DIGITAAL

is de regel bedacht dat je voor elke 8
meter omtrek minimaal 1 meter de
lucht in moet gaan.’ Is het wel eens
gebeurd dat een brandstapel omviel?
‘Ja hoor, twee jaar geleden nog. Toen
is hij ingestort, hij zakte helemaal
scheef. Met man en macht hebben
we hem weer opgebouwd en hebben
uiteindelijk ook nog de prijs voor het
grootste vuur gewonnen.’
Tegen de brandstapel aan worden
steigers gebouwd, zodat alle takjes
bovenop de stapel gelegd kunnen
worden. De steigers groeien mee
met de stapel. Bovenaan staan de
meest ervaren bouwers, onderaan de
jonge beginners. Je moet namelijk wel
weten hoe je de takken neer moet leggen
of erin moet steken zonder dat de
stapel instort. ‘Wij gaan meestal voor
de meest efficiënte vorm zodat we
de grootste inhoud hebben. Bij ons
wordt het een soort kegel. Bij andere
paasvuren, zoals die van Holterbroek
is de vorm vaak een ‘chocozoen’-
model. Zij leggen ook een soort van
vacht van naaldtakken aan de buitenkant.
Dat doen wij ook wel, maar bij
hen steekt er echt niets uit.’
Toch wordt er heel soms afgeweken
van de vorm van de brandstapel, zoals
in 2013 gebeurde. Noodgedwongen,
dat wel. In dat jaar was het al lange
tijd heel droog voor Pasen, zodat
er strenge richtlijnen voor de vuren
uitgevaardigd werden. ‘De brandstapel
mocht niet groter zijn dan 500 m 3
wegens brand gevaar. Toen hebben
we de brandstapel in de vorm van
een kubus gemaakt met precies die
inhoud. We hadden hem zelfs versierd
met dobbelsteenogen. Dat kreeg
veel media-aandacht.’
Gemeenschap
Echt iedereen helpt mee met het
paasvuur, van klein tot groot. Veel
mensen komen hout brengen, alle
boeren uit de wijde omgeving doen
dat ook. Een groep van een man of
vijftien helpt de eerste maanden en in
de laatste weken voor Pasen komen er
steeds meer. Jongens vanaf een jaar of
twaalf helpen al mee. ‘Ik ben zelf ook
Het paasvuur is een reünie voor alle
buurtgenoten. Ook de mensen die elders
zijn gaan wonen, komen ervoor terug.
op mijn twaalfde begonnen en vond
het maar wat prachtig, als jong jochie
tussen al die grote jongens.’
Er is alleen sinds de zomer van 2015
een probleem, want de lokale basisschool,
de Bosschool, is toen gesloten
wegens te weinig leerlingen. De
kinderen zijn toen verspreid over
de basisscholen in de andere buurtschappen.
‘Dat is lastig, want als zij
opgroeien en vriendjes in die buurtschappen
krijgen, gaan ze misschien
wel meehelpen met hun paasvuur, in
plaats van dat in Espelo,’ zegt Arjan
zorgelijk.
Voorafgaand aan het aansteken van
het paasvuur wordt er traditiegetrouw
een lampionnenoptocht voor
de plaatselijke jeugd gehouden, die
tot vorig jaar door de ouderraad van
de basisschool georganiseerd werd en
ook vertrok vanaf de Bosschool. ‘Nu
die school dicht is en er geen ouderraad
meer is, is de organisatie van de
optocht opgepakt door de jongerenvereniging.
De lampionnen optocht
blijft, compleet met fanfare, en het
vertrekpunt is ook nog steeds de
voormalige Bosschool. We wachten
met het aansteken van het vuur tot
de kinderen er zijn, die dan vooraan
mogen staan. Met het vuur van
de grote lampion die voorop gedragen
wordt in de optocht wordt het
vuur aangestoken. Om de kinderen
nog meer te binden, denken we er
nu over om het aansteken een uur te
vervroegen.’
Na het aansteken zijn er optredens
van bands of dj’s en er is een tent waar
drinken gekocht kan worden. Het
is een echt feest voor de hele buurtschap
en ver daarbuiten. ‘We hebben
altijd al veel media-aandacht
gehad, lokaal en lande lijk. Door de
twee wereldrecord pogingen is dat nog
meer geworden. Er komen mensen
uit het hele land naar het paasvuur
kijken.’
Wereldrecords
De competitiedrang is groot in
Espelo. De wereldrecordpoging van
1987 is ook ontstaan uit wed ijver.
Twee jaar eerder had Neede een
wereldrecord gevestigd met hun paasvuur
van zestien meter hoogte. De
Boakebouwers Splo, zoals de paasvuurbouwers
van Espelo zich ook wel
noemen, voelden zich geroepen om
dit record te verbeteren en bouwden
met de hulp van de hele gemeenschap
van Espelo een paasvuur van 27,87
meter hoog. Dit bleef niet onopgemerkt,
want de ontsteking trok 20.000
bezoekers.
Vijfentwintig jaar later vonden de
inmiddels nieuwe bouwers dat het
tijd werd om het record te verbreken.
Had niet één van de bouwers destijds,
Anton Reilink, in 1987 gezegd: ‘Er zal
geen enkel dorp uit de buurt zo gek
zijn om dit record opnieuw aan te vallen,
misschien hooguit wijzelf!’ Hij
kreeg gelijk. De zonen van de voormalige
recordhouders wilden het record
van hun vaders verbreken en kregen
daarvoor zelfs hulp van diezelfde
vaders. ‘Mijn vader zat in 1987 ook
in het bestuur van de Stichting,’ vertelt
Arjan, ‘en hij hielp nu weer mee.
Iedereen hielp mee en de brand stapel
werd verrassend hoog.’
Een half jaar lang werd er elk weekend
gebouwd aan het paasvuur. Een
week voor Pasen werd het oude
record uit 1987 al verbroken. Maar
dat was geen reden om te stoppen
met bouwen. Men besloot ook een
aanval te doen op het wereldrecord
hoogste kampvuur, dat in handen was
van een dorp in Slovenië, een stapel
pallets van 43 meter hoog. Op vrijdag
6 april was het zover. De officiële
opmeters werden begeleid door
twee politieagenten, die dienden als
officiële getuigen bij het opmeten.
Dit was nodig voor een vermelding
in het Guinness Book of Records.
Het opmeten werd ook nauwgezet
gevolgd door vertegenwoordigers van
lokale en landelijke media. Om 16.00
uur kwam uiteindelijk de uitslag waar
iedereen op gewacht had: het paasvuur
had een hoogte van maar liefst
45,98 meter. Die keer waren er 40.000
bezoekers.
Doorgeven
‘Gewone paasvuren zijn niet zo hoog,
hoor,’ relativeert Arjan. ‘Zo rond
de achttien meter. Maar door die
wereldrecords leeft het paasvuur hier
als nooit tevoren. Elk jaar heb je hier
ook reünies van oud-bouwers, mensen
komen er speciaal voor terug naar
Espelo. En we krijgen steeds meer
bezoekers van buiten de gemeenschap.
De laatste vijf/zes jaar zijn we
echt opgemerkt door de media.’ Is
Arjan niet bang dat er teveel mensen
komen door al die aandacht? ‘Nee
hoor, het paasvuur wordt gebouwd
op een groot stuk land, daar is ruimte
genoeg.’
Afgezien van de sluiting van de basisschool
lijken er dus voorlopig geen
problemen te zijn voor het voortbestaan
van de traditie. Hoe zit het
met de vaardigheden om zo’n grote
brandstapel te bouwen, hoe worden
die aangeleerd? ‘De jonge bouwers
leren het van de oude. Je moet er wel
een beetje inzicht en gevoel voor hebben,
de takken niet teveel naar binnen
steken. Je moet aanvoelen waar
meer takken nodig zijn om een evenwichtige
stapel te kunnen maken,
maar dat leer je vooral door het te
doen. En we kunnen altijd meer
bouwers gebruiken.’
Wat betreft documentatie is er een
uitgebreide website met informatie
en vooral veel foto’s. Verder is het
de bedoeling dat er dit jaar een boek
verschijnt over de traditie van het
paasvuur in Espelo. Er is eerder al een
time-lapse filmpje gemaakt waarop je
de bouw in versneld tempo kunt volgen.
Het samen bouwen zorgt voor
een hechte gemeenschap en het feest
erna verstevigt de banden. ‘In de late
uurtjes, als de bezoekers naar huis
zijn, gaan de Sploders nog even door
met de band, dat is gezellig.’
〈❰
DE KENNIS OM EEN PAASVUUR TE
BOUWEN WORDT VAN GENERATIE OP
GENERATIE DOORGEGEVEN.
36 Immaterieel Erfgoed 2016 nummer 3
Immaterieel Erfgoed 2016 nummer 3
37