JAARVERSLAG 2008 - Alamire Foundation

10
Jaarverslag 2008
Latijnse vitae en andere hagiografische teksten, en anderzijds de muzikale analyse van modale ordening en
melodische constructie. Zoals hoger vermeld, noopt het onderzoek evenwel ook tot de introductie van nieuwe
methodologieën, complementair aan de bestaande. Meer in het bijzonder is een nieuwe benadering van de
volgende drie parameters nodig: modaliteit, de noties ‘genre’ en ‘stijl’, en de invulling van ‘muzikale context’. In
de eerste plaats is de modale vormgeving van de historiae het resultaat van de beslissing van een componist,
niet van een geleidelijk evoluerende traditie, zoals het geval was in het vieux fonds. Een analyse van historiae
die anachronismen wil vermijden moet rekening houden met een dergelijke cruciale evolutie in de muzikale
cultuur, aangezien deze een nieuw licht werpt op de oudere historiografie van gregoriaanse ‘dialecten’ (zoals
de Oost‐ en West‐Frankische varianten) en ‘hervormingen’ (zoals de cisterciënzer ‘hervorming’ van de zang).
Ten tweede leidden de toenemende standaardisering van het genre en het hieruit voortvloeiende nieuwe
gebruik van melodie en modaliteit tot een nieuwe muzikale ‘stijl’ in de historia. Deze heeft kenmerken gemeen
met andere genres die een gelijkaardige standaardisering doormaakten, zoals de sequens en de hymne. Omdat
nieuwe sequenzen en hymnen noodzakelijk waren voor een nieuwe feest, werden ze vaak samen met de
historia gecomponeerd, in een verwante stijl. De studie van het standaardiseringsproces zal daarom
onderscheid moeten maken tussen genrespecifieke kenmerken die behouden bleven, en stilistische kenmerken
gemeenschappelijk aan historiae, sequenzen en hymnen in de ‘nieuwe stijl’. In de derde plaats vergt het
volledige begrip van een historia een inschatting van de historische en de culturele context waarin ze
functioneerde. Meer concreet zal dit project de uitvoeringscontext van de historiae nagaan: de gezangen
werden niet enkel gezongen in de eigenlijke (‘primaire’) setting van het getijdengebed, maar ook tijdens de
‘secundaire’ setting van processies en herdenkingen. Deze ‘secundaire’ settings vereisten een bewuste selectie
van gezangen, met selectieve herhaling als resultaat. Een dergelijk gebruik van de historiae scherpte het
burgerlijke en religieuze bewustzijn aan, en droeg bij tot het identiteitsbesef van een gemeenschap.
Concreet zullen o.m. verschillende case‐studies worden gemaakt:
1 Oorsprong: Luik en Reims, vroege 10de eeuw
2 Historiae uit de oostelijke Lage Landen en Lotharingen, 10de–12de eeuw
3 Cisterciënzer historiae: zuidelijke Nederlanden en Frankrijk, 12de–13de eeuw
4 Sacramentsdevotie: Nederlanden en Italië, 13de–14de eeuw
Tijdschema
aanvang eerste mandaat als postdoctoraal onderzoeker FWO–Vlaanderen (België): 01.10.2008
Congrespapers
MANNAERTS, P., ‘St Begga and her office in early modern beguine scholarship’, lezing op het congres Early
Modern Medievalisms, Leiden, 22.08.2008.
MANNAERTS, P., ‘Miracula aut mirabilia? The (super)natural world in 13th‐C. liturgical offices from the Low
Countries’, lezing op het International Medieval Congress, Leeds, 08.08.2008.
MANNAERTS, P., ‘Chant for a black saint: the historia of Mauritius and the Teutonic Order’, lezing op het
colloquium Muziek in de Duitse Orde, Alden Biezen, 28.06.2008.