Boek 'Succes bepaal je lekker zelf!'

Bas van Gils – Maurice Zwart
Bas
Bas
van
van
Gils
Gils –
Maurice
Maurice
Zwart
Zwart

-FEEDBACK IS FOOD FOR CHAMPIONS-
Soms kom je iemand tegen, waarbij je direct het gevoel hebt,
dat hij onderscheidend is. Iemand die de middenmoot
ontstijgt. Iemand waarvan je weet, dat hij zal passen bij
mensen, die bereid zijn om zich open te stellen voor iets
nieuws. Mensen die zich willen laten verbazen en bereid zijn
om er over na te denken. Kortom een bijzondere man met
een levensfilosofie en een passie, waar hij alles voor zal doen
om dit te delen. Later komt hij langs met zijn "maatje". Het
zijn de auteurs van dit boek.
In de kleedkamer van PSV hadden zij een groep mensen
uitgenodigd, die reeds ervaring hadden met hun werkwijze.
Mensen die de fase van de wake-up call en (zelf)reflectie al
hadden meegemaakt. Je kon zien, dat ze op een manier met
elkaar omgingen, die voor mij nieuw was: open over alles , in
een veilige omgeving, maar ook gaan tot de grens.
Is hun werkwijze gekoppeld aan hun persoon? Op dit
moment wel. Kun je door een boek te lezen, dit jezelf eigen
maken? Nee, maar het boek kan je zeker inspireren om dit als
een vorm van persoonlijke start te zien. Al heel wat mensen
hebben er baat bij gehad. Maar wees gewaarschuwd. Het zijn
mannen met passie, die er alles aan zullen doen om hun
boodschap te laten landen en u te helpen. "BAM" zullen ze
zelf zeggen. De beste typering voor hun werkwijze.
Toon Gerbrands
- algemeen directeur PSV -
2

-BRON-
1. E-boek Durf jezelf te zijn – De meest krachtige en
vooruitstrevende methode voor het verwerven van
een optimale gezondheid, betere relaties en een
succesvolle levenswijze Copyright © 2011
Nederlandse editie door Joop Korthuis.
2. E-book: Jaap Mackaay, PMA-coach, Pure M
3. Algemeen Nederlands Persbureau
Door: Redactie 6 oktober 2015
4. Nieuwsredactie.net. september 2016
www.arousals.nl
3

-Voorwoord-
Dit boek is een product van 40 jaar ervaring met coaching van
politiemedewerkers en andere verschillende individuen,
sporter(s), groep (en) of teams. De eigen ervaringen welke ik
heb onthouden en heb opgedaan op het gebied van arousals
wil ik delen met jullie lezers. In bovengenoemde periode heb
ik mij niet ontwikkeld als wetenschapper en dat wil ik ook
niet zijn. Derhalve heb ik veel boeken bestudeerd en
tijdschriften gelezen, de vakliteratuur bijgehouden, met vele
coaches en sporters en andere betrokken deelnemers
ervaringen opgedaan en gesprekken gevoerd, lezingen
bezocht. Het kan zijn dat u als lezer iets bekends tegenkomt.
Ik heb de informatie welke ik ter beschikking heb dusdanig
gefilterd waardoor het mijn waarheid is geworden. Dit is
waarom ik doe wat ik doe en waarom ik dolgraag met
mensen werk. Ik help mensen als zij dat willen. Hierdoor help
ik mijzelf. Ik krijg er een goed gevoel van. Het zal je voorzien
in een gemakkelijk te gebruiken techniek die ver vooruit is op
de huidige algemene kennis d.m.v. arousal training(en). Het
staat jullie lezers vrij om teksten en ervaringen uit dit boekje
te gebruiken.
Dit boekje is voor een ieder, sporter, individueel, team of
groepen, met het accent op prestatie-/topsport. Het zal je
inzicht verschaffen, je zult gaan begrijpen hoe emoties in
onderbewuste processen worden gecreëerd en hoe
neurofysiologische kortsluitingen in je onderbewustzijn de
kwaliteit van je leven bepalen. Uiteindelijk ga jij over je eigen
denkpatronen, jouw overtuigingen, jouw beslissingen, jouw
gedrag en dus om je eigen gezondheid. Hoe je dat uiteindelijk
bereikt?
“Succes bepaal je namelijk lekker zelf, zeg ik altijd”
4

-Inhoudsopgave-
“1997, IJsselstein”
Introductie --------------------------------------------------------------------- 7
“Beste Bas”
Algemeen ---------------------------------------------------------------------- 10
“ Ik wil vertellen over…….”
Wat betekent arousal eigenlijk? ----------------------------------------- 12
Ervaringen, herinneringen en gevoelens: hoe werkt dat? -------- 14
Je bewustzijn wordt bepaald door je verleden ---------------------- 16
“ Wagenberg, 1962”
Waarom nu juist dat vervelende gevoel op dat moment? ------- 19
Dat vervelende gevoel..waar komt dat eigenlijk vandaan? -------20
“Jaguar, the ard of performance”
Zullen we eens kijken hoe dit eigenlijk in werkelijkheid werkt? -22
“Najaar 2011”
Ons onderbewuste kan niet redeneren en niet voelen------------- 26
“De organisatie is ziek”
Zo kan je dus ziek worden ------------------------------------------------- 30
“Een op de drie profvoetbals kampt met depressies”
Angst voor je eigen verleden kan je grootste vijand warden ----- 33
“Heb ik al vertelt: DAT JE GOED bezig bent?”
Arousd zijn en voelen is trainbaar---------------------------------------- 35
Waarom beïnvloedt arousal het presteren? -------------------------- 39
Door wie wordt het arousalniveau bepaald? ------------------------- 41
“Zondag 25 september 2016. Donrijp”
Het brein------------------------------------------------------------------------ 43
“Wie voedt eigenlijk wie op?”
Je bewustzijn, het gekoppelde positieve gevoel, je verleden ---- 46
“Flow VS Aroused”
Voorbeeld gezondheidsprobleem in relatie “bad clusters” ----- 53
Feedback aan een coach -------------------------------------------------- 54
5

“1997, IJsselstein. Een collega van politie uit IJsselstein belt
me, ik was toen docent bij politie Utrecht en vertelde me het
volgende; “afgelopen nacht heb ik met mijn vuurwapen
tegenover een verdachte gestaan en jouw kop hing als een
waas boven die verdachte”. Wat bleek? Op dat moment van
die aanhouding met vuurwapen schoten er beelden door het
hoofd van de collega waarin hij reflecties had van een training
die hij bij mij gevolgd had. Hij vertelde dat de situatie die
nacht vrijwel identiek was aan momenten in de training. De
aanhouding was goed afgelopen, geen schot gevallen, en de
bewuste collega had een zeer goed gevoel bij het gebeurde.
Mijn interpretatie van het geheel achteraf en nu is dat tijdens
de training positieve gevoelens werden ontwikkeld en
gekoppeld aan die gebeurtenis van die training. In zijn gedrag
later tijdens die aanhouding kwamen deze gevoelens
spontaan en direct terug. Voor mij was de eyeopener dat
training super belangrijk is, doceer je het “verkeerde”, dan
worden er dus “foute” gevoelsneuronen ontwikkeld die tot
“fout” gedrag leiden in het dagelijkse werk. Hier heb ik een
theorie aan ontleend genaamd arousals. Train en zorg voor
positiviteit, train “op het randje” van je kunnen, train onder
condities van spanning en bedreiging, train veel, herhaal veel.
Alles onder wisselende omstandigheden en laat ervaren. En…
-ver-oordeel NIET.
Dit is een way of life voor me geworden, ik heb er dagelijks
profijt van en ik kan dit fantastisch iedere dag weer
gebruiken. In mijn werk, in mijn gezin, op de sportclub, overal.
En…. HET HELPT mij ENORM.
Controle krijgen is simpel, controle houden is vaak lastig. Ik
waarborg altijd mijn authenticiteit en daardoor houd ik
controle. Mijn verstand en emotie veroorzaken
controleverlies. Ik herken en erken dit en blijf hierdoor binnen
mijn grenzen. Ik kan me er snel in herpakken.”
6

-Introductie-
Mijn naam is Bas van Gils. Ik heb 40 jaar ervaring in coaching
van politiemedewerkers en sporters. Ik geef arousals
trainingen. De naam arousals training heb ik zelf bedacht. Ik
geef deze training aan een ieder, individueel of groep, iedere
sporter, individueel of team met het accent op de prestatie-
/topsport. Ik kijk samen met de persoon, sporter, groep of
team naar zijn of haar drijfveren, ambities en doelstellingen.
Zijn er in de uitvoering obstakels waar we tegenaan lopen?
Obstakels of belemmeringen welke deze doelstellingen
kunnen beinvloeden. Zullen we dit samen onderzoeken? Wat
voor eventuele obstakels kunnen we verwachten. Dit zou
zelfs te maken kunnen hebben met bijvoorbeeld: een verlieservaring,
een negatieve ervaring of zelfs een traumatische
ervaring uit het verleden. Aan genoemde ervaring (en) is
namelijk gevoel gekoppeld. Vaak een vervelend gevoel dat je
eigenlijk niet weer wilt ervaren. Maar ja…als het je overkomt
weet je het gelijk en het gebeurt altijd als je het niet wilt. Hoe
dat precies werkt in het brein, in het menselijk lichaam en
wat je eraan kunt doen wil ik, jullie lezers, uitleggen door
middel van dit boek. Eigenlijk wil ik het jullie eerst laten
ervaren en dan pas dit boek laten lezen. Maar nu doen het
andersom. Daar leer ik ook van. Ik ben namelijk ook nooit
uitgeleerd. Jij?
Want wist je dat je kunt leren om te gaan met dat bewuste
gevoel? Dat gevoel wat er ‘opeens’ is en wordt ervaren in de
verschillende oefeningen binnen arousals trainingen? Hoe?
7

Namelijk door de gevoelens bewust te herkennen binnen de
trainingen. Door deze in verschillende vergelijkbare situaties
toe te passen binnen de trainingen. Je zult na de trainingen
eerder in staat zijn om deze gevoelens te herkennen. Door de
herkenning en de verschillende aangeleerde ‘tools’ die je
krijgt aangereikt ben je zelf in staat de controle te houden. Dit
geeft jou, groep of team vertrouwen, je rekent af met de
eerder genoemde belemmering. In het kort: je bent de
situatie de baas, jij hebt controle en je kunt verder. Je kunt
verder op weg naar jouw ambities en doelstellingen, welke je
gaat halen. Samen kijken we naar: Wat heeft hij of zij nodig,
wat heeft de groep of het team nodig!
Dit is waarom ik, coach van politiemedewerkers, coach van
een ieder, individu, sporter, groep of team met een
hulpvraag, voor sta. Dit is waarom ik doe wat ik doe en
waarom ik dolgraag met deze mensen werk. Ik help mensen,
maar alleen als zij dat willen.
8

“Beste Bas,
Mijn eerste ontmoeting met jou en arousals was in de turnhal
van sportstad Heerenveen! Je enorme gedrevenheid bracht
mij ertoe om jouw ideeen ook te gaan gebruiken bij de
jeugdopleiding van sc Heerenveen.
De andere en heldere kijk van arousals op sport voetbal en
teamontwikkeling in het bijzonder gaf mij een extra
instrument om onze spelers nog beter voor te
bereiden op het leven als profvoetballer. Maar ook voor mijn
eigen ontwikkeling als coach en opleider is het goed geweest.
Ik denk ook dat onze mooie discussies
over de praktische invulling van mentale begeleiding in de
voetbalsport ons beide hebben geholpen..dank daarvoor...
Sportgroeten Jan de Jonge”
9

-Algemeen-
Over een man die voor zich uit staart:
“Een kind vraagt hem: Wat ben je aan het doen?
De man antwoordt: ik volg een gevecht in mijn hart tussen
liefde en angst.
Het kind vraagt: wie wint er?
De man zegt: Degene die ik het meeste voed”
Emoties kun je niet bewust oproepen: ze overkomen je. Het
kan zijn dat je niets voelt. Maar je kunt ook worden
overstroomd door gevoelens waarop je geen grip hebt. Dat
kan confronterend zijn, want heftige emoties maken
kwetsbaar. Toch kun je er niet voor vluchten. 'Gewoon
doorgaan' helpt (uiteindelijk) niet.Emoties beïnvloeden ons
hele denken en doen. Meestal heb je daar geen hinder van.
Maar als je wel met angsten en belemmeringen te maken
krijgt, op de weg naar de top van jouw kunnen, kun je er last
van hebben of krijgen. Je emoties werken door op je gedrag.
Omdat je zo weinig grip hebt op emoties, kun je je gedrag
niet altijd sturen. Je kan wel leren om te gaan met het gevoel
wat daarbij wordt ervaren binnen Arousals trainingen. Door
de ontstane gevoelens te herkennen, in andere vergelijkbare
situaties, zal je eerder in staat zijn om met deze gevoelens om
te gaan. In het begin is of kan het verwarrend zijn. Eerder
gezegd: Dat kan confronterend zijn, want je bent kwetsbaar
voor het gevoel. Het tegendeel blijkt waar: een nieuwe start,
weer een stap dichterbij jouw topprestatie. Blijf jezelf
prikkelen, je aanval blijkt je beste verdediging.
“ hij die zich het meest wegcijfert in het belang van club,
vereniging, team of programma, denkt het meest
aan….zichzelf “
10

“Ik wil vertellen over een kennis van mij genaamd Maurice.Hij
was 28 jaren oud toen hij solliciteerde naar de baan van zijn
leven. Eenmaal aangenomen, vol vertrouwen en in gedachten
opgenomen binnen een groep mensen kwam het
voorstellingsrondje. Hierin bevondt hij zich in een groep
mensenen was derhalve als laatste aan de beurt. Na zo’n 25
minuten was Maurice aan de beurt om zichzelf voor te stellen
aan de groep. Door het lange wachten en de eisen die
Maurice aan zichzelf stelt in het dagelijks leven vereiste dat
zijn tol op dat moment. Maurice had zoveel spanning in zijn
lijf opgebouwd dat hij helemaal niet meer uit zijn woorden
kwam. Hij wist niet wat hem overkwam ondanks dat hij
geholpen werd door mensen uit zijn eigen groep. Maurice had
gefaald op zijn eerste dag voor een heel publiek. Een
negatieve ervaring. Hartslag 200!!! Dit wil ik nooit meer, had
hij zich voorgenomen. Helaas lukte dat hem……. niet.”
Ik ben aangesloten bij Maurice. Gemotiveerd, intrinsiek
gemotiveerd om samen stappen te maken. Ik sluit aan bij zijn
leven. Ik luister, soms in stilte, maar ik maak ook stappen met
Maurice door hem mee te nemen, ik maak het hem moeilijk
en geef hem handvatten. Eigenlijk neemt hij mij mee in zijn
leven. Ik laat hem de oplossing zoeken van hetgeen waar hij
tegenaan ‘figuurlijk’ tegen aan loopt. Soms letterlijk, maar hij
lost ze op. Vergelijkbare situaties als toen die ontzettend
moeilijk waren voor hem. Maar Maurice weet: ik ben niet
alleen, tot het moment van zelfredzaamheid. En ik weet dat ik
er bij mag zijn. In dat moment van vertrouwen. Vertrouwen in
je toekomst. Vertrouwen in hetgeen je wel en niet doet. Jouw
succesmomenten, Moet je kijken wat je hebt bereikt voor een
heel publiek! Onze successmomenten. Oh nee, ik kijk van een
afstand naar het hoogste podium van waar je nu staat op dit
moment. Ik ervaar ook het gevoel van succes. Mijn gevoel.
11

-Wat betekent arousal eigenlijk?-
Arousal is de activatietoestand van het centrale en autonome
zenuwstelsel. De activatie van het centrale zenuwstelsel,
voornamelijk de hersenfuncties, houdt verband met de graad
van mentale alertheid of bewustzijn. Arousal is dus de
toestand waarin de zintuigen van iemand open staan voor
invloeden van buitenaf. Er wordt vaak een globaal
onderscheid gemaakt tussen lage, gemiddelde en hoge
arousalniveaus.
12

Een laag arousalniveau is geassocieerd met slaperigheid en
onoplettendheid. Een gemiddeld arousalniveau met een
ontspannen waaktoestand. En een hoog arousalniveau met
toestanden zoals stress, angst en opwinding. Bepaalde
veranderingen in arousalniveau, zoals de veranderingen in
arousal die optreden tijdens de slaap-waakcyclus,
ontwikkelen zich langzaam en gaan gepaard met geleidelijke
veranderingen in hersenactiviteit. Daarnaast zijn er ook
veranderingen in arousal die heel snel optreden, bijvoorbeeld
als je schrikt van een onverwacht hard geluid of een peptalk.
Deze gaan gepaard met acute en vaak kortdurende
veranderingen in hersenactiviteit.
Wat houdt arousals training eigenlijk in?
Arousals trainingen zijn gericht op het verminderen,
uitbannen van negatieve gevoelsneuronen door
ervaringsgericht trainen. Gewoon trainen om vaardiger te
worden of trainen buiten je comfortzone en nog beter
worden. Of trainingen gekoppeld aan een gebeurtenis,
incident, persoon, omgeving of zingevingsvraag. Door de
arousals trainingen worden de negatieve gevoelsneuronen
losgekoppeld van de eerder opgedane ververvelende ervaring
en vervangen door positieve succesneuronen. (zogenaamd
succesbeleving(en)
13

-Ervaringen, herinneringen en gevoelens: hoe werkt dat?-
Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat je
herinneringen worden opgebouwd uit zogenoemde ‘mentale
plaatjes’, bestaande uit geuren, kleuren, vormen, smaken,
woorden, geluiden, enzovoort en de hierbij behorende
lichamelijke sensaties. Deze mentale plaatjes worden niet in
hun totaliteit op één plek in je brein opgeslagen, maar in
losse stukjes, fragmenten, die op verschillende plaatsen in de
hersenen worden vastgehouden door hersencellen met een
specifieke taak. Elk zintuig (zien, horen, voelen, geur, smaak)
heeft zijn eigen gebied in je brein waar het waarneemt en
opslaat. Elk van deze gebieden heeft miljoenen neuronen
(breincellen). Iedere individuele cel heeft een specifieke taak.
Zo weten we dat er neuronen zijn die alleen kleuren opslaan,
neuronen die alleen vormen opslaan, anderen beweging, etc.
Als meerdere neuronen tegelijkertijd actief worden, dan
creëren ze herinneringsfragmenten. Als meerdere
fragmenten actief worden, creëren ze de gehele herinnering
van de gebeurtenis.Elk gedeelte van het brein heeft een
specifieke taak. Iedere neuroon kan slechts één specifiek
soort van informatie opslaan
14

Denken,
bewegen, praten,
oordeelsvorming,
gedrag (emotie),
geheugen
Weten verschil rechts
en links, gevoel, lezen,
ruimtelijk inzicht
Verwerken
visuele
informatie
Begrijpen
taal,
gedrag,
geheugen,
gehoor
Balans,
coördinatie,
fijne
spiercontrole
.
HERSENSTAM
Hartslag, ademen,
Bloeddruk, slikken,
spijsvertering,
lichaamstemperatuur,
waakzaamheid, slaap
15

-Je bewustzijn wordt bepaald door je verleden-
Als het onderbewuste proces van registreren en opslaan goed
verloopt, dan zijn al die fragmenten door een soort code met
elkaar verbonden tot een herinnering, een zogenoemde
‘cluster’. Wanneer je je iets herinnert, dan stelt je bewustzijn
uit alle fragmenten die deel uitmaken van dat cluster
opnieuw een plaatje samen. Je weet dan weer waar iets heeft
plaatsgevonden, hoort weer de klank van de muziek of de
stemmen van toen, ruikt weer dezelfde geur en ondergaat
opnieuw dezelfde lichamelijke en emotionele
gewaarwordingen. Op deze manier reconstrueert je brein
voortdurend je herinneringen. Al deze herinneringen zijn in je
hersencellen opgeslagen. Bij alles wat je in het dagelijkse
leven via je zintuigen waarneemt, worden deze
herinneringen, oftewel clusters, gebruikt als
vergelijkingsmateriaal. Heb je je wel eens afgevraagd hoe het
komt dat je bij het zien van iets, bijvoorbeeld iets eenvoudigs
als een citroen, deze niet alleen herkent als een citroen, maar
dat je ook weet dat deze eetbaar is, wat de smaak ervan is en
dat je de citroen eerst moet pellen voordat je het kunt eten?
Dit lijkt allemaal zo gewoon en automatisch, maar om dit te
kunnen moet je onderbewuste brein een groot aantal
vergelijkingen maken tussen een huidige waarneming en alles
wat er ooit in het verleden over dat onderwerp reeds is
opgeslagen in je hersencellen. Je bewustzijn van het heden
(dat wat je nu begrijpt) wordt op deze wijze volledig bepaald
door deze soortgelijke opgeslagen gegevens uit jouw
verleden. Dit is namelijk het enige vergelijkingsmateriaal dat
voor jou beschikbaar is. In dit vergelijkingsproces verwerkt
het onderbewuste deel van het brein gemiddeld ongeveer
een miljoen keer zoveel gegevens als er ooit wordt
doorgezonden naar het bewuste deel van het brein.
16

“ Wagenberg, 1962, ik ben 5 jaar en speel zoals vaak op het
boerenerf van onze buren, dit keer samen met Helma van
Bragt, dochter van de autorijschoolhouder uit ons mooie
Brabantse dorpje.
Al spelend spring ik over een hoopje zand midden op het erf
en beland in een zgn beerput, een mestsilo ingegraven in de
grond van 3 meter diep. Ik weet alles nog exact tot het
moment van de sprong. Een uur later liep ik daar weer
spelend rond.
Jaren later realiseer ik me dat de dood naderbij was dan het
leven, direct na die sprong. Omdat Helma mij direct miste
konden Piet en Frans van Gils, toevallig ook van Gils, blijken
mij gelukkig uit die put trekken. Ze hebben mij letterlijk gevist
aan mijn haren. Piet belandde languit tot over zijn oren in de
drek terwijl Frans zijn benen vasthield. Was dit geluk? De
samenloop van omstandigheden, de vermissing,
aanwezigheid beide mannen en doortastend optreden van
deze 2 zorgden ervoor dat Basje “op het droge” kwam.
Dit was voor mij geen geluk, dit moest zo zijn. Wie kan er
anders zo’n scenario bedenken? Het was “mijn” tijd nog niet.
Het was eerder een waarschuwing van mijn interne systeem.
Deze gebeurtenis heeft zijn sporen zeer diep nagelaten in mijn
verdere leven. Aan het gebeurde hing nooit een negatief
gevoel. Iedereen, mijn moeder voorop, was blij. Het werd niet
opgeblazen, het was gebeurd, goed afgelopen. Dus verder.
Aan die gebeurtenis kleven voor mij alleen maar positieve
gevoelens en als ik eraan terugdenk verschijnt een lach op
mijn gezicht.
17

Deze gebeurtenis heeft me in mijn ontwikkeling enorm
geholpen tot wie ik nu ben. Verlies van controle kan me gek
maken en zeer onzeker bovendien. Toen, in 1962, was ik de
controle volledig kwijt, en dat gevoel van toen kan me nog
doen bibberen. In het verdere verloop van mijn leven heb ik
die “diep put” nooit meer gekend. Ik ben wel eens in een sloot
beland of mijn been gebroken bij een actie op voetbalveld.
Van de trap gevallen met een gebroken pols tot gevolg. Een
klap gekregen van een bouwkraan tijden de bouw van een
huis in Ameide. Nog wel enkele incidentjes, maar nooit meer
de bodem van de put.
Afgelopen voorjaar begon ik meer en meer te bagatelliseren,
oorzaak hiervan was dat ik mijn aandacht niet goed verdeelde
tussen de andere prioriteiten in mijn leven: Ik, thuis, werk en
hobby. Alle aandacht werd op 1 thema gericht met de burnout
als gevolg. In die periode van opgebrand zijn herkende ik
wel iets van gevoel van 1962, nl controleverlies.
Het overkwam me, en…ik voel me nu sterker dan ooit.”
18

-Waarom nu juist dat vervelende gevoel op dat moment?
Soms gaat er iets mis in het onderbewuste verwerkings- en
opslagproces van de fragmenten van een gebeurtenis.
Heb je zelf ooit wel eens een ongeluk gehad of een andere
extreem vervelende ervaring meegemaakt? Zo’n moment
waarop je het gevoel hebt dat je wereld instort of dat de
bodem onder je voeten wegzinkt. Kun je je dan nog elk detail
van die ervaring herinneren?
Als je extreem angstig bent, lukt het je brein niet meer om de
juiste verbindingen te maken tussen de verschillende
fragmenten. Je slaat een ervaring dan niet goed op. Je kunt
het gewoonweg niet meer herinneren. Er liggen dan ‘losse’,
onjuist gecodeerde fragmenten verspreid in je brein die je
later niet als vanzelf tot een complete herinnering kunt
samenstellen. Helaas zijn al die fragmenten op zich wel
verbonden met het deel van je brein dat verantwoordelijk is
voor het opslaan en veroorzaken van fysieke reacties
(fysiologie) en emoties. Niet zomaar willekeurige emoties en
fysieke reacties, maar exact die welke behoren bij de op dat
moment opgeslagen gegevens. Dat is er de reden voor dat
iets eenvoudigs als een geur, kleur, voorwerp,
gelaatsuitdrukking, geluid, woordkeus, etc. je op
‘mysterieuze’ wijze een negatief, angstig, onbehaaglijk of
ander vervelend gevoel kan geven. Je herkent het gevoel wel
maar begrijpt totaal niet waarom je dat gevoel nu op dit
moment ervaart. Dit kan gaan om een versnelde hartslag,
trillen, zweten, maagpijn, druk op je borst, nekpijn of welke
andere fysieke reactie dan ook.
19

-Dat vervelende gevoel..waar komt dat eigenlijk vandaan?-
Het kan ook gebeuren dat je plotseling angstig of boos wordt
in een bepaalde situatie zonder dat daar een duidelijk
aanwijsbare aanleiding voor bestaat. Als voorbeeld
hulpverleners, de zogenaamde hoog risicoberoepen, worden
voortdurend met onbegrijpelijk gedrag en onlogische
reactiepatronen van mensen geconfronteerd. Sommigen
proberen, meestal tevergeefs, het opstandige dwarse gedrag
van deze mensen te begrijpen, terwijl anderen uit
zelfbescherming in de autoritaire rol duiken.Toch ontstaan
deze harmonie verstorende gedragspatronen en wederzijdse
negatieve reacties niet zonder oorzaak. In de situatie van nu
komen dan zintuiglijke details voor die in hun brein direct
geassocieerd worden met angst of woede afkomstig uit een
negatieve ervaring in hun verleden met overeenkomstige
zintuiglijke details.
Er is dan een zogenaamd ‘ bad cluster’ aan het werk – dat wil
zeggen: vergelijkingsmateriaal waarvan tijdens het opslaan
geen juiste ‘code’ is gemaakt en die onbehaaglijke of
onbestemde gevoelens oproept zonder dat je weet waarom.
Bad clusters worden dus gevormd tijdens negatieve
ervaringen of emotionele trauma’s die ooit in je leven hebben
plaats gevonden. Enkele voorbeelden van ‘ bad cluster’
kunnen zijn fysiek geweld, vernedering, afwijzing, marteling,
ongeval , uitbarsting van ouder(s) of zelfs het ontvangen van
een vervelend bericht.
20

“Jaguar, the ard of performance
Zondag Lelystad, Bas:
Als bijrijder zit ik in een Jaguar van 560 PK , De bestuurder
scheurt volle bak, 3 sec 1e bocht, remmen, bocht en gas erop.
Ik ben compleet in de war, waar ben ik?
Wie is die klootzak naast me, hoe durft ie?
Dan even stukje rustig en ik kijk links naast me, hij glimlacht,
en zit heel relaxed. Ik voel ontspanning, kijk nu om me heen, ik
zie alles, de compacte auto, hoor de bak brommen, ruik
banden die rubber afgeven, proef eigenlijk niks maar.....voel
gemak. De volgende 30 en laatste seconden van de rit zijn
prachtig, een grote eruptie.
Ik verbaas me over de G-krachten, vooral accelereren en
afstoppen, wat een beest van een auto, mijn zintuigen staan
maximaal open, genieten. Wat is er gebeurd? Ik was 5 tellen
Out of control. Wat zag en voelde ik toen? Een arousd man,
hij beschikt over mijn lot, vertrouwd. En toen verder? Niks
staat succes nu meer in de weg. En....ik overwon en won.
Wederom een bewijs van beproefd arousd zijn, deze ervaring
neemt niemand me af, wat schakel ik snel dacht ik nog, wie is
meer arousd als ik? Niemand.
Daarna aan een bakkie capu met Maurice, hij kent mij als
geen ander. We gebruiken de ritten in de JAG als middel om
onze toekomst vorm te geven. Grote verandering hangt in de
lucht, dat voelen we. Grote veranderingen in ons leven, nog
meer mensen kunnen helpen, ontwikkeling trainerschap,
loopbaanverandering….het gaat lukken. Dat is hetgeen we
voelen”
21

-Zullen we eens kijken hoe dit eigenlijk in werkelijkheid
werkt?-
Tijdens een ervaring die jij als dermate bedreigend of pijnlijk
ervaart dat je het gevoel hebt alle controle te verliezen,
gebeurt er iets vreemds in je hersenen. Op dergelijke
momenten ontstaat er een soort kortsluiting in je brein. Door
deze kortsluiting worden de zintuiglijk waargenomen
gegevens van zo’n bedreigend moment op een verkeerde
wijze opgeslagen, waardoor ze later onbereikbaar zijn voor je
bewustzijn. Op een moment van emotioneel en rationeel
controleverlies ontstaat er een bad cluster, een verzameling
gegevens die je je later niet meer bewust kunt herinneren.
Maar zo’n extreem bedreigende of angstige gebeurtenis zou
toch in je geest ‘gebrand’ moeten zijn! Je zou je toch elk
detail moeten kunnen herinneren! Vreemd genoeg is dat niet
het geval. Denk maar eens aan een traumatische gebeurtenis
uit je eigen leven. Vraag je vervolgens eens af hoeveel details,
zoals vormen, kleuren, geuren, smaken of hoe iets aanvoelde,
je je nog bewust kunt herinneren. In sommige gevallen ben je
zelfs een hele ervaring of periode uit je leven kwijt uit je
bewuste herinnering. Hoe vaak hoor je mensen niet na een
extreem bedreigende gebeurtenis zeggen: ‘Hoe ik eruit ben
gekomen of wat ik precies heb gedaan weet ik niet meer,
maar ik heb het wel gered’? Deze ‘vergeten’ gegevens zijn
echter wel degelijk gedetailleerd opgeslagen, als het ware
‘ingebrand’ in je hersencellen. Waarom kunnen we ze ons
dan later niet meer herinneren? Omdat ze onjuist
geanalyseerd en zonder de correcte code zijn opgeslagen. Het
bewuste deel van je brein kan ze later bij gebrek aan de juiste
codes niet meer in de ‘index’ terugvinden.
22

Een voorbeeld
Hoe werkt dit nu in de praktijk? De baliemedewerker van de
sigarenwinkel wordt het slachtoffer wordt van een
gewapende overval. Dat dit voor hem een extreme
beangstigende ervaring is behoeft niet te worden uitgelegd.
Hoe reageert zijn lichaam hier nu op? hij zal onder andere
meer adrenaline en cortisol (stresshormoon) aanmaken.
Zijn lichaam reageert o.a. met de volgende symptomen:
• Zijn hart bonkt
• Heel vervelend gevoel in de buik, omdat ingewanden
krimpen
• Hij gaat zweten
• Hij gevoel van het krijgen van weke knieën
• Hij heeft het gevoel dat hij flauwvalt
•
Je kunt dus niet zeggen dat dit moment geen indruk op hem
heeft maakt. Het maakt wellicht meer indruk dan alle andere
dingen die hij ooit heeft meegemaakt in zijn leven. Kan hij
zich dit voorval later herinneren? In de meeste gevallen zal hij
je vertellen dat hij dit nooit meer zal vergeten zolang hij leeft.
Kan hij zich echter elk detail bewust herinneren? Meestal
niet! Hij weet heel goed dat hij overvallen is en dat hij op dat
moment doodsbenauwd was. Vraag hem echter niet of de
overvaller een muts of een pet op had, of welke kleur zijn
broek, jas of haar had, of wat voor soort pistool hij gebruikte.
Dit soort details kan hij zich niet herinneren. Heeft hij die dan
niet opgeslagen? Jazeker wel! Het voorval was veel te
belangrijk. Elk detail ervan is opgeslagen. Hoe komt het dan
dat hij zich die details niet kan herinneren? Omdat hij die
details door zijn extreme angst onvolledig geanalyseerd en
onjuist gecodeerd heeft opgeslagen in een bad cluster.
23

Vele jaren later
Tien jaar later staat deze jongen, nu een volwassen man, voor
een groep mensen. Hij spreekt deze mensen toe. Plotseling
voelt hij zich heel beroerd.
• Zijn hart bonkt
• Heel vervelend gevoel in de buik, omdat ingewanden
krimpen
• Hij gaat zweten
• Hij gevoel van het krijgen van weke knieën
• Hij heeft het gevoel dat hij flauwvalt
Hij snapt er niets van! Hij zal een oorzaak zoeken:
‘Wellicht ligt het aan hetgeen ik net gedronken heb of
misschien ligt het aan het eten. Misschien is het hier te warm
of is er te weinig zuurstof in de zaal.’ De werkelijke reden
voor zijn klachten is echter de fysiologie (lichamelijke
reacties) van het inmiddels geactiveerde bad cluster van tien
jaar geleden.
Hoe werkt dit nu? …..
24

“Najaar 2011, Zondagochtend om 9.30 uur ontmoet ik op de
golfbaan on Marssum 3 jonge talentvolle kaatsers, Pieter van
Althuis, Hans Wassenaar en Michel vd Veen.
Zij kaatsten al geruime tijd samen en... succes bleef uit.
Die dag was de hoofdklasse-partij in Marssum waaraan ze
meededen. Mijn eerste vraag was; "Wat vrezen jullie
vandaag" Eensgezind antwoordden ze dat ze bang waren om
die dag te verliezen. Ik vroeg hen: “wat kunnen jullie
verliezen?" De wedstrijd, hoorde ik ze zeggen.
“Dat we verliezen, Bas”.
Mannen, jullie kunnen NIET verliezen, vertelde ik hen.
Ze konden hooguit niet winnen. Verliezen is iets wat je hebt,
maar het vervolgens kwijtraakt. Ik vertelde het drietal: “En?
Jullie hebben nu niets, dus wat valt er dan te verliezen? Het
enige wat mogelijk is dat betreft winnen of niet winnen. Je
zou als voorbeeld alleen je kaatshandschoen kunnen
verliezen, of zo”
Niet per toeval behaalden Pieter, Hans en Michel die dag de
halve finale die maar net niet werd gewonnen. Hans verloor
die dag zijn kaatshandschoen”
25

-Ons onderbewuste kan niet redeneren en niet voelen-
Je zou nu kunnen zeggen: ‘Maar deze twee situaties zijn toch
totaal verschillend? Die vriendelijk lachende mensen vormen
toch geen enkele bedreiging voor hem? Je kunt deze situatie
toch niet vergelijken met de overval die hij tien jaar geleden
heeft meegemaakt?’ Dat is allemaal correct en ogenschijnlijk
juist geredeneerd. Het vervelende is echter dat ons
onderbewustzijn, in tegenstelling tot ons bewustzijn, niet
redeneert. Het onderbewuste vergelijkt en analyseert slechts,
zonder daarbij ook maar iets te voelen of te beredeneren.
Ons onderbewuste werkt net zo wetmatig als een computer.
De kleuren en vormen die de man in ons voorbeeld ziet,
activeren neuronen met een specifieke taak en daarmee ook
het aldaar opgeslagen vergelijkingsmateriaal.
Helaas liggen in exact dezelfde hersencellen ook de bad
cluster-gegevens opgeslagen. Met de actief geworden bad
cluster-gegevens worden ook de daaraan gekoppelde
emoties die destijds aan de bad cluster gekoppeld zijn –
uitgevoerd. Met als resultaat dat de man zich plotseling
onwel voelt in het eerdergenoemde voorbeeld.
Elke neuroon in ons brein heeft een specifieke taak
Zoals eerder vermeld heeft elke neuron (hersencel) in je brein
zijn eigen specifieke taak. Een neuron slaat niet een hele
gebeurtenis op, maar slechts één specifiek detail van een
gebeurtenis.
26

Een neuroon slaat bijvoorbeeld slechts één specifieke kleur
op of één soort geur, vorm, beweging, smaak, enzovoort. Dit
betekent dus dat er bijvoorbeeld slechts één neuroon (of
combinatie van neuronen) in staat is om de kleur rood op te
slaan. Of de kleur nu in een pet, deur, blouse, auto, broek,
enzovoort zit, doet daarbij niet ter zake.
Zodra deze specifieke kleur rood door je ogen wordt
waargenomen, worden de neuronen in je hersenen waar
deze kleur ligt opgeslagen automatisch geactiveerd.
Via een code, die in andere cellen in je hersenen wordt
opgeslagen, worden dan de verschillende
neuronencombinaties tot één herinnering samengevoegd.
Normaal gesproken bestaat dit geactiveerde
vergelijkingsmateriaal uit een groot aantal clusters (juist
gecodeerde herinneringen), maar helaas zit daar soms ook
een bad cluster tussen!
27

Wat is nu dan de oorzaak?
In ons voorbeeld zijn door de huidige waarnemingen van het
groepje mensen wellicht honderden (juist gecodeerde)
clusters in het brein van de man (baliemedewerker van
voorheen) geactiveerd als vergelijkingsmateriaal. Daartussen
zit helaas ook de bad cluster van tien jaar geleden. Waarom?
Omdat er voldoende overeenkomst in losse gegevens bestaat
tussen de overval en de huidige situatie (spreken voor een
groep mensen) Kijk maar eens naar de overeenkomsten:
Huidige situatie
• In de groep mensen waarvoor wordt gesproken staat
een vrouw met een rode jurk
• Paarse gordijnen in de sprekerszaal
• Blauwe blouse en jas
• Zwarte microfoon (op haar gericht)
Bad cluster situatie
• Rode jas van de overvaller
• Paarse pet overvaller
• Blauwe broek van de baliemedewerker
• Zwart pistool (op haar gericht)
28

Zij solliciteert naar baan behoud op zelfde functie. Ze wordt
het niet, Ondanks dat haar chef in de selectiecommissie zit
meldt ze zich ziek.
“De organisatie is ziek. Een vastgesteld ziektebeeld vraagt om
maatregelen. Of je herstelt met ingrepen of via
wetenschappelijk onderzoek ga je de oorzaak opzoeken. Ik
stel vast dat de ingreep, lees medicatie geen effect heeft, ergo
de intensiteit van de kwaal neemt toe. De dosis toegediende
medicatie is verkeerd, teveel leidt tot overspannenheid, te
weinig tot berusting. Men is niet in staat de juiste dosering
toe te passen. De patiënt blijft ziek en word nog zieker. De pijn
word zo hevig dat het ondraagbaar word, er rest slechts 1
optie: amputatie. Dit is zeer ingrijpend, je snijd gewoon een
dood deel weg. Dat dode deel vecht voor behoud, dood is
namelijk het laatste. Dus in het lichaam is veel strijd. Toch
gaat het dode deel eraf, de napijnen zijn hevig, fantoom
heerst. Met de jaren slijt die pijn, uiteindelijk leeft het bedrijf
verder. Het niet bestrijden van de ziekte is dodelijk voor allen.
De ziekte zit in de mens, in de niet-onvoorwaardelijke
houding. Normaal is wat we allemaal algemeen
maatschappelijk aanvaardbaar vinden. Pleisters plakken
werken nooit, het lichaam moet van binnen uit reinigen. En de
complexiteit gebiedt te zeggen dat het rottingsproces zover
gevorderd is dat herstel niet mogelijk is. We moeten er mee
leven, tot de dood erop volgt. Dus, ik kies voor mezelf, help
waar ik kan en heb met mezelf afgesproken dat alleen ik tel.
Ik wil wel leven. Het bedrijf waar ik werk betreft de
organisatie”
Wat is de oplosssing: De onderste steen boven?
29

-Zo kan je dus ziek warden-
Stel nu dat de bad cluster voor het eerst actief is geworden
op zijn werk. De ervaring van het onwel-voelen door deze
activering (spreken voor een groep mensen) is nu opgeslagen
in haar onderbewuste brein. Naast dat onaangename gevoel
worden echter nu ook de overige zintuiglijke gegevens
opgeslagen, zoals alle voorwerpen, kleuren, vormen,
enzovoort van de ruimte waarin dit plaatsvond. Komt ze de
volgende dag die ruimte opnieuw binnen, dan zal haar brein,
op basis van de gelijkheid van gegevens, de ervaring van
gisteren ongetwijfeld activeren als vergelijkingsmateriaal.
Gaat ze nu ook nog nadenken over wat er gisteren gebeurde,
dan wordt deze herinnering ook nog eens geïntensiveerd.
Komt er nu ook toevallig nog een collega binnen die dezelfde
kleur kleding draagt als de kleuren in de bad cluster, dan zal
het onaangename gevoel opnieuw toeslaan. Nu kun je met
zekerheid aannemen dat ze zich de daaropvolgende dag dat
ze daar weer binnenkomt opnieuw onwel gaat voelen. (Het
brein volgt hierin precies hetzelfde patroon als bij het
ontwikkelen van een fobie). Blijven deze
herinneringsmomenten voortdurend in haar omgeving
aanwezig, dan zal haar fysiologie blijvend verstoord zijn, met
als uiteindelijke gevolg: psychische en psychosomatische
klachten.
30

“Een op de drie profvoetballers kampt met
depressies. Depressie komt relatief vaak voor bij
profvoetballers. Uit onderzoek is gebleken dat meer dan een
derde last heeft van mentale problemen, vooral als zij kampen
met een ernstige blessure. De cijfers wijzen uit dat
profvoetballers vaker depressief zijn dan een gemiddelde
burger. In Nederland bijvoorbeeld komt depressie voor bij 17
procent van de bevolking.
Door: Redactie 6 oktober 2015, 14:10 - Bron: ANP
Het is een bekend fenomeen dat persoonsverheerlijking
zelden leidt tot gelukkige mensen Bram Bakker Het is al jaren
bekend dat topsport mentaal ongezond is, maar een op de
drie profvoetballers klinkt psychiater Bram Bakker, die niet
betrokken was bij het onderzoek, als 'de hoogst mogelijke
schatting'. 'Als je het mij zou vragen zou ik eerder zegen een
op de vier of vijf', zeg Bakker. 'Maar profvoetbal is
waarschijnlijk de meest ongezonde sport van allemaal. Dat
komt voor een groot deel door het geld en de aandacht die
ermee gepaard gaat. Het is een bekend fenomeen dat
persoonsverheerlijking zelden leidt tot gelukkige
mensen.' Het onderzoek is uitgevoerd door de
wereldspelersvakbond Fifpro onder leiding van de
wetenschappers Vincent Gouttebarge en Gino Kerkhoffs, die
zijn verbonden aan het AMC in Amsterdam. De bevindingen
wijzen volgens hen uit dat de problemen ernstiger zijn dan
gedacht. De onderzoeksleider, zelf een oud-voetbalprof, hoopt
dat de clubs meer aandacht gaan besteden aan het probleem.
'De medische staf van een club moet zich meer bewust zijn
van de mentale crisis waarin een speler kan komen na een
operatie. Snelle onderkenning en snelle behandeling
bevorderen een gezonde rentree en voorkomen ernstige
31

mentale problemen op de lange termijn.'
In totaal 826 profs en oud-profs zijn onderzocht, afkomstig uit
België, Chili, Finland, Frankrijk, Japan, Noorwegen, Paraguay,
Peru, Spanje, Zweden en Zwitserland. Van de 607 profs die
nog actief zijn, heeft 38 procent wel eens last gehad van
depressieve verschijnselen. Van de 219 oud-profs ligt dat
percentage op 35 procent.
Uit de studie komt naar voren dat spelers die drie of meer
zware blessures moesten doorstaan in hun carrière, vier keer
zoveel psychische problemen rapporteerden. De symptomen
varieerden van sombere buien en angsten tot slaap- en
alcoholproblemen. Onderzoek naar mentale welzijn Stefan
Groothuis Stefan Groothuis © ANP In een videoboodschap,
waarin het onderzoek wordt aangekondigd, worden de
Nederlands topsporters uitgenodigd om mee te werken aan
een onderzoek naar hun mentale welzijn. Ze kunnen drie
vragenlijsten elektronisch invullen. 'Mentaal welzijn is van
cruciaal belang, maar wordt vaak nog onderschat', zegt
waterpoloster Mieke Cabout in de boodschap. Cabout zit in
de Atletencommissie van NOC*NSF. De commissie heeft
samen met de sportkoepel en het Academisch Medisch
Centrum in Amsterdam het initiatief genomen het mentale
welzijn van huidige en voormalige olympische topsporters te
onderzoeken. 'Met dit onderzoek kunnen wij het
topsportklimaat op het mentale vlak verbeteren.' Schaatser
Stefan Groothuis speelt een belangrijke rol in het onderzoek.
De olympisch kampioen op de 1000 meter vertelt in de
videoboodschap over zijn depressie in 2011. 'Door hier nadien
open over te zijn kon ik me vrijer bewegen en zowel privé als
sportief kreeg ik alles weer op de rit. Met gelukkig twee
gezonde kinderen én olympisch goud.”
32

-Angst voor je eigen verleden kan je grootste vijand worden-
Bijna elk mens wil zijn of haar gezondheid, levensstijl en
levensgeluk wel verbeteren. Zou dit door een pilletje of een
drankje te bereiken zijn, dan staan mensen in de rij om deze
in ontvangst te nemen. Moet je daarvoor echter de
confrontatie met jezelf aangaan, dan blijken maar weinig
mensen die moed te bezitten. Niets lijkt zo beangstigend als
de confrontatie met jezelf en je eigen verleden. Alhoewel het
in het begin wellicht beangstigend lijkt, is het uiteindelijke
effect niet beangstigend maar juist enorm bevrijdend en een
schitterende verrijking van ons mens-zijn. Zodra je volledig
begrijpt hoe je onderbewustzijn je gezondheid, gedrag en
welzijn bepaalt en welke rol bad clusters hierin spelen,
verandert alles. Je gaat dan beseffen dat het veel
beangstigender is om niet naar je verleden te kijken dan wel.
Het in je brein laten zitten van deze gevaarlijke stoorzenders
met hun verwoestende fysiologische lading is veel
beangstigender dan er de confrontatie mee aan te gaan. Als
je ze laat zitten, dan zullen ze met zekerheid je levensvreugde
en gezondheid ondermijnen.
33

Heb ik al vertelt: DAT JE GOED bezig bent? Ik vind dat je
GOED bezig bent met het project / jou heden en toekomst!
“Bas: Aja, wat is goed he? Kan mij niet zo veel bekommeren
om wat anderen zeggen, iedereen heeft altijd wel wat aan te
merken, en dat is vanuit de arousalsgedachte nog te
begrijpen ook. Als een mens lovend is over een ander voelt die
"normale" mens dat als een bedreiging jegens zichzelf. En dat
wil een mens niet, niemand wil dreiging, dreiging voel je
onder in je brein, onder je denkenzijn, dus in je dieren- en
reptielenbrein. Van je afbijten en overleven, je kent dat, dat
willen we niet. En.....ik wil dat juist wel, daar ligt mijn groei.
Dreiging vind ook ik niet leuk, en alleen door toe te geven aan
ongemakkelijk gevoel, aan irritatie, aan eigenlijk een omissie
in jezelf, realiseer je jezelf dat alleen jij, ik dus, dat kan
voorkomen. Echter als ik alles daarmee kan voorkomen, echt
alles ben ik geen mens meer, ben ik een übermensch. Iemand
heeft dat ooit geprobeerd en...niet gelukt. Dat gaat ook niet,
nooit gebeuren, althans dat maken wij niet mee. Dus wat ik
doe is niet normaal, en al zeker geen algemeen geldende
norm. Toch ben ik blij dat ik niet normaal ben, juist daardoor
leef ik. En "goed bezig zijn" zeggen over een ander zegt nog
meer over jezelf, nl het verlangen in je dat respect echt
bestaat. Respectvol kunnen zijn jegens een ander betekent
dat jij zelf alle respect verdient. En dat is alweer een
vergelijking die niet op gaat. Want respectvol uitspreken is
compleet anders dan respectvol zijn. De grap is dat wat
hierboven beschreven staat vooral geldt voor. .........J O U W
en bedankt voor je vriendschap. Deze helpt mij enorm om
"niet" normaal te zijn”
ZO HE! Die is gaaf. Thanks
Daar heb ik niet van terug....
34

-Arousd zijn en voelen is trainbaar-
Concreet
• Stap 1:
Negatieve gevoelsneuronen loskoppelen van gebeurtenissen
of gedrag.
• Stap 2:
De gevoelsneuronen koppelen aan positieve gevoelens.
Algemeen: gevoelsneuronen zweven in het brein, en als deze
positief geladen zijn zullen die aan vrijwel al het gedrag
gekoppeld worden, hierdoor ontstaat gevoel van arousd die
de sporter snel kan oproepen, en daardoor ligt succes voor
het oprapen. Om de kracht van de zogenaamde bad cluster
onschadelijk te kunnen maken moet je wel eerst in staat zijn
de bad cluster te onderkennen en te lokaliseren. Je zal leren
herkennen dat dit mechanisme steeds actief wordt wanneer
je een onaangename of ongewenste emotie voelt opkomen.
Tijdens een Arousal training haal je zintuiglijke details naar
boven die ooit onjuist gecodeerd en verkeerd zijn
opgeborgen in je onderbewuste database. Het meest
belangrijke wat je daarbij doet, is de verwoestende
emotionele (fysiologische) lading verwijderen die aan deze
details gekoppeld is. Je elimineert dus de negatieve emotie
die aan de bad cluster hangt en niet de feitelijke inhoud van
de bad cluster. Het enige deel van je brein dat in staat is deze
transformatie uit te voeren is dat deel waar je gevoelens
geregistreerd worden, namelijk je bewustzijn. Daarom is het
bewust herinneren van de inhoud van een bad cluster de
enige weg om deze permanent van zijn gezondheid- en
gedragsverstorende kracht te ontdoen en deze kracht te
transformeren in positieve en gezonde energie.
35

Arousal training:
Je traint en leert bewust de/een vaardigheid(en)
• Van een ervaring (opdoen) leer je, bewust en
onbewust
• Een toepassing van de vaardigheid vindt
onbewust plaats bij een ervaring onder
conditie’s van spanning en/of dreiging.
• het individu in staat van opperste ongemak
brengen waardoor optimaal - slecht- gevoel
herkent word door sporter of deelnemer
Dit gevoel omkeren in positief gevoel door succeservaringen.
Ieder individu verbetert zijn arousalnivo door
complementaire training
36

5.
uitproberen
nieuwe situatie
4.
Oplossing
zoeken
1.
mijn
(trainings)
ervaring
2.
wat ervaar ik op
dit moment?
3.
bewustwording
37

1. Mijn ervaring
Wat wil ik bereiken, waar wil ik op letten, wat wil ik
uit proberen?
2. Wat ervaar ik op dit moment?
Wat gebeurd er nu concreet? wat wil ik, wat doe
(gedachte(n), gevoel, …) ik?
3. Bewustwording
Wat is de invloed van de context op dit alles? Waar
loop ik tegenaan?
4. Oplossingen zoeken
Welke mogelijkheden zijn er? Welke voor- en nadelen
hebben deze?
5. Uitproberen in nieuwe situatie
Wat ga ik toepassen of uit proberen?
38

Wat is de relatie tussen arousal en presteren?
Arousal verwijst naar de aard en belevenis van de motivatie
in een bepaald moment betreffende een activiteit. Je kan het
vergelijken met de termen opwinding, alertheid, staat van
paraatheid, waakzaamheid en mentale gereedheid. Arousal
verwijst naar de energietoestand van lichaam en geest.
Arousal heeft een lichamelijke en een mentale component,
maar is te onderscheiden van angst omdat arousal niet
noodzakelijk geassocieerd is met positieve of negatieve
gevoelens. Maar in een direct conflict tussen twee individuen
zal het sterkere individu eerder arousal ondervinden, terwijl
het zwakkere individu eerder angst zal voelen. Terwijl de
lichamelijke uiting hetzelfde kan zijn.
-Waarom beïnvloedt arousal het presteren?-
Arousal verhoogt de spierspanning in het lichaam en dit heeft
weer invloed op de coördinatie. Arousal veroorzaakt een
vernauwing van de aandacht en de concentratie. Voor
bepaalde taken heb je een brede aandacht nodig, waarbij je
de hele context moet inschatten. Bijvoorbeeld bij een
tegenaanval in voetbal is de positie van je teamgenoten, je
tegenstanders en het openen van de buitenspelval relevant.
Indien je door hoge arousal alleen nog vernauwde aandacht
hebt voor de bal en het doel, dan verlies je de context uit het
oog en mis je misschien de gelegenheid om een beslissende
voorzet te geven naar een vrijstaande teamgenoot.
39

Of om op het juiste moment de stap te maken voor de
buitenspelval indien de situatie zich voordoet. Aan de andere
kant zal je irrelevante en storende informatie uit je
aandachtsveld houden en beperk je je tot je eigen lichaam, de
bal en de goal. Storende informatie zou bijvoorbeeld kunnen
zijn het publiek dat joelt en storende bewegingen maakt
achter het doel of de tegenstander die je wilt afleiden.
Arousal verwijst naar de energietoestand van lichaam en
geest. Arousal verloopt dus op een schaal van zeer lage
energie, zoals slaap, tot extreem hoge energie in opwindende
situatie, of bedreigende situaties zoals de climax van een spel,
sex of een vecht- of vluchtsituatie. Arousal kent een
algemene lichamelijke uiting, waarbij meerdere systemen
gelijktijdig geactiveerd worden: hartslag, ademhaling,
zweetsecretie en de electrische activiteit van de hersenen.
Maar ook cognitieve processen zoals bijvoorbeeld
waarneming, aandacht en concentratie zullen net als het
motorisch presteren door arousal worden beïnvloed.
40

-Door wie wordt het arousalniveau bepaald?-
Dit wordt bepaald door jezelf.
Als voorbeeld kan een voetballer zijn arousalniveau zelf
trachten te bepalen naargelang de situatie dit vergt tijdens de
wedstrijd. Dus zijn er manieren om het arousalniveau te
verhogen of te verlagen door middel van zelfregulatie. Bij alle
pogingen om arousal te controleren en te manipuleren, staat
het bewustzijn van de speler of atleet over zijn eigen
arousalniveau voor en tijdens de competitie centraal. Wat
men niet ervaart kan men niet manipuleren.
Concreet gezegd zal de speler of atleet moeten leren om te
gaan met angst en zorgen te controleren en zich bewust te
worden van lichamelijke signalen zoals ademhalingssnelheid,
spierspanning, hartfrequentie en zweten.
Arousd zijn betekent dat je in staat bent geen enkele
negatieve invloed toe te laten, in jezelf, die je prestatie
belemmert.
Arousd zijn is oproepbaar waar en wanneer je wilt.
Herken, erken en overwin de pijn bij jezelf en blijf niet
excuses hangen, de top kent geen compromissen, te
beginnen bij jezelf.
Maak je ego ondergeschikt aan je authenticiteit , je verleden
je basis, hoe dan ook, verloochen dat niet. Gisteren is
vandaag is morgen.
41

“Zondag 25 september 2016. Donrijp.
Vanaf dag 1 van de geboorte leert het kind denken. Alles gaat
op gevoel bij de baby, eten lekker...dan lachje, ruik het zijn
ma, dan lachje, allemaal op 2 zintuigen gerucht, ruiken en
proeven. Oh ja, beetje horen ook als mama praat.
Het denken ontwikkelt zich langzaam, 0-1 is 95% op gevoel,
en ieder jaar gaat daar 5-10% vanaf, en op zijn gemiddeld 11
jaar is voelen en denken in balans. Het schiet dan nog wel
makkelijk van ene naar andere, met extremen als gevolg.
Voorbeelden daarvan zijn vechten op straat, uitbundig
feesten, emotievol gedrag noem ik dat. En langzamerhand
komt er balans tot aan 50-50%.
Dit is vanaf dag 1 te sturen middels arousals, hoe sneller het
kind dit beheerst, hoe stabieler en weerbaarder het zal zijn.
Ik had er 40 jaren voor nodig, onze 3 zonen 20 jaar op dit
moment.
Waarom dat verschil? Omdat ik ze vanuit mijn ervaring dat al
vroeg meegegeven heb. En zie het resultaat, 3 arousd
mannen!!!”
42

-Het brein-
Het leven van het kind is te onderscheiden in blokken van 4
jaren, elk met zo zijn eigen specifieke kenmerken.
Sensomotorisch-cognifief-sociaal-affectiefopleidbaarheid-arousd
zijn
‘algemene ontwikkeling brein’:
0 – 6 jaren:
hersenen - Hardware wordt opgebouwd. De hardware
bestaat uit:
vermogen tot aandachtig kijken en luisteren.
Spraakvermogen wordt geactiveerd en geheugen
uitgebouwd. De hardware bestaat uit motorische
vaardigheden die het mogelijk maken om de complexe
vaardigheden van sporten en schrijven te kunnen uitvoeren.
Ook wel schoolrijp genoemd.
43

6 -12 jaren:
Hierna de software, de zogenaamde software zoals lezen,
rekenen, aardrijkskunde, geschiedenis ookwel de
schoolvakken. Wanneer de software wordt geïnstalleerd
voordat de hardware zicht heeft kunnen vestigen dan de
loopt de zogenaamde computer ‘vast’. Na de primaire
sensorische gebieden – de taalgebieden en de motorische
gebieden – ontwikkelen zich de associatiegebieden. Nu vindt
integratie plaats van kijken, luisteren, taal, motoriek etc. En
kan het kind leren lezen, rekenen, schrijven en zwemmen.
Laatste fase ontwikkeling de gebieden welke te maken
hebben met motivatie, oordeelsvorming en redeneren.
• Fase van vroege puberteit.
12-18 jaren:
hersendelen die verantwoordelijk zijn voor vaardigheid
zelfstandig werken, plannen, organiseren en structuur
aanbrengen en de evaluatie van eigen gedrag en de mening
van anderen.
• Midden pubertijd onder invloed van de
maatschappij, experimenteert met
keuzemogelijkheden.
• Late pubertijd voor velen in teken van het
aangaan van verplichtingen op gebied van
maatschappelijke verplichtingen en
persoonlijke relaties.
18-24 jaren:
Verfijning van de organisatie in het brein vindt plaats.
Plannings-controlefunctie zijn rijp.
44

“Wie voedt eigenlijk wie op? Ouders, leerkrachten, iedereen in
de omgeving op de opvoeding van het kind. Echter, niemand
voedt op, het kind doet dat helemaal zelf. Ingegeven met
genen, intro- extravert, intuïtief of nadenkend, sensitief of
koel, belang en interesse voor ander of individualist, sociaal of
niet heet dat. Onbewust en in de rust bewust zal het kind zelf
keuzes maken, het zal altijd die tips, aanwijzingen en kritische
opmerkingen zelf toetsen, beoordelen of die wel danwel niet
bij hem of haar passen. Wat die past zal negeergedrag
opleveren, past het wel dan accepteert hij/zij dit. Het in de
ogen van de opinie best opgevoedde kind kan "ontsporen",
het in sloppenwijk en in achterstand en met beroerde ouders
opgevoedde kind kan tot grote hoogte stijgen. Natuurlijk
vormen genoemde alternatieven een bepaalde basis, en voor
grote groep zal dit gemeengoed zijn, zij zijn in alles, bijna alles
en grotendeels neutraal, het gewone kind, die in aanleg al
weinig of geen uitspattingen had. Toch is ook dit kind uniek,
ook hij/zij zal "op eigen / eigenwijze wijze" in het leven staan.
Het uitspattende kind zal opvallen, de voorbeelden kennen
we, johan Cruijff of wibi Soerjabi of anker en anker. Het kind
ontwikkelt zich aldus, en voedt zichzelf op, het kind kiest, het
kind bepaalt, niet de pa of ma enz, het kind zoekt wat bij hem
of haar past. De invloed van externen op het kind zal direct
vanaf de geboorte verminderen, op 4 jarige leeftijd 75%, op 6
jaar 50%, op 8 jaar 25%, en vanaf 10-12 nihil. Een vrouw is op
12 jaar volwassen, een man op 14 jaar. 95 % is hier al
bepaald. Als het kind geen pech heeft zal het zich mooi
doorontwikkelen. Pech is heel vervelend, foute vriendje, ghb in
je glas, de aanrijding veroorzaakt door debiele
dronkelap. Kortom, wie voedt wie op? Het kind bepaalt het in
alles vooral zelf, 95% is in het kind onbestuurbaar. Dus
ouders, maak je niet druk, het gaat toch anders dan verwacht,
en het komt zo het komt en gaat zo het gaat”
45

-Je bewustzijn, het gekoppelde positieve gevoel, je verleden-
Het is van het grootste belang dat zich zogenaamde “good
clusters” ontwikkelen in het brein. Ookwel dat aan de
opgeslagen gebeurtenissen goede gevoelens gekoppeld zijn.
Dit geld voor de totale ontwikkeling van kind, -top-sporter,
medewerker, manager enz.
We hebben eerder gezegd dat als het onderbewuste proces
van registreren en opslaan goed verloopt, dan zijn al die
fragmenten door een soort code met elkaar verbonden tot
een herinnering, een zogenoemde ‘cluster’. Wanneer je je
iets herinnert, dan stelt je bewustzijn uit alle fragmenten die
deel uitmaken van dat cluster opnieuw een plaatje samen. Je
weet dan weer waar iets heeft plaatsgevonden, hoort weer
de klank van de muziek of de stemmen van toen, ruikt weer
dezelfde geur en ondergaat opnieuw dezelfde lichamelijke en
emotionele gewaarwordingen. Je brein reconstrueert
voortdurend je herinneringen. Al deze herinneringen zijn in je
hersencellen opgeslagen en worden gebruikt als
vergelijkingsmateriaal. Om dit te kunnen moet je
onderbewuste brein een groot aantal vergelijkingen maken
tussen een huidige waarnemingen en alles wat er ooit in het
verleden over dat onderwerp reeds is opgeslagen in je
hersencellen. Je bewustzijn van het heden, hetgeen je hebt
ervaren en dat wat je nu begrijpt, wordt op deze wijze
volledig bepaald door deze soortgelijke opgeslagen gegevens
uit jouw verleden. Dit is namelijk het enige
vergelijkingsmateriaal dat voor jou beschikbaar is. In dit
vergelijkingsproces verwerkt het onderbewuste deel van het
brein gemiddeld ongeveer een miljoen keer zoveel gegevens
als er ooit wordt doorgezonden naar het bewuste deel van
het brein.
46

Een “good cluster” in het brein is positief gelabeld. Er is een
positieve gevoelsneuron gekoppeld (een plaatje). De
gebeurtenis is als positief ervaren. Dit betekent dat in een
volgende soortgelijke situatie teruggegrepen word naar dat
gevoel. Een goed gevoel voelt vertrouwd. Een vertrouwd
gevoel verhoogt het zelfvertrouwen. En zelfvertrouwen
verstevigt je basis en vergroot je authenticiteit.
Zelfvertrouwen is maakbaar. Jij bent hierin dus leidend en jij
bepaalt.
Vergelijk zelfvertrouwen met de in de fysiologie genoemde
“supercompensatie”
Supercompensatie is binnen de trainingsleer een term voor
het fenomeen dat het lichaam na een trainingsimpuls, altijd
de neiging heeft om zich te herstellen boven het
oorspronkelijk uitgangsniveau.
Om supercompensatie te bewerkstelligen, zal het lichaam
een trainingsprikkel moeten krijgen. Deze trainingsprikkel zal
boven een bepaald minimum (wordt vaak ervaren als in niet
comfort zone trainen) moeten liggen om het gewenste effect
te bereiken. Een voorbeeld van een trainingsprikkel is
bijvoorbeeld een duurtraining waarbij de energievoorraad
wordt aangesproken. Een ander voorbeeld is krachttraining,
waarbij spieren op microniveau worden beschadigd. In beide
gevallen zal het lichaam in de herstelfase de voorraden
aanvullen en de schade herstellen, waarbij bij volledig herstel
het uitgangsniveau boven het oorspronkelijke niveau ligt.
47

Nu je weet hoe supercompensatie werkt waarbij er gefaseerd
kan worden gebouwd naar een hoger niveau is dit ook te
realiseren met je (zelf)vertrouwen. Als je voor jou
zelfvertrouwen een cijfer mocht geven op dit moment en je
zou deze het cijfer 6 geven dan kan je door middel van
trainen van deze zogenaamde 6 een 8 maken. Hoe kan ik dit
inzetten voor jezelf en voor de eventueel te begeleiden
deelnemer? Gedrag is verklaarbaar. Het is te verklaren bij
alles wat je doet of bij alles wat je vraagt, maar vooral
teruggeeft naar aanleiding van gedrag wat je waarneemt.
Verbind positieve conclusies aan gedrag wat je bij jezelf en /
of bij de ander waarneemt. Ga vooral eerst uit van wat goed
ging en benoem dat. Voorwaarde is dat je reeële doelen hebt
gesteld. Onhaalbare doelen leiden vrijwel altijd tot
"faalgevoelens" en juist hiermee bereik je het
tegenovergestelde. Een reëel gesteld doel is altijd haalbaar,
echter dit gestelde doel zal "met moeite" haalbaar moeten
zijn. Om enigszins lastige doelen te realiseren is de
voorwaarde gesteld dat je onvoorwaardelijk bent. Dus hard
werken en je best doen, een positieve benadering, ook wel
"open staan" genoemd, dat je wil luisteren en accepteren en
dat je behulpzaam bent. Kortom, je hebt alles gedaan om de
actie, oefening enzovoort te doen slagen. Dit leid
onherroepelijk tot het gewenste succes. Het geluk zal in dit
geval altijd aan je zijde staan. Reflectie op je eigen handelen
en dat van de deelnemer zal het er toe leiden dat er niet
‘gezocht wordt naar excuses’. Belangrijk gevolg hiervan is dat
je authenticiteit en / of de authenticiteit van je deelnemer
toeneemt. Hoe vaker en langer je volgens deze principes
werkt hoe authentieker je word. Toename van authentiek
gedrag leidt dan weer tot makkelijker en gelukzaliger leven.
48

“Flow VS Aroused”
"We zitten in een flow" hoor ik mensen wel eens zeggen
"Flow kan er zomaar zijn en ook zomaar weg zijn"
hoor ik mensen ook wel eens zeggen (hier schuilt het gevaar
van het excuus!!)
Het gevoel van flow wordt gekenmerkt door ten minste een
aantal van de volgende acht kenmerken:
1. Men heeft een duidelijk doel;
2. Concentratie en doelgerichtheid;
3. Verlies van zelfbewustzijn:
men gaat volledig op in de activiteit en vergeet
zichzelf;
4. Verlies van tijdsbesef: de tijd vliegt voorbij;
5. Directe feedback:
succes en falen ten aanzien van de activiteit zijn
onmiddellijk duidelijk, zodat men daarop het eigen
handelen direct kan aanpassen;
6. Evenwicht tussen de eigen vaardigheid en de uit te
voeren
activiteit: de bezigheden zijn heel uitdagend echter
nét niet te
moeilijk om met succes uit te voeren;
7. Een gevoel van persoonlijke controle over de situatie
of activiteit;
De activiteit is intrinsiek belonend, bijvoorbeeld erg
leuk.
49

Ik zeg: Je hebt geen grip op flow. Bovendien is flow van
redelijk kortdurende aard.
Een team (als voorbeeld) dat langere tijd "constant" goed
presteert zit niet in een flow, maar is arousd: is in staat om de
optimale prestatietoestand op te roepen en uit te voeren.
Meetbaar in optimale prestatietoestand is de uitslag.
Een kenmerk van arousd zijn is b.v.: Niet goed spelen en toch
winnen
of.... bij een achterstand de balans en rust bewaren
en...winnnen. Eén van de voorwaarden van arousd zijn is
onvoorwaardelijkheid. De 4 peilers van onvoorwaardelijk /
arousd zijn:
1. Max arbeid leveren
2. Positief
3. Luisteren
4. helpen/geholpen willen
Als een team of trainer/coach langdurig goed presteert dan:
Zie ik dat het team arousd is, en indien ieder teamlid dit
steeds weer oproept, door steeds bijna letterlijk de knop om
te zetten, is de kans op succes het grootst. Ergo, indien een
speler dit niet kan opbrengen is er even geen plaats in de
groep”
50

“Nieuwsredactie.net. september 2016
Niet opstaan voor het volkslied; respectloos of een krachtig
statement? In de Verenigde Staten zijn de meningen
verdeeld nadat American footballspeler Colin Kaepernick
weigerde op te staan voor het volkslied voorafgaand aan de
wedstrijd uit protest tegen het racisme in Amerika.
Langzamerhand geniet Kaepernick steeds meer bijval van
andere zwarte spelers die ook op deze manier hun onvrede
uiten. Topsport en politieke statements: gaan die twee
dingen samen? Mentalcoach Bas van Gils legt het uit.
Donald J. Trump noemde Kaepernick 'triest', terwijl Barack
Obama hem het volste recht gaf om op deze manier te
protesteren. Statements worden altijd op verschillende
manieren ontvangen. Van Gils werkt als mentalcoach voor
Arousals.nl samen met topsporters en kent hun drijfveren.
Ook hij is niet enthousiast over de manier van prostesteren
van de zwarte footballspelers: "Niet opstaan voor een
volkslied gaat tegen de normen en waarden in van een land
en dat moet je als sporter niet doen."
51

Focus
“Van Gils vindt dat sporters zich moeten focussen op het
presteren en niet het protesteren. "Als je als sporter je
aandacht richt op neventaken, verlies je de focus op je
uiteindelijke hoofddoel. Wil je maximaal presteren, dan moet
je 100% gefocust zijn. Dan is het zeker af te raden als je vlak
voor een wedstrijd je bezig gaat houden met het niet opstaan
voor een volkslied, omdat je dan te druk bezig bent met
andere zaken."
Emotie
“Afleidend of niet, toch mengen veel topsporters zich in
politieke kwesties. Volgens Van Gils komt dit voort uit
betrokkenheid bij de groepering waarvoor te staan. "De
emotie wint het dan vaak van het verstand. De meeste acties
komen voort uit een impuls, omdat ze zich aangesproken en
emotioneel voelen bij een bepaalde kwestie. Eigenlijk zouden
ze dit allemaal aan zich voorbij moeten laten gaan."
52

-Voorbeeld gezondheidsprobleem in relatie “bad clusters”-
Fibromyalgie: pijn in bindweefsel en spieren
Fibromyalgie wordt ook wel weke delen reuma genoemd.
Artsen kunnen er geen echte oorzaak van vinden. Wel wordt
door onderzoekers aangegeven dat de oorzaak van de
klachten niet op de plaatsen in het lichaam zit waar je het
voelt, maar dat de oorzaak moet worden gezocht op de plek
waarmee je het voelt.
Het brein is hier dus de centrale processor. Voelen doe je met
het bewuste deel van je hersenen en wordt onbewust en
gevoelloos voorbereidt. De oorzaak van psychosomatische
gezondheidsproblemen (waartoe fybromyalgi wordt
gerekend) ontstaat door “bad clusters”. Door externe
prikkels wordt negatieve fysiologie die gekoppeld is aan
basale zintuigelijke gegevens die verkeerd zijn opgeslagen in
het brein geactiveerd. Fibromyalgie is een chronisch
pijnsyndroom bestaande uit algemene spierpijn en
spierstijfheid gepaard gaande met (soms extreme)
vermoeidheid, slaapstoornissen, hoofdpijnen, angsten,
depressies, allergieën, concentratie- en
geheugenstoornissen, temperatuurverhogingen en
darmklachten. Fibromyalgie wordt meestal geclassificeerd als
een reumatische spieraandoening, omdat een van de meest
voorkomende symptomen bij fibromyalgiepatiënten de
chronische pijnlijke spieren zijn. Omdat we echter steeds
meer te weten zijn gekomen over deze aandoening, wordt
deze tegenwoordig vaker geclassificeerd als een vorm van het
disfunctioneren van neurotransmitters. Neurotransmitters
zijn chemische stoffen die door de hersenen worden
aangemaakt om het lichaam te "vertellen" wat het moet
doen.
53

-Feedback aan een coach-
Daar waar potentie aanwezig is maar resultaten
achterblijven, met andere woorden: de sporter zichzelf
blokkeert, saboteert, terugvalt in gedrag en presteren,
worstelt met ongewenste emoties die hem belemmeren om
op topniveau te (blijven) presteren en/of ziek wordt en artsen
daarvoor geen aanwijsbare oorzaak kunnen aantonen, is
aanvullende arousal-coaching wellicht een nuttige aanvulling.
Zoals je inmiddels heb gelezen helpen wij mensen met het
opsporen en transformeren van emotionele frictie op
onderbewust niveau.
(een mooi voorbeeld van emotionele frictie was de zichtbare
emotie bij een coach, de dame in de workshop d.d. 18
november 2015 in Eindhoven, die door een telefoontje
compleet van slag raakte. Geactiveerd werd dus. Daar
werden door andere aanwezigen goedbedoelde rationele
verklaringen, bijpassende overtuigingen en nuttige adviezen
bij geformuleerd en gegeven, maar de werkelijke oorzaak van
haar gevoelens is een onderbewuste stoorzender die haar
hevig in de weg zit. (En niet alleen in Eindhoven….)
Op dat niveau valt er - ook voor topsporters - nog veel winst
te behalen.
54

"Ik ben geïnspireerd"
Ik laat me altijd graag inspireren door mensen die bezig zijn
met mooie dingen en daar succesvol in zijn. Ik weet het…
succesvol is een relatief begrip. Voor mij betekent het: dat je
doet wat je hart je ingeeft en dat je de tegenslagen die je
daarbij tegenkomt, herkent, onderkent of erkent als uitdaging
ziet, ermee dealt en ervan leert. En of je nou in een sport
uitblinkt, in een dienstverlenend beroep mooi werk levert,
een goede vader of moeder bent, als ondernemer het heel
goed doet, een goede en geïnspireerde werknemer bent, met
je acteertalenten mensen beroert, mooie waarden
overbrengt op een groot deel van de mensheid… één ding
heb je zeker nodig om succesvol te zijn: veerkracht”
Bas van Gils
55

Dit boek is mede mogelijk gemaakt door:
Dit boek is mede mogelijk gemaakt door:
L&M
Druk &
Media
Breezand & Nieuwe Niedorp
Wilt u meer weten of wilt u met ons trainen?
Laat het ons weten en mail naar: info.arousals@gmail.com
Druk & Media
Breezand & Nieuwe Niedorp