gen.magazine 03-2016

MAGAZINE VOOR FAMILIEGESCHIEDENIS
gen
+ Dossier
trouwen
Nieuwe website
voor het CBG
Huwelijken
tussen
zwart en wit
Mondelinge
overlevering
en genealogische
bewijsvoering
Nelleke Noordervliet:
‘Het verleden
gaat ook
over ons’
JAARGANG 22 • NUMMER 32 • SEPTEMBER JUNI 2016 2016

GEEF EEN
VRIENDSCHAP
CADEAU!
• (Digitaal) abonnement op Gen.magazine*
• (Korting op) Premiumabonnement WieWasWie*
• Vrije toegang tot CBG Verzamelingen
2 gen.
www.cbg.nl/vrienden
*Inhoud afhankelijk van soort Vriendschap

colofon
ten geleide
Gen. Magazine voor familiegeschiedenis
Gen.magazine is een uitgave van
CBG|Centrum voor familiegeschiedenis
en wordt vier maal per jaar verstuurd
naar de Vrienden van het CBG
ISSN: 2352-2712
Oplage: 11.300; 22e jaargang
Redactie: Lilian de Bruijn, Conrad Gietman
(tevens coördinatie), Dimphéna Groffen;
beeldredactie: Hester van der Velde;
redactieassistentie: Jos Jacobs-Smeele;
hoofd redactie: Rob van Drie
Aan dit nummer werkten mee:
Eva Bleeker, Anita Boele, Maarten van
Bourgondiën, Guus van Breugel, Daan de
Clercq, Michel Doortmont, Greet Dusseldorp
(Gesignaleerd), Eric Hennekam, Yvette
Hoitink, Kees-jan de Jager, Bob Kernkamp
(Gesignaleerd), Martine Letterie, Fred van
Lieburg, Sophie Reinders, Peter van Rooden,
Constance Scholten, Harmen Snel, Ruud
Straatman, Allard van Wely (Gesignaleerd),
René van Weeren, Leon Wessels,
Vera Weterings
E-mail: uitgeverij@cbg.nl
Basisontwerp en vormgeving:
Marinka Reuten
Tekeningen: Claudie de Cleen,
Marly Hendricks
Druk: Ten Brink, Meppel
Prijs voor losse nummers: € 15,-
(Vrienden € 10,-) inclusief verzendkosten
Commerciële advertenties in Gen.:
tarieven voor het plaatsen van commerciële
advertenties op aanvraag (tel. 070-3150595)
CBG|Centrum voor familiegeschiedenis
postadres: Postbus 11755,
2502 AT Den Haag
bezoekadres: Prins Willem-Alexanderhof 22,
2595 BE Den Haag
070-3150500 (algemeen);
070-3150510 (bestellingen);
070-3150570 (team expertise);
cbg.nl; e-mail: expertise@cbg.nl
© 2016 – CBG|Centrum voor
familiegeschiedenis
Niets uit deze uitgave mag worden
verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt
door middel van druk, fotokopie, microfilm
of op welke andere wijze ook zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming
van de uitgever.
Omslagfoto: Engelbertha Teljeur, de moeder
van Nelleke Noordervliet. Part. coll.
In oktober is Nelleke Noordervliet de hoofdpersoon in een aflevering van
Verborgen verleden, het populaire programma van de NTR waarin bekende
Nederlanders in het leven van hun voorouders duiken. Nu al is Nelleke een van
de hoofdpersonen van Gen.magazine. Met Sophie Reinders sprak zij uitvoerig
over haar omgang met het verleden in haar literaire werk. In het boek Altijd
roomboter bijvoorbeeld, probeerde zij het leven van haar overgrootmoeder aan
de vergetelheid te ontrukken. Het boek leverde bij veel lezers een gevoel van
herkenning op.
Herkenning zoeken en vinden is voor veel mensen een belangrijke reden om
zich met hun familiegeschiedenis bezig te houden, al zijn er natuurlijk nog tal
van andere motieven te bedenken. In de eerste aflevering van onze nieuwe serie
‘Onder genealogen’ spreekt Eva Bleeker met Ed van Sliedregt over zijn drijfveren
om zich te verdiepen in levens die in tijd ver achter ons liggen. Het onderzoek
bracht Ed veel verrassingen en leverde hem bovendien een vriendschap met een
familielid in de Verenigde Staten op. ‘Je weet dat je in verre graad verwanten van
elkaar bent. Dat voelt bijna hypnotiserend.’
Deze maand presenteren wij de nieuwe website waarnaar wij zelf lang hebben
uitgekeken, en onze Vrienden waarschijnlijk ook. Een moderne, gebruikersvriendelijke
website is absoluut noodzakelijk om onze rol als digitaal expertisecentrum
goed te kunnen vervullen. Mede dankzij onze nieuwe website kijken we
met vertrouwen naar de toekomst. De nadruk zal in die toekomst liggen op het
(verder) digitaal ontsluiten van collecties en het online aanbieden van onze vakkennis.
Daarbij zal de aandacht vanzelfsprekend niet alleen uitgaan naar het
aanbieden van zoveel mogelijk genealogische feiten. Ook verhalen zullen een rol
blijven spelen. Want alleen zij kunnen feiten met elkaar verbinden en betekenis
geven.
Dat laatste is precies waar Nelleke Noordervliet voor pleit als het gaat om onze
omgang met geschiedenis: als je wilt dat het verleden onder de aandacht en
interessant blijft, moet je er niet alleen feitelijk over schrijven, maar ook proberen
je een voorstelling te maken van de rijkdom van het (gevoels)leven van mensen
uit andere tijden. Verhalen blijven vertellen dus, en dat is wat we in deze aflevering
van Gen. weer volop doen.
Namens de redactie,
Rob van Drie
hoofd sector Expertise en plaatsvervangend directeur

inhoud
Dossier
Trouwen
Het verleden gaat
ook over ons
In het oeuvre van Nelleke Noordervliet
speelt geschiedenis een grote rol. Over
haar eigen familiegeschiedenis schreef
ze het boek Altijd roomboter. Sophie
Reinders sprak met Noordervliet over
haar omgang met het verleden en over
haar deelname aan het nieuwe seizoen
van Verborgen verleden.
8
Een nieuwe website
voor het CBG
Het digitaal ontsluiten van collecties en
het beschikbaar stellen van kennis op het
terrein van familiegeschiedenis is meer
dan ooit de voornaamste opdracht van
het CBG. Om die taak goed te kunnen
uitvoeren was de komst van een moderne
website absoluut noodzakelijk. Sinds
begin deze maand is die site er eindelijk.
Hester van der Velde, verantwoordelijk
voor de contentontwikkeling van de
nieuwe website, zet uiteen welke
voordelen deze heeft voor haar gebruikers.
22
Beter laat en soms
wel nooit?
Volgens demograaf John Hajnal bestaat
er in Noordwest-Europa een specifiek
huwelijkspatroon, dat onder andere
gekenmerkt wordt door een relatief
hoge leeftijd bij het eerste huwelijk en
een hoog percentage ongehuwden.
Binnen een onderzoeksprogramma
van de Universiteit Utrecht wordt deze
these met de hulp van vele vrijwilligers
over een langere periode getoetst.
Anita Boele en René van Weeren
schrijven over dit project.
30
verder in gen.
4 Nieuws
13 Letterie
14 NostalGen
18 Het CBG heeft
een nieuwe
huisstijl
21
25
26
28
56
CBG weet raad
Memo
Onder genealogen
Digitaal
Wie waren de
‘kleine luyden’?
60 Armoriaal
62 De zeven pijlers
van het genealogisch
onderzoek
68 @EricHennekam
70
74
76
80
82
Koekkramers in
de familie
Archiefwijzer
Gesignaleerd
Diensten
Verleden tijd
2 gen.

De Amsterdamse
huwelijkskrakeelregisters
De huwelijkskrakeelregisters uit
het Stadsarchief Amsterdam
hebben – anders dan het woord
suggereert – niets te maken met
problemen binnen het huwelijk,
maar juist met problemen
die zich vóór het trouwen
voordeden. Archivaris Harmen
Snel wijst genealogen de weg bij
hun onderzoek in deze weinig
bekende, maar fascinerende bron.
48
verder in dossier
36 Verbroken trouwbeloften in
achttiende-eeuws Gelderland
41 Dossier kort
42 Portret en verhaal
44 Doperse rijkdom in
de Gouden Eeuw
Huwelijken tussen
zwart en wit
In de achttiende en negentiende eeuw
waren huwelijken in Nederland met
niet-blanken niet zo ongewoon dat
zij juridisch en sociaal de aandacht
trokken. Opvallend genoeg was het een
Frans verbod uit 1803 op interraciale
huwelijken dat in ons land bij herhaling
stof deed opwaaien. Historicus en
genealoog Michel Doortmont deed
onderzoek.
52
Verklaringen op
mannenwaarheid
Genealogen maken wat betreft
hun bronnen het liefst gebruik van
schriftelijke informatie in officiële
documenten. Dat is niet zo vreemd,
want we leven in een samenleving
waarin nog maar betrekkelijk weinig
waarde wordt gehecht aan de
mondelinge overlevering – die als
onbetrouwbaar wordt gezien. In de
Middeleeuwen en de vroegmoderne
tijd was dat heel anders, stelt
Maarten van Bourgondiën. Hij
toont aan dat mondelinge tradities
interessante aanknopingspunten
voor verder onderzoek kunnen
bieden.
64
gen. 3

nieuws
Geschiedenis
Festival 2016
Na de succesvolle eerste editie in
2015 organiseert Historisch
Nieuwsblad op zaterdag 8 oktober in
Haarlem opnieuw een groot festival
voor geschiedenisliefhebbers. Met
een programma in meer dan zeven
zalen – met lezingen, films, debatten,
theater, games en muziek –
moet het festival een feest worden
voor iedereen die van geschiedenis
houdt. Aan bod
Zaterdag
8 oktober
in Haarlem
komen uiteenlopende
onderwerpen:
van
Churchill tot
Srebrenica, van de Romeinse culinaire
cultuur tot Amerikaanse presidenten
en van de Gouden Eeuw tot
de geschiedenis van Nederlands-
Indië. Ook familiegeschiedenis ontbreekt
niet op het festival. Rob van
Drie, hoofd van de sector Expertise
bij het CBG, geeft een workshop
stamboomonderzoek. In deze workshop
voor gevorderden geeft hij tips
op basis van zijn in dit tijdschrift
gepubliceerde ‘Zeven pijlers van het
genealogisch onderzoek’. Tickets
voor het Geschiedenisfestival zijn te
bestellen op historischnieuwsblad.nl.
Vluchtelingen in Nederland
De vluchtelingencrisis houdt
momenteel de gemoederen zeer
bezig. Het lijkt alsof we met een
nieuw verschijnsel te maken
hebben, maar klopt dat ook? Al
vanaf de zestiende eeuw hebben
zich talloze vluchtelingengroepen
in ons land gevestigd: van
Franse hugenoten in de zeventiende
eeuw tot Belgische oorlogsslachtoffers
in de Eerste
Wereldoorlog en Syriërs nu.
Achterlaten en opnieuw beginnen
van Elias van der Plicht biedt
een bijzondere kijk op deze
vluchtelingen. De geschiedenis
van groepen uitgewekenen en
de persoonlijke levensverhalen
van vluchtelingen uit het verre
verleden en van asielzoekers uit
de laatste decennia laten zien
hoe het nieuwkomers in Nederland
is vergaan. We lezen over vrijdenkers, handelaren en dichters, maar ook over
schuinsmarcheerders en oplichters. Allemaal kwamen ze kansen en obstakels tegen
en leverden ze, ieder op hun eigen manier, een bijdrage aan de samenleving van toen
en nu. Het boek, uitgegeven door Prometheus, laat bovenal een kant zien van het
vluchtelingenvraagstuk die maar weinig aan bod komt: hoe mensen die alles achter
zich moeten laten een nieuw bestaan proberen op te opbouwen.
Elias van der Plicht is onderzoeker bij CBG| Centrum voor Familiegeschiedenis en
werkt daarnaast als zelfstandig historicus en journalist.
kort
HELP NEGENTIENDE-EEUW-
SE MAASTRICHTENAREN
Het Regionaal Historisch Centrum
Limburg (RHCL) zette onlangs een
nieuwe serie bevolkingsregisters
uit Maastricht op VeleHanden.
nl. Twee jaar geleden stapte het
RHCL samen met Stadsarchief
Breda en Stadsarchief Rotterdam
in het WieWasWie-project. Het
RHCL koos toen voor digitalisering
en ontsluiting van de bevolkingsregisters
uit de periode 1890-
1920. In nog geen vier maanden
tijd werden deze registers door
vrijwilligers ingevoerd en gecontroleerd.
Inmiddels kunnen de
registers online geraadpleegd
worden via WieWasWie. Voortbouwend
op dit succes kiest het
RHCL er nu voor om de registers
uit de periode 1860-1890 te
ontsluiten via het ‘WieWasWiebevolkingsregistersproject’.
Het
gaat om ongeveer zeven meter
aan archiefmateriaal: 89 registers
oftewel 18.551 scans. De ontsloten
bevolkingsregisters zijn
straks allemaal beschikbaar via
WieWasWie. Meehelpen aan de
ontsluiting van de registers kan
op VeleHanden.nl. Deelnemers
sparen voor leuke beloningen als
rondleidingen, boeken en een gratis
WieWasWie-jaarabonnement.
WIEWASWIE OP LIJST
BESTE WEBSITES
Voor de derde keer op rij is
WieWasWie opgenomen in de lijst
met de 101 beste genealogische
websites die jaarlijks door het
Amerikaanse tijdschrift Family
Tree Magazine wordt opgesteld.
Het eerste jaar werd de site vermeld
in de categorie ‘Continental
European genealogy websites’,
het jaar daarop in ‘Best websites
for vital records’ en dit jaar in ‘101
Best websites for genealogy’.
OVERWELDIGENDE OPKOMST
FAMILLEMENT
Het Famillement dat het CBG in
samenwerking met Het Utrechts
Archief op donderdag 2 juni in
Utrecht hield, was een groot
succes. Ruim 2850 mensen
bezochten de grote informatiemarkt
en verschillende lezingen
en namen deel aan workshops
4 gen.

Stuk van het Jaar
WIEWASWIE
Dit jaar vindt voor de derde keer de ‘Stuk van het Jaar’-verkiezing plaats. De hele
maand oktober – de Maand van de Geschiedenis – kun je stemmen op je favoriete
archiefstuk rond het thema ‘Grenzen’. Schrijfster Rosita Steenbeek, bekend van
onder andere het boek Rose, is dit jaar ambassadrice. In Rose vertelt ze het levensverhaal
van haar grootmoeder, dochter van een joodse moeder en een Duitse vader.
In juli en augustus heeft het CBG samen met het publiek bepaald welk archiefstuk wij
inzenden. Er kon gekozen worden
uit een vrijmetselaarsbrief
van F.H. von Boddien uit 1872,
een nieuwjaarskaart van president
Soekarno van omstreeks
1960 en een brief van koning
Lodewijk Napoleon uit 1813
aan Cornelis R.Th. Krayenhoff
(1758-1840). Cornelis Krayenhoff
was een generaal, waterbouwkundige
en arts, die tegen wil en
dank onder koning Lodewijk
Napoleon korte tijd minister van
Oorlog was. Lodewijk Napoleon
was zeer op hem gesteld. De
brief dateert uit 1813, toen
Krayenhoff zich had teruggetrokken uit de politiek en, aldus zijn laatste biograaf, een
vreedzame tijd beleefde terwijl Europa in brand stond.
De brief van Koning Lodewijk Napoleon was overduidelijk de publieksfavoriet. De brief
behaalde maar liefst zeventig procent van de stemmen in de voorverkiezing en we zenden
hem vol goede moed in voor de landelijke verkiezing. Meer informatie over de brief is te
vinden op onze website cbg.nl.
Help ons bij de Stuk van het Jaar-verkiezing en stem op ons archiefstuk. Dat kan de hele
maand oktober via stukvanhetjaar.nl.
In WieWasWie is nu een schat aan
nieuwe gegevens uit de collectie van
Erfgoed Leiden en Omstreken opgenomen.
Het gaat om de burgerlijke stand
en de doop-, trouw- en begraafregisters
(dtb’s) van Leiden, Leiderdorp,
Voorschoten, Zoeterwoude, Teylingen,
Noordwijk en Hillegom. De registers van
de burgerlijke stand beslaan voor de
geboorteakten de
Erfgoed
Leiden en
Omstreken
periode 1811-1913,
voor de huwelijksakten
1811-1938
en voor de overlijdensakten
1811-1963. De dtb’s betreffen
de jaren 1574-1811. In totaal gaat het
om meer dan een miljoen akten en vier
miljoen persoonsvermeldingen. Het zijn
de eerste gegevens die Erfgoed Leiden
op WieWasWie publiceert. In de nabije
toekomst zullen meer Leidse bronnen
volgen. Ook nieuw op WieWasWie zijn
dtb-gegevens uit de regio Nijmegen
(1592-1811). Het gaat om ongeveer
een half miljoen persoonsvermeldingen.
Ondertussen werken we hard
aan het verbeteren van de website.
We verwachten een flinke update van
de site in het najaar. Meer informatie
hierover volgt in de volgende Gen.
en rondleidingen. Met name de
GenTalks werden enthousiast ontvangen.
Hierbij kregen (amateur-)
genealogen een podium om hun
onderzoekservaring en tips te
delen. Het volgende Famillement
zal in 2018 in Leeuwarden plaatsvinden.
In dat jaar is Leeuwarden
ook de culturele hoofdstad van
Europa.
ANCESTRY EN CBG
WERKEN SAMEN
Het CBG en Ancestry sloten eind
april een overeenkomst waarin
overeengekomen werd dat miljoenen
Nederlandse persoonsgegevens
nu ook internationaal
via de website Ancestry.com te
doorzoeken zijn. Ancestry heeft
wereldwijd een bereik van tweeëneenhalf
miljoen enthousiaste
stamboomonderzoekers. In een
gezamenlijke verklaring van de
twee partijen complimenteerde
Ancestry’s managing director content
for Europe Nikolai Donitzky
de Nederlandse archieven en het
CBG voor het vele werk dat zij
hebben verzet bij het verzamelen
en online toegankelijk maken van
genealogische gegevens op één
landelijk platform. Leo Voogt,
directeur van het CBG, voegde
daaraan toe dat de samenwerking
met Ancestry een enorme groei
van internationaal publiek voor
deze instellingen zal generen en
zal leiden tot nieuw verkeer naar
de sites van de deelnemende
instellingen in Nederland.
FRANS ANGEVAARE WINT
NEDERLANDSE PRIJS
VOOR GENEALOGIE
Tijdens het drukbezochte Famillement
in Utrecht werd de Nederlandse
Prijs voor Genealogie 2014-
2015 door juryvoorzitter Léon van
der Hoeven uitgereikt aan Frans
Angevaare. Hij kreeg de prijs
voor zijn in 2014 in eigen beheer
uitgegeven studie Rechtsprekers
en schuinsmarcheerders. De
geschiedenis van het geslacht Van
Noordwijk en Van de Boekhorst. In
dit werk gaat Angevaare uitvoerig
in op de wettelijke en niet-wettelijke
leden van het geslacht Van de
Boekhorst, dat afstamde van het
geslacht Van Noordwijk.
De tweejaarlijkse Nederlandse
Prijs voor Genealogie werd voor
de negende keer uitgereikt. De
prijs is ingesteld door de gelijknamige
stichting en is bedoeld om
de kwaliteit van genealogie en
familiegeschiedenis in Nederland
gen. 5

nieuws
In memoriam Lau Trompenaars
Op 9 augustus jl. overleed
in Amsterdam op 87-jarige
leeftijd Lau Trompenaars.
Onder familiehistorici
genoot hij bekendheid door
zijn zeer uitgebreide collectie
bidprentjes. Samen met
zijn vrouw Willy
Trompenaars-Simonis
maakte hij van het verzamelen
van bidprentjes zijn
levenswerk, naast zijn toegewijde
carrière als huisarts
in Amsterdam. Met Willy
bezocht hij gedurende vele
decennia ruilbeurzen en veilingen, waardoor zijn collectie
steeds verder kon worden uitgebouwd. Ook ontving
Trompenaars doorlopend schenkingen van vrienden en soms
ook onbekenden. Velen van hen werden vaste leverancier, daarbij
aangemoedigd door Trompenaars opgeruimde karakter en
de gastvrijheid die hem en zijn echtgenote kenmerkten. De collectie
prentjes omvatte bij zijn overlijden naar schatting 1,3 miljoen
exemplaren. Gevraagd naar zijn drijfveer om bidprentjes te
verzamelen gaf Trompenaars ooit als antwoord: ‘Ik kan geen
afscheid nemen van mijn patiënten.’ Uit deze reactie moge duidelijk
worden waarom hij geen suikerzakjes of postzegels maar
bidprentjes verzamelde: zijn interesse lag allereerst bij mensen.
Om die reden was hij ook huisarts geworden.
In 2014 nam Lau Trompenaars de beslissing om zijn gehele
collectie aan het CBG te schenken. Het idee dat zijn verzameling
mogelijk uiteen zou vallen wanneer deze verkocht zou worden
aan de hoogstbiedende, stond hem tegen. De goede relatie
die hij met enkele medewerkers van het CBG onderhield, zal
hebben bijgedragen aan zijn besluit. De schenking werd notarieel
beklonken, waarbij de afspraak was dat Trompenaars de
collectie tot nader order onder zijn hoede hield, zodat hij er in
alle rust verder aan kon werken en de verzameling gereed kon
maken voor overname door het CBG. Vanaf begin 2016 is
Trompenaars vervolgens begonnen de verzameling in delen
over te brengen naar Den Haag. Het CBG heeft beloofd zijn
verzameling onder de naam Collectie Trompenaars compleet in
stand te houden. Vanwege de gevoeligheid voor diefstal zal de
collectie niet ter inzage worden gegeven. Wel wordt de gehele
collectie gedigitaliseerd, waarna zij online beschikbaar komt.
Onze verschillende deelcollecties bidprentjes samen zullen dan
in totaal meer dan drie miljoen unieke exemplaren omvatten.
Wij wensen Lau Trompenaars vrouw Willy en zijn dochters,
schoonzonen en kleinkinderen veel sterkte toe.
Ruud Straatman
Namens CBG|Centrum voor familiegeschiedenis
kort
te bevorderen en om vernieuwingen
daarbinnen te stimuleren. De
prijs bestaat uit een oorkonde en
een geldbedrag van € 250,-. Het
bestuur van de stichting heeft
besloten om in de toekomst ook
digitale publicaties als websites
en blogspots in aanmerking te
laten komen voor de prijs.
RIDDER ZONDER VREES
EN BLAAM
Op zijn honderdste geboortedag
(15 juli) werd een biografie
gepresenteerd van George
Maduro (1916-1945), de uit de
Antillen afkomstige joodse verzetsheld
naar wie Madurodam is
genoemd. Kathleen Brandt-Carey
raadpleegde voor haar boek Ridder
zonder vrees of blaam onder
andere de Collectie Maduro bij
het CBG. Brandt-Carey beschrijft
George Maduro’s korte maar
intensieve leven met veel gevoel
voor sfeer en detail: zijn exotische
bestaan in Curaçao, zijn
vrienden in Den Haag en Leiden
(waar hij studeerde), zijn bitterzoete
grote liefde en het verzet
tegen de Duitsers. Maduro was
een complexe, beminnelijke en
inspirerende jongeman, voor wie
idealen belangrijker waren dan
zijn veiligheid en die zelfs onder
de meest barre omstandigheden
de moed niet verloor.
Leden van de familie Maduro
kwamen uit verschillende windstreken
over om de presentatie
van de biografie bij te wonen.
MAASTRICHTSE
VONDELINGEN
In de periode 1814-1823 telde
Maastricht een opmerkelijk hoog
aantal vondelingen. Voor iedere
vondeling werd door de ambtenaar
van de burgerlijke stand een
‘vondelingenakte’ opgemaakt,
met daarin informatie over de
omstandigheden van de vondst,
de geschatte leeftijd van het
kind, de kleding die het droeg, en
eventueel bij het kind achtergelaten
voorwerpen of briefjes.
Deze briefjes werden bij de akte
bewaard omdat zij aanwijzingen
voor de identiteit van de ouders
konden bevatten. In zijn artikel
‘Voorouders van vondelingen
6 gen.

Verborgen verleden
Het nieuwe seizoen van de veelbekeken NTR-serie Verborgen verleden begint
op zaterdag 15 oktober om 20.30 uur op NPO 2 met een speciale aflevering
waarin wordt teruggekeken op de inmiddels al rijke historie van het programma.
De week daarna, op zaterdag 22 oktober, start een nieuwe reeks uitzendingen,
met als eerste hoofdpersoon René Froger. Ras-Amsterdammer René Froger,
geboren en getogen in de Jordaan, ontdekt dat zijn familie nog sterker is geworteld
in het amusement dan hij al dacht. Zijn vader was de volkszanger Bolle Jan, die
samen met zijn echtgenote optrad als het duo Jan en Mien. Dat was bekend, maar
verder terug in het verleden vindt René
nog meer artiesten. Wat René helemaal
niet verwacht had, is dat zijn roots ook ver
buiten de Jordaan terug te vinden zijn.
Na de uitzending met René Froger volgen
afleveringen met Herman van der Zandt, Isa
Hoes, Twan Huys, Jeroen Krabbé, Nelleke
Noordervliet, Rick Nieman en Pieter van den
Hoogenband. Voor de totstandkoming van
de serie Verborgen verleden wordt gebruik
gemaakt van de expertise van CBG|Centrum
voor familiegeschiedenis en Nederlandse
archieven en historische centra.
[ ]
TELEFONISCH SPREEKUUR VOOR VRIENDEN
Goed om te weten: sinds vorig jaar houdt het CBG wekelijks
een telefonisch spreekuur voor Vrienden. Iedere dinsdag kun je van
15.30 tot 17.00 uur bellen naar 070-3150571 om je onderzoeksvraag voor
te leggen aan de ervaren medewerkers van ons team Onderzoek. Zij
kunnen adviseren over de aanpak van je onderzoek en je zo nodig
in contact brengen met andere specialisten van het CBG.
Stamboomcafé
Dinsdag 27
september
gaat het
Stamboom café
weer van start.
We beginnen
met een presentatie
door
Theo Korthals
Altes, die een
biografie schreef
van verzetsheld Frits van der Schrieck. Hij
zal vertellen over de totstandkoming van
het boek, dat hij in opdracht van familie van
Van der Schrieck schreef. Een maand later,
op dinsdag 25 oktober, spreekt Frank
Buchner over het mooie project ‘Bridging
the distance’, dat Australische families van
Nederlandse afkomst wil stimuleren hun
roots te onderzoeken, en, omgekeerd,
Nederlanders hoopt aan te sporen om contact
te zoeken met Australische verwanten.
Van verschillende kanten kregen we het
verzoek om het Stamboomcafé naar een
iets later tijdstip te verschuiven. Daar geven
we graag gehoor aan. De stamboomcafés
in de tweede helft van dit jaar zullen beginnen
om 18.00 uur. Wij hopen op een mooi
seizoen met interessante presentaties
en inspirerende ontmoetingen tussen
genealogen.
gevonden’ gaat Régis de la Haye
uitvoerig in op zijn onderzoeksmethode
in de zoektocht naar de
ouders van vondelingen. Het artikel
is gepubliceerd in de nieuwste
aflevering van het Limburgs
tijdschrift voor genealogie.
OPEN MONUMENTENDAG
Open Monumentendag 2016
(10 en 11 september) staat in het
teken van ‘Iconen en symbolen’.
Tijdens de dertigste editie van
dit evenement zijn duizenden
historische gebouwen in Nederland
gratis toegankelijk voor
publiek. Open Monumentendag
wil mensen met monumenten
in contact brengen en laten
zien dat de monumenten een
verrijking zijn voor onze leefomgeving
en voor onszelf. Voor een
overzicht van monumenten die
deze dag te bezoeken zijn, zie
openmonumentendag.nl.
NACHT VAN DE BUITENPLAATS
IN UTRECHT
De historische buitenplaatsen
van de provincie Utrecht worden
tijdens Open Monumentendag
letterlijk en figuurlijk in een
bijzonder licht gesteld. Bezoekers
kunnen zich op 10 september
tijdens de derde Nacht van de
Buitenplaats op unieke locaties
laten verrassen door een feeërieke
sfeer en een afwisselend
cultureel programma met
muziek, rondleidingen, diners,
wandelingen en vertellingen.
Meer informatie is te vinden op
nachtvandebuitenplaats.nl.
TWEE MILJOEN KEER
FOTOBURO DE BOER
Vond er ergens in Nederland
een sportevenement, koninklijk
bezoek, protest, missverkiezing of
popconcert plaats? De persfotografen
van Fotoburo De Boer
stonden altijd vooraan om het
nieuws te verslaan. Tussen 1945
en 2004 maakten ze duizenden
foto’s die werden afgedrukt in
vele kranten en tijdschriften. In de
beginperiode, tussen 1945 en 1990,
zijn alle negatieven beschreven op
dubbelzijdige papieren onderwerpskaarten.
Het Noord-Hollands
Archief wil deze informatie graag
digitaal beschikbaar maken. In
totaal gaat het om negenduizend
gescande kaarten. Het archief
vraagt via VeleHanden.nl hulp bij
het invoeren van de informatie
op de onderwerpskaarten. Een
selectie van de foto’s is momenteel
te zien in een grote overzichtstentoonstelling
(tot 18 september)
in het Noord-Hollands Archief
in de Janskerk (Jansstraat 40,
Haarlem).
gen. 7

interview
Nelleke Noordervliet over haar omgang met geschiedenis
Het verleden
gaat ook
over ons
Schrijfster Nelleke Noordervliet heeft een groot en gevarieerd oeuvre op haar naam
staan waarin geschiedenis een grote rol speelt. Voor het boek over haar overgrootmoeder, Altijd
roomboter, dook ze in haar familiegeschiedenis en in het nieuwe seizoen van Verborgen verleden
wordt die geschiedenis nog verder uitgezocht. Met Gen.magazine sprak ze over haar omgang met
het verleden, dat van haarzelf en haar familie en dat van ons allemaal. Sophie Reinders
Je werd geboren in een volkswijk in
Rotterdam. Je vader was automonteur,
je moeder huisvrouw. Als eerste
van de familie leerde je door na de
lagere school; eerst op het gymnasium,
daarna aan de universiteit in Leiden.
Voelde dat als een breuk met je afkomst?
Doordat ik doorleerde, kwam ik in werelden
terecht die voor mijn ouders altijd
gesloten waren gebleven. Op het gymnasium
kwam ik bijvoorbeeld in aanraking
met de Griekse Oudheid. Dat was zo’n
eerste moment waarop je denkt: dat
zoiets bestónd, daar wist ik niks van! Wat
een wonder dat je die taal kan leren die
mensen in die tijd hebben gesproken en
geschreven. Ik vond het allemaal prachtig.
Ik ben in de loop der jaren weliswaar uit
de wereld van mijn ouders weggedreven,
maar ik heb me er nooit van afgekeerd. Ik
heb me er ook nooit voor geschaamd, heb
altijd een goede verhouding tot mijn
afkomst gehad. En ik kan eigenlijk nog
steeds het beste overweg met doodgewone
Rotterdammers.
In je schrijverschap speelt geschiedenis
een grote rol. Zo schrijf je in Nederland in
de Gouden Eeuw en Vrij man over de
zeventiende eeuw, in Het oog van de engel
over de achttiende eeuw en in De naam
van de vader over de DDR. Had je niet
liever Geschiedenis in plaats van
Nederlands willen studeren?
Aan de ene kant had ik het moeten doen,
want het is eigenlijk het vak dat mijn ware
interesse heeft. Anderzijds sta ik er nu
redelijk onbevangen tegenover. Ik ben niet
verpest door een academische traditie met
academische normen waar ik me naar
moet schikken. Ik ben als schrijver vrijer
in mijn omgang met het verleden dan een
historicus.
8 gen.

Nelleke Noordervliet. Foto Leendert Brouwer, CBG|Bureau voor familiegeschiedenis
Spelen met geschiedenis
Historici willen je historische romans nog
weleens kritisch bespreken. Zij vinden
dat je té vrij omgaat met het verleden.
Dat is absoluut pure jaloezie, want waar
ik een grens mag overschrijden, mogen
zij dat niet. Zij mogen niet pretenderen
te weten wat een historisch personage
gedacht of gevoeld heeft. Ik mag dat wel.
Schrijvers van historische romans moeten
de geschiedenis serieus nemen,
maar historici moeten op hun beurt
schrijvers van historische romans ook
serieus nemen. Betrap ze vooral op foutjes,
maar weet welke fouten laakbaar
zijn en welke niet. Je kunt immers ook
met opzet met de geschiedenis en feiten
spelen.
Dat spelen met geschiedenis doe je volop.
Zo laat je jouw overgrootmoeder, een
vrouw uit de Leidse arbeidersstand,
in Altijd roomboter Sigmund Freud ontmoeten.
Ze biedt hem een beker warme
melk aan en ze raken in gesprek.
De ontmoeting tussen Freud en mijn
overgrootmoeder had plaats kúnnen vinden.
Ze leefden in dezelfde tijd en Freud
heeft destijds Leiden bezocht. Alles mag
in het spel met de geschiedenis, maar de
lezer moet wel weten welk spel je speelt.
Historici zijn onzeker over de maatstaf
die ze moeten hanteren bij het lezen van
mijn boeken, vanwege die mengvorm
tussen feit en fictie. Ik vind dat de historicus
die speelsheid best iets meer zou
mogen waarderen. Het maakt dat je wat
persoonlijker met het verleden omgaat.
Ik zou historici een wat frivolere omgang
met het verleden gunnen.
gen. 9

Hoe behoud je de balans tussen
historische feiten en fictie?
Als er feiten gegeven moeten worden,
dan geef ik ze ook weer als feiten en die
heb ik dan ook gecontroleerd. De brief
van Johan de Witt in Vrij man bijvoorbeeld
is overgeschreven uit zijn correspondentie,
daar heb ik niks aan hoeven
doen. Toen De Witt met de vloot uitvoer,
droeg hij een kostuum dat speciaal voor
de gelegenheid gemaakt was. Dat heb ik
niet verzonnen, maar gevonden in bronnen.
Je komt soms details tegen waarvan
je denkt: wauw, die zorgen nou net voor
het leuke in een boek. Soms kun je zulke
details verzinnen, maar ik zal de geschiedenis
nooit geweld aandoen. Als een
vloot uiteen geslagen is door een storm,
dan schrijf ik niet: ze komen vrolijk zingend
thuis.
Zorgen dat de feiten kloppen is één, maar
grip krijgen op de gevoels- en gedachtewereld
van een historisch personage is
een tweede.
Als schrijver probeer je een verhouding te
krijgen met de personen over wie je
schrijft. Eigenlijk is hetgeen waarnaar je
op zoek bent mentaliteitsgeschiedenis:
hoe hebben de mensen in het verleden
bepaalde gebeurtenissen ondergaan en
beleefd? Je kunt heel feitelijk over de
geschiedenis schrijven, maar die mentale
kant is ook interessant. Als historicus
mag je daar slechts heel voorzichtig uitspraken
over doen, omdat je het niet met
zekerheid kunt weten. Als ik geschiedenis
was gaan studeren, had ik waarschijnlijk
geen historische romans
geschreven. Ik probeer me steeds een
voorstelling te maken van de rijkdom van
Nelleke Noordervliet met haar oudere zusje. Part. coll.
het gevoelsleven van mensen uit een
andere klasse, uit andere landen en
andere tijden. Je probeert het zo dicht
mogelijk te benaderen.
Is dat volgens jou de taak van de
historicus: niet alleen de feiten opsporen
en weergeven, maar ze ook tot leven
wekken?
Wat wil je als historicus? Wil je dat het
verleden onder de aandacht blijft, wil je
dat mensen het verleden interessant
blijven vinden? Dan kun je dat niet, of in
elk geval niet alleen doen met dikke
Heel veel mensen zagen het boek
over mijn overgrootmoeder
als erkenning voor wat er
in hun eigen familie was gebeurd
wetenschappelijke pillen. Dan heb je de
intermediairs nodig: schrijvers van historische
romans, journalisten en schrijvers
van non-fictieboeken. Dus wees blij dat
die er zijn. Er zijn helaas niet zoveel historici
die goed kunnen schrijven.
Hoe is bij jou de verhouding tussen het
schrijven en het doen van historisch
onderzoek?
Voor een historische roman ben ik vaak
eerst een half jaar aan het studeren, heerlijk
vind ik dat! Het begint met een idee
en de situering in een bepaalde tijd. Het
verhaal van Vrij man bijvoorbeeld moest
zich voor mij afspelen in de zeventiende
eeuw, omdat dat zo’n mooie grens tussen
godsgeloof en vrijdenkerij is, eigenlijk het
begin van de moderne tijd. Vervolgens
vroeg ik me af: wat voor beroep krijgt
mijn hoofdpersonage? Ik besloot dat hij
arts zou worden. Vervolgens moest ik me
natuurlijk verdiepen in de stand van de
medische wetenschap in de zeventiende
eeuw. Dan lees je, ga je snuffelen en kijken
en ontdek je tijdens het onderzoek
10 gen.

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen vriend
van het CBG?
Meld u dan
nu aan! >>