Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf in Brussel - Foyer

ACHTERSTALLIG LOON - ADOPTIE - ADVOCATEN - AF- 

STANDSONDERWIJS - ARBEIDSCONTRACT - ARBEIDSON- 

GEVAL - ARTIKEL 9,3 - ARTIKEL 9BIS - ARTIKEL 9TER - 

ASIELZOEKER - BANKREKENING - BASIS BANKDIENST - 

BELANG VAN DOCUMENTEN - BELG WORDEN - BEROEP 

BIJ DE RAAD VAN STATE - BEROEP INDIENEN - BEROEPSOPLEIDING - BEROEPSOPLEIDIN- 

GEN - BEVALLING - BEVEL OM HET GRONDGEBIED TE VERLATEN - BEWIJS VAN IDENTITEIT 

- BRANDVERZEKERING - BRIEVENBUS - BUITENGEWONE OMSTANDIGHEDEN - BUREAU 

VOOR JURIDISCHE BIJSTAND - CENTRUM VOOR ILLEGALEN - CLANDESTIENE TEWERKSTEL- 

LING - COMMISSARIAAT-GENERAAL VOOR DE VLUCHTELINGEN EN DE STAATLOZEN - CON- 

Informatiegids voor mensen 

zonder wettig verblijf 

in Brussel 

SULTATIEBUREAUS - CONVENTIE VAN GENÈVE - DAKLOOS - DETENTIE - DIENST VREEM- 

DELINGENZAKEN - DOCUMENTEN - DRINGENDE MEDISCHE HULP - DRUGPROBLEMEN - 

ERNSTIG ZIEK - EUROPEANEN ZONDER WETTIG VERBLIJF - FACTUREN - GEBOORTEAKTE - 

GEMEENTE - GESLOTEN CENTRUM - GEWEIGERD - GEZINSHERENIGING - HOMOHUWELIJK 

- HOOP - HUISCONTROLE - HUISVESTING - HUMANITAIRE CLAUSULE - HUMANITAIRE 

DOSSIERS - HUMANITAIRE HULP - HUMANITAIRE REDENEN - HUREN - HUURCONTRACT - 

HUWELIJK - IDENTITEITSKAART - INTEGRATIEBEWIJZEN - INTEGREREN - INWONEN - 

JONG EN ZONDER PAPIEREN - JURIDISCHE BIJSTAND - JURIDISCHE DIENST - JURIDISCHE 

DIENSTEN - KONING ALBERT II-LAAN - LAND VAN HERKOMST - LANGE ASIELPROCEDURE - 

MEDISCHE DOSSIERS - MEDISCHE KAART - MEDISCHE KOSTEN - MEDISCHE PROBLEMEN - 

MEDISCHE REDENEN - MONDELINGE OVEREENKOMST - NATURALISATIE - NEDERLANDS 

LEREN - NIET BEGELEIDE MINDERJARIGEN - NIET-TERUGLEIDINGSCLAUSULE - NOODGE- 

VAL - NORMAAL - OCMW - ONBEWOONBARE WONING - ONDERWIJS - ONTHAALTEHUIS 

VOOR DAKLOZEN - ONTHAALTEHUIZEN VOOR DAKLOZEN - ONVERWIJDERBAAR - OPVANG- 

CENTRUM - OUDERS VAN EEN BELGISCH KIND - OVERLIJDEN - PASPOORT - PLAATSBE- 

SCHRIJVING - POLITIE - POLITIEBUREAU - POLITIECONTROLE - PRO DEO - PROBLEMEN OP 

HET WERK - PROCÉDURE NORMALE - PSYCHISCHE PROBLEMEN - PSYCHOSOCIALE HULP - 

RAAD VAN STATE - RAAD VOOR VREEMDELINGENBETWISTINGEN - RAADKAMER - REAB - 

RECHT OP ONDERWIJS - REGULARISATIE - REÏNTEGRATIEFONDS - REÏNTEGRATIEPRO- 

GRAMMA - REIZEN - REPATRIËRING - REQUISITORIUM - SAMENWONEN - SCHEIDEN - 

SCHIJNHUWELIJK - SLACHTOFFERS VAN MENSENHANDEL - SOCIALE DIENST - SOCIALE 

DIENSTEN - SOCIALE GIDS - SOCIALE HUISVESTING - SOCIALE HULP - SOCIALE INSPECTIE - 

STAATLOOS - STUDEREN - STUDIEBEURS - SUBSIDIAIRE BESCHERMING - TAALONDERWIJS 

- TEN LASTE NEMING - TESTAMENT - TOLKEN - TWEEDE ASIELAANVRAAG - UDEP - UIT- 

BUITING - UITSTEL VAN VERTREK - UITWIJZING - VACCINATIE - VAKBOND - VASTE BE- 

ROEPSCOMMISSIE VOOR VLUCHTELINGEN - VERBLIJFSDOCUMENTEN - VERHUIZEN - VER- 

TALEN - VREEMDELINGENRECHT - VRIJWILLIGE TERUGKEER - VRIJWILLIGERSWERK - 

VROEDVROUWEN - WACHTEN - ZIEKENHUIS - ZWANGER

Info Sans-papiers 

Is een uitgave van het Regionaal Integratiecentrum Foyer – Brussel. 

Samenstelling: Dirk Van Daele. 

De informatie mag vrij verspreid worden mits vermelding van de bron. Dit geldt ook voor het citeren van tekst. 

Deze brochure bestaat ook in het Frans. U kan beide brochures bestellen bij de uitgever (zie hieronder) of gratis 

downloaden van www.foyer.be 

Februari 2007 

Werkten mee: 

Vlaams Minderhedencentrum, Vluchtelingenwerk Vlaanderen, Organisatie voor Clandestiene Arbeidsmigranten, 

Medimmigrant, CAW Archipel Welkom, Vereniging voor Begrafenissen en Crematies, notaris Steven Podevyn, Am- 

bassade Universelle, Socialistische Solidariteit en Caritas International. 

Met de steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie 

Verantwoordelijke uitgever: 

Loredana Marchi 

Regionaal Integratiecentrum Foyer – Brussel 

Werkhuizenstraat 25 

1080 Brussel 

tel: 02 411 74 95

Inhoudstafel 

Lijst met afkortingen en verblijfsdocumenten .........................................................2 

1 Inleiding .................................................................................................................3 

1. Waarom deze brochure?.........................................................................................................................................3 

2. Voor wie?.................................................................................................................................................................3 

3. Europeanen zonder wettig verblijf?.......................................................................................................................3 

2 Het statuut in het kort............................................................................................5 

3 Het belang van documenten...................................................................................6 

4 Sociale hulp............................................................................................................7 

1. Sociale hulp van het OCMW...................................................................................................................................7 

2. Sociale hulp voor asielzoekers met een beroep bij de Raad van State.................................................................7 

3. Sociale hulp voor kinderen.....................................................................................................................................7 

4. Sociale diensten.......................................................................................................................................................8 

5 Dringende Medische hulp ......................................................................................9 

1. Wat is Dringende medische hulp? .........................................................................................................................9 

2. De normale procedure ............................................................................................................................................9 

3. De procedure in geval van nood.............................................................................................................................9 

6 Onderwijs..............................................................................................................11 

1. Recht op onderwijs tot 18 jaar...............................................................................................................................11 

2. Na 18 jaar................................................................................................................................................................11 

7 Huisvesting .......................................................................................................... 13 

1. Huren..................................................................................................................................................................... 13 

2. Sociale huisvesting................................................................................................................................................ 15 

3. Onthaaltehuizen voor daklozen............................................................................................................................ 15 

4. Eigenaar worden? ................................................................................................................................................. 15 

8 Gezin en migratie................................................................................................. 16 

1. Huwelijk................................................................................................................................................................. 16 

2. Gezinshereniging................................................................................................................................................... 16 

3. Wat bij scheiding?................................................................................................................................................. 17 

9 Juridische bijstand .............................................................................................. 18 

10 Jong, zonder ouders en zonder papieren........................................................... 19 

11 Een (nieuwe) asielaanvraag................................................................................ 21 

1. Wie kan asiel aanvragen in België?...................................................................................................................... 21 

2. Eerste asielaanvraag ............................................................................................................................................. 21 

3. Een tweede, derde, … asielaanvraag? .................................................................................................................. 21 

4. Subsidiaire bescherming na een geweigerde asielaanvraag? ............................................................................. 21 

12 Regularisatie ......................................................................................................23 

13 Vrijwillige terugkeer........................................................................................... 27 

Bijlage: sociale gids voor mensen zonder wettig verblijf........................................29 

Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf (1)

Lijst met afkortingen en verblijfsdocumenten 

AFKORTINGEN 

BCHV Belgisch Comité voor de hulp aan vluchtelingen 

BGV Bevel om het Grondgebied te verlaten 

CGVS Commissariaat voor de Vluchtelingen en de Staatlozen 

DMH Dringende Medische Hulp 

DVZ Dienst Vreemdelingenzaken 

EER Europese Economische Ruimte (België, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, 

Griekenland, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië, Letland, Liechtenstein, Litouwen, Luxemburg, Malta, 

Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Verenigd Ko- 

ninkrijk, Zweden) 

FAO Fonds voor Arbeidsongevallen 

OCMW Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn 

OR.C.A. Organisatie voor Clandestiene Arbeidsmigranten 

REAB Terugkeer- en Emigratieprogramma voor Asielzoekers vanuit België 

RVV Raad voor Vreemdelingenbetwistingen 

RvS Raad van State 

VBC Vaste Beroepscommissie voor Vluchtelingen 

VERBLIJFSDOCUMENTEN: 

Opgelet: De huidige verblijfsdocumenten zullen binnenkort vervangen worden door een elektronische verblijfs- 

kaart. 

• Voor niet-Europeanen 

Oranje kaart: Attest van immatriculatie Model A 

Witte kaart: Bewijs van Inschrijving in het Vreemdelingenregister (BIVR) 

Gele kaart: Identiteitskaart voor vreemdelingen 

• Voor Europeanen 

Paarse kaart: Attest van immatriculatie Model B 

Blauwe kaart: Verblijfskaart van een onderdaan van een lidstaat der EEG (kan doorstreept zijn) 

• Voor iedereen 

Bijlage 35: bijzonder verblijfsdocument (dit kan een kaart of een gewoon blad papier zijn) 

(2) Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf

1 Inleiding 

1. Waarom deze brochure? 

In 1986 opende de juridische dienst van Foyer zijn 

deuren in Molenbeek. Sindsdien hebben duizenden 

mensen, voornamelijk migranten, een beroep op ons 

gedaan. In die 20 jaar hebben wij ons kunnen specia- 

liseren in het vreemdelingenrecht. 

Deze brochure richt zich tot mensen zonder wettig 

verblijf in België. Men noemt ze ook wel eens ‘men- 

sen zonder papieren’, ‘clandestienen’ of zeer denigre- 

rend ‘illegalen’. Beschik je niet over een geldig ver- 

blijfsdocument? Dan is deze brochure voor jou be- 

doeld. We hopen dat ze: 

• je zal informeren over je rechten 

• nuttig kan zijn in geval van problemen 

• je zal helpen om een uitweg voor de clandestini- 

teit te vinden. 

Deze brochure is gemaakt in samenwerking met : 

Vlaams Minderhedencentrum, Vluchtelingenwerk 

Vlaanderen, Organisatie voor Clandestiene Arbeids- 

migranten, Medimmigrant, CAW Archipel Welkom, 

Vereniging voor Begrafenissen en Crematies, notaris 

Steven Podevyn, Ambassade Universelle, Socialisti- 

sche Solidariteit en Caritas International. 

De informatie werd getoetst aan onze jarenlange 

praktijkervaring in het vreemdelingenrecht. 

Opgelet! 

Deze brochure is geen juridische bijbel. 

De informatie wil eenvoudig, objectief en be- 

trouwbaar zijn, maar het blijft een eerste oriëntatie. 

Bovendien is de vreemdelingenwet complex en wordt 

ze voortdurend aangepast. Informeer je bij een spe- 

cialist alvorens concrete stappen te ondernemen. 

HEB JE BEMERKINGEN ? 

Als je bemerkingen hebt over zaken in deze brochure, 

aarzel dan niet om ons te contacteren. Je vindt onze 

gegevens op de binnenzijde van het voorblad. 

WAAR STAAN DE ADRESSEN ? 

De adressen vind je achteraan in de ‘sociale gids voor 

mensen zonder wettig verblijf’ (pagina 29 en volgen- 

de). 

De lijst is een selectie van Brusselse organisaties en 

diensten waar mensen zonder wettig verblijf welkom 

zijn. 

2. Voor wie? 

Deze brochure is bedoeld voor mensen zonder wettig 

verblijf. Wie zijn dat precies? 

Mensen zonder wettig verblijf zijn mensen die 

niet of niet meer in het bezit zijn van een gel- 

dig verblijfsdocument. 

Anders gezegd, mensen die nooit een verblijfstittel 

gehad hebben of van wie de verblijfstittel verstreken 

is, bijvoorbeeld een bijlage 26 die niet meer verlegd is 

of een visum dat vervallen is. 

In deze tekst worden verschillende uitdrukkingen 

gebruikt om aan te geven dat het over mensen zonder 

wettig verblijf gaat: ‘zonder verblijfsdocumenten’, 

‘zonder legaal verblijf’ en ‘in illegaal verblijf’. Ze bete- 

kenen dus allemaal hetzelfde. 

PRECAIRE VERBLIJVERS 

Er zijn ook mensen met een precair maar legaal ver- 

blijfsstatuut, bijvoorbeeld mensen met een oranje 

kaart, een bijlage 35 of een uitgesteld bevel om het 

grondgebied te verlaten. Hun verblijf is beperkt in de 

tijd. Aan een eventuele verlening zijn voorwaarden 

verbonden. Hun verblijf is (op dit moment) legaal en 

hun sociale rechten zijn veel ruimer. 

De informatie in deze brochure is niet van 

toepassing op mensen met een precair legaal 

verblijf. 

3. Europeanen zonder wettig 

verblijf? 

Europeanen en hun nabije (Europese en niet- 

Europese) familieleden kunnen legaal in België ver- 


lijven. Ze genieten van het vrij verkeer in eu- 

ropa. 

Er zijn verschillende mogelijkheden om zich in België 

te vestigen: als student, op basis van duurzame sa- 

menwoonst, zelfstandige, rentenier, … Wend je tot de 

gemeente. Zij kan je informeren over de te onderne- 

men stappen. Wanneer je er echter niet in slaagt om 

deze formaliteiten te vervullen dan is het mogelijk dat 

men je een BGV geeft. 

Om in België te kunnen werken voor een werkgever 

hebben Europeanen geen toelating meer nodig. Er is 

evenwel een uitzondering gemaakt voor 10 nieuwe 

lidstaten (Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, 

Polen, Slovenië, Slowakije, Tsjechië, Roemenië en 

Bulgarije). De onderdanen van deze lidstaten hebben 

een arbeidskaart nodig (type-B). Deze kaart moet 

door de toekomstige werkgever aangevraagd worden. 

De kandidaat moet uiteindelijk de arbeidskaart toe- 

voegen aan zijn visumaanvraag (type-D) op de Belgi- 

sche ambassade, behalve wanneer hij solliciteert voor 

een erkend knelpuntberoep of vrijgesteld is van ar- 

beidskaart. In dat geval kan hij de aanvraag in België 

regelen (versnelde procedure). Informeer je bij de 

BGDA/ORBEM. 

Deze beperkende maatregel is tijdelijk. De overheid 

kan op elk moment beslissen om de arbeidsmarkt 

volledig open te stellen. Vermoedelijk gebeurt dit in 

2007 of 2008, en ten laatste 7 jaar na de toetreding 

van het land. 

Europeanen en hun naaste familieleden ver- 

liezen hun legaal verblijf in België wanneer 

ze: 

• De vereiste formaliteiten voor hun vesti- 

ging in België niet vervullen voor het einde 

van hun tijdelijk verblijfsstatuut, bijvoor- 

beeld: geen arbeidscontract (of een ander 

bewijs van inkomsten). 

• Afhankelijk zijn van OCMW-steun op het 

einde van hun tijdelijk verblijfsstatuut. 

• Werken zonder arbeidskaart wanneer dit 

verplicht is. 

• Strafbare feiten plegen. 

Deze personen lopen het risico om een BGV te 

krijgen. In de twee laatste gevallen is het 

waarschijnlijk dat zo ook effectief uitgewezen 

worden. 

(4) Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf 

De Europese en Belgische regelgeving m.b.t. het ver- 

blijf van Europeanen en de in Europa gevestigde niet- 

Europeanen evolueert snel. Informeer je bij een juri- 

dische dienst of op de gemeente.

2 Het statuut in het kort 

Hier vind je een overzicht van de belangrijkste infor- 

matie mbt. het statuut van mensen zonder wettig 

verblijf: 

a. Illegaal verblijf in België is een strafbaar 

feit 

Je kan in principe veroordeeld worden tot een gevan- 

genisstraf van 3 maanden. In de realiteit gebeurt dit 

zelden. De Belgische autoriteiten zullen je eerder een 

uitwijzingsbevel (BGV) geven. Als je hier geen gevolg 

aan geeft dan riskeer je wel gedwongen uitgewezen te 

worden. 

b. Werken is niet toegestaan 

Er zijn geen uitzonderingen op deze regel. 

c. Clandestiene arbeiders hebben rechten 

De wet garandeert voor alle arbeiders minimale rech- 

ten op het vlak van: verloning, arbeidsomstandighe- 

den (rust, veiligheid, …), ontslagvergoeding, arbeids- 

ongeval, … Deze rechten zijn voor mensen zonder 

wettig verblijf helaas moeilijk afdwingbaar. 

d. De meest solide rechten: 

• Recht op dringende medische hulp 

• Recht op juridische bijstand (via de pro deo ad- 

vocaat) 

• Recht op onderwijs en ontwikkeling, enkel voor 

minderjarigen (-18) 

• Recht om te huwen 

e. De plichten 

De Belgische wetten respecteren. Ook al verblijf je 

illegaal in België, je wordt geacht de Belgische wetten 

te kennen. Als je een boete krijgt of je wordt vervolgd 

voor een misdrijf kan je je niet verschuilen achter het 

feit dat je illegaal in België verblijft. Hetzelfde geldt 

voor het naleven van de contracten die je aangaat, vb. 

voor de levering van gas, water en elektriciteit, maar 

ook voor huurcontracten, koopovereenkomsten, 

schuldverbintenissen, enz. 

f. Vrijwillige terugkeer is gratis 

De terugkeer is gratis voor mensen zonder wettig 

verblijf die niet over voldoende middelen beschikken 

om de terugreis zelf te betalen. De terugkeerder kan 

genieten van een herintegratietraject aangepast aan 

zijn specifieke noden. Er is o.a. bijstand mogelijk op 

vlak van opleiding, huisvesting, tewerkstelling, en 

medische zorgen. 

g. Is er een meldingsplicht? 

Aarzel niet om naar een sociale dienst, OCMW, 

school, vakbond, notaris, ziekenhuis, dokter of apo- 

theker te stappen. Zij zullen je niet aangeven. 

Het zijn enkel de overheidsambtenaren (bv de men- 

sen die op de gemeentelijke administratie werken) 

die in principe de plicht hebben om mensen zonder 

wettig verblijf aan te geven. In de praktijk gebeurt dit 

uiterst zelden. En deze gevallen worden bijna nooit 

vervolgd. 

Het is natuurlijk altijd mogelijk dat iemand (ambte- 

naar of niet) je aangeeft bij de politie. Maar het is 

weinig waarschijnlijk dat je enkel hierdoor uitgewe- 

zen zal worden. De DVZ heeft immers geen tekort aan 

adressen van mensen die ze zou kunnen uitwijzen. 

Deze dienst heeft andere problemen zoals plaatsge- 

brek in de gesloten centra en de gebrekkige mede- 

werking van sommige buitenlandse autoriteiten om 

hun landgenoten terug te nemen. 

h. Humanitaire hulp aan mensen zonder 

wettig verblijf is niet strafbaar 

Bijvoorbeeld op het vlak van huisvesting, voeding, 

medische bijstand en hulp bij administratieve of juri- 

dische procedures. Iemand zonder wettig verblijf 

vrijwilligerswerk laten verrichten is in principe ver- 

boden, maar wordt zelden vervolgd. 

i. Misbruik maken van de precaire situatie 

van mensen zonder wettig verblijf is wel 

strafbaar 

Wat vaak voorkomt op het vlak van huisvesting (huis- 

jesmelkers) en tewerkstelling. 


3 Het belang van documenten 

Veel nieuwkomers zijn in het verleden in de proble- 

men gekomen omdat ze niet wisten hoe ze in België 

met documenten moesten omgaan. Zorg dat het jou 

niet overkomt. Want ook als je illegaal in België ver- 

blijft zijn documenten belangrijk. 

Een overzicht van de belangrijkste documenten: 

• Zeer belangrijk zijn de documenten van offi- 

ciële instellingen, zoals: de DVZ, het CGVS, de 

gemeente, de politie, het OCMW, de justitie, de 

gevangenis, … 

• De documenten die je bij je had toen je in 

België aankwam of die je later hebt laten op- 

sturen: paspoort, nationale identiteitskaart, ge- 

boorteakte, diploma’s en getuigschriften, rijbe- 

wijs, … 

• Andere belangrijke documenten zijn: huur- 

contracten, bewijzen van belangrijke aankopen 

(facturen, ontvangstbewijzen, …), abonnementen 

en lidkaarten, vormingsattesten, schoolattesten 

en medische documenten. 

Bewaar deze documenten op een veilige plaats. Zorg 

ervoor dat ze netjes blijven en dat je ze altijd kan 

terugvinden. Van belangrijke documenten maak je 

best een kopie. Je kan de kopies toevertrouwen aan je 

advocaat of aan een andere vertrouwenspersoon. 

Als je een overeenkomst afsluit met iemand (bv. een 

appartement huren, werken, …) doe dit dan altijd 

schriftelijk. Laat een contract maken en zorg ervoor 

dat het ondertekend is en dat er een datum op staat. 

POST 

Het is een must om een persoonlijke brievenbus 

te hebben. Liefst met een slot erop. Zorg ervoor dat 

de postbode duidelijk je naam kan lezen. 

Als je een ‘officieel’ document ontvangt, contacteer je 

best onmiddellijk je advocaat of de persoon die je 

helpt. Respecteer de termijnen die op dergelijke do- 

cumenten vermeld staan. Een te laat ingediende (be- 

roeps)procedure of het niet nakomen van een af- 

spraak op een officiële dienst kan ernstige gevolgen 

hebben. 

Wanneer je verhuist verwittig je best al je corres- 

pondenten, in het bijzonder alle instellingen waar je 

een procedure hebt lopen, bv: de DVZ, de gemeente, 


het OCMW, de Raad van State, … maar ook de bank, 

de gas- en elektriciteitsmaatschappij, enz. Je kan aan 

De Post vraag om je brieven door te sturen. Alle brie- 

ven die toekomen op het oude adres worden dan au- 

tomatisch doorgezonden naar het nieuwe adres. Voor 

deze dienst moet je wel betalen (in april 2006: 

15,00€ voor 3 maanden).

4 Sociale hulp 

1. Sociale hulp van het OCMW 

OCMW’s zijn publieke centra voor maatschappelijk 

welzijn. Hun missie is het verzekeren van sociale hulp 

opdat iedereen een leven zou kunnen leiden dat be- 

antwoordt aan de menselijke waardigheid. Voor men- 

sen zonder wettig verblijf is die hulp beperkt tot 

‘dringende medische hulp’. Maar er zijn uitzonderin- 

gen, o.a. voor: 

• Mensen die buiten hun wil niet kunnen terugke- 

ren naar hun land van herkomst (bv. om medi- 

sche of administratieve redenen), 

• Ouders van een Belgisch kind, 

• Mensen die zich in buitengewoon ernstige om- 

standigheden bevinden. 

Sommige OCMW’s hebben echter de gewoonte om dit 

soort hulpvragen steeds te weigeren, ook al weten ze 

dat ze er in beroep (meestal) voor veroordeeld wor- 

den. Je kan daarom best de hulp in roepen van een 

gespecialiseerde sociale of juridische dienst (of advo- 

caat) wanneer je denkt in aanmerking te komt voor 

één van de uitzonderingen. Alle hulpvragen worden 

geval per geval beoordeeld. Vraag steeds een schrifte- 

lijke beslissing aan het OCMW, ook al wordt je vraag 

tijdens het eerste contact onmiddellijk afgewezen. Bij 

een schriftelijke weigering heb je de mogelijkheid om 

binnen de 3 maanden in beroep te gaan bij de Ar- 

beidsrechtbank (met de hulp van een advocaat). 

2. Sociale hulp voor asielzoekers 

met een beroep bij de 

Raad van State 

Asielzoekers behouden hun recht op opvang wanneer 

ze een beroep bij de RvS indienen tegen een negatieve 

beslissing van het CGVS, de VBC of de RVV. De men- 

sen met financiële steun van het OCMW behouden 

die steun. De mensen die in een opvangcentrum ver- 

blijven, behouden hun centrum. 

Hoewel asielzoekers met een beroep bij de RvS 

meestal niet meer over geldige verblijfsdocumenten 

beschikken gaat hun recht op opvang veel verder dan 

die van de andere mensen zonder wettig verblijf. Ze 

hebben recht op huisvesting, voeding, medische hulp 

(die verder gaat dan de DMH), sociale bijstand, … 

Ben je een dergelijke asielzoeker? Hou er dan reke- 

ning mee dat de politie je in het opvangcentra kan 

aanhouden en je vervolgens het land kan uitzetten. Je 

bent echter niet verplicht om in het opvangcentrum 

te blijven. Je kan op eigen kosten elders een onder- 

komen zoeken. Je verliest dan de voordelen van het 

centrum. Maar je behoudt het recht op medische 

bijstand. Wanneer je medische zorgen nodig hebt 

dan vraag je aan de dokter om contact op te nemen 

met de cel ‘medische kosten’ van Fedasil 

(02/213.43.00 of medic@fedasil.be), zie ook pagina 

10. 

3. Sociale hulp voor kinderen 

Wij raden je aan om contact op te nemen met het 

OCMW wanneer je er niet in slaagt om voor je 

kind(eren) de levensomstandigheden te creëren die 

voor zijn ontwikkeling nodig zijn, vb. wanneer je de 

onkosten van de school niet meer kan betalen of 

wanneer je in een ongezonde, te kleine of onveilige 

woning woont. Je kan in dat geval hulp vragen aan 

het OCMW in naam van het kind. Het OCMW kan: 

a. Je financieel of materieel steunen. 

Dit gebeurt echter zelden. Sommige OCMW’s nemen 

in bepaalde gevallen (een deel van) de schoolkosten 

ten laste. 

b. Je aanvraag weigeren. 

Als niet akkoord bent, kan in beroep gaan (binnen de 

3 maanden, met de hulp van een advocaat). 

c. Je de mogelijkheid geven om met je 

kind(eren) naar een opvangcentrum te 

gaan. 

Het OCMW zal je doorverwijzen naar een opvangcen- 

trum voor asielzoekers. Deze centra zijn verspreid 

over België. In principe kan je je centrum niet kiezen, 

maar men probeert wel rekening te houden met de 

schooltaal van de kinderen. Als er specifieke medi- 

sche zorgen nodig zijn, dan zal men er voor zorgen 

dat die verder gezet kunnen worden. 

In het centrum is er onderdak, voeding en medische 

zorgen. De kinderen kunnen in de buurt van het cen- 

trum naar school gaan. In principe heeft een verblijf 

in een centrum geen invloed op de kans op verblijfs- 


documenten. Het is evenwel mogelijk dat men lopen- 

de verblijfsprocedures zal versnellen. Je zal in het 

centrum begeleid worden naar een toekomstperspec- 

tief. Dat kan bijvoorbeeld een regularisatie zijn, in- 

dien mogelijk, of een vrijwillige terugkeer. Als er geen 

oplossing in België gevonden wordt, is een gedwon- 

gen repatriëring mogelijk. 

4. Sociale diensten 

Naast het OCMW zijn er in Brussel nog andere socia- 

le diensten. Bij hen kan je terecht voor advies en on- 

dersteuning in zake je verblijfssituatie. Ze kunnen je 

ook helpen met de terugkeer naar je land, zie pagina 

27 punt 13. Daarnaast bieden ze ook sociale-, familia- 

le-, psychosociale- en administratieve hulp. Je kan 

ook bij hen terecht voor voedselhulp en andere mate- 

riële hulp. Deze diensten geven vrijwel nooit financië- 

le hulp. De adressen vind je in de sociale gids, zie 

pagina 29 punt 4. 


5 Dringende Medische hulp 

1. Wat is Dringende medische 

hulp? 

Dringende medische hulp (DMH) is een recht. Ze is 

uitsluitend bedoeld voor mensen zonder wettig ver- 

blijf. Deze vorm van medische bijstand gaat veel ver- 

der dan de dringende medische zorgen na een onge- 

val of ernstige ziekte. DMH omvat ook curatieve en 

preventieve hulp, enkele voorbeelden: een operatie, 

een bevalling, een onderzoek (in een ziekenhuis, po- 

lyclinic of bij een dokter), kinesitherapie, medicatie, 

consultaties, … 

Zijn evenwel uitgesloten: verzorgingsproducten en 

schoonheidsproducten (zeep, tandpasta, schoon- 

heidscrèmes, …), pampers, lenzen, … 

Een bril voor een kind van minder dan 12 jaar wordt 

meestal wel aanvaard. Boven die leeftijd beslist men 

geval per geval. Nieuwe tanden (implantaten e.d.) 

worden bijna nooit ten laste genomen. 

In principe is enkel de dokter bevoegd om te 

oordelen of je nood hebt aan dringende medi- 

sche hulp. Het OCMW beslist of ze de kosten 

ten laste neemt. 

Het is absoluut belangrijk om de procedure voor 

dringende medische hulp correct te volgen. Infor- 

meer je bij het OCMW van de gemeente waar je ver- 

blijft. Het OCMW speelt een belangrijke rol. Ze be- 

slist of ze je medische kosten ten laste zal nemen. 

2. De normale procedure 

Als de medische zorgen niet dringend zijn, ga je eerst 

naar het OCMW van je verblijfplaats. Wanneer je 

geen vast adres hebt, ga je naar het OCMW van de 

gemeente waar je meestal verblijft. Informeer je over 

de te volgen procedure. Je zal niet altijd je dokter vrij 

kunnen kiezen. Sommige OCMW’s werken enkel 

samen met ‘geconventioneerde dokters’. Vraag de lijst 

en maak hieruit een keuze. 

Ga vervolgens naar de dokter en vraag hem om een 

‘attest van dringende medische hulp’ op te stellen. Hij 

zal hierop aangeven welke medische zorgen je nodig 

hebt. Wanneer je naar een niet-geconventioneerde 

dokter gaat dan zal je waarschijnlijk de eerste consul- 

tatie zelf moeten betalen. 

Breng het attest naar het OCMW en vraag om de me- 

dische kosten ten laste te nemen. Het OCMW zal 

nagaan of: 

• je effectief op de gemeente woont (meestal via 

een huisbezoek) 

• je de kosten niet zelf kan dragen 

• je verblijfssituatie weldegelijk illegaal is 

Opgelet: Wanneer je bij iemand inwoont kan het 

OCMW rekening houden met de inkomsten van die 

persoon. Ze zal de ten laste neming weigeren wan- 

neer ze van mening is dat de bewoners over voldoen- 

de financiële middelen beschikken. 

Wanneer het OCMW akkoord gaat, zal ze je een do- 

cument geven waarmee je naar de dokter, apotheker, 

ziekenhuis, … kan gaan. In Brussel kies je best voor 

een ziekenhuis van het IRIS-netwerk. Het document 

heet een ‘medische kaart’ of een ‘requisitorium’. Het 

is beperkt tot de medische zorgen die erop vermeld 

staan. Let ook goed op de geldigheidsduur. Als blijkt 

dat je bijkomende zorgen nodig heeft, dan zal je eerst 

met een nieuw attest van dringende medische hulp 

naar het OCMW moeten. Zoniet riskeer je de kosten 

zelf te moeten betalen. 

Vraag steeds een bevestiging op papier wanneer het 

OCMW weigert om de medische kosten ten late te 

nemen. Als je niet akkoord gaat kan je binnen de 3 

maanden een beroep indienen bij de Arbeidsrecht- 

bank (met de hulp van een advocaat). 

Zal men je aangeven? 

Nee. Het OCMW zal je niet bij de politie of de DVZ 

aangeven Ook dokters en medisch personeel zullen 

dat niet doen. Zij zijn bovendien gebonden door het 

beroepsgeheim. 

3. De procedure in geval van 

nood 

Wanneer de medische zorgen echt dringend noodza- 

kelijk zijn en je niet meer langs het OCMW kan, dan 

ga je rechtstreeks naar de dokter of het ziekenhuis 

(spoedgevallen). Het is in dat geval heel belangrijk 

om zo snel mogelijk aan de dokter of de sociale dienst 


van het ziekenhuis te melden dat je geen mutualiteit 

hebt en dat je de factuur niet kan betalen, als dat het 

geval is. Het is heel belangrijk dat zij zo snel mogelijk 

contact opnemen met het hun OCMW, bijvoorkeur 

nog de dag zelf. 

Het is geen goed idee om thuis op de factuur 

te wachten en die vervolgens naar het OCMW 

te brengen. Het OCMW zal in de meeste geval- 

len de betaling weigeren. 

DE ‘TEN LASTE NEMING’ EN DE MEDISCHE 

KOSTEN 

Een ten laste neming is een engagement van de on- 

dertekenaar (de garant) ten aanzien van de vreemde- 

ling, de Belgische overheid en het OCMW om de kos- 

ten voor medische zorgen, verblijf en repatriëring te 

dragen. Ze is 2 jaar geldig voor een toeristenverblijf, 

een academiejaar in geval van studies, en 3 jaar en 6 

maanden in geval van samenwoonst. Wanneer je 

langer dan toegelaten in België verblijft dan blijft de 

garant aansprakelijk (tot het einde van de periode 

van de ten laste neming). 

Meestal zal het OCMW de kosten voor dringende 

medische hulp ten laste nemen en de garant onge- 

moeid laten. Maar in sommige gevallen zal het 

OCMW weigeren en je doorverwijzen naar je garant. 

Wanneer nadien blijkt dat je garant niet (meer) over 

de nodige middelen beschikt, dan kan je proberen om 

het OCMW alsnog te overtuigen. Als dat niet lukt dat 

kan je een beroep indienen bij de arbeidsrechtbank 

(binnen de 3 maanden, met de hulp van een advo- 

caat). 

In uitzonderlijke gevallen neemt het OCMW de kos- 

ten voor de dringende medische hulp wel ten laste 

maar presenteert ze nadien de rekening aan de ga- 

rant. 

NAAR DE DOKTER OF DE SPOEDGEVALLEN? 

Al te vaak gaan mensen zonder wettig verblijf recht- 

streeks naar de dienst spoedgevallen van het zieken- 

huis zonder dat er sprake is van een spoedgeval. Doe 

dit niet. Je neemt de plaats in van mensen die het 

echt nodig hebben. En bovendien loop je het risico 

dat het OCMW weigert om de rekening te betalen. Ga 

bijvoorkeur naar een vaste huisarts. Hij is een ver- 

trouwenspersoon en kent je medische situatie. Indien 

nodig zal hij je doorverwijzen naar een specialist. 


WANNEER EEN PERSOON DIE OCMW-STEUN 

KRIJGT, ONDERDAK BIEDT AAN MENSEN 

ZONDER WETTIG VERBLIJF 

Soms geven alleenstaande mensen die zelf OCMW- 

steun krijgen onderdak aan mensen zonder wettig 

verblijf. Deze humanitaire daad is niet strafbaar, zie 

pagina 13 punt 1. Maar voor het OCMW is het soms 

een reden om de steun te verlagen tot het niveau van 

een samenwonende. Het gebeurt gelukkig zelden, 

maar als het je gastheer overkomt dan neemt hij best 

contact op met een juridische dienst of een advocaat 

om een beroep in te dienen tegen de beslissing van 

het OCMW. Deze praktijk is reeds meermaals veroor- 

deeld door de arbeidsrechtbank van Brussel. 

VERHUIZEN 

Wanneer je dringende medisch hulp geniet, is het 

belangrijk om je adreswijziging zo snel mogelijk aan 

het OCMW te melden. Verhuis je naar een andere 

gemeente dan is het OCMW van je oude verblijfplaats 

niet meer bevoegd en zal je een nieuwe aanvraag voor 

dringende medische hulp moeten indienen bij het 

OCMW van je nieuwe verblijfplaats. Dit OCMW is 

evenwel niet verplicht om de dringende medische 

hulp van het andere OCMW over te nemen. Maar 

doorgaans doet men dit wel en blijft de continuïteit 

van de medische zorgen verzekerd. 

MEDISCHE ZORGEN VOOR ASIELZOEKERS MET 

EEN BEROEP BIJ DE RAAD VAN STATE 

Asielzoekers met een beroep bij de Raad van State die 

de opvang in een asielcentrum weigeren of dit cen- 

trum vroegtijdig verlaten, behouden niet te min het 

recht op medische hulp. Wanneer je je in deze situa- 

tie bevindt en je hebt medische zorgen nodig dan 

vraag je best aan je dokter om contact op te nemen 

met de cel ‘medische kosten’ van Fedasil 

(02/213.43.00 of medic@fedasil.be). Het heeft geen 

zin om naar het OCMW te stappen. Het is niet be- 

voegd en zal elke tussenkomst weigeren.

6 Onderwijs 

1. Recht op onderwijs 

tot 18 jaar 

In België hebben alle kinderen recht op onderwijs tot 

18 jaar. Een school mag de inschrijving van een leer- 

ling niet weigeren wanneer hij niet over verblijfsdo- 

cumenten beschikt. Hetzelfde geldt voor de afgifte 

van het diploma. 

VERZEKERING 

De verzekering van de school dekt ook de leerlingen 

zonder wettig verblijf. 

DEELTIJDS LEREN EN WERKEN 

De wet laat toe dat leerlingen zonder wettig verblijf 

de stages kunnen volgen die verplicht zijn binnen het 

leerprogramma. In de praktijk gaat het meestal over 

technische- en beroepsopleidingen. 

Leerlingen kunnen vanaf 15 jaar in het systeem van 

deeltijds leren en werken stappen: 2 dagen op school 

en 3 dagen werken in een onderneming (met leercon- 

tract). Wanneer zo’n leerling 18 wordt, mag hij verder 

leren en werken tot het einde van de leerovereen- 

komst. 

SCHOOLGELD 

Onderwijs is in principe gratis. Maar er zijn bijna 

altijd kosten. Zo moet je bijvoorbeeld betalen voor de 

maaltijden en voor de voor- en naschoolse opvang. 

Als dit voor jou een probleem is neem je best contact 

op met de sociaal assistent van de school. Leg hem je 

situatie uit. Misschien kan hij iets voor je doen. 

Sommige OCMW’s nemen kosten voor maaltijden en 

schooluitstapjes ten laste. 

KAN DE POLITIE JE KINDEREN OP SCHOOL 

AANHOUDEN? 

• De politie mag geen kinderen aanhouden tijdens 

de schooluren. 

• In principe mag de politie de kinderen niet op- 

wachten aan de uitgang van de school. Maar dit is 

wel toegestaan wanneer de ouders reeds aange- 

houden zijn (bijvoorbeeld om ze uit te wijzen). 

• De directie van de school zal steeds op de hoogte 

zijn van elke interventie. 

• De agenten zullen ‘in burger’ zijn (dit is zonder 

uniform). 

UITSTEL VAN VERTREK 

Gezinnen met schoolgaande kinderen kunnen in be- 

paalde gevallen een uitstel van vertrek bekomen. De 

voorwaarden zijn: 

• een recent BGV (verkregen na 31 december). 

• schoolgaand(e) kind(eren) tussen 6-18j. 

• schoolattest dat de kinderen (of het kind) sedert 

september school volgen én dit nog steeds doen. 

De schoolresultaten zijn hier niet belangrijk. 

De aanvraag gebeurt in principe op de gemeente, 

maar men kan best een kopie rechtstreeks naar DVZ 

sturen. Doe hiervoor een beroep op een sociale of 

juridische dienst, of een advocaat. 

Als het uitstel wordt toegekend, geldt dit tot het einde 

van het schooljaar (of tot het herexamen). Als het 

geweigerd wordt, dan kan het via de rechter worden 

afgedwongen. 

2. Na 18 jaar 

Vanaf 18 jaar is er geen recht op onderwijs meer. De 

wet verbiedt niet om onderwijs te volgen, maar toch 

zullen veel scholen en vormingsinstellingen weigeren 

om je in te schrijven. 

Er blijven niettemin 5 mogelijkheden over: 

a. Taalonderwijs 

Het merendeel van de taalopleiding en initiatieven 

voor alfabetisatie zijn toegankelijk voor iedereen, met 

of zonder verblijfspapieren. 

b. Beroepsopleidingen 

Beroepsopleidingen zijn zelden toegankelijk voor 

mensen zonder wettig verblijf, maar er zijn uitzonde- 

ringen. Wend je tot een sociale dienst. Misschien 

kennen ze dergelijke initiatieven. 

c. Begeleid zelfstandig studeren via het af- 

standsonderwijs 

In België wordt afstandsonderwijs georganiseerd in 

het Nederlands en het Frans. Deze vorm van onder- 


wijs is toegankelijk ongeacht je vooropleiding en leef- 

tijd. Je studeert met of zonder computer, waar je wil 

en volgens je eigen ritme. Een persoonlijke begeleider 

zal je hierin bijstaan. Als je België verlaat, kan je de 

cursus verder zetten in het buitenland. 

Afstandsonderwijs geeft evenwel geen diplo- 

ma’s. Van elke afgewerkte cursus kan je wel een at- 

test krijgen. Het toont aan dat je de cursus met succes 

hebt gevolgd. 

Het is ook mogelijk om je via het afstandsonderwijs 

voor te bereiden op officiële examens, zie hieronder. 

Je kan bij het Nederlandstalig afstandsonderwijs het 

inschrijvingsgeld terugkrijgen na je deelname aan het 

officiële examen. Adressen vind je in de sociale gids, 

pagina 33 punt 18. 

d. Officiële examens 

Het is niet altijd noodzakelijk om school te lopen voor 

een diploma. Je kan ook rechtstreeks deelnemen aan 

de officiële examens die door de Vlaamse en Fransta- 

lige gemeenschap georganiseerd worden. Er zijn 

examens voor het basis, secundair (algemeen, tech- 

nisch, artistiek, …) en hoger onderwijs. Dit kan inte- 

ressant zijn voor mensen die niet de kans hebben 

gehad om hun onderwijstraject in het herkomstland 

af te werken. Adressen vind je in de sociale gids, pa- 

gina 33 punt 19. 

Het is evident dat voor deze examens een goede 

voorbereiding noodzakelijk is. Bij het afstandsonder- 

wijs kan je de voorbereidende cursussen volgen, zie 

hierboven. 

e. Hoger onderwijs 

Aan een aantal universiteiten en hoge scholen kun- 

nen mensen zonder wettig verblijf zich inschrijven. 

Maar het is vaak moeilijk om aan de algemene voor- 

waarden te voldoen: 

• Je moet over een diploma beschikken dat toegang 

geeft tot de opleiding 

• Voor dit diploma moet je in België een gelijk- 

waardigheidsattest bekomen – reken daarvoor 

enkele maanden en een bedrag van ongeveer 

125,00 €. 

• Je moet inschrijvingsgeld betalen (500 € tot 

4000 €). 

• Men kan eisen dat je slaagt in een taalexamen - 

Nederlands/Frans/Engels, afhankelijk van de 

onderwijstaal (+/- 40,00 €). 


• Men kan je ook vragen om aan te tonen dat je 

over voldoende middelen beschikt om een heel 

jaar te leven en te studeren (te bespreken met de 

sociale dienst). 

RECHT OP EEN STUDIEBEURS? 

Voor het Nederlandstalig secundair onderwijs (van 12 

tot 18 jaar) is het in principe mogelijk om een studie- 

beurs te krijgen wanneer men reeds 2 jaar feitelijk in 

België verblijft. In de praktijk zijn er echter verschil- 

lende obstakels. Een sociale dienst kan je hierbij hel- 

pen. 

Voor de andere niveaus van onderwijs is een studie- 

beurs niet mogelijk. 

KAN JE EEN STAGE VOLGEN? 

In principe is het niet toegestaan om een stage in een 

bedrijf te volgen, maar de wet maakt een uitzonde- 

ring voor de stages die verplicht deel uitmaken van de 

opleiding. In de praktijk gaat het meestal over de 

stages van beroepsopleidingen. 

REGULARISATIE VIA STUDIE? 

Studeren of een opleiding volgen is onvoldoende om 

geregulariseerd te worden. Dit wordt niet als ‘buiten- 

gewone omstandigheden’ aanvaard, zelfs niet op uni- 

versitair niveau.

7 Huisvesting 

1. Huren 

Het is wettelijk toegestaan dat mensen zonder 

wettig verblijf een appartement (of kamer) 

huren. Het huurcontract kan mondeling of schrifte- 

lijk zijn. Beide zijn rechtsgeldig. 

Voor de eigenaar is er geen risico, tenzij hij misbruik 

maakt van de precaire situatie van de huurder. Huis- 

jesmelkers verhuren ongezonde en vaak onveilige 

kamers en appartementen (of matrassen) voor veel 

geld. Laat je niet bang maken. De huisbaas zal niet 

vlug de politie contacteren omdat hij zelf veroordeeld 

kan worden voor uitbuiting. 

VERPLICHTINGEN EN VERANTWOORDELIJK- 

HEDEN: 

a. Voor de eigenaar 

• De eigenaar mag alleen een appartement (of 

kamer) verhuren wanneer het aan elementai- 

re normen op vlak van veiligheid, gezondheid 

en bewoonbaarheid voldoet. 

• Tijdens de duur van het huurcontract blijft 

hij verantwoordelijk voor de installaties die 

hij in het appartement heeft geplaatst (ver- 

warmingsketel, waterleidingen, elektriciteit, 

…) en voor de algemene staat van het gebouw 

(muren, plafonds, daken, …). 

b. Voor de huurder 

• Je dient elke maand de huurprijs te betalen 

zoals overeengekomen in het huurcontract. 

• ‘Lasten’ moet je alleen betalen wanneer dit in 

het huurcontract staat. Meestal gaat het om 

kosten voor het verbruik van water, elektrici- 

teit, … of onderhoud van de trap, gang, lift, … 

• Je moet het appartement (of kamer) ook ef- 

fectief bewonen. Het is niet toegestaan om 

iets te huren en het enkel als postbus te ge- 

bruiken. 

• Je staat in voor het onderhoud, behalve wan- 

neer dit in het contract anders bepaald werd. 

• De schade die je aanricht of die door het ge- 

bruik veroorzaakt wordt, dien je te herstellen 

of te vergoeden aan de eigenaar. Dit geldt niet 

voor schade door ouderdom, of normaal ge- 

bruik. 

PLAATSBESCHRIJVING 

De plaatsbeschrijving is een belangrijk document. 

Het beschrijft zeer gedetailleerd de staat van het ap- 

partement (of kamer) op het moment dat je het gaat 

bewonen. Het kan later gebruikt worden wanneer er 

discussie over schade zou ontstaan. Als het correct is 

opgesteld is dit document in het belang van huurder 

en verhuurder. Als huurder heb je er alle belang bij 

dat je grondig nagaat of de plaatsbeschrijving welde- 

gelijk alle (kleine en grote) beschadigingen vermeldt 

alvorens je het ondertekent. 

Wanneer er geen plaatsbeschrijving is opgesteld, kan 

je niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele 

schade, tenzij de eigenaar kan bewijzen dat jij of je 

familieleden de schade heeft veroorzaakt. In dat geval 

zal je de schade moeten herstellen of vergoeden. 

WAT MET DE VERANDERINGEN DIE JE AAN- 

BRENGT? 

De kosten voor veranderingswerken kan je niet zo- 

maar terugvorderen van de eigenaar. Zelfs niet als dit 

een duidelijke meerwaarde voor het appartement 

betekent. Als je bijvoorbeeld een nieuw toilet wil 

plaatsen of mooie tegels wil aanbrengen dan is het 

raadzaam om dit met de eigenaar te bespreken. Maak 

duidelijke afspraken over een eventuele vergoeding. 

Dit kan voorzien worden in het huurcontract of via 

een (bijvoorkeur) geschreven overeenkomst. In prin- 

cipe is het niet mogelijk om achteraf de kosten op de 

eigenaar te verhalen, niet op het einde van de huur- 

overeenkomst en ook niet wanneer je uit het huis 

gezet wordt. Als er geen afspraken zijn kan de eige- 

naar eisen dat je alles in zijn oorspronkelijke staat 

herstelt. 

DE WONINGVERZEKERING 

Een brand of een waterlek in je appartement (of ka- 

mer) bedreigen niet alleen je persoonlijke zaken. Ook 

het gebouw en de goederen van de buren kunnen 

grote schade ondervinden. Het is dan ook aangewe- 

zen om een woonverzekering te nemen (ook wel 


‘brandverzekering’ genoemd). Een huurder die niet 

verzekerd is, zal zelf de volledige schade moeten ver- 

goeden, ook wanneer de oorzaak van de brand onge- 

kend is. 

Het is voor mensen zonder wettig verblijf meestal 

niet zo moeilijk om een dergelijke verzekering af te 

sluiten. Wend je tot een verzekeringsmaatschappij of 

een bank. 

De woonverzekering denkt de schade aan 

• je persoonlijke zaken 

• de goederen van de buren 

• het gebouw 

Zijn uitgesloten: 

• schade die opzettelijk wordt veroorzaakt 

• schade aan goederen die zich in je appartement 

(of kamer) bevinden maar die aan anderen toe- 

behoren (vb. aan gasten) 

• lichamelijke schade 

SCHADE VEROORZAAKT DOOR DE BUREN? 

Als je schade ondervindt van een brand (of een lek) 

bij de buren dan kan je je laten vergoeden door hun 

woningverzekering. Je moet daarvoor je schade laten 

opmeten door de expert van hun verzekeringsmaat- 

schappij. 

WAT ALS JE BIJ IEMAND INWOONT? 

Je goederen zijn in principe niet gedekt door de wo- 

ningverzekering van je gastheer. Maar in de praktijk 

is er een redelijke kans dat je schade vergoed zal wor- 

den. Als je zekerheid wil dan moet je de gastheer vra- 

gen om je (waardevolle) goederen bij zijn verzeke- 

ringsmaatschappij aan te geven. Het is mogelijk dat 

hij hiervoor moet bijbetalen (meestal een klein be- 

drag). Een andere mogelijkheid is dat je in geval van 

schade een beroep doet op de burgerlijke aansprake- 

lijkheidsverzekering van de persoon die aansprakelijk 

is voor het ongeval. Laat je bijstaan door een sociale 

of juridische dienst (zie sociale gids, pagina 28 punt 

4). 

EINDE VAN HET HUURCONTRACT 

Elk huurcontract wordt afgesloten voor een welbe- 

paalde termijn, vermeld in het contract. Maar elke 

mondelinge huurovereenkomst en elke schriftelijke 

overeenkomst (huurcontract) die geen termijn ver- 


meldt is bij wet een overeenkomst die afgesloten is 

voor 9 jaar. Zowel de huurder als de verhuurder kun- 

nen vroegtijdig het huurcontract beëindigen mits ze 

de wettelijke termijnen respecteren en desgevallend 

een schadevergoeding betalen. Je kan je hierover 

informeren bij sociale diensten – zie sociale gids (pa- 

gina 29 punt 4). 

KAN DE EIGENAAR JE UIT ZIJN WONING ZET- 

TEN? 

Een eigenaar mag zijn huurder nooit zelf uit zijn wo- 

ning zetten. Ook niet als de huurder de huur niet 

betaalt, en zelfs niet als deze sanctie expliciet in het 

huurcontract staat. Alleen voor de rechter kan de 

eigenaar de ontbinding van de huurovereenkomst 

eisen. De rechter kan eventueel een uitstel van beta- 

ling toekennen of de huurder uit de woning zetten en 

zijn goederen in beslag nemen (uitgenomen een bed, 

tafel, stoel, …). Als het tot een uitzetting komt, is al- 

leen de politie (en niet de eigenaar) gemachtigd dit te 

doen. 

TAKS OP HET TWEEDE VERBLIJF? 

Als je een elektriciteits-, gas- of wateraansluiting op 

je naam opent dan kan het gebeuren dat de gemeente 

je een brief stuurt waarin ze vraagt om de taks op het 

‘tweede verblijf’ te betalen (+/- 1000 € per volwasse- 

ne per jaar). Als dat gebeurt neem je best contact op 

met een sociale dienst. Een brief naar het college van 

burgemeester en schepenen kan het probleem recht- 

zetten. 

IN GEVAL VAN PROBLEMEN 

Neem contact op met een sociale dienst als: 

• je je wil informeren over je rechten 

• de gemeente je vraagt om de taks op het tweede 

verblijf te betalen. 

• er problemen ontstaan tussen jou en de eigenaar, 

zeker wanneer je bedreigd wordt. 

• als je twijfelt over de veiligheid of de gezondheid 

in de woning. Of als de ruimte niet geschikt is 

voor bewoning (kamers zonder of met te kleine 

ramen, appartement in kelder, …). 

Je kan ook een klacht indienen bij de Directie Ge- 

westelijke Huisvestinginspectie (25 € administratie- 

kosten). De inspectie zal vervolgens de woning con- 

troleren. Als deze niet conform de normen is, zal ze

de eigenaar verplichten om aanpassingswerken te 

doen. Als het om ingrijpende werken gaat dan zal je 

de woning moeten verlaten. Hou daar rekening mee, 

want voor mensen zonder wettig verblijf is er geen 

herhuisvestingsplicht. 

2. Sociale huisvesting 

In België bestaan er sociale woningen. Ze zijn bedoeld 

voor mensen met een laag inkomen. Deze woningen 

zijn echter niet toegankelijk voor mensen zonder 

wettig verblijf. Als je in Brussel woont én je hebt een 

beroep bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen 

(of in het verleden de Raad van State) ingediend te- 

gen een verwijderingsmaatregel (BGV), dan kan je 

wel een registernummer aanvragen. Dit nummer 

vraag je aan bij een openbare vastgoedmaatschappij. 

Op het moment van een eventuele regularisatie kom 

je op de officiële wachtlijst en behoud je de opge- 

bouwde anciënniteit. Als je uiteindelijk bovenaan 

deze lijst komt, dan kan je een sociale woning krijgen. 

3. Onthaaltehuizen voor daklozen 

De onthaaltehuizen voor daklozen aanvaarden zelden 

mensen zonder wettig verblijf (de adressen vind je in 

de sociale gids, pagina 31 punt 12). Het CAW Mozaïek 

– Woonbegeleiding doet dat wel, maar het aantal 

plaatsen is beperkt en er is altijd een lange wachtlijst. 

4. Eigenaar worden? 

Dat is mogelijk. Je hebt geen verblijfsdocumenten 

nodig om een appartement, gebouw, garage, ... te 

kopen. Hou er wel rekening mee dat elke eigenaar 

met of zonder verblijfsdocumenten belastingen op 

zijn eigendom moet betalen. Dit heet ‘onroerende 

voorheffing’. 


8 Gezin en migratie 

1. Huwelijk 

HUWEN IS EEN FUNDAMENTEEL RECHT 

Mensen zonder wettig verblijf kunnen in België hu- 

wen. Maar dit betekent niet dat ze automatisch een 

verblijfsrecht krijgen. En om te kunnen huwen zijn er 

verschillende documenten nodig: 

• geboorteakte 

• bewijs van identiteit (identiteitskaart of pas- 

poort) 

• bewijs van nationaliteit (paspoort of bewijs 

van staatloosheid) 

• celibaatsattest of echtscheidingsbewijs 

• bewijs van verblijfplaats 

• Akte van gewoonterecht. In veel gevallen zal 

de gemeente dit document vragen. Het bewijst 

dat je volgens de wetgeving van je land mag hu- 

wen. 

Al deze documenten moeten authentiek zijn (geen 

conforme kopie), vertaald (door een beëdigd verta- 

ler) en recent gelegaliseerd. 

Huwen in België gebeurt op het gemeentehuis (voor 

de ambtenaar van de burgerlijke stand). Niet-Belgen 

kunnen ook op hun ambassade huwen (of in hun land 

van herkomst). 

Een huwelijk dat in het buitenland is afgesloten kan 

in België erkend worden. Dit geldt enkele voor officië- 

le huwelijken. Religieuze of gewoonterechtelijke hu- 

welijken komen niet in aanmerking. 

HOMOHUWELIJK 

Twee mensen van hetzelfde geslacht kunnen 

in België huwen op voorwaarde dat een van hen in 

België verblijft. Het is echter weinig waarschijnlijk 

dat dit huwelijk in het land van herkomst erkend zal 

worden. Dit hangt af van de wetgeving van dat land. 

HET SCHIJNHUWELIJK 

Een schijnhuwelijk is een huwelijk dat enkel 

bedoeld is om verblijfsdocumenten te beko- 

men is. Schijnhuwelijken zijn strafbaar. De wet 

voorziet sancties voor beide partners. 


Als er ernstige aanwijzingen zijn dat het om een 

schijnhuwelijk gaat dan wordt het huwelijk niet vol- 

trokken. Blijkt achteraf dat het om een schijnhuwelijk 

ging, dan wordt het huwelijk nietig verklaard. Alleen 

de rechtbank kan een huwelijk nietig verklaren. De 

partner die zijn verblijfsrecht via het huwelijk kon 

bekomen, zal dit recht te verliezen. 

Ook bij fraude kan een huwelijk nietig verklaard wor- 

den, vb. wanneer er valse documenten gebruikt wer- 

den. 

VERBLIJFSRECHT NA HUWELIJK? 

Algemeen principe: Je hebt recht op verblijfsdocu- 

menten wanneer je echtgenoot/echtgenote zelf een 

verblijfsrecht van meer dan 3 maanden in België 

heeft. 

Er zijn twee verschillende gevallen : 

a. Je bent gehuwd met een Belg of een Euro- 

peaan (CEE) die in België is ingeschreven. 

In dat geval kan je naar het gemeentehuis gaan om 

gezinshereniging aan te vragen (zie hieronder). 

b. Je bent gehuwd met een niet-Europese 

vreemdeling die in België is ingeschreven. 

In dat geval zal je terug moeten keren naar je land 

van herkomt om van daaruit legaal naar België te 

komen, indien mogelijk met een visum voor gezins- 

hereniging. Zoniet dan zal je moeten aantonen dat 

een terugkeer door buitengewone omstandigheden 

niet mogelijk is. 

RAADGEVING 

Het is raadzaam dat een advocaat of een jurist 

heel het traject (huwelijksaankondiging, vol- 

trekking, gezinshereniging) opvolgt. Hij kan je 

raad geven en indien nodig beroep aantekenen. 

2. Gezinshereniging 

PRINCIPE 

Wie een verblijfsrecht van meer dan 3 maanden 

heeft, opent het recht op gezinshereniging. Hij kan 

familieleden laten overkomen op voorwaarde dat ze 

legaal België binnenkomen en dat ze hun aanvraag

tijdens hun legaal verblijf op het gemeentehuis indie- 

nen. 

Gezinsleden die geen geldige verblijfsdocumenten 

bezitten moet: 

• buitengewone omstandigheden aantonen die een 

terugkeer (quasi) onmogelijk maken of 

• terugkeren naar het land van herkomst en van 

daaruit de normale procedure volgen (visum ge- 

zinshereniging). 

UITZONDERING 

Voor gezinshereniging met een Belg of een in 

België gevestigde Europeaan zijn geldige ver- 

blijfsdocumenten niet vereist. Maar opgelet! Alleen 

de volgende gezinsleden komen hiervoor in aanmer- 

king: de echtgenoot, hun kinderen van minder dan 21 

jaar, hun kinderen van 21 jaar of ouder ten laste, hun 

(groot)ouders ten laste, alsook de echtgenotes van al 

deze mensen indien ze ten laste zijn. 

CONTACT MET FAMILIELEDEN VERLOREN ? 

De dienst ‘Tracing’ van het Belgische Rode Kruis 

helpt je bij het opsporen van vermiste familieleden. 

Je hebt hiervoor geen verblijfsdocumenten nodig. De 

opsporing gebeurt via het internationaal netwerk van 

het Rode Kruis. Hoe dit precies zal verlopen, be- 

spreek je best met een medewerker van Tracing. 

3. Wat bij scheiding? 

Bij gezinshereniging is samenwonen een voorwaarde 

om een definitief verblijf te bekomen. Als je dus van 

je partner scheidt op een moment dat je slechts een 

tijdelijk verblijfsdocument hebt, dan is de kans zeer 

groot dat men je definitief verblijf zal weigeren. De 

periode van tijdelijk verblijf bedraagt maximum 6 

maanden bij huwelijk of gezinshereniging met een 

Belg of CEE, en maximum 15 maanden in alle andere 

gevallen. Een scheiding na deze termijnen heeft geen 

invloed op het verblijfsrecht. De controle op de sa- 

menwoonst gebeurt door de wijkagent. 

Je kan beroep aantekenen. Maar als je inderdaad niet 

meer samenwoont dan zal je moeten aantonen dat de 

gezinscel ondanks de scheiding is blijven bestaan, 

bijvoorbeeld wanneer beide partners zich blijven 

engageren voor de opvoeding van het kind. Neem 

contact op met een advocaat of een juridische dienst. 

Opgelet! Wetswijziging! 

Er is een wetswijziging op komst die de periode van 

het tijdelijk verblijf zal verlengen tot 3 jaar. Het be- 

roep wordt ook strenger. Je zal enkel nog de wette- 

lijkheid van de beslissing kunnen aanvechten. De 

wetswijziging is voorzien voor juni 2007 voor ge- 

zinshereniging met een niet-Europeaan en eind 2007 

voor gezinshereniging met een Belg of een Europe- 

aan (CEE). 


9 Juridische bijstand 

Voor juridische bijstand zijn er 3 mogelijkheden: 

a. Advocaat 

Advocaten bepalen vrij hun erelonen, maar je kan 

altijd een raming van de kosten vragen. Als je het 

bedrag te hoog vindt, kan je naar een andere advocaat 

gaan. Indien nodig kan je proberen om een afbeta- 

lingsregeling te bekomen. Het is gebruikelijk dat ad- 

vocaten een voorschot vragen. 

Het merendeel van de advocaten werkt correct, maar 

er is ook een kleine minderheid die misbruik maakt 

van de precaire situatie van mensen zonder wettig 

verblijf. Ze beloven je papieren terwijl ze heel goed 

weten dat je dossier geen kans maakt. Een correcte 

advocaat zal een regularisatieaanvraag of een beroep 

weigeren wanneer hij er van overtuigd is dat dit geen 

zin heeft. 

b. Pro deo advocaat 

Als je geen advocaat kan betalen dan kan je naar het 

bureau voor juridische bijstand gaan (adressen 

in de sociale gids, pagina 30 punt 5). Neem alle rele- 

vante documenten mee. Het bureau zal je een pro deo 

advocaat toewijzen. Hij werkt gratis maar hij kan je 

wel administratiekosten vragen, bv. voor verplaatsin- 

gen, kopies, postzegels, vertalingen, …. 

Juridische bijstand door een pro deo is een recht voor 

verblijfsprocedures. Voor alle andere domeinen (ar- 

beid, huisvesting, sociale steun (ocmw), …) zal je het 

bureau voor juridische bijstand moeten overtuigen 

van je financiële situatie. Het bureau beoordeelt geval 

per geval. 

c. Juridische diensten 

Je hebt niet altijd een advocaat nodig. Sommige pro- 

cedures kunnen ook door een jurist gedaan worden, 

bijvoorbeeld een regularisatieaanvraag. In Brussel 

zijn er verschillende juridische diensten gespeci- 

aliseerd in vreemdelingenrecht (adressen in de 

sociale gids, pagina 29 punt 4). Je kan bij hen terecht 

voor verblijfsprocedures maar ook gewoon voor een 

advies of een evaluatie. 

Deze diensten zijn gratis. Sommige werken samen 

met advocaten. 


ENKELE BEMERKINGEN: 

• Een advocaat is geen tovenaar. 

• Een betalende advocaat is niet noodzakelijk beter 

dan een pro deo of de gratis dienstverlening van 

een juridische dienst. 

• Het is heel belangrijk om je advocaat goed 

te informeren. Meld elke officiële brief en hou 

hem op de hoogte van elke belangrijke verande- 

ring. 

• Je hebt het recht om je advocaat regelmatig te 

contacteren om hem te vragen hoever het staat 

met je dossier. Als je twijfels hebt over de kwali- 

teit van zijn werk dan kan je advies vragen aan 

een juridische dienst. 

• Wanneer je van mening bent dat je advocaat een 

fout heeft gemaakt, kan je een klacht tegen hem 

indienen bij de stafhouder van de balie. 

De wet verbiedt onrechtmatige beroepspro- 

cedures. Beroepen die enkel ingediend worden om 

tijd te winnen, bijvoorbeeld om: 

• het verblijf in België te verlengen, 

• langer in een opvangcentrum te kunnen blijven, 

• langer van sociale steun van het OCMW te genie- 

ten, 

zijn niet geloofwaardig. Hetzelfde geldt voor het 

steeds opnieuw indienen van verblijfsaanvragen of 

beroepen zonder nieuwe elementen.

10 Jong, zonder ouders en zonder papieren 

In België hebben niet-begeleide minderjarige 

vreemdelingen recht op een specifieke vorm 

van opvang wanneer ze geen geldige verblijfsdocu- 

menten hebben. Het gaat om jongeren die nog geen 

18 jaar oud zijn en die zonder ouders (of wettelijke 

voogd) in België verblijven. Iemand van 16 jaar die 

met zijn tante in België verblijft, wordt dus be- 

schouwd als ‘niet-begeleid’. Minderjarigen met een 

Europese nationaliteit komen niet in aanmerking. 

De opvang heeft als doel een duurzame oplos- 

sing te vinden in het belang van de minderjarige en 

met respect voor zijn fundamentele rechten. Deze 

oplossing kan in het land van herkomst, in België of 

elders zijn. De minderjarige krijgt een tijdelijke ver- 

blijfskaart voor de duur van de procedure. Hij zal ook 

beschermd worden tegen uitbuitingen (sexuele, eco- 

nomische, …). Indien nodig krijgt hij een anonieme 

verblijfplaats. 

OPVANG IN 3 FASEN 

a. Eerste fase 

De opvang begin in principe in een observatie- en 

oriëntatiecentrum. Vandaag bestaan er 2 van derge- 

lijke centra: een in Neder-Over-Heembeek (bij Brus- 

sel) en een in Steenokkerzeel. Deze opvang is beperkt 

tot 15 dagen. 

In deze fase zal men trachten om de identiteit en de 

leeftijd van de minderjarige te bepalen. Indien nodig 

wordt de leeftijd via een medisch onderzoek bepaald. 

Iedere minderjarige krijgt een voogd. Deze persoon 

zal de jongere bijstaan in zijn verblijfsprocedure (en 

eventueel ook in andere procedures). Hij dient ook 

zorg te dragen voor zijn scholing, huisvesting en ge- 

zondheid. En hij helpt in de zoektocht naar de fami- 

lie. 

b. Tweede fase 

Na het observatie- en oriëntatiecentrum zal de jonge- 

re gehuisvest worden in een open opvangcentrum. 

Daar verblijft hij maximaal 6 maanden. 

De voogd overlegt met de jongere en eventueel ook 

met zijn advocaat, om de meest gepaste procedure te 

bepalen (in het belang van de jongere). Er zijn 4 mo- 

gelijkheden: 

• Asiel aanvragen. 

• De procedure voor slachtoffers mensenhandel 

opstarten. 

• Een regularisatie aanvragen. 

• De bijzondere beschermingsprocedure opstarten. 

Als er voor de laatst procedure gekozen wordt, zal de 

DVZ proberen om de familie in het buitenland op te 

sporen. Wanneer dit echter niet mogelijk is of in het 

belang van de minderjarige niet wenselijk is, zal de 

DVZ een oplossing in België uitwerken. 

c. Derde fase 

De jongere wordt na het open opvangcentrum onder- 

gebracht in een opvangstructuur die het best aange- 

past is aan zijn specifieke situatie en toekomstproject: 

een lokaal opvanginitiatief (OCMW), een opvangge- 

zin, begeleid wonen, …. De jongere is verplicht om 

naar school te gaan en om één van de landstalen te 

leren. 

VRIJWILLIGE TERUGKEER 

Een minderjarige kan enkel een beroep doen op het 

aanbod voor vrijwillige terugkeer als het vaststaat dat 

dit in zijn belang is (zie pagina 27 punt 13). Dit dient 

hij te bespreken met zijn voogd. Die kan hem eventu- 

eel begeleiden op de terugreis. 

EEN OPLOSSING IN HET BUITENLAND 

Als de DVZ van mening is dat ze een duurzame oplos- 

sing gevonden heeft in het buitenland (vb gezinsher- 

eniging) moet de jongere terugkeren. Hij kan hierin 

begeleid worden door zijn voogd. Wanneer de jongere 

niet wenst terug te keren, is de voogd verplicht hem 

terug te brengen. 

GEEN OPLOSSING GEVONDEN 

Als de jongere uitgeprocedeerd is en ook de bij- 

zondere beschermingsprocedure niets heeft opgele- 

verd, zal er voor hem een oplossing in België uitge- 

werkt worden. 

Na 3 jaar in de bijzondere beschermingsprocedure 

kan de jongere een definitief verblijfsrecht in België 

bekomen. Het is belangrijk dat de jongere kan aanto- 

nen dat hij inspanningen heeft geleverd om zich te 


integreren en dat hij op school een regelmatige leer- 

ling is geweest. 

Een jongere die 18 jaar wordt, heeft geen recht 

meer op de bijzondere beschermingsprocedure. Zijn 

dossier wordt dan automatisch een regularisatieaan- 

vraag. In uitzonderlijke gevallen zal de DVZ zijn ver- 

blijfsdocumenten verlengen. Zoniet, dan krijgt hij een 

BGV. 


11 Een (nieuwe) asielaanvraag 

1. Wie kan asiel aanvragen in 

België? 

a. Volgens de Conventie van Genève 

Elke persoon die zich bevindt buiten het land waar- 

van hij de nationaliteit heeft, en die vreest voor ver- 

volging omwille van: 

• zijn ras, 

• zijn nationaliteit, 

• zijn religie, 

• zijn behoren tot een bepaalde sociale groep of 

• zijn politieke overtuiging, 

en die door die vrees de bescherming door de overhe- 

den van dat land niet kan of wil inroepen. 

b. Subsidiaire bescherming (volgens een Eu- 

ropese richtlijn) 

Mensen kunnen in België subsidiaire bescherming 

genieten wanneer er zwaarwegende gronden bestaan 

om aan te nemen dat ze een reëel risico lopen op ern- 

stige schade bij een terugkeer naar hun land van her- 

komst. 

Onder ernstige schade verstaat men: 

• doodstraf of executie. 

• foltering of onmenselijke of vernederende be- 

handeling of bestraffing. 

• ernstige bedreiging als gevolg van willekeurig 

geweld in het kader van een internationaal of 

binnenlands gewapend conflict (oorlogsvluchte- 

lingen). 

De asielinstanties onderzoeken eerst of je in aanmer- 

king komt voor het statuut van vluchteling volgens de 

conventie van Genève. Vervolgens zal men nagaan of 

je in aanmerking komt voor subsidiaire bescherming. 

In het eerste geval krijg je in principe een definitief 

verblijfsstatuut, in het tweede geval is je verblijf in 

België slechts tijdelijk toegestaan. Je krijgt een tijde- 

lijk verblijfsrecht van 1 jaar dat de volgende 4 jaar 

telkens met een jaar verlengd kan worden. Men kan 

dit verblijfsrecht intrekken als de situatie in het land 

verbetert en de subsidiaire bescherming niet meer 

nodig is. Na 5 jaar wordt het verblijfrecht definitief. 

2. Eerste asielaanvraag 

De aanvraag moet in principe binnen de 8 werkdagen 

na aankomst in België gebeuren. Het is belangrijk om 

je goed te informeren. Je vindt die informatie o.a. op 

www.vreemdelingenrecht.be. Je kan je ook informe- 

ren bij een sociale of juridische dienst (zie sociale 

gids, pagina 29 punt 4). 

WAAR? 

Ga vroeg in de morgen naar: 

Dienst Vreemdelingenzaken 

Koning Albert II-laan 8 (North Gate II) 


3. Een tweede, derde, … 

asielaanvraag? 

Als je asielaanvraag wordt afgewezen kan je in prin- 

cipe een nieuwe aanvraag indienen. Maar je moet er 

wel rekening mee houden dat: 

• Een nieuwe aanvraag zonder nieuwe elementen 

geen zin heeft. Elk nieuwe element moet relevant 

zijn en je moet kunnen aantonen dat je het niet 

tijdens je vorige aanvraag had kunnen inbrengen. 

• DVZ kan weigeren om je nieuwe asielaanvraag in 

overweging te nemen. Als dat gebeurt zijn je be- 

roepsmogelijkheden beperkt en heb je geen recht 

op opvang. Je loopt bovendien het risico om uit- 

gewezen te worden. 

4. Subsidiaire bescherming 

na een geweigerde asielaanvraag? 

MENSEN MET EEN NIET-TERUGLEIDINGS- 

CLAUSULE 

De subsidiaire bescherming werd in België op 10 

oktober 2006 ingevoerd. Voor deze datum bestond er 

het systeem van de ‘niet-terugleidingsclausule’. Het 

CGVS schreef een dergelijke clausule in haar beslis- 

sing wanneer ze vond dat het terugsturen van de per- 

soon niet aangewezen was: 


Nederlands: «Ik meen evenwel dat het in de huidige 

omstandigheden niet aangewezen is dat u naar (land 

van herkomst) (gedwongen) zou worden terugge- 

leid.» 

Frans: «J'estime toutefois que, étant donné la situa- 

tion dans votre pays d'origine, la reconduite vers 

(nom du pays d’origine) n'est pas indiquée dans les 

circonstances actuelles.» 

Deze mensen konden dus niet gerepatrieerd worden 

en hun verblijfsdocument werd (elke maand) ver- 

lengd. 

Sinds 10 oktober 2006 kunnen mensen met een der- 

gelijke clausule subsidiaire bescherming krijgen door 

een aanvraag te doen op de gemeente, op voorwaarde 

dat hun clausule nog steeds actueel is. In november 

2006 was dit het geval voor (centraal en zuid) Irak, 

Ivoorkust, de regio Darfur in Soedan, Eritrea en voor 

bepaalde minderheden uit Kosovo. 

Heb je slechts een ‘humanitaire clausule’ dan kom je 

niet in aanmerking voor deze procedure. Het gaat om 

clausules die verwijzen naar: 

• een medisch risico bij terugkeer, 

• een risico bij een gedwongen terugkeer, maar niet 

bij een vrijwillige terugkeer 

• de algemene humanitaire situatie van het land 

(vb Afghanistan). 

Over dit laatste punt bestaat er discussie. Contacteer 

hiervoor een juridische dienst of een advocaat (zie 

sociale gids, pagina 29 punt 4). 

MENSEN ZONDER NIET-TERUGLEIDINGS- 

CLAUSULE (OF MET EEN HUMANITAIRE CLAU- 

SULE) 

Dateert je eerste asielaanvraag van voor 10 oktober 

2006 en heb je geen niet-terugleidingsclausule of 

slechts een humanitaire clausule in de beslissing van 

het CGVS dan kan je eventueel een nieuwe asielaan- 

vraag indienen. Je zal echter goed moeten motiveren 

waarom je meent in aanmerking te komen voor sub- 

sidiaire bescherming. Het is bij wijze van uitzonde- 

ring toegestaan om zaken aan te halen die je tijdens je 

eerste asielaanvraag al had kunnen inbrengen. Het 

feit dat de subsidiaire bescherming is ingevoerd, 

wordt niet als nieuw element aanvaard om je dossier 

te herevalueren. De asielinstanties zijn erg streng 

voor dit soort aanvragen. Wanneer ze de aanvraag 


niet in overweging nemen, dan loop je het risico om 

aangehouden en uitgewezen te worden. 

Iedereen die een tweede of derde asielaan- 

vraag wil doen raden wij aan om eerst hun 

zaak te laten evalueren door een sociale of 

juridische dienst, of door het BCHV (adressen 

zie sociale gids, pagina 29 punt 4).

12 Regularisatie 

De Belgische vreemdelingenwet bepaalt wie naar 

België mag komen en wie niet. Mensen die niet aan 

de voorwaarden voldoen mogen het land niet in of 

worden uitgewezen als ze er toch verblijven. Om on- 

voorziene en uitzonderlijke gevallen op te vangen is 

er in de wet de mogelijkheid voorzien om mensen 

alsnog toe te laten. Dit is het artikel 9,3 van de 

vreemdelingenwet. 

Opgelet ! Aanpassing van de wet 

De overheid heeft beslist om de vreemdelingenwet 

grondig te hervormen. Op het moment van de publi- 

catie van deze brochure is de datum van de inwer- 

kingtreding nog niet bekend. Artikel 9,3 wordt ver- 

vangen door 9bis en 9ter. Regularisatie om medi- 

sche redenen zal geregeld worden door art 9ter. Alle 

andere regularisaties door art. 9bis. In de praktijk 

zal er weinig veranderen. Deze brochure spreekt nog 

over art 9,3 maar geeft reeds de wijzigingen aan. 

WAT STAAT ER IN HET OUDE ARTIKEL 9? 

Art. 9,1 [het PRINCIPE]: 

"Elke vreemdeling die meer dan 3 maanden in 

België wil verblijven heeft daarvoor een toelating 

nodig". 

Art. 9,2 [de PROCEDURE]: 

"Deze toelating moet door de vreemdeling op de 

Belgische Ambassade (of consulaat) in zijn land 

van herkomst aangevraagd worden ". 

Art. 9,3 [de UITZONDERING op de procedure]: 

"In buitengewone omstandigheden kan deze aan- 

vraag in België gedaan worden". 

WAT STAAT ER IN HET NIEUWE ARTIEKEL 9? 

Art. 9 [het PRINCIPE en de PROCEDURE]: 

"Elke vreemdeling die meer dan 3 maanden in 

België wil verblijven heeft daarvoor een toelating 

nodig. Deze toelating moet door de vreemdeling 

op de Belgische Ambassade (of consulaat) in zijn 

land van herkomst aangevraagd worden". 

Art. 9bis [eerste UITZONDERING op de procedure]: 

"In buitengewone omstandigheden en op voor- 

waarde dat de vreemdeling over een identiteits- 

document beschikt, kan de toelating in België 

aangevraagd worden". 

Art. 9ter [tweede UITZONDERING op de procedure]: 

"De in België verblijvende vreemdeling die be- 

schikt over een identiteitsdocument en die op zo- 

danige wijze lijdt aan een ziekte dat deze ziekte 

een reëel risico inhoudt voor zijn leven (of fysieke 

integriteit) of aan een ernstige ziekte lijdt waar- 

voor geen adequate behandeling in zijn land van 

herkomst is, kan de toelating in België aanvra- 

gen." 

Opgelet: Het identiteitsdocument is geen absoute 

voorwaarde. Het geldt niet voor asielzoekers (in pro- 

cedure of beroep bij de Raad van State) en voor men- 

sen die kunnen aantonen dat ze geen identiteitsdo- 

cumenten kunnen bekomen (vb. via een attest van de 

ambassade). 

Samengevat: Wanneer je legaal in België wil ver- 

blijven dan moet je kunnen aantonen dat het voor 

jou (quasi) onmogelijk is om naar je land te- 

rug te keren om daar de verblijfsaanvraag op de 

Belgische Ambassade (of consulaat) te doen. Dit is 

het sleutelargument van een regularisatieaanvraag op 

basis van het artikel 9,3 (9bis/ter). 

WAT ZIJN BUITENGEWONE OMSTANDIGHE- 

DEN? 

De wet preciseert de buitengewone omstandigheden 

niet. De praktijk leert ons dat er 4 buitengewone om- 

standigheden aanvaard worden: medische redenen 

(9ter na de aanpassing van de wet), lange asielproce- 

dure, onverwijderbaar et andere humanitaire rede- 

nen. 

a. Medische redenen 

Wanneer je niet kan reizen omwille van een tijde- 

lijk medisch probleem kan je aan DVZ een uitstel 

van je vertrek vragen (liefst met de hulp van een 

sociale of juridische dienst). 

Wanneer het om een ernstige ziekte gaat die niet 

adequaat in je land van herkomst behandeld kan 

worden, dan kan je in België geregulariseerd wor- 

den. Voorwaarde is wel dat de behandeling of de 

medicijnen in je land niet beschikbaar of niet 

toegankelijk zijn (wegens te duur of te ver). 


Onder ernstige ziekten verstaat men: HIV, kan- 

ker, nierdialyse, … 

Een ernstige ziekte op zich rechtvaardigt geen 

regularisatie. Je moet kunnen aantonen dat 

de ziekte je verhindert terug te keren of dat 

een terugkeer inhumane consequenties zou 

hebben. 

b. Lange asielprocedure 

Mensen met een asielprocedure van 3 of 4 jaar 

kunnen geregulariseerd worden. Drie jaar geldt 

voor mensen met schoolgaande kinderen die ten 

minste 6 jaar oud zijn, vier jaar geldt voor alle 

anderen. Voor de lengte van de asielprocedure 

reken je vanaf de eerste dag van de asielaanvraag 

tot aan de laatste negatieve beslissing voor het 

beroep bij de Raad van State. 

c. Onverwijderbaar 

Onverwijderbaar zijn de mensen die: 

• Kunnen aantonen dat ze om administratieve 

redenen niet kunnen terugkeren naar hun 

land. Wanneer de ambassade van je land bij- 

voorbeeld weigert om je een ‘laissez-passer’ 

te geven. 

• Of die officieel erkend zijn als staatloze en die 

geen verblijfsrecht in een ander land kunnen 

bekomen. 

Opgelet : Wanneer je niet naar je land terug kan 

omdat er een oorlog woedt dan kan je in België 

‘subsidiaire bescherming’ vragen, zie pagina 21 

punt 11. 

Je zal niet automatisch een definitief verblijfs- 

recht in België krijgen. Eerst moet je aantonen 

dat je alle mogelijke stappen hebt ondernomen 

om terug te gaan (door bv. een aanvraag in te 

dienen voor een vrijwillige terugkeer, zie pagina 

27 punt 13). Als er een positief antwoord van DVZ 

komt dan zal je in de meeste gevallen slechts een 

verlening van je BGV krijgen (dit is een ‘uitstel 

van vertrek’). Na een paar jaar kan je eventueel 

een definitief verblijf in België bekomen. 

d. Humanitaire redenen en/of bijzondere 

bindingen met België 

De meeste aanvragen voor regularisatie vallen 

onder deze categorie. Het zijn ook de moeilijkste. 

Meestal gaat het om een combinatie van factoren 

die elk afzonderlijk geen regularisatie rechtvaar- 


digen maar die globaal genomen op een extreem 

complexe en humanitaire situatie wijzen. 

Bijvoorbeeld: 

• Een grootmoeder komt met een toeristenvi- 

sum dat 3 maanden geldig is naar België om 

haar kleinkind die net bevallen is te helpen. 

De vader is na een echtelijke ruzie vertrok- 

ken. De grootmoeder helpt in het huishouden 

en zorgt mee voor de baby. Na een tijdje vindt 

de moeder werk en komt het gezin er weer 

bovenop. Enkele jaren later wordt de groot- 

moeder ziek. Het gaat niet om een ernstige 

ziekte maar ze heeft verzorging nodig en kan 

niet meer zelfstandig leven. In haar land van 

herkomst heeft ze niemand meer die voor 

haar kan zorgen. Haar verblijf in België wordt 

geregulariseerd. 

Een ander voorbeeld: 

• Een illegaal verblijvende ouder van een Bel- 

gisch kind kan ook geregulariseerd worden 

op voorwaarde dat de ouder een gezin vormt 

met dat kind. Maar de regularisatieaanvragen 

van ouders die er bewust voor gezorgd heb- 

ben dat hun kind Belg is, worden door DVZ 

systematisch geweigerd. 

ENKELE BELANGRIJKE BEMERKINGEN: 

• Alle regularisatieaanvragen worden geval per 

geval behandeld. Het is nooit 100% zeker dat 

de beslissing positief zal zijn. 

• Mensen die beschouwd worden als een gevaar 

voor de openbare orde of de nationale veiligheid 

worden steeds geweigerd. 

• Een lang illegaal verblijf in België, een 

goede integratie in de samenleving en een 

belofte van tewerkstelling zijn onvoldoen- 

de om geregulariseerd te worden. 

• Het feit van een kind te hebben dat in België 

geboren is, wordt niet als buitengewone om- 

standigheden aanvaard. Zonder bijkomende ar- 

gumenten zullen de ouders dus niet geregulari- 

seerd worden. 

• Feiten die in een vorige asielprocedure verwor- 

pen zijn, kunnen niet gebruikt worden om bui- 

tengewone omstandigheden aan te tonen.

HOE EEN REGULARISATIE AANVRAGEN? 

Een regularisatieaanvraag gebeurt best via een advo- 

caat of een jurist of een gespecialiseerde sociale dien- 

st. 

a. Aanvraag 9,3 en 9bis 

Het aanvraagdossier wordt naar de gemeente ge- 

stuurd. Die zal de wijkagent sturen om te controleren 

of je effectief op het opgegeven adres woont. Hij komt 

niet om je te arresteren. De controle gebeurt meestal 

na enkele weken, maar soms moet je er maanden op 

wachten. Het is belangrijk dat je naam duidelijk is 

aangegeven op de bel en de brievenbus. De agent kan 

eventueel ook de buren ondervragen. Als de agent 

van mening is dat je niet op het opgegeven adres 

woont dan maakt hij een negatief verslag op voor de 

gemeente. Je procedure is dan ten einde. Een nieuwe 

aanvraag kan, maar zorg ervoor dat de wijkagent niet 

tot dezelfde conclusie komt. 

Als alles goed verloopt, zal de gemeente je aanvraag 

doorsturen naar DVZ. Sommige gemeenten geven 

een ontvangstbewijs. 

Alleen DVZ is bevoegd om de aanvraag te beoordelen 

en een beslissing te nemen, niet de gemeente. 

b. Aanvraag 9ter 

Het aanvraagdossier wordt rechtstreeks naar DVZ 

gestuurd. Vermoedelijk zal de woonstcontrole tijdens 

de procedure gebeuren. Dit moet nog wettelijk gere- 

geld worden. Wanneer de aanvraag ontvankelijk is, 

krijg je in afwachting van een beslissing een oranje 

kaart. Vanaf dat moment verblijf je (tijdelijk) legaal 

in België. 

WANNEER KRIJG IK HET ANTWOORD? 

Dat is heel moeilijk te zeggen. Soms heb je al na 3 

maanden een antwoord, in andere gevallen duurt het 

3 jaar (of langer). Als het te lang duurt, stap je best 

naar een sociale of juridische dienst. Die kan contact 

opnemen met DVZ en vragen om je dossier versneld 

te behandelen. Eventueel kan de federale ombuds- 

man ingeschakeld worden. 

WAT GEBEURT ER INTUSSENTIJD? 

Een regularisatieaanvraag verandert niets aan je sta- 

tuut. Je blijft in de illegaliteit. Werken blijft ver- 

boden en sociale hulp blijft beperkt tot dringende 

medische hulp of een opvangcentrum voor de gezin- 

nen met kinderen, zie pagina 7 punt 3. 

Enkele raadgevingen: 

• Wanneer je verhuist, is het belangrijk om dit te 

melden aan de gemeente van vertrek en, om ze- 

ker te zijn, ook aan DVZ. 

• Zorg ervoor dat je steeds het ontvangstbewijs van 

je regularisatieaanvraag op zak hebt. Of als je die 

niet gekregen hebt, het bewijs van de aangete- 

kende zending. 

• Je kan nieuwe elementen die je regularisatiedos- 

sier verstevigen, steeds toevoegen aan je dossier. 

Dit kan via de gemeente of per post rechtstreeks 

naar DVZ. Overleg dit met de persoon die je aan- 

vraag heeft opgesteld en stuur alleen relevante 

zaken op. 

• Het is niet aangewezen om naar het buitenland te 

reizen. Je riskeert niet alleen de beslissing te mis- 

sen, maar ook om België niet meer binnen te 

kunnen wanneer je gearresteerd wordt. België is 

immers niet verplicht om je terug te nemen. 

BESCHERMT EEN REGULARISATIEAANVRAAG 

MIJ TEGEN EEN UITWIJZING ? 

Het antwoord is eerder nee dan ja. 

Een regularisatieaanvraag (9,3/9bis) verandert in 

principe niets aan je statuut. Je blijft in de illegaliteit 

en DVZ kan je uitwijzen, zelfs zonder zich uit te spre- 

ken over je aanvraag. 

In de praktijk stellen we vast dat DVZ steeds de regu- 

larisatieaanvraag behandelt. Is het antwoord negatief 

dan wordt de persoon uitgewezen. Als je wordt aan- 

gehouden en men wil je uitwijzen dan wordt je regu- 

larisatiedossier prioritair behandeld, desnoods de dag 

zelf nog. Is het antwoord negatief dan word je uitge- 

wezen. 

Anderzijds stellen we vast dat sommige politieagen- 

ten mensen die een bewijs van hun regularisatieaan- 

vraag op zak hebben niet aanhouden. 

WAT ZIJN MIJN KANSEN OM GEREGULARI- 

SEERD TE WORDEN ? 

Hier enkele cijfergegevens: 


In 2003, werd er een verblijfsrecht toegekend aan 

2101 dossiers 1 (+/- 20% van het totaal). 

In 2005 steeg dat aantal tot 5424 dossiers 2 (% van het 

totaal niet gekend). Het ging om: 

• 4.596 dossiers m.b.t. lange asielprocedure. 

• 236 medische dossiers 

• 592 humanitaire dossiers. 

In de praktijk hangt natuurlijk alles af van je eigen 

situatie. Je kan de slaagkansen van je dossier laten 

evalueren door een gespecialiseerde juridische dienst. 

Maar 100% zekerheid krijg je nooit. 

WANNEER DE BESLISSING POSITIEF IS. 

Dan is dat uiteraard goed nieuws. Maar opgelet. De 

verblijfsvergunning zal in veel gevallen voorlopig zijn. 

En om ze na afloop te verlengen moet je waarschijn- 

lijk aan een aantal voorwaarden voldoen (bewijs van 

identiteit, arbeidscontract, niet ten laste zijn van het 

OCMW, …). 

WAT NA EEN NEGATIEVE BESLISSING? 

Slecht nieuws. Het enige ‘positieve’ is dat deze beslis- 

sing geen invloed heeft op eventuele andere ver- 

blijfsaanvragen. Als je bijvoorbeeld nog een asielpro- 

cedure hebt dan zal die gewoon verder afgehandeld 

worden. 

Tot aan de wetswijziging (vermoedelijk juni 2007 of 

later) kan je een beroep indienen bij de Raad van 

State (binnen de 30 dagen). Na de wetswijziging moet 

het beroep indienen worden bij de Raad voor Vreem- 

delingenbetwistingen. De beroepen bij de Raad van 

State duren 1 à 2 jaar en de overgrote meerderheid 

wordt afgewezen. De nieuwe Raad voor Vreemdelin- 

genbetwistingen zal waarschijnlijk efficiënter werken, 

maar het is weinig waarschijnlijk dat hij minder 

streng zal zijn. Beide beroepen veranderen niets aan 

je verblijfsstatuut. 

Een tweede regularisatieaanvraag is alleen mogelijk 

wanneer ze gebaseerd is op nieuwe elementen. Je 

bent bijvoorbeeld ernstig ziek geworden of ouder van 

een Belgisch kind. Elementen die je bij een vorige 

1 Volgens het jaarrapport 2003 van DVZ 

2 Volgens het antwoord van de Minister van Binnenlandse Zaken 

op een parlementaire vraag van Benoît Dreze in 2006 (nr. 11714). 


aanvraag had kunnen indienen, worden niet als 

nieuwe elementen aanvaard. 

Misschien moet je ook eens ernstig nadenken over 

een terugkeer naar je land. Dit is uiteraard geen van- 

zelfsprekende beslissing. Er zullen ongetwijfeld ver- 

schillende problemen zijn. Je kan er vrijblijvend over 

praten met een sociale dienst (adressen in de sociale 

gids pagina 33 punt 22). Zij kunnen met jou de moge- 

lijkheden overlopen. Ze beschikken over een uitge- 

breid aanbod om mensen te helpen bij hun terugkeer. 

Meer informatie vind je op pagina 27 punt 13.

13 Vrijwillige terugkeer 

Je denkt aan een vrijwillige terugkeer maar zit nog 

met heel wat vragen. Wat met de bagage? Hoe de 

eerste kosten dekken? Is mijn veiligheid wel gegaran- 

deerd? … Wend je tot een sociale dienst en vraag naar 

de verschillende mogelijkheden (adressen in de socia- 

le gids, pagina 33 punt 22). De vlucht en de bijstand 

zijn gratis. 

Er bestaat een basisprogramma en verschillende re- 

integratieprogramma’s. Wat mag je ervan verwach- 

ten? 

HET BASISPROGRAMMA 

Dit programma (‘REAB’ genaamd) voorziet: 

• Een vergoeding van de kosten die nodig zijn om 

de reisdocumenten te bekomen. 

• Maximum 50,00 € voor het transport in België 

en/of het supplement voor de bagage. 

• De vliegtuigtickets voor de terugkeer. 

• Onthaal op de luchthaven bij aankomst (op aan- 

vraag). 

• Het transport naar de uiteindelijke bestemming 

(op aanvraag). 

• Eventueel een financiële bijdrage van 250 € per 

volwassen en 25 à 125 € per kind (afhankelijk van 

de leeftijd) om de eerste kosten bij aankomst te 

dekken. 

Ook een minderjarige (begeleid of niet) kan een be- 

roep doen op een terugkeerprogramma op voorwaar- 

de dat dit in zijn belang is en dat er een familielid 

bereid is om de jongere op te vangen bij aankomst. 

Eventueel kan er gezorgd worden voor begeleiding 

tijdens de vlucht. 

Het lichaam van een overledene kan niet met een 

terugkeerprogramma gerepatrieerd worden. 

REÏNTEGRATIEPROGRAMMA’S 

Voor verschillende landen bestaan er reïntegratiepro- 

gramma’s. Ze bieden extra bijstand bovenop het ba- 

sisprogramma. Afhankelijk van het aanbod en je per- 

soonlijke noden kan die bijstand bestaan uit: 

a. In België 

• Het verkrijgen van actuele informatie over de 

situatie ter plaatse. 

• De mogelijkheid om contact op te nemen met een 

dienst of organisatie ter plaatse, zodat je je kan 

informeren over de concrete mogelijkheden op 

het vlak van werk, onderdak, medische zorgen, 

onderwijs, … en over alle andere problemen waar 

je mee zit. 

• Het uitwerken van een reïntegratietraject. 

b. In het land van herkomst: 

• Onthaal bij aankomst. 

• Monitoring van je veiligheid. 

• Tijdelijke huisvesting. 

• Medische bijstand. 

• Regulier onderwijs (zowel voor kinderen als voor 

volwassenen): betalen van inschrijvingsgelden, 

schooluniformen, lesmateriaal … 

• Specifieke beroepsopleidingen. 

• Begeleiding en financiële hulp bij het opstarten 

van een kleine onderneming. 

• Assistentie bij het zoeken van een opleiding, huis- 

vesting of werk. 

• Bijkomende financiële hulp. 

• Juridische bijstand. 

• … 

Het aanbod kan van land tot land verschillen. Een 

organisatie volgt ter plaatse het hele traject op en 

zorgt dat de afgesproken ondersteuning wordt uitge- 

voerd. De financiering gebeurt via ‘het reïntegratie- 

fonds’. Personen kunnen bijstand krijgen ter waarde 

van maximum 700 € (maximum 1750 € voor een 

gezin). 


SPECIFIEKE PROGRAMMA’S 

Er is ook een specifiek aanbod voor kwetsbare groe- 

pen: minderjarigen, slachtoffers van mensenhandel, 

mensen met een handicap of met een ernstige ziekte, 

zwangere vrouwen, eenoudergezinnen, … Voor hen is 

een bijkomende ondersteuning voorzien ter waarde 

van maximaal 700 € per persoon. Informeer je bij 

een sociale dienst (adressen in de sociale gids, pagina 

33 punt 22). 

TERUG NAAR WELK LAND? 

Je kan naar je land van herkomst terugkeren maar 

ook naar elk ander land waar je een verblijfsrecht van 

onbeperkte duur hebt (dus geen toeristenvisum). 

Uitwijken naar een migratieland als Canada, de Ve- 

renigde Staten, Australië en Nieuw-Zeeland is in 

principe mogelijk. In de praktijk voldoen slechts wei- 

nigen aan de selectievoorwaarden. Er zijn ook landen 

die onder bepaalde voorwaarden de onderdanen van 

hun buurlanden opnemen. 

Bij een vrijwillige terugkeer worden de auto- 

riteiten van je land niet op de hoogte gebracht 

van je komst. 


Bijlage: sociale gids voor mensen zonder wettig verblijf 

1. NOODGEVAL 

Ziekenwagen, 

brandweer 100 

Politie 101 

Antigifcentrum 

070 245 245 

2. Officiële 

instanties 

• Dienst Vreemdelingen- 

zaken 

Koning Albert II-laan 8 

(North Gate II) 


tel.: 02/206.15.99 

Brieven en documenten stuur je 

naar: 

Dienst Vreemdelingenzaken 

World Trade Center 

(tower II) 

Antwerpsesteenweg 59 B 


• Commissariaat-generaal 

voor de vluchtelingen en 

de staatlozen 


(North Gate I) 


tel.: 02/205 51 11 

• Vaste Beroepscommissie 

voor Vluchtelingen 


(North Gate II) 


tel.: 02/205.53.11 

• Fedasil 

Kartuizersstraat 21 


tel.: 02.213.44.11 

3. Zelforganisatie 

Mensen Zonder 

Papieren 

• UDEP - Unie van Men- 

sen Zonder Papieren 

tel.: 0472/89.59.61 

4. Sociale en juridische 

diensten 

• Vlaams Minderheden- 

centrum - Juridische 

helpdesk 

tel.: 02 205 00 55 

Enkel telefonische helpdesk! 

Ma, di, don, vrij: 9u-12u30. 

woe: 13u30-16u30. 

• CAW Archipel – Welkom 

Sociale dienst 

Mommaertsstraat 22 

1080 Molenbeek 

tel.: 02.414.24.23 

• Juridische dienst Foyer 

Mommaertsstraat 22 


tel.: 02 414 04 53 

Enkel op afspraak! 

• ADDE - Association pour 

le droit des Etrangers 

Juridische dienst 

Stalingradlaan 24 


tel.: 02.227.42.41 

Ma 9u-12u, woe 14u-17u. 


• MRAX 


Poststraat 37 

1210 Sint-Joost-ten-Node 

tel.: 02 209 62 50 

• BCHV - Belgisch Comité 

voor Hulp aan Vluchte- 

lingen 

Juridische dienst voor asielzoe- 

kers 

Defacqzstraat 1 bus 10 


tel.: 02/537.82.20 

• SIREAS 

Sociale en juridische dienst 

Kruisstraat 22 

1050 Elsene 

tel.: 02 649 99 58 

• AFLENET - African Le- 

gal Network 


Voorzorgsstraat 60 


tel.: 02 511 45 69 - 0477 27 20 84 

• CARITAS 

Internationaal Hulpbe- 

toon. 

Secours International. 


Liefdadigheidsstraat 43 


tel.: 02.229.36.11 

• Protestants Sociaal Cen- 

trum. 

Centre Social Protes- 

tant. 


Cansstraat 12 

1050 Elsene 

tel.: 02.512.80.80 

• L’Olivier 


Dauwstraat 9 

1070 Anderlecht 

Tel.: 02.223.29.97 


• Socialistische Solidari- 

teit. 

Solidarité Socialiste. 


Parmastraat 28 

1060 Sint-Gillis 

Tel.: 02.537 95 45 

• Hispano-Belga 

Sociale dienst (Spaanstalig!) 

Vorstsesteenweg 244-246 


Tel.: 02.539.19.39 

• Solidarités Nouvelles 


Rodepoortstraat 4 


tel.: 02.512.71.57 - 02.512.02.90 

Niet voor verblijfsrecht. 

• Free Clinic 


Waversestreenweg 154a 

1050 Elsene 

tel.: 02.512.13.14 

Niet voor verblijfsrecht. 

• Infor Etrangers 


De Frélaan 9 


tel.: 02.375 67 63 


5. Pro Deo 

Nederlandstalig 

• Justitiepaleis 

Onthaalcentrum Balie 

Poelaertplein 


tel.: 02.519.84.68 

Van 8u30-12u30 en 14u-16u 

Elke eerste vrijdagnamiddag van 

de maand gesloten. 

6. Pro Deo 

Franstalig 

• Bureau d’aide Juridique 

Permanence étrangers 

Quatre Brasstraat 19 


Maandag tot vrijdag: 9u-11u 

Maandag, dins en dond: 14u-16u 

Tel.: 02.508.66.57 

7. Medische 

problemen 

• Medimmigrant 

Gaucheretstraat 164 

1030 Schaarbeek 

tel.: 02 274 14 33 

Enkel advies en bijstand. 

Geen medische zorgen. 


• Artsen zonder grenzen. 

Médecins Sans Frontiè- 

res. 

Artesiëstraat 46 


tel.: 02 513 25 79 

Consultaties. Toegang tot ge- 

zondheidszorgen. 

• Dokters van de wereld. 

Médecins du Monde. 

1) Specialisten: 

Polikliniek New Baron Lambert 

Baron Lambertstraat 38 

1040 Etterbeek 

tel.: 02 739 85 85 - 02 739 84 11 

Donderdag namiddag na 17u30. 

Enkele na doorverwijzing via een 

dokter of sociale dienst. 

2) Consultaties voor vrouwen: 

Hoogstraat 322 


Tel.: 0474/40.67.30 

Donderdag van 14 tot 17 u 

Seksualiteit, gezondheid, zwan- 

ger, … 

• Free Clinic 

Medisch Huis 

Waversesteenweg 154a 

1050 Elsene 

tel.: 02.512.13.14 

Consultaties. Toegang tot ge- 

zondheidszorgen. 

8. Vroedvrouwen 

• www.vlov.be 

(Nederlandstalig!) 

• www.sage-femme.be 

(Franstalig!) 

9. Drugproblemen 

• Onthaaltehuis Transit 

(24h/24) 

Stephensonstraat 96 


Tel.: 02.15.89.90 

• MSOC / MASS 

Woeringenstraat 16-18 


Tel.: 02.505.32.90 

• Infor-Drogues 

Hamerstraat 19 


tel.: 02.227.52.52 (24u/24)

• Of contacteer een sociale 

dienst 

10. Psychosociale 

hulp 

(alle diensten zijn meertalig) 

• CW-Laken 

Emile Delvastraat 35 

1020 Laken 

tel.: 02 428 99 00 

• Rivage-Den Zaet 

Handelskaai 7 


tel.: 02 550 06 70 

• Ulysse 

Jean Volderslaan 11 


tel.: 02.533.06.70 

• D’Ici et d’ailleurs 

Brunfautstraat 18b 


tel.: 02.414.98.98 

• Exil 

Brugmannlaan 43 


Tel.: 02.534.53.30 

11. Dringende 

sociale hulp 

voor daklozen 

• ARIANE: centrum voor 

dringend onthaal 

tel.: 02.346.66.60 

• OCMW Brussel 

Cel voor dringende soci- 

ale dienstverlening (CA- 

SU) 



tel.: 02.543.63.39 - 02.543.63.32 

• CASU: Centrum voor 

dringende sociale actie 

tel.: 0800.99 340 (gratis) 

Mensen zonder papieren worden 

soms geweigerd. 

12. Onthaaltehuizen 

voor 

daklozen 

• ARIANE: centrum voor 

dringend onthaal 

Luttrebruglaan 132 

1190 Vorst 

tel.: 02.346.66.60 

• Hoeksteen. 

Pièrre d'Angle. 

Nieuwland 153 


tel.: 02.513.38.01 

20u00 - 8u00 (wees op tijd!) 

• Winteropvang 

Reservatie: 0800.99 340 (vanaf 

18u00) gratis 

Open van december tot maart 

• CAW Mozaïek – Woon- 

begeleiding 

Anspachlaan 160 


tel.: 02 552.04.55 

18 plaatsen, lange wachtlijst! 

• CAW Archipel – Alba- 

tros 

Washuisstraat 40 


tel.: 02.511.53.30 

Slechts een plaats. 

• CAW Archipel - Armée 

du Salut. 

Leger des Heils. 

Bodeghemstraat 27 


tel.: 02.512.17.92 

• CAW Archipel 

Schoolstraat 12 


Tel.: 02 411 62 56 

Alleen voor alleenstaande man- 

nen. 

Slechts één plaats. 

• Home Porte Ouverte 

Rue du Boulet 30 


tel.: 02.513.01.09 

Alleen voor vrouwen. 

• Chant d'Oiseau 

Vogelzanglaan 42 

1150 Sint-Pieters-Woluwe 

tel.: 02.660.36.61 

Alleen voor vrouwen. 

13. Problemen op 

het werk 

• OR.C.A 

Gaucheretstraat 164 


tel.: 02 274.14.31 


• ACV-CSC 


Pletinckxstraat 19 


tel.: 02 508.87.11 

ma, woe en vrij: 9u – 12u 

dinsdag: 9u – 12u, 14u - 18u 

• ABVV - vzw Welkom 

Watteeustraat 10 


Tel.: 02 289 01 61 


• FGTB Service Social des 

Immigrés 

Keizerslaan 34 


Tel.: 02 552 03 43 - 02.512.66.66 

Donderdag: 9u-12u 

of op afspraak! 

• Fonds voor Arbeidson- 

gevallen 

Troonstraat 100 

1050 Elsene 

tel.: 02 506 84 11 

14. Kleding, 

meubels, 

maaltijden, 

douchen, … 

• Spullenhulp 

Amerikaansestraat 101 

1050 Elsene 

Tel.: 02.537.30.26 

Kleren, meubels en warme maal- 

tijden (tijdens de winter). 

• La Poudrière 

Vrij-Onderzoekstraat 17 

1070 Anderlecht 

Tel.: 02.523.80.45 

Kruidstraat 64 


Tel.: 02.512.90.22 

Meubels, kleding. 

• Nativitas 



tel.: 02.512.02.35 

Maandag tot zaterdag, van: 

12u00-13u30 (2 € per maaltijd) 

Douches: 9u30-11u30 (1 €). 

• Resto du Coeur de Laken 

Stéphaniestraat 27 

1020 Laken 

Tel.: 02.420.60.87 

Maandag tot vrijdag, van: 

11u00-14u00 (5 € per maaltijd). 


• Resto du Coeur de Sint- 

Gillis 

Bosniestraat 22 


tel.: 02.600.54.89 

Ma tot vrij, van: 8u-17u. 

• La bonne porte 

Leuvensesteenweg 97 


tel.: 02.218.06.93 

Maaltijden: vrijdag, zaterdag en 

zondag: 12u00-13u30 (2,50 €). 

• Bij ons. 

Chez Nous. 

Kartuizerstraat 60 


tel.: 02.513.35.96 

Kleding en maaltijden (1 €) 

ma tot zat: 11u00-18u00 

• Zusters van moeder 

Thérésa 

Koningstraat 69 


tel.: 02.539.41.17 

Gratis maaltijden: 

-alle dagen van 15u00-17u00 

behalve op donderdag. 

Gratis douches: 

-dinsdag, woensdag en vrijdag 

(9u30-11u00). 

• Clos Sainte-Thérèse 

Kerkplein 33A 


Tel.: 02.537.33.33 

Maaltijden (‘s morgens, ‘s mid- 

dags, ’s avonds), kleding, dou- 

ches, wasserette, consigne, tand- 

arts, kapper, sociale dienst. 

Het gebruik van deze diensten is 

beperkt tot één dag! 

• Espace Social Télé- 

Service 

Slachthuisstraat 28 


tel.: 02.548.98.00 

Kleding, douches, wasserette, 

consigne. 

• Het Fonteintje. 

La Fontaine. 

Bloemistenstraat 13 


tel.: 02.512.74.11 

Douches, wasserette, kapper, 

consigne. 

Van ma tot vrij: 10u00-13u00. 

Woensdag gesloten. 

15. Overlijden 

• Vereniging voor Begra- 

fenissen en Crematies. 

Association pour 

l’Inhumation et la Cré- 

mation. 

Van Arteveldestraat 140 Bus 16 


tel.: 02/502.14.24 

GSM 0475/30.63.54 bij overlij- 

den 24u/24. 

www.aic-vbc.be 

16. Nederlands 

leren 

• Huis van het Nederlands 

Philippe de Champagnestraat 23 


tel.: 02 501 66 60 

Ook voor alfabetisatie. 

www.huisnederlandsbrussel.be 

17. Frans Leren 

• Lire et Ecrire 

Aalststraat 7 


tel.: 02.213.37.00 

site : Brussel.lire-et-ecrire.be 

Ook alphabetisatie 

• www.siep.be 

Databank ‘Langues’.

18. Afstandsonderwijs 

• www.bis.vlaanderen.be 

• www.ead.cfwb.be 

(Franstalig!) 

19. Officiële 

examens (NL) 

• Basisonderwijs 

www.ond.vlaanderen.be 

Examens in juni. 

• Secundair 

www.ond.vlaanderen.be/examen 

commissieSO 

• Hogeronderwijs 

www.ond.vlaanderen.be/hoger- 

onderwijs/studenten/examen- 

commissieUNIV.htm 

20. Officiële examens 

(FR) 

• Basisonderwijs 

? 

• Secundair en hogeron- 

derwijs 

www.jurys.cfwb.be 

21. Informatie over 

onderwijs 

• SIEP 

Poststraat 109-111 

1030 Schaarbeek. 

tel.: 02.640.08.32 

www.siep.be 

• CEDIEP 

Emmanuel Mounierlaan 100 

1200 Sint-Lambrechts-Woluwe 

tel.: 02/649.14.18 

www.cediep.be 

22. Vrijwillige 

terugkeer 

• CARITAS 

Internationaal Hulpbe- 

toon. 

Secours International. 

Liefdadigheidsstraat 43 


tel.: 02.229.36.11 

• Croix-Rouge de Belgique 

Stallestraat 96 

1180 Ukkel 

tel.: 02.371.31.11 

• Protestants Sociaal Cen- 

trum. 

Centre Social Protes- 

tant. 

Cansstraat 12 

1050 Elsene 

tel.: 02.512.80.80 

• Socialistische Solidari- 

teit. 

Solidarité Socialiste. 

Parmastraat 28 


Tel.: 02.537 95 45 

• Vooruitgang. 

Progrès. 

Galerie Pacifique 18-19 


tel.: 02 280 09 46 - 02 732 07 99 

23. Vertalen 

• Babel 

Vooruitgangstraat 323 


tel.: 02-208 06 11 

• Brussel Onthaal. 

Brussel Accueil. 

Cellebroersstraat 16 


tel.: 02-511 27 15 

• CIRÉ Interprétariat 

Visvijverstraat 82 

1050 Elsene 

tel.: 02 629 77 29 - 02 629 77 27 

24. Andere vormen 

van hulpverlening 

• De Meeting 

Locquenghienstraat 19 


tel.: 02.219.83.30 

Ontmoetingsplaats, oriëntatie, 

vormingen 

25. Slachtoffers 

van 

mensenhandel 

• Pag-Asa 

Cellebroersstraat 16b 


tel.: 02.511.64.64 

26. Niet begeleide 

minderjarigen 

• Service Droit Des Jeunes 

Van Arteveldestraat 155 


tel.: 02.209.61.61 

Ma, di, woe en vrij: 13u–18u 

27. Consultatiebureaus 

voor 

zwangere 

vrouwen en 

jonge kinderen 

Er zijn verschillende bureaus in 

Brussel. Je vindt de adressen bij: 

• Kind en Gezin (K&G) 

Hallepoortlaan 27 


tel.: 078 150 100 

www.kindengezin.be 


• l'Office de la Naissance 

et de l'Enfance (ONE) 

Charleroisesteenweg 95 


tel.: 02.542.12.11 

www.one.be 

28. Adoptie 

• Kind en Gezin (K&G) 

Hallepoortlaan 27 


tel.: 02.533.14.76/77 

www.kindengezin.be 

• Direction générale de 

l’Aide à la Jeunesse 

Léopold II-laan 44 


tel.: 02.413.41.35 

29. Familie 

opsporen 

• Service Tracing de la 

Croix-Rouge de Belgique 

Stallestraat 96 


tel.: 02.371.31.11 

• Tracing, Red Cross 

Flanders 

Motstraat 40 

2800 Mechelen 

tel.: 015.44.35.25 

30. Gesloten centra 

• INAD 

In de transitzone van de lucht- 

haven van Brussel-Nationaal. 

• Transitcentrum 127 

Nabij de luchthaven. 

Haachtsesteenweg 

1820 Melsbroek 

• Repatriëringscentrum 

127bis 

Nabij de luchthaven. 

Jozef Gorislaan 80 

1820 Steenokkerzeel 


• Centrum voor illegalen 

van Brugge 

Zandstraat 150 

8200 Sint-Andries (Brugge) 


van Merksplas 

Steenweg op Wortel 1A 

2330 Merksplas 


van Vottem 

Rue Visé-Voie 1 

4041 Vottem 

31. Internet 

www.vreemdelingenrecht.be (nl) 

www.medimmigrant.be (nl/fr) 

www.orcasite.be (nl/fr/eng/esp) 

www.faofat.fgov.be (nl/fr) 

www.codelogement.be (fr) 

www.newintown.be(nl/fr/…) 

www.blbe.be (nl/fr/nl/en) 

www.universal-embassy.be (n/f) 

www.cire.be (fr) 

www.vluchtelingenwerk.be (nl) 

www.f-a-m.be (nl/fr) 

udep.blogspirit.com (fr) 

www.ithaca-eu.org (eng)

v1.2

Heb je geen geldig verblijfsdocument? Dan is dit boekje voor jou bedoeld. Het bevat objectieve en betrouwbare 

informatie over je rechten, plichten en toekomstmogelijkheden. In samenwerking met andere hulporganisaties 

hebben we de informatie uit officiële bronnen verzameld en getoetst aan onze jarenlange praktijkervaring in het 

vreemdelingenrecht. We hopen dat dit boekje je zal helpen om een humane uitweg te vinden voor je situatie. 

Met de steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie

Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf in Brussel - Foyer

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?