JAARVERSLAG 2008 - Alamire Foundation

3.2. PROJECTEN IN OPDRACHT
3.2.1. Repertoriëring en valorisatie van muziek in begijnhoven
Projectomschrijving
Toelichting
33
Jaarverslag 2008
Projectverantwoordelijke Pieter MANNAERTS
Projectmedewerker
In opdracht van
Els VERCAMMEN
vzw Resonant
In totaal telt Vlaanderen 26 begijnhoven. Dertien hiervan werden als representatieve voorbeelden van de
groep begijnhoven ingeschreven op de Wereldlijst van het Cultureel Erfgoed van de Unesco. Ondanks dit
bijzondere statuut zijn vele materiële aspecten van het begijnenleven, waaronder (muziek)boekproductie en ‐
gebruik maar zeer spaarzaam gedocumenteerd.
Gedurende de maanden januari tot maart 2006 bracht Els VERCAMMEN, op basis van, en aangevuld met
gegevens verzameld door Pieter MANNAERTS, voor het eerst de bronnen van het muziekleven in de
begijnhoven in kaart. Het repertorium dat hieruit voortkwam, wordt gepubliceerd in het boek Beghinae in
cantu instructae: Studies en repertorium van de muziek in Vlaamse begijnhoven (middeleeuwen‐eind 18de
eeuw). Deze publicatie is zonder meer een primeur op (muziek)historisch gebied. De voorheen ongekende
kwantiteit, kwaliteit, stilistische verscheidenheid en historische en geografische spreiding van het repertoire
dat in de publicatie wordt beschreven en bestudeerd, zal in het toekomstige spreken, schrijven en denken over
(het leven in) de begijnhoven niet meer over het hoofd kunnen worden gezien.
Dit repertorium richt zich zowel tot het brede publiek, dat zich wil informeren over een nog onontgonnen
aspect van het begijnenleven, tot amateur‐ en professionele musici, die een repertoire willen verkennen dat
reikt van de hoge middeleeuwen tot het eind van de achttiende eeuw, als tot historici en musicologen, als
aanzet voor verdere studie en onderzoek.
Een inleiding situeert de totstandkoming van het repertorium en de gevolgde systematiek. Vervolgens wordt
per begijnhof het nog beschikbare bronnenmateriaal beschreven, met opname van alle noodzakelijke gegevens
die voor de identificatie en de historisch‐muzikale situering van de bron van belang zijn. Per item wordt, waar
relevant, naar de bestaande literatuur verwezen.
‘Muziek’ wordt in dit repertorium ruim opgevat: niet alleen manuscripten en edities met muzieknotatie maar
ook neergeschreven of gedrukte liedteksten en lofdichten werden in de repertoriëring betrokken. De korte
onderzoeksperiode liet niet toe systematisch op zoek te gaan naar fragmenten met muzieknotatie die gebruikt
waren als omslagen en verstevigingen van archiefstukken uit deze begijnhoven. De reeds gekende fragmenten
worden uiteraard in het repertorium vermeld.
Het repertorium omvat 260 nummers, wat overeenstemt met ongeveer 400 documenten met muzieknotatie of
met één of meerdere liedteksten en bij benadering 240 lofdichten. Naar schatting 90% van deze
muziekbronnen was bestemd voor liturgische doeleinden.
Het bronnenrepertorium voor de periode middeleeuwen–eind 18de eeuw wordt verder in twee opzichten
vervolledigd. Chronologisch, door het opnemen van een summiere beschrijving van het aanwezige
bronnenmateriaal voor de periode 1800‐2006 – om praktische redenen gebeurde dit als aanvulling bij de