëren.
- Een overleg, eens per maand of
eens per twee maanden, om de
vooruitgang en de terugkoppeling van
de concrete projecten, te bespreken.
Tenslotte kan de hoofdvraag beantwoord
worden met de workflow die op afbeelding
5 en in de tweede bijlage te vinden is. Deze
workflow beschrijft het hele proces van het
bepalen van de behoeften totaan het concreet
maken van de projecten. Al de bevinden
van het onderzoek zijn in deze workflow
meegenomen, zodat er een workflow ontstaat
waarin de concrete plannen teruggestuurd
worden naar de clusters zonder dat er sprake
is van dataverlies.
32

6.2 Aanbevelingen
Na het beantwoorden van de deelvragen
en uiteindelijk de hoofdvraag, worden
de volgende aanbevelingen aan de
gemeente Rotterdam gedaan. Deze
aanbevelingen richten zich op het
optimaliseren van de voorgelegde workflow.
Allereerst wordt aanbevolen om, voordat
de nieuwe workflow optimaal in gebruik
genomen kan worden, dataproblemen zoals
vervuiling en slechte kwaliteit te verhelpen.
Pas als deze dataproblemen eruit gehaald
zijn, moet er gericht worden op processen.
Omdat deze processen vaak fout lopen
doordat de data niet klopt of niet op orde is.
Daarnaast wordt aanbevolen om de
samenwerking tussen de clusters en de
gebiedsbeheerders te verbeteren. Zodat
iedereen op dezelfde lijn zit en niemand
langs elkaar heen werkt, hierdoor worden
misverstanden en fouten vermindert.
Tenslotte wordt aanbevolen om een
verantwoordelijke aan te stellen die
plotse veranderingen aan de OHB uit de
Onderhoudsbehoefte communiceert met de
desbetreffende gebiedsbeheerder. Zo is de
gebiedsbeheerder altijd op de hoogte van
veranderingen in zijn of haar gebied, zodat
hier rekening gehouden mee kan worden.
33

8. Bronnen
1. Black, A. (2015). Data quality. Opgevraagd december 2016, van http://nl.andrewblack.eu/
dqs/houdschoon.html
2. CMS Asset Management. (2016). Asset management. Opgevraagd november 2016, van
CMS Asset Management
3. Devisive Facts. (2016, oktober). Het belang van schone data: 4 tips voor het aanpakken
van datavervuiling. Opgevraagd december 2016, van http://www.decisivefacts.nl: http://
www.decisivefacts.nl/2016/10/belang-schone-data-4-tips-aanpakken-datavervuiling/
4. Dingemanse, K. (2015). Soorten interviews. Opgevraagd november 2016, van www.scribbr.
nl: https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/soorten-interviews/
5. Doyle, M. (2015, augustus). Data Cleansing vs Data Maintenance: Which One Is Most
Important? Opgevraagd december 2016, van www.dqglobal.com: https://www.dqglobal.
com/2015/08/25/data-cleansing-vs-maintenance/
6. Gemeente Rotterdam. (2016). ASSETMANAGEMENT IN NEDERLAND EEN VOORUITBLIK
OP 2040. opgevraagd september 2016, van www.rotterdam.nl: http://www.
rotterdam.nl/Clusters/Stadsbeheer/Document%202015/Assetmanagement/TNO%20boek
je_web.pdf
7. Gemeente Rotterdam. (2016). Risicogestuurd beheer. Opgevraagd november 2016, van
http://www.rotterdam.nl/risicogestuurdbeheer
8. Gemeente Rotterdam. (2016). Rotterdamse assets. Opgevraagd november 2016, van
http://www.rotterdam.nl/rotterdamseassets
9. Gemeente Rotterdam. (2016). Rotterdamse bedrijfswaarden. Opgevraagd november 2016,
van http://www.rotterdam.nl/balanstussenprestatiesrisicosenkosten
34

35
10. Gemeente Rotterdam. (2016). Waarom assetmanagement. Opgevraagd november 2016,
van http://www.rotterdam.nl/waaromassetmanagement
11. Gemeente Rotterdam. (2016). Wat is assetmanagement. Opgevraagd november 2016,
van http://www.rotterdam.nl/watisassetmanagement
12. Keijzer, P. d. (2014). Vervuilde CRM data is hetzelfde als vervuilde benzine - 7 tips om dit
te voorkomen. Opgevraagd december 2016, van www.systony.nl: http://blog.systony.nl/7-
tips-om-vervuilde-crm-data-te-voorkomen
13. Marc. (2016, februari). Voorkom vervuilde data. Opgevraagd december 2016, van www.
bendcrm.nl: https://www.bendcrm.nl/crm-voorkom-vervuilde-data/
14. Microsoft. (2016). Geef vervuilde data geen kans. Opgevraagd december 2016, van
https://community.dynamics.com/b/dynamicsblog-nl-nl/archive/2016/06/06/geef-vervuildedata-geen-kans#
15. Swaen, B. (2016). Kwalitatief vs. kwantitatief onderzoek. Opgevraagd november 2016,
van www.scribbr.nl: https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/kwalitatief-vskwantitatief
onderzoek/#onderzoekswijze

Bijlagen
In dit hoofdstuk komen de drie
bijlagen aan bod. Allereerst
is de opzet van het semigestructureerde
interview zoals
ze bij de gebiedsbeheerders
zijn afgenomen toegevoegd.
Daarnaast is de workflow van
behoeften naar concrete plannen,
tevens de beantwoording op
de hoofdvraag, toegevoegd.
Tenslotte is als laatste bijlage het
Plan van Aanpak toegevoegd.
36

Bijlage I: Semi-gestructureerd interview
Topics
Vragen
Voorstellen/rol
De onderhoudsbehoeftekaart
Initiatieven in beeld
Huidig werkproces
Hoe bent u bij het project betrokken
geraakt?
Wat is uw rol bij projecten in de
gebieden?
Kunt u mij vertellen hoe de
onderhoudsbehoeftekaart tot stand
is gekomen?
Welke partijen deden me aan de
ontwikkeling
Onderhoudsbehoeften worden door
de clusters gemaakt, hebben jullie
hier invloed op?
Zitten er ook nadelen aan de kaart?
Wat is het doel van initiatieven in
beeld?
Hoe is initiatieven in beeld tot stand
gekomen?
Hoe leidde de
onderhoudsbehoeftekaart tot
initiatieven in beeld?
Helpt initiatieven in beeld jullie bij
jullie dagelijkse werk?
Gaat de productiviteit omhoog door
initiatieven in beeld?
Wat kunt u vertellen over het
werkproces van behoefte naar
concrete plannen?
Is er een vastgesteld proces met
stappen? Zou dit kwaliteit
waarborgen?
Kunt u mij een voorbeeld geven hoe
u een behoefte aanpakt naar
initiatief?
Zijn er punten in het werkproces die
verbeterd kunnen/moeten worden?
37

Concrete plannen
Opties/suggesties
Worden sommige punten in het
werkproces van behoefte naar
plannen als negatief ervaren?
Vindt alles digitaal plaats, zo nee
hoezo niet?
Welke waarden worden ingevuld
door de gebieden, zodat het een
concreet plan is?
Is er een soort beveiliging dat er
geen data verloren gaat?
Vindt er een terugkoppeling plaats,
naast het omzetten; bijvoorbeeld
een mail dat een
onderhoudsbehoefte een concreet
plan is?
Hebben jullie het idee dat jullie
altijd met de actueelste data
werken?
Overige opmerkingen/suggesties
38

39
Bijlage II: Workflow behoeften naar concrete plannen

Bijlage III: Plan van Aanpak
Plan van Aanpak
Van onderhoudsbehoefte naar initiatief in beeld
In opdracht van:
Naam: Rick Heger
Datum: 16-09-2016
Plaats: Rotterdam
40

Gemeente Rotterdam
Wilhelminakade 179
Postbus 6575
3072AP Rotterdam
Documenttitel:
Van onderhoudsbehoefte naar initiatief in beeld
Status:
Definitief
Opdrachtgever: Gemeente Rotterdam Contactpersoon: Rob Poll
Projectbegeleider:
Uitvoerder:
Alexander Boersema
Rick Heger
Plaats:
Rotterdam
Datum: 16-09-2016
2
41

Inhoudsopgave
1. Inleiding ................................................................................................................... 4
2. Projectdefinitie ......................................................................................................... 5
2.1 Achtergrond ...................................................................................................................................5
2.2 Uitdaging en doelstelling ...............................................................................................................5
2.3 Projectopdracht .............................................................................................................................5
2.4 Producten ......................................................................................................................................6
3. Projectactiviteiten .................................................................................................... 7
3.2 Adviesrapport ................................................................................................................................8
3.3 Overige opdrachten .......................................................................................................................9
4. NAW gegevens ........................................................................................................10
5. Risico’s ....................................................................................................................10
6. Begrenzing ...............................................................................................................10
7. Literatuurlijst ...........................................................................................................11
8. Planning ..................................................................................................................12
Bijlage 1. Competenties en leerdoelen ........................................................................13
1.1 Toelichting competenties ........................................................................................................... 13
1.1.1. Ontwerpen en inzetten ruimtelijke informatiesystemen................................................... 13
1.1.2. Ondernemend en kansgericht werken ............................................................................... 13
1.2 Nulmeting ................................................................................................................................... 13
1.3 Leerdoelen .................................................................................................................................. 14
1.3.1 Orde & structuur .................................................................................................................. 14
1.3.2 Assertiviteit .......................................................................................................................... 14
1.3.3 Databewerking & data-analyse ........................................................................................... 15
1.3.4 De rol van intermediair ........................................................................................................ 15
3
42

1. Inleiding
In het kader van mijn 15 weken durende projectstage wordt voor Gemeente Rotterdam dit project
uitgevoerd. Het project gaat in op de door de Gemeente Rotterdam ontwikkelde
Onderhoudsbehoeftekaart en het vervolg op deze kaart; Initiatieven in beeld.
Dit project wordt uitgevoerd door Rick Heger, derdejaars student van de opleiding Geo, Media &
Design aan de HAS Hogeschool te ’s-Hertogenbosch. De interne begeleiding wordt verzorgd door
Alexander Boersema. De externe begeleiding is in handen van Susan van Dijk, van de HAS
Hogeschool.
Allereerst wordt in het Plan van Aanpak de projectdefinitie behandeld. In dit hoofdstuk komt de
achtergrond van het project aan de orde, ook aan de probleem- en doelstelling wordt aandacht
besteed.
Daarna wordt ingegaan op de projectactiviteiten. Dit hoofdstuk is een schematische weergave van
de activiteiten tijdens het project. Hierdoor wordt duidelijk wat tijdens het project uitgevoerd gaat
worden.
In het vierde hoofdstuk worden de NAW-gegevens van de betrokken partijen belicht, zowel intern
als extern.
Verder worden de risico’s en begrenzing van het project toegelicht. Hierin wordt duidelijk welke
risico’s er bestaan en hoe er mee omgegaan wordt.
In hoofdstuk 9 wordt de strokenplanning behandeld, waar de planning van de komende 15 weken
op vermeld staat.
Tenslotte komen de competenties en leerdoelen waar tijdens de stage aan gewerkt wordt in bijlage
1 aan bod, ook wordt hier verteld hoe eraan gewerkt zal worden.
4
43

2. Projectdefinitie
2.1 Achtergrond
Bij de overstap van de Onderhoudsbehoeftekaart naar het vervolg van deze kaart; Initiatieven in
beeld, komen twee duidelijke vragen naar boven. Hoe kan ervoor gezorgd worden dat er zo weinig
mogelijk data verloren gaat en hoe kan er altijd met de juiste informatie gewerkt worden.
De Onderhoudsbehoeftekaart is een initiatief van de Gemeente Rotterdam. Op deze online kaart
worden verschillende assets (bomen, riolering, wegen, enz.), uiteraard in Rotterdam, aangegeven
die onderhoudt behoeven. Om de behoeften van de verschillende afdelingen van de gemeente
beter op elkaar af te stemmen, is sinds een aantal maanden van start gegaan met het vervolg op de
onderhoudsbehoeftekaart; Initiatief in beeld. De 6 gebieden, die bestaan uit Centrum, Noordoost,
Noordwest, Prins Alexander, Zuidoost en Zuidwest, moeten deze onderhoudsbehoeften omzetten
naar concrete initiatieven en projecten, dit alles moet gedaan worden met Initiatief in beeld.
2.2 Uitdaging en doelstelling
De twee belangrijkste uitdagingen zijn als volgt; onderzoeken hoe het omzetten van
onderhoudsbehoeften naar concrete plannen en initiatieven het beste in het werkproces van de 6
gebieden ingeweven kan worden zonder dat er data verloren gaat. Ook moet gekeken worden naar
hoe de concrete plannen en initiatieven teruggestuurd kunnen worden naar de clusters Stadsbeheer
en Stadsontwikkeling, zodat er altijd met de meeste actuele informatie wordt gewerkt.
Vanuit de uitdagingen kan de volgende doelstelling worden geformuleerd:
“De efficiëntie van het werkproces van het cluster Stadsbeheer en Stadsontwikkeling en van de 6
gebieden verhogen, door ervoor te zorgen dat er zo weinig mogelijk data verloren gaat tijdens het
omzetten van onderhoudsbehoeften naar concrete plannen en ervoor zorgen dat er altijd met de
meest actuele informatie wordt gewerkt.”
2.3 Projectopdracht
Vanuit de doelstelling is een hoofdvraag en een aantal deelvragen opgesteld. De hoofdvraag luidt als
volgt:
Welke workflow, van behoeften naar concrete plannen door de 6 gebieden, zorgt ervoor dat er geen
data verloren gaat?
De deelvragen die hieruit voorkomen:
1. Hoe is de Onderhoudsbehoeftekaart tot stand gekomen en hoe leidde dit tot Initiatieven in
beeld?
2. Hoe gaat het huidige werkproces van behoeften naar concrete plannen in zijn werk en welke
opties zijn er ter verbetering hiervan?
3. Welke mogelijkheden zijn er om concrete plannen naar de clusters te sturen waarbij er altijd
met de meest actuele informatie wordt gewerkt?
5
44

2.4 Producten
Het eerste product dat wordt opgeleverd na de 15 weken stage is de Initiatieven in beeld kaart
(eventueel een bèta versie), dit komt in de vorm van een online applicatie gemaakt met ArcGis
Online. Deze app moet zodanig ontwikkeld zijn dat er al mee gewerkt kan worden.
Hiernaast zal er aan het eind van het project een product- en leerveerslag worden opgeleverd. In het
productverslag staat het onderzoek beschreven en uiteraard ook de bevindingen.
In het leerverslag wordt gereflecteerd op de persoonlijke ontwikkeling en leerdoelen. Ook worden
overige leermomenten behandeld en er wordt afgesloten met een evaluatie.
6
45

3. Projectactiviteiten
De volgende activiteiten zullen de komende 15 weken worden uitgevoerd:
- Plan van Aanpak schrijven
- Initiatieven in beeld ontwikkelen
- Overige activiteiten, naast mijn projectopdracht zal er ook vol meegedraaid worden op de
afdeling. Korte projecten die dagelijks de revue passeren zullen ook opgepakt worden en zo
mogelijk zelf uitgevoerd.
- Adviesrapport schrijven
- Leerverslag schrijven
7
46

47
8
3.2 Adviesrapport
UpdatenWebApp
(continueproces)
Vanonderhoudsbehoefte
naarinitiatieven
Verslagtechnischeaspecten
nakijken
Adviesrapportsamenvoegenen
spellingscontrole
Hoofd-endeelvragen
beantwoorden
Conclusie/adviesschrijven
Antwoorden
analyseren
Overigevragen
opstellen
Conceptuitwerken
De6gebieden
Vragenopstellen
voorde
gebiedsbeheerders
Afsprakenmaken
metde
gebiedsbeheerders
Gesprekkenvoeren
metde
gebiedsbeheerders
Gesprekken
analyseren
Adviesuitwerken
Overigevragen
mailen
Vragenbedenken
Antwoorden
groeperen/clusteren
Initiatieveninbeeld
Eerstegesprek
opdrachtgever
Laaguploadennaar
ArcGisOnline
Achtergrondinformati
eprojectverzamelen
Contactgegevens
betrokkenpersonen
verzamelen
Aanmakenbasislaag
'Initiatieveninbeeld'
Attributeninoverleg
bepalen
Updatenbasislaagin
overleg(continue
proces)
WebApplicatie
publiceren
Legendanaarwens
indelen
ArcGisOnlineWeb
Appmaken
Juistethemabepalen
inoverleg
verschillendeanalyse
widgetsinvoegenin
overleg

3.3 Overige opdrachten
Naast de stageopdracht zullen er verschillende andere opdrachten uit worden gevoerd. De afdeling
waar stage wordt gelopen GIS & advies, pakt GIS gerelateerde opdrachten van andere afdelingen op,
hier zal dus ook aandacht aan worden besteed. Dit zal ongeveer 30% van de tijd zijn.
9
48

4. NAW gegevens
Rick Heger Alexander Boersema (begeleider) Susan van Dijk
De wielewaal 22 Wilhelminakade 179 Onderwijsboulevard 221
2761XZ 3072 AP 5223DE
Zevenhuizen Rotterdam ’s-Hertogenbosch
R.Heger@rotterdam.nl As.Boersema@rotterdam.nl S.vDijk@has.nl
06 83 59 16 05 06 57 56 67 28 06 38 22 63 16
5. Risico’s
Het project kan een aantal risico’s met zich meebrengen, allereerst is de tijd een risico. Het kan zijn
dat er een tekort aan tijd is en zo niet heel het project afgerond kan worden.
Daarna is ziekte een risico, waardoor er misschien een aantal weken niet gewerkt kan worden en
waardoor er ook weer tijdsnood ontstaat.
Tijdens het project moet de Initiatieven in beeld kaart door de 6 gebieden worden gevuld, wil de
kaart helemaal in gebruik genomen worden is het cruciaal dat voor het eind van de stage al deze
gebieden zijn ingetekend.
Ook aan het overleggen met de gebiedsbeheerders van de 6 gebieden hangt een risico, zo moeten
de gebiedsbeheerders tijd hebben om met mij te overleggen en mij zo van informatie te voorzien.
Op het moment dat er niet met alle gebiedsbeheerders in gesprek is gegaan wordt er uitgegaan van
de gebiedsbeheerders waar wel mee gesproken is. Daarnaast moeten de gebiedsbeheerders wel de
antwoorden hebben die op de vragen die worden gesteld.
Tenslotte kan het zo zijn dat de 6 gebieden er onderling niet uitkomen hoe ze de applicatie precies
ingericht willen hebben, dit kan tot gevolg hebben dat het niet binnen de 15 weken af kan worden
gemaakt.
6. Begrenzing
Tijdens het project zal er uitsluitend onderzoek gedaan worden naar de wensen/behoeften van de 6
gebieden, dit omdat de wensen/behoeften van de assetmanagers die assets beheren reeds in beeld
zijn. Als er toch onderzoek zou worden gedaan naar de wensen/behoeften van de assetmanagers
zou er dubbel werk worden gedaan.
Ook worden overige opdrachten opgepakt tijdens de stage, maar om het onderzoek goed af te
sluiten is besloten om vanaf week 13 volledig te focussen op het schrijven van het adviesrapport.
De applicatie ‘Initiatieven in beeld’ wordt gemaakt door middel van de Web AppBuilder van ArcGis
Online.
10
49

7. Literatuurlijst
1. Groot, M. d. (2016). Assertiviteit. Opgeroepen op September 2016, van carrieretijger:
http://www.carrieretijger.nl/functioneren/samenwerken/sociale-vaardigheden/assertiviteit
11
50

8. Planning
Activiteiten week1 week2 week3 week4 week5 week6 week7 week8 week9 week10 week11 week12 week13 week14 week15
29 30 31 1 2 5 6 7 8 9 12 13 14 15 16 19 20 21 22 23 26 27 28 29 30 3 4 5 6 7 10 11 12 13 14 17 18 19 20 21 24 25 26 27 28 31 1 2 3 4 7 8 9 10 11 14 15 16 17 18 21 22 23 24 25 28 29 30 1 2 5 6 7 8 9
Planvanaanpak
Overigeopdrachten
Initiatieveninbeeld
>Eerstegesprekopdrachtgever
>Aanmakenbasislaag'Initiatieveninbeeld'
>Updatenbasiskaart(inoverleg)
>LaaguploadennaarArcGisOnline
>ArcGisOnlineWebAppmaken
>WebApppubliceren
Adviesrapport
De6gebieden
>Vragenopstellenvoordegebiedsbeheerders
>Afsprakenmakenmetdegebiedsbeheerders
>Gesprekkenvoerenmetdegebiedsbeheerders
>Gesprekkenanalyseren
>Overigevragenopstellenenmailen
>Adviesuitwerken
Hoofd-endeelvragenbeantwoorden
Definitiefadviesschrijven
Verslagtechnischeaspecten
Adviesrapportsamenvoegen&spellingscontrole
Algemenecontrole
Leerverslag
Concept
Definitief
12
51

Bijlage 1.
Competenties en leerdoelen
Er is gekozen om voor de binnenlandstage twee competenties te kiezen, uit deze twee competenties
zijn beheersingsindicatoren gehaald die nog niet volledig beheerst worden. In dit hoofdstuk worden
deze competenties verder beschreven, ook wordt er een nulmeting vastgesteld; wat is het niveau bij
de start van de stage. Hierna worden van deze competenties leerdoelen opgesteld, waarna
uiteindelijk de aanpak en planning uit voortvloeien. Tenslotte worden de leerdoelen gereflecteerd
en geëvalueerd.
1.1 Toelichting competenties
De competenties die zijn gekozen zijn:
1. Ontwerpen en inzetten ruimtelijke informatiesystemen
2. Ondernemend en kansgericht werken
1.1.1. Ontwerpen en inzetten ruimtelijke informatiesystemen
Het ontwerpen en inzetten van ruimtelijke informatiesystemen is tijdens de studie Geo, Media &
Design van erg groot belang. Ook in het werkveld is dit een van de belangrijkste werkzaamheden,
daarom is het noodzakelijk dat deze competentie beheerst wordt. Daarnaast zijn in deze
competentie ook de meeste beheersingsindicatoren te vinden die nog als ‘niet onder de knie’
worden beschreven.
Daarnaast wordt databewerking en data-analyse steeds belangrijker in een wereld waar steeds meer
data wordt geproduceerd. Deze competentie sluit ook goed aan bij de specialisatie ‘analist’ in het
vierde leerjaar, hier is dan ook zeker ambitie voor. Dit alles maakt deze competentie zo belangrijk
dat deze zeker behandeld moet worden.
1.1.2. Ondernemend en kansgericht werken
Het fungeren als intermediair is een van de sterke punten van een Geo, Media & Design student, dit
omdat een GMD’er verstand heeft van meerdere vlakken en zo goed advies kan geven. Om deze rol
te specialiseren is er gekozen voor de competentie ‘Ondernemend en kansgericht werken’. Vaak
wordt Geo-informatie onderschat, omdat het nut er door de gebruiker niet van wordt ingezien. Ook
in het bedrijfsleven wordt de kracht van Geo-informatie vaak onderschat, omdat het niet op de
juiste manier geïmplementeerd wordt.
1.2 Nulmeting
Op het moment dat de stage van start gaat is er uiteraard voorkennis, dit is opgedaan in de eerste
twee jaar van de opleiding. Hierdoor wordt er niet helemaal van onderaan gestart. Op het gebied
van het ontwerpen en inzetten van ruimtelijke informatiesystemen is er een voldoende tot goede
voorkennis. Alleen op het gebied van databewerking en data-analyse valt nog veel te leren, vooral
omdat dit ook een hele brede beheersingsindicator is.
Het startniveau van de competentie ‘Ondernemend en kansgericht werken’ is ook voldoende tot
goed. Vooral het implementeren van Geo-informatie en het fungeren als intermediair is voor
verbetering vatbaar.
13
52

1.3 Leerdoelen
Naar aanleiding van de nulmeting zijn de volgende leerdoelen opgesteld. Tijdens de stage zal er aan
vier leerdoelen worden gewerkt; twee persoonlijke leerdoelen, en twee vakinhoudelijke leerdoelen.
Allereerst worden de twee persoonlijke leerdoelen behandeld, daarna komen de twee
vakinhoudelijke leerdoelen aan bod.
1.3.1 Orde & structuur
Orde en structuur is een belangrijk element in het leven en zeker in het bedrijfsleven. Zonder orde
en structuur is het onmogelijk om efficiënt en kwalitatief goed te werken, ook is het zeer belangrijk
om niet te veel stress te ervaren. Tijdens de stage wordt uiteraard de stageopdracht uitgevoerd,
maar ook worden er opdrachten uitgevoerd die tussendoor komen. Deze opdrachten kunnen
afkomstig zijn van mijn begeleider, maar ook van de gehele afdeling, of zelfs van andere afdelingen.
Om dit alles in goede banen te leiden is orde & structuur uiteraard erg van belang.
Dit leerdoel ga ik aanpakken door een planning voor mezelf te maken, wanneer ik wat af wil hebben.
Voor het productverslag komt dit uiteraard deels terug in het Plan van Aanpak, maar voor het
leerverslag en overige opdrachten is dit niet het geval. Om dit te realiseren ga ik ongeveer één keer
per week, twee uur lang aan de slag met de verslaglegging van mijn project, om zo alles op tijd af te
kunnen krijgen. De overige tijd besteed ik aan mijn stageopdracht en de overige opdrachten die
binnenkomen.
1.3.2 Assertiviteit
Assertiviteit wordt omschreven als: “Het uiten van je gedachten, gevoelens en meningen op een
directe, eerlijke en gepast wijze. Je komt op voor je eigen belangen op een manier die bij de situatie
past en die zowel respectvol is naar jezelf als naar de ander.” Het is uiteraard zeer belangrijk om in
een bedrijf je mening te laten gelden, maar op een manier dat niemand het als ongepast ervaart.
Tijdens mijn stage wil ik meer mijn mening laten gelden in vergaderingen waar keuzes gemaakt
moeten worden. Gedurende mijn eerstejaars stage deed ik dit naar mijn mening te weinig en
daarom wil ik er nu aan gaan werken.
(Groot, 2016)
Dit leerdoel ga ik aanpakken door uiteraard inbreng in vergaderingen te hebben en zo mijn mening
te laten gelden. Ook ga ik de feedback die ik tijdens mijn stageperiode krijg verwerken, om zo mijn
vooruitgang te kunnen reflecteren. Dit ga ik doen door middel van de STARR-methode, hierdoor
wordt er een duidelijk beeld geschetst van de situatie en hoe tijdens deze situatie is gehandeld.
14
53

1.3.3 Databewerking & data-analyse
Het eerste vakinhoudelijke leerdoel dat ik heb is het beter bewerken van data en het uitvoeren van
data-analyses. Ik heb hier uiteraard al wel kennis over, maar niet op het niveau van de gemeente
Rotterdam. De afdeling GIS & advies voert dagelijks verschillende databewerkingen en data-analyses
uit, hierdoor denk ik dat ik op de goede plaats zit om aan deze beheersingsindicator te werken. Ik wil
zowel bij het uitvoeren van mijn stageopdracht, als bij het uitvoeren van de bijkomende opdrachten
aan deze beheersingsindicator werken. Dit omdat het bewerken van data en het analyseren van data
zeer belangrijk is in de sector waar ik later in kom te werken. Bij het behalen van deze
beheersingsindicator is secuur en accuraat werken zeer belangrijk, dit zijn twee eigenschappen die ik
naar mijn mening bezit. Dit leerdoel is behaald op het moment dat ik zelf een laag kan aanmaken en
bewerken in ArcGis en hier dan ook data aan kan toevoegen. Daarnaast moeten ruimtelijke analyses
vanzelfsprekend gaan voelen.
1.3.4 De rol van intermediair
Als echte GMD’er moet je de rol als intermediair tot in de puntjes beheersen, vandaar ook mijn
tweede vakinhoudelijke leerdoel. In het werkveld ontvang je als GIS-specialist vaak opdrachten van
mensen die GIS niet volledig beheersen. Bijvoorbeeld mensen van andere afdelingen, klanten, enz.
Om de mogelijke oplossingen op hun probleem zo goed mogelijk uit te leggen en te visualiseren is
een intermediair cruciaal. Deze persoon weet van alles wat en zorgt dat de samenwerking soepel
verloopt.
Dit is iets wat ik tijdens mijn stage ook ga doen, zodra ik opdrachten van andere afdelingen krijg wil
ik zo duidelijk mogelijk uitleggen wat er mogelijk is, maar ook wat er niet mogelijk is. Om de klant te
geven wat hij wilt moet je uiteraard klantgericht zijn, ik denk dat ik deze eigenschap bezig en op deze
manier de klant tevreden stel.
15
54

Naast het onderzoek en het ontwikkelen
van Projecten in de Gebieden zijn er ook
meerder overige opdrachten uitgevoerd.
Deze opdrachten worden in de komende
hoofdstukken beschreven. De inhoud is in
een chronologische volgorde samengesteld,
zo wordt de overige opdracht die als eerst
is afgerond als eerst behandeld, en de
opdracht die als laatst is afgerond als laatst.
Allereerst wordt de focus gelegd op de
Bomenstatus app. In deze ArcGis Online
app, die geconfigureerd is in de Web
AppBuilder, worden alle bomen van
Rotterdam weergegeven. Hierbij worden de
bomen die onderhoudt behoeven gekenmerkt
door verschillende pictogrammen.
Vervolgens komt de ZAR app aan bod. Er
wordt beschreven hoe deze app
tot stand is gekomen en wat het
resultaat is. Vervolgens wordt ook de
bijgeleverde handleiding besproken.
Verder wordt de Stadsstraten app
behandeld. In deze app zijn alle stadsstraten
van Rotterdam te vinden, om zo een
overzichtelijk beeld van de belangrijkste
straten van Rotterdam te krijgen. Deze app
is live gegaan op het Stadmakerscongres.
Tot slot richt hoofdstuk vijf zijn pijlen op de
handleiding waarmee bij een adres de juiste
coördinaten automatisch gevonden kunnen
worden.
1. Inleiding
56

De eerste opdracht is uitgevoerd in opdracht
van Tony Pipping, assetmanager Groen &
Spelen. Deze afdeling is verantwoordelijk voor
het beheren van alle groen- en speelobjecten
in de gemeente Rotterdam. Tony kwam
met de vraag of alle bomen van Rotterdam
in kaart gebracht konden worden, met in
het bijzonder de bomen die gerooid gaan
worden en welke van deze bomen ook weer
herplant gaan worden. Zo kunnen bewoners
zien welke boom in hun buurt of wijk herplant
gaat worden of misschien wel verdwijnt.
De data waar mee gewerkt is zijn- afkomstig
uit een Excel-tabel met allerlei informatie
over de bomen in Rotterdam waar een
maatregel voor gedefinieerd is, hieruit
zijn de volgende attributen gefilterd.
- ID
- X-coördinaat
- Y-coördinaat
- Maatregel, wat gaat er met de
desbetreffende boom gebeuren
Deze laag is gecombineerd met de laag van
alle bomen in Rotterdam, hierdoor bestaat
de kaart dus uit twee lagen. Deze twee
lagen zijn in ArcGIS Online geladen en op
deze manier is er een kaart ontstaan. Om
deze kaart voor de bewoners aantrekkelijk
en begrijpelijk te maken, is door middel
van de Web AppBuilder in ArcGIS Online
een online viewer gecreëerd. In de viewer
is gewerkt met pictogrammen, om rust en
overzichtelijkheid mogelijk te maken. De
legenda die hieruit voortvloeit is als volgt
(afb. 1):
- Eerder gerooid, wordt herplant
- Wordt gerooid, wordt herplant
- Wordt gerooid, wordt niet herplant
- Overige bomen
De viewer is door middel van een hyperlink
gepubliceerd op de site van de gemeente
Rotterdam, om zo veel bewoners te bereiken
en transparant te zijn als gemeente.
Na een week begon het balletje te rollen
en is er ook een artikel in het Algemeen
Dagblad geplaats, is het gepubliceerd op de
site van RTV Rijnmond en heeft de viewer
de complimenten van wethouder Eerdmans,
van veiligheid, handhaving en buitenruimte,
mogen ontvangen. (afb. 2, 3 en 4)
De viewer is te bekijken op de volgende link:
http://rotterdam.maps.arcgis.com/apps/web
appviewer/indexml?id=e1f1284dbb0d49f79a
f19e1afde56265
2. Bomenstatus
app
57

Afbeelding 1. Screenshot Bomenstatus app
Afbeelding 2. Artikel op de site van de gemeente Rotterdam
Afbeelding 3. Artikel in het AD
58

59
Afbeelding 4. Artikel op RTV Rijnmond

3. ZAR app
3.1 Totstandkoming
De tweede opdracht is uitgevoerd in
opdracht van Schone Stad, voorheen de
Roteb. Schone Stad houdt zich bezig met
het schoon houden van de stad, wat de
naam al aangeeft. Zij werken door middel
van het hanteren van twee kernwaarden.
1. Bijdragen aan de circulaire economie: hoe
kunnen we de afvalstroom reduceren en
dat wat overblijft maximaal hergebruiken?
2. Met de uitvoering verbeteren van de
primaire processen inzameling, hergebruik
en reiniging.
Schone Stad wilt een applicatie waarin
zij gebieden kunnen intekenen, waarbij
aangegeven moet kunnen worden wat
voor werkzaamheid er waar moet gaan
plaatsvinden. Tot op heden wordt dit op
papier gedaan, maar dit gaat uiteraard ten
koste van de efficiëntie. De applicatie heeft
als doel om inzicht te krijgen of er een
relatie is tussen de hoeveelheid manuren
en de kwaliteit van de buitenruimte.
Met andere woorden, zijn de buurten
waar meer uren wordt schoongemaakt
ook daadwerkelijk schoner.
Er is begonnen met het maken van een
laag in ArcGIS Desktop, waarin later
projecten ingetekend kunnen worden.
Deze laag heeft de naam ZAR gekregen,
wat staat voor Zichtbaar Anders Reinigen.
De laag bevat de volgende waarden:
- Werkgebied
- Buurt nummer
- Buurt naam
- Type werkzaamheid
- Uitvoerder
Vervolgens is deze laag geüpload naar
ArcGIS Online, waar het is voorzien van een
legenda. De legenda is op basis van het
‘type werkzaamheid’, deze kent vier klassen.
- Prikken
- Standaard
- Doorgaande wegen
- Hoog frequent
Tenslotte is er met ArcGIS Online een
applicatie gemaakt, waar de ‘ZAR laag’ aan
toegevoegd is. In deze applicatie kunnen
projecten worden ingetekend, bewerkt en
verwijdert. Waardoor op den duur deze
applicatie het papierwerk kan vervangen en
manuren zo efficiënt mogelijk ingezet kunnen
worden. (Afb. 5 & 6)
60

Afbeelding 5. screenshot ZAR app
Afbeelding 6. Screenshot ZAR app
61

3.2 Handleiding
Naast de app is voor Schone Stad ook een
handleiding gemaakt. De werknemers van
Schone Stad zijn niet in het bezit van veel
ArcGIS kennis. Omdat deze werknemers
op den duur zelf projecten moeten gaan
intekenen, is het handig dat dit in een korte
handleiding staat uitgelegd. In de handleiding
wordt in simpele taal, zonder jargon, uitgelegd
welke stappen ondernomen moeten worden
om een project in te tekenen. De handleiding
is verdeeld in stappen, om zo een duidelijke
volgorde aan te geven. Bij elke stap wordt
verteld wat er gedaan moet worden en zo
nodig wordt dit stukje tekst ondersteunt
met een screenshot van het desbetreffende
scherm of de desbetreffende knop.
Een handleiding zorgt zowel voor
duidelijkheid, als voor een goede afwikkeling
van een project. Op deze manier kunnen
medewerkers van Schone Stad meteen met
de app aan de slag en leren ze al doende.
Hierdoor wordt de overstap van analoog
project intekenen naar digitaal intekenen
versimpeld, wat tot minder frustraties leidt.
De handleiding is te vinden op afbeelding 7
tot en met 9.
62

Handleiding ZAR-kaart
Stap 1
Open de online applicatie genaamd: ZAR_kaart. Dit kan door middel van het klikken op de volgende
link:
http://rotterdam.maps.arcgis.com/apps/webappviewer/index.html?id=1ff98187cb5446429a5bc6a60
c8e37d5
Stap 2
Als u nog niet ingelogd bent op ArcGIS Online dient u in te loggen met uw gebruikersnaam en
wachtwoord, voordat u de online applicatie kunt openen.
Stap 3
Om te beginnen met een project intekenen dient u op de widget ‘tekenen’ te drukken, deze staat
rechtsboven in het scherm. Afgebeeld met onderstaande afbeelding:
Afbeelding 7. Handleiding ZAR app
63

Stap 4
Vervolgens selecteert u het type werkzaamheid waarvoor u een project wilt intekenen. Deze typen
werkzaamheden zijn als volgt gedefinieerd:
- Standaard
- Doorgaande wegen
- Hoog frequent
- Prikken
Afbeelding 8. Handleiding ZAR app
64

Stap 5
Nadat u een type werkzaamheid heeft geselecteerd zult u de volgende pop-up naast uw cursor te
zien krijgen als u over de kaart beweegt:
Stap 6
Klik op het punt waar u wilt beginnen met intekenen, er verschijnt een rode lijn. Klik vervolgens op
de hoekpunten van het vlak dat u wilt intekenen. Dubbelklik op de hoek waar u bent begonnen met
intekenen op het vlak te voltooien.
Als u een lijn verkeerd heeft getekend kunt u het gebied altijd annuleren door op ‘escape’ op uw
toetsenbord te drukken.
Stap 7
Nadat u uw gebied heeft voltooid, verschijnt automatisch het volgende invulscherm. Vul dit scherm
zo volledig mogelijk in en druk op ‘Sluiten’. Het ingetekende gebied en de ingevulde gegevens slaan
bij het drukken op ‘Sluiten’ AUTOMATISCH op.
Afbeelding 9. Handleiding ZAR app
65

De volgende extra opdracht is uitgevoerd in
opdracht van Gabor Everraert, projectmanager
Economie, van het cluster Stadsontwikkeling.
Stadsontwikkeling bouwt aan een sterke
economie en een aantrekkelijke stad, voor
mensen die in Rotterdam komen wonen en
werken. De afdeling Economie wilde alle
objecten in de stadsstraten van Rotterdam in
kaart gebracht hebben. Stadsstraten worden
gedefinieerd als straten die meer functies
hebben dan alleen wonen, maar waarin
geen industrie is gevestigd. Stadsstraten
zijn dus straten waarin winkels, woningen,
horeca en kantoor elkaar afwisselen.
De data van de objecten in de stadsstraten
zijn afkomstig van een Excel-tabel en worden
weergegeven als punten op de kaart. Er is
data ingewonnen in het jaar 2015 en in het
jaar 2016. Zo is er voor de waarden waar
‘2015/2016’ achter staat, data beschikbaar
van het jaar 2015 en voor het jaar 2016.
Op deze manier kan ook een verschil in
jaar worden weergegeven op de kaart. De
Excel-tabel bevat de volgende waarden:
- ID
- X-coördinaat
- Y-coördinaat
- Adres
- Bedrijfsnaam; 2015/2016
- Bedrijfsfunctie; 2015/2016
- Bedrijfstype; 2015/2016
- Categorie; horeca, kantoor, winkel;
2015/2016
- Eigenaarschap
- Aantal entrees
- Oppervlakte (m2)
4. Stadsstraten
app
Deze laag is gecombineerd met de
rioolstrengen van Rotterdam, de RET laag
en de stadsverwarming van Rotterdam. Aan
de hand van deze drie lagen kan gezien
worden wanneer welke stadsstraat open
gelegd moet worden, omdat er bijvoorbeeld
aan de riolering, de sporen van de tram,
of aan de stadsverwarming gewerkt moet
worden. Om deze data en de overige data
per straat overzichtelijk weer te geven is er
per stadsstraat een samenvatting gemaakt.
Dit komt in de vorm van een vlak dat is
getekend om elke stadsstraat heen. In de
pop up die bij deze laag hoort is bijvoorbeeld
de deurdichtheid, % winkels en % horeca
van de desbetreffende stadsstraat te zien.
Daarnaast is de leegstand ook in de
applicatie verwerkt. Deze data is uit het
vooraf aangeleverde Excel-tabel gefilterd,
zodat er twee aparte lagen ontstaan.
Eén laag met de leegstand in 2015 en
één laag met de leegstand in 2016.
66

Tenslotte is ook de verandering van de
stadsstraten in 2015 ten opzichte van 2015
in kaart gebracht. Dit is wederom uit de
Excel-tabel gefilterd en in kaart gebracht.
Op deze manier is heel duidelijk te zien
welke stadsstraten veel veranderingen
ondergaan hebben en welke weinig tot
geen veranderingen ondergaan hebben.
In ArcGIS Online zijn al deze lagen
gecombineerd en is er een applicatie gemaakt.
Het voornaamste doel van deze applicatie
is analyses uitvoeren. Bijvoorbeeld, hoe
vaak dezelfde eigenaar voorkomt of wat de
leegstand in 2015 was. Voor deze analyses
zijn vooraf ingestelde filters gemaakt,
zodat het voor de gebruiker zo makkelijk
mogelijk is om analyses uit te voeren.
De applicatie is gepresenteerd tijdens het
Stadsmakerscongres, dat dit jaar voor het
derde jaar georganiseerd wordt. Hier komen
stadsmakers bij elkaar om te praten over
nieuwe ideeën en innovaties op het gebied
van stadsontwikkeling.
Screenshots van de Stadsstraten app zijn te
vinden op afbeelding 10 tot en met 13.
Ook is de Stadsstraten app te bereiken via
onderstaande link:
http://rotterdam.maps.arcgis.com/apps/web
appviewer/index.html?id= 712bcb6838e841
0d9c2538d756a33d8d
67

Afbeelding 10. Screenshot Stadsstraten app
Afbeelding 11. Pop up object
68

Afbeelding 12. Pop up samenvatting stadsstraat
Afbeelding 13. Vooraf ingesteld filter op leegstand
69

5. Handleiding
adressen
naar
coördinaten
Als laatste overige opdracht is een
handleiding gemaakt, die beschrijft hoe
er bij adressen de juiste coördinaten
gevonden kunnen worden. Om dit te
bewerkstelligen wordt er gewerkt met
Microsoft Access Database en een dataset
van de gemeente Rotterdam; het ALB.
Deze handleiding komt voort uit het feit
dat veel excelbestanden aangeleverd
worden met alleen een adres, soms zelfs
met een onvolledig adres. Om het in een
GIS te verwerken zijn coördinaten cruciaal.
Coördinaten versnellen en vergemakkelijken
het werk, omdat deze zonder enige moeite
in een GIS ingelezen kunnen worden.
In de handleiding wordt stap voor stap
uitgelegd hoe dit proces in zijn werk gaat. De
handleiding is te vinden op afbeelding 14 tot
en met 17.
70

Handleiding adressen naar coördinaten
Deze handleiding legt stap voor stap uit op welke manier u de juiste coördinaten bij een adres kan
krijgen. Tijdens deze handleiding wordt er gebruikt gemaakt van het programma Microsoft Access
Database en een dataset dat in het bezit van de Gemeente Rotterdam is, genaamd ALB.
Stap 1
Open het ‘ALB’ bestand in Microsoft Access Database. Dit bestand is op de volgende plaats te vinden:
K:\GEODATA\Basisdata\ALB\Data\MDB
Stap 2
Importeer vervolgens het bestand waar u de coördinaten bij wilt hebben. Klik op het tabblad
‘EXTERNE GEGEVENS’ en selecteer uit welk programma u een bestand wilt importeren: Excel, Access
of een ODBC-database. Tijdens deze handleiding wordt er gewerkt met een Excel bestand.
Stap 3
Vervolgens verschijnt het onderstaande scherm. Klik op ‘Bladeren’ om het bestand te zoeken dat u
wilt importeren en klik op ‘OK’ onderin het scherm. Volg verdere instructies en uw bestand
verschijnt.
Afbeelding 14. Handleiding adressen naar coördinaten
71

Stap 4
Nadat u uw bestand heeft geïmporteerd klikt u up het tabblad ‘MAKEN’.
Stap 5
In het tabblad ‘MAKEN’ kunt u een zogenaamde query maken. Doe dit door op de knop
‘Queryontwerp’ te klikken. Afgebeeld met onderstaande afbeelding:
Stap 6
Vervolgens zal het volgende scherm verschijnen. Selecteer hier de twee tabellen, doe dit door ‘CTRL’
ingedrukt te houden en de twee tabellen aan te klikken.
Stap 7
Klik op ‘toevoegen’. De twee tabellen zullen als volgt verschijnen.
Nb. De waarden in de tabel kunnen verschillen met uw tabel.
Afbeelding 15. Handleiding adressen naar coördinaten
72

Stap 8
Verbind de waarden ‘Straat’, ‘Huisnummer’ en ‘Toevoeging’ uit ‘Blad1’ met de waarden
‘Straatnaam’, ‘Huisnummer’ en ‘Lettertoevoeging’ uit ‘ALB’ door de waarden te selecteren te slepen.
Nb. De waarden in de tabel kunnen verschillen met uw tabel. Zorg ervoor dat het adres uit uw
tabel gekoppeld is met de overeenkomende waarde uit het ‘ALB’ tabel.
Stap 9
Klik vervolgens met de rechtermuisknop op de getrokken lijnen en selecteer: ‘Join-eigenschappen’,
het onderstaande scherm verschijnt. Selecteer join-eigenschap nummer 2, zoals op onderstaande
afbeelding is weergegeven. Laat de rest van de instellingen staan zoals ze staan en klik op ‘OK’.
Stap 10
Selecteer nu in onderstaande scherm welke kolommen u in uw query wilt weergeven. Het is
belangrijk dat in ieder geval ‘Veld: X’ van ‘Tabel: ALB’, ‘Veld: ‘Y’ van ‘Tabel: ALB’ en ‘Straat’,
‘Huisnummer’ en ‘Toevoeging van ‘Tabel: Blad1’ geselecteerd zijn.
Afbeelding 16. Handleiding adressen naar coördinaten
73

Stap 11
De laatste stap in het proces is het uitvoeren van de gemaakt query. Hiervoor dient u op de knop
‘Uitvoeren’ te drukken, afgebeeld met onderstaande afbeelding. Deze knop is linksboven in het
scherm te vinden.
Stap 12
Tenslotte verschijnt automatisch het scherm waarin de tabel te zien is die in stap 10 heeft
samengesteld en heeft u de X en Y coördinaten bij de adressen.
Afbeelding 17. Handleiding adressen naar coördinaten
74