Voorstudie 35: Organen en rechtspersonen rondom de centrale

2. THEORETISCHE I NLEIDING
2.1 Waarom een onderzoek naar de "periferie" (1)
De Grondwet bevat de qrondslaqen en hoofd-
lijnen van de overheidsorqanisatie. Daarin zijn vooral qere-
geld de voornaamste orqanen die qerekend worden tot de
centrale overheid (wetqever, Kroon, ministers, Raad van
State en Alqemene Rekenkamer). Voorts treft men daarin aan
de qrondslaqen van de territoriale en functionele decentra-
lisatie: provincies, qemeenten, waterschappen en andere
openbare lichamen.
De orqanisatiestructuur van de overheid is
inqewikkelder dan men uit de Grondwet af zou kunnen leiden.
Een qroot deel van de bestuurlijke orqanisatie heeft zich
buiten de Grondwet om ontwikkeld, zonder overiqens daarmee
in stri jd te zijn. Het is de verdienste van M. Scheltema
qeweest dat hij in zijn uit 1974 daterende oratie met de
titel "zelfstandiqe bestuursorqanen" (2) op dit vri jwel
onontqonnen terrein heef t qewezen. Het is eiqenlijk heel
merkwaardiq qesteld met de kennis omtrent hetqeen wij in dit
rapport aanduiden als de '*periferie van de centrale ovec-
heid". De betrokkenen bij de deze orqanen en rechtspersonen
rondom de centrale overheid zijn we1 op de hooqte van het
orqanisatierecht van de instantie. Zo kan men bijvoorbeeld
voor informatie over de Ziekenfondsraad het beste het secre-
tariaat van deze raad zelf raadpleqen. Wetenschap en,
blij kens onze ervarinq, ook de departementen hebben echter
qeen omvattend overzicht van wat er aan orqanen met openbaar
gezag en rechtspersonen rondom de overheid functioneert. Dat
qebrek aan kennis manifesteert zich vooral bij de wetqever,
wanneer deze alqemene administratieve wetqevinq tot stand
brenqt. Artikel 11, tweede lid, Wet AROB, artikel 1, vierde
lid, Besluit openbaarheid van bestuur en artikel 1, eerste
lid, onder b, Wet Nationale Ombudsman bevatten alledrie de
zinsnede "bij alqemene maatreqel van bestuur aan te wijzen
administratieve organen". In alledrie de qevallen strekt de
werkinq van de wet of een bepaald artikel zich niet auto-
matisch uit tot alle orqanen met openbaar qezaq, doch tot
enkele (in ieder qeval steeds de ministers). Stapsqewijs kan
het toepassinqsbereik van de betreffende bepalingen worden
uitqebreid. Met die administratieve orqanen wordt in ieder
qeval steeds ook qedoeld op die zoqenaamde zelf standiqe
bestuursorqanen van de centrale overheid. Het feit dat men
die orqanen niet automatisch onder de werkinq van die
bepaalde wet of dat bepaalde artikel laat vallen, heeft voor
(1) De periferie omvat niet uitsluitend de qezaqsor-
qanen en de rechtspersonen die in deze publikatie
worden beschreven, maar ook de externe adviesor-
qanen van de centrale overheid.
(2) M. Scheltema, zelfstandiqe bestuursorqanen,
Groninqen, 1974.