JAARVERSLAG 2008 - Alamire Foundation

3. ACTIVITEITENVERSLAG 2008
3.1. ONDERZOEKSPROJECTEN
3.1.1. Postdoctoraal onderzoeksproject FWO–Vlaanderen (België)
8
Jaarverslag 2008
3.1.1.1. De oorsprong, ontwikkeling en standaardisering van de middeleeuwse historia in de Lage
Landen (10de–14de eeuw)
Projectomschrijving
Titel
Promotor David BURN
Projectverantwoordelijke Pieter MANNAERTS
De oorsprong, ontwikkeling en standaardisering van de middeleeuwse historia in de Lage Landen (10de–14de
eeuw)
Toelichting
Traditioneel wordt het gregoriaans beschouwd als een repertoire dat ontstond in de Karolingische en Ottoonse
periode en min of meer ongewijzigd werd overgeleverd doorheen de volgende eeuwen. De positie van het
gregoriaans binnen de Oude Muziek valt met andere woorden volgens dit traditionele beeld samen met het
zogenaamde vieux fonds‐repertoire (tot ca. 1000).
Nochtans gaf de voortdurende toevoeging van nieuwe feesten aan de liturgische kalender vanaf de 10de eeuw
aanleiding tot het componeren van nieuwe belangrijke gregoriaanse gezangen (dus niet enkel polyfonie), in
genres als de hymne, prosula, sequens, trope en officiegezangen (historiae). Als belangrijke voorbeelden
kunnen Gottschalks sequens voor het feest van de Divisio apostolorum (11de eeuw), de historia Regali natus
voor de heiligverklaring van Karel de Grote (12de eeuw), en Fernando de Talavera’s historia voor de bevrijding
van Granada in 1492 worden genoemd. Het componeren van nieuwe historiae bleef zelfs doorgaan tot in de
17de eeuw. Het ontstaan van deze nieuwe gregoriaanse genres ondermijnt bijgevolg het hoger vermelde
traditionele beeld van het gregoriaans.
Het resultaat is dat de muziekgeschiedschrijving een vertekend beeld geeft van de liturgische muziek tijdens
het Ancien Régime (middeleeuwen en renaissance in het bijzonder): ze legt bijzonder sterk de nadruk op de
polyfonie, maar negeert vrijwel volledig de latere ontwikkelingen in de monofone zang, evenals de
vernieuwing, kwaliteit en kwantiteit van specifieke genres. Het rechttrekken van deze verhouding tussen
monofonie en polyfonie binnen de Oude Muziek plaatst musicologen voor een belangrijke uitdaging.
De historia biedt het ideale materiaal om deze uitdaging aan te gaan. Ze is het belangrijkste genre van ‘nieuw’
gregoriaans in de Lage Landen, en mag worden beschouwd als het meest representatieve genre van liturgische
monodie, dankzij de ruime Europese verspreiding, de kwaliteit en de kwantiteit van de bewaard gebleven
muziek. Het huidige onderzoeksproject zal aantonen dat het belang, de productie en de Europese uitstraling
van de historiae in de Lage Landen in het toenmalige muziekleven een plaats innamen die vergelijkbaar is met
die van de latere renaissancepolyfonie. Om deze uitdaging tot een bevredigend resultaat te brengen volstaan
de traditionele analysemethoden niet. Voor een volledig muzikaal begrip van de historiae hanteert dit project