Reader Fotocursus 2016 module 1 opmaak

Vakopleiding fotografie 

INLEIDING 

Deze cursus geeft je meer inzicht in de werking van je camera en het effect dat al die 

verschillende knoppen en instellingen op je camera hebben op je foto. Je leert beter 

te kijken en je krijgt heel veel praktijktips. 

Met voorbeelden en praktijkopdrachten leer je wat je moet weten en kunnen om in 

elke situatie het beste fotoresultaat te behalen. 

Dus ben je de bezitter van een digitale camera en wil je meer doen met fotografie? 

Dan kan deze cursus je verder helpen en aansporen om vaker foto’s voor jezelf of 

voor opdrachtgevers te maken. 

Als je alle opdrachten gedaan hebt, bouw je een portfolio op die wordt beoordeeld 

door de docent. Het examen bestaat uit een theorietoets en een bespreking van je 

portfolio. Als je voor je theorie en praktijk bent geslaagd, ontvang je het vakdiploma 

fotografie. 

De eerste module heet Basiskennis Fotografische Techniek. Hierin wordt de camera 

met al zijn mogelijkheden uitgelegd. Niet alleen wat er met de knoppen op de 

camera kan, maar ook hoe je binnen de menu's van de camera je eigen keuzes kunt 

maken, waardoor het een instrument wordt, dat doet wat jij wilt. Spelenderwijs leer 

je omgaan met je camera. Daarnaast wordt in deze module de basis van 

beeldbewerking uitgelegd en worden de begrippen licht en kleur verder uitgelegd. 

Ik wens je heel veel plezier met deze cursus vakopleiding Fotografie 

Rob van der Pas 

docent fotografie


Hoofdstuk 1 

Sluitertijd, diafragma en ISO 

Om te weten hoe een camera ‘kijkt’ is het handig om iets te weten over de werking 

van een camera: Als voorbeeld een spiegelreflexcamera: Aan de voorkant zit een 

lens, aan de achterkant zit de sensor. Via een prisma en een spiegel kijk je door het 

objectief naar je onderwerp. 

Op het schema zie je hoe het licht van het onderwerp via de spiegel en het prisma 

naar de zoeker gaat. 

Zijaanzicht van een spiegelreflexcamera 

1. Objectief 

2. Opklapbare Spiegel 

3. Sluiter 

4. Sensor 

5. matglas 

6. Convergerende lens 

7. Prisma 

8. zoeker 

De hoeveelheid licht die op de sensor valt, wordt door drie factoren 

bepaald: 

• door de sluitertijd 

• door de lensopening of diafragma 

• en door de gevoeligheid of ISO-‐waarde. 

SLUITERTIJDEN 

De tijd dat er licht op de sluiter valt, noemen we de sluitertijd. Zoals 

je op het schema ziet, zit er voor de sensor een sluiter. De sluitertijd 

is, afhankelijk van het type camera, instelbaar van 1/8000 tot 30 

minuten. Een veel gebruikte reeks is 

* 1 sec, 1/2 sec, 1/4 sec, 1/8 sec, 1/15 sec, 1/30 sec, 1/60 sec, 

1/125 sec, 1/250 sec, 1/500 sec, 1/1000 sec, 1/2000 sec, 

1/4000 sec, 1/8000 sec. 

• Hoe langer de sluitertijd, hoe meer licht er op de sensor komt, 

hoe lichter je foto wordt. 

Het effect van het veranderen van 

sluitertijd bij een gelijkblijvend diafragma 

Basiskennis Fotografische Techniek 

2


Hoofdstuk 1 

Wat is een sluiter? 

De sluiter is een mechanisme in de camera dat de sensor af kan sluiten en weer vrij 

kan geven voor het licht dat er door het objectief op valt. De sluitertijd wordt 

uitgedrukt in een tijdseenheid, de seconde of gedeelten daarvan, bv 1/125 of 

1/1000 sec. Hierbij geldt, twee keer zo lang is twee keer zoveel licht. Hoe korter de 

tijd die je kiest, hoe meer je de beweging bevriest. In de meeste 

spiegelreflexcamera’s zit een spleetsluiter. Dit type sluiter vrij dicht voor de sensor. 

Hij bestaat eigenlijk uit twee delen die voor de sensor langs kunnen schuiven. In 

het begin is de sluiter dicht, dan schuift het eerste ‘gordijn’ opzij en begint de 

belichting. Die wordt beëindigd door het tweede gordijn dat in dezelfde richting, 

achter het eerste aan, de sensor weer afsluit voor de belichting. Wanneer er korte 

tijden gekozen worden, is de sensor nooit helemaal vrij, er schuift als het ware een 

spleet voor de sensor langs, vandaar de naam. Bij langere tijden gaat het eerste 

gordijn wel helemaal open, en vervolgens wordt het tweede gordijn gesloten. Die 

situatie, dat de hele sensor belicht wordt, is noodzakelijk bij het maken van 

flitsfoto’s. Daarover later meer, maar dit is de reden dat je niet kunt flitsen in 

combinatie met heel korte sluitertijden. Tussen opnames door worden de 

gordijnen weer teruggeschoven, zonder licht door te laten. 

sluitertijd op lcd display 


3


Hoofdstuk 1 

sluitertijd in zoeker 

Met de sluitertijd kun je een beweging ‘bevriezen’ of beweging juist laten zien. Dit 

noemen we bewegingsonscherpte. 

1/250” sec 1/30” sec 1” sec 

Als je de sluitertijd zelf wilt instellen, dan kies je de S, T of Tv instelling (onthoud: 

S=shutter, T=Time, Tv=Tijdvoorkeuze) De camera kiest dan de bijpassende 

diafragma-‐opening. 


4


Hoofdstuk 1 

Diafragma 

Het tweede systeem waarmee de hoeveelheid licht die op de sensor valt, wordt 

geregeld, is het diafragma. Dit zijn een aantal lamellen die in het objectief zijn 

gebouwd. 

Je kunt deze open en dicht draaien, 

Daarmee verander je de doorsnee van de 

opening van het objectief. De grootste 

opening ligt altijd vast door de bouw van het 

objectief, kleinere openingen kun je kiezen in 

de mate waarin de bouwer van het objectief 

dat mogelijk heeft gemaakt. Die grootste 

opening heet ook wel de lichtsterkte van het 

objectief. Diafragmagetallen zijn de 

vreemdste uit de reeks en het lastigste om 

mee te rekenen, je moet de reeksjes uit je hoofd kennen om er iets zinnigs over te 

zeggen. Een vrijwel volledige reeks van de hele diafragmawaarden, beginnend bij 1: 

• Diafragmareeks -‐> 1. 1.4 -‐ 2 -‐ 2,8 -‐ 4 -‐ 5.6 -‐ 8 -‐ 11 -‐ 16 -‐ 22 -‐ 32. 

• Hoe kleiner het getal hoe groter de lensopening. 

• Hoe groter het getal hoe kleiner de lensopening. 

Hulpje om dit te onthouden: De lamellen zijn gemaakt van metaal: hoe minder 

metaal (diafragmalamellen staan open) hoe lager het getal bv 2.8; hoe meer metaal 

(lamellen zijn dichtgedraaid) hoe hoger het getal bv 22 

Effect van het veranderen van diafragma bij 

gelijkblijvende sluitertijd en ISO waarde 


5


Hoofdstuk 1 

Als de sluitertijd verandert, moet het diafragma ook veranderen en andersom. 

Met het diafragma bepaal je niet alleen of een foto donker of licht wordt. Het andere 

onderdeel van de fotografie waar het diafragma invloed op heeft, is het zowel 

spannende als complexe verschijnsel van de scherptediepte. Je moet bij het maken 

van een foto 'scherpstellen', alles op die afstand wordt scherp. Maar een logisch 

gevolg van dat scherpstellen is natuurlijk dat er ook onscherpe stukken van de foto 

zullen zijn. Alles wat verder weg of dichterbij staat, wordt minder scherp. Maar niet 

alles wordt even onscherp; er is een langzaam verloop van scherp naar steeds 

onscherper. En wanneer iets maar ietsje verder weg of dichterbij staat, is het vaak 

maar een beetje onscherp. Misschien wel zo weinig onscherp dat het scherp lijkt op 

de foto. Zo ontstaat er een gebied, een afstandsbereik voor en achter het punt 

waarop precies is scherp gesteld waar de objecten op de foto ook scherp lijken. Dat 

bereik heet de scherptediepte. Bijvoorbeeld bij scherpstellen op twee meter zou 

alles wat tussen de 1,5 meter en de 2,5 meter wel scherp kunnen lijken op de foto. 

De meeste moderne objectieven leveren bij diafragma f/5,6 de beste kwaliteit. Een 

andere instelling kies je vooral vanwege de invloed op de scherptediepte. 

Bij volle lensopening (= laag diafragmagetal, bv ƒ2.8) is de scherptediepte klein, Bij 

gesloten diafragma (= groot diafragmagetal, bv ƒ22) is de scherptediepte groot. 


6


Hoofdstuk 1 

ISO 

De ISO-‐waarde is een instelling die de gevoeligheid van de sensor voor licht regelt. 

Bij een kleine ISO waarde is er meer licht nodig, terwijl een hoge ISO-‐waarde weinig 

licht nodig heeft. Bij een hoge ISO-‐waarde kun je met een kortere sluitertijd of 

kleinere diafragmaopening fotograferen. Dit is handig als er kans is dat de foto 

bewogen is, doordat er weinig licht is. Bijvoorbeeld als voorwerpen te snel bewegen 

om ze scherp te krijgen of als je de camera niet stil kunt houden. 

Je kunt de instellingen sluitertijd, diafragma, ISO en inschakelen van de ingebouwde 

flitser automatisch door de camera laten kiezen. Je kiest dan voor de 

volautomatische stand op je camera, vaak de ‘groene’ stand. Als je de camera de 

combinatie sluitertijd en diafragma wil laten kiezen en zelf de ISO en flitser aan of uit 

wil instellen, kies je voor de P (program) stand. 

BELICHTINGSDRIEHOEK: 

sluitertijd diafragma ISO > Heeft 

alle drie met elkaar de maken. Verander 

je er eentje dan heeft dat gevolgen voor 

de andere twee 


7


Hoofdstuk 1 

verband tussen sluitertijd en diafragma 

Je kunt de werking van sluitertijd, diafragma en ISO uitproberen door verschillende 

opnames te maken met je camera waarbij allerlei variaties maakt met sluitertijden, 

diafragma en ISO. Je kunt ook de effecten zien van de drie variabelen met de online 

camera simulator. 

http://camerasim.com/camera-‐simulator/ 


8


Hoofdstuk 2 

Beweging voorkomen, belichten 

Bewogen foto’s 

In de eerste les heb je onder andere geleerd wat het effect is van sluitertijden. 

De sluitertijd bepaalt of je foto wel of niet bewogen is Als je beweging wil bevriezen 

gebruik je een zo kort mogelijke sluitertijd. Als je juist beweging wil laten zien, 

bijvoorbeeld een rijdende auto of het effect van stromend water in een rivier, 

gebruik je juist een lange sluitertijd. 

In de meeste gevallen wil je echter bewegingsonscherpte voorkomen. Een bewogen 

foto is een mislukte foto die je niet meer achteraf kunt corrigeren Gebruik daarom 

zo kort mogelijke sluitertijden als je uit de hand fotografeert. De minimale sluitertijd 

om bewogen foto’s te voorkomen wanneer je uit de hand fotografeert is 1/60”. Dit 

hangt echter ook af van wat voor soort lens je gebruikt. Met een telelens (bv 

150mm, waarmee je onderwerpen dichterbij haalt) heb je eerder kans op bewogen 

foto’s, dan wanneer je een groothoeklens gebruikt. Dat komt omdat het onderwerp 

verder weg staat wanneer je een telelens gebruikt. De bewegingen van je hand zijn 

daardoor veel zichtbaarder in de vorm van bewegingsonscherpte dan bij gebruik van 

een standaardlens (50mm). Als voorbeeld: Wanneer je door een verrekijker een 

onderwerp ver weg wil zien, kost het moeite om de kijker stil te houden 

Vuistregel: voorkom sluitertijden langer dan het brandpunt van je lens, wanneer je 

uit de hand fotografeert. B.v. Bij een lens van 200 mm is de kortste sluitertijd 1/200 

sec 


9


Hoofdstuk 2 

Voorkomen van bewegingsonscherpte: 

• Houding; ga stevig staan met je voeten een beetje uit elkaar 

• Houd je camera stevig vast en druk je elle bogen tegen je lichaam 

• Houd de camera dicht tegen je gezicht aan 

• Steun tegen een muurtje of boom 

• Adem in voor de opname en hou je adem in terwijl je afdrukt 

• Druk de ontspanknop rustig en gelijkmatig in 


10


Hoofdstuk 2 

Vibratie Reductie 

Vibratiereductie ofwel beeldstabilisatie is een systeem om trillingen van de camera 

tijdens de opname te voorkomen. Er zijn verschillende systemen. Bij optische 

beeldstabilisatie in de lens worden trillingen gedetecteerd door gyroscopische 

sensoren. In de lens zorgt een elektromagnetisch lenselement voor een 

tegenbeweging. Bij Nikon heet dit systeem Vibrition reduction (VR), Canon noemt 

dit systeem Image Stabilization (IS). Bij de versies van Sony, Olympus en Pentax is de 

stabilisatie in de camerabody zelf ingebouwd en werkt door het compenseren van de 

bewegingen van de camera met een tegengestelde beweging van de zwevend 

opgehangen beeldsensor. In tegenstelling tot stabilisatie via een bewegend lensdeel, 

kan dit systeem ook compenseren voor roterende bewegingen (om de optische as). 

Een ander voordeel is dat dit systeem werkt voor alle lenzen, mits de camera "weet" 

wat de brandpuntsafstand is. Een nadeel is dan weer dat het beeld in een 

(optische) zoeker niet gestabiliseerd is. 

De meeste beeldstabilisatie systemen hebben verschillende standen: 

Normale stand -‐> gebruik deze stand 

wanneer het object beweegt, bv . 

Bewegende auto/fietser 

Actieve stand -‐> ingeschakeld als je zelf 

beweegt. Bv wanneer je een foto maakt 

vanuit een rijdende auto 

Uit -‐> als je vanaf een statief 

fotografeert. Waarom? Het 

beeldstabilisatiesyteem gaat uit van 

kleine bewegingen. Als die er niet zijn kan 

het systeem onnodige correcties 

uitvoeren waardoor er juist weer 

bewegingsonscherpte ontstaat. 

Statieven 

De beste manier om bewegingsonscherpte te voorkomen is door gebruik te maken 

van een statief. Statieven zijn er in vele soorten. Waar moet je op letten bij de 

aanschaf? 

* gewicht vs stabiliteit 

Het aantal delen (secties) en de dikte van de poten bepalen de stabiliteit. Minder 

secties betekent dikkere poten, dus meer stabiliteit. Je kunt de stabiliteit verhogen 

door iets zwaars aan de middenzuil te hangen. Daarvoor is de middenzuil vaak 

voorzien van een haakje. 

* gewicht camera 

Het statief moet zwaar genoeg zijn om het gewicht van je camera te dragen 


11


Hoofdstuk 2 

* welke statiefkop? 

Een balhoofd verstel je snel met een instelknop maar is minder nauwkeurig dan 

een driewegkop. Als je een snelkoppelplaatje gebruikt, kun je je camera snel op 

het statief plaatsen en er weer afhalen 

* Materiaal: hout, aluminium of carbonfiber 

Nog steeds worden er houten statieven gemaakt, met name essenhout. Dit 

materiaal voorkomt ongewenste trillingen en is ongevoelig voor 

temperatuurverschillen. Houten statieven zijn zwaar en duur t.o.v. aluminium 

en carbonfiber. De meeste statieven worden tegenwoordig van aluminium 

gemaakt. Dit is sterk en relatief licht, maar wel gevoelig voor 

temperatuurwisselingen en zwaarder dan de lichtste soort, het carbonfiber 

statief. Dit combineert de voordelen van hout en aluminium. Het is licht, vangt 

trillingen uitstekend op, maar is duurder dan aluminium. Let bij aanschaf op 

het aantal lagen carbonfiber. Hoe meer lagen, hoe steviger het statief 

* driepoot of eenbeen 

Een eenbeen of monopod geeft je relatief veel bewegingsvrijheid. Dit gebruik 

je als je snel wil verplaatsen en toch stabiliteit wil, bv bij popconcerten, 

natuurfotografie of sportfotografie. Een driepoot is natuurlijk veel stabieler 

dan een monopod maar is zwaarder en het duurt langer om op te zetten. Een 

driepoot statief gebruik je in de studio en bij statische onderwerpen zoals 

landschapsfotografie en architectuurfotografie 

* minimale en maximale hoogte 

Uit hoe meer delen de statiefpoten bestaan, hoe kleiner het statief in 

opgevouwen toestand, maar hoe minder stabiel. De optimale minimum hoogte 

van het statief is de hoogte waarop je door de zoeker van je camera kijkt 

Soorten statieven: 

Driepoot – Tripod 


12


Hoofdstuk 2 

eenbeen – monopod 

minipod – pocketpod 

Statiefkoppen 

Balhoofd 

3 weg statiefkop 


13


Hoofdstuk 2 

quick release plate 

panoramakop 

Wil je elk risico op bewegingsonscherpte voorkomen? 

Pas dan deze tips toe in combinatie met het gebruik van een statief 

-‐ -‐Probeer geen gebruik te maken van de ontspanknop op je camera. Deze 

veroorzaakt trilling onscherpte wanneer je deze indrukt. 

-‐ -‐ Je kunt in plaats daarvan gebruik maken van de ingebouwde selftimer, die je 

instelt op 5 seconden. Dit geeft de camera de gelegenheid om ‘uit te trillen’ 

voordat de opname gemaakt wordt. 

-‐ -‐ Gebruik een afstandsbediening (draadloos of bedraad). 

-‐ -‐ Voor een absoluut bewegingsvrij beeld kun je naast de bovengenoemde 

maatregel ook nog spiegel opklappen voordat je de foto maakt. (op vele 

camera’s de Liveview of Mup (Mirror Up) stand). Daarmee sluit je eventuele 

trilling, veroorzaakt door het omhoog klappen van de spiegel uit. 

Licht meten 

In de digitale camera is een geavanceerde lichtmeter ingebouwd om het licht te 

meten. Dat is erg handig, maar om de lichtmeter te begrijpen, moet je eerst weten 

hoe hij werkt. 

Wanneer je een camera richt op een egaal wit vlak en je belicht automatisch, dan zal 

de foto een grijs vlak tonen. Datzelfde geldt wanneer je een egaal grijs vlak of een 

zwart vlak fotografeert. Dat komt omdat elke lichtmeter is ingesteld op een 

gemiddelde grijswaarde. Daarom is elke foto zodanig belicht, dat hij een gemiddelde 

grijswaarde heeft. In veel situaties is dit een goede keuze, maar soms, zoals een 

strandfoto of een nachtopname kan dit een verkeerd resultaat geven. Een strandfoto 

met veel licht zal door de belichtingsmeter te donker worden (licht wordt grijs dus 

overbelichten) en een nachtopname te licht (donker wordt grijs dus onderbelichten). 


14


Hoofdstuk 2 

Wanneer je een foto maakt van een vlak wat gelijk 

is verdeeld in een wit deel, een grijs deel en een 

zwart deel zal het resultaat een foto zijn die er 

hetzelfde uitziet als het voorbeeld. Dat komt 

omdat de verschillende dekkingen gelijk zijn 

verdeeld. Daar is de belichtingsmeter op ingesteld. 

Wanneer je begrijpt dat de belichtingsmeter in je 

camera altijd probeert een gemiddelde belichting 

te realiseren (grijs) kun je ook begrijpen dat je in 

sommige situaties je foto bewust moet 

overbelichten of onderbelichten om het gewenste 

resultaat te krijgen. 

Er zijn twee methoden om licht te meten 

Indirecte lichtmethode of refelectiemeting à lichtmeting van het licht via het 

object naar de camera. Hierbij wordt de meting beïnvloed door ook de 

kleur/glans/structuur van het object. Deze methode pas je toe als je het licht meet 

met je camera. 

Directe lichtmeting of opvallende lichtmeting à lichtmeting vanaf het onderwerp 

naar de camera toe. Hierbij sluit je de glans, structuur/kleur van het object uit. Deze 

methode pas je meestal toe wanneer je gebruik maakt van een losse lichtmeter. 


15


Hoofdstuk 2 

De meest toegepaste meetmethode is de 

indirecte of reflectiemeting. Deze kan in 

eenzelfde verlichtingssituatie tot een heel 

resultaat leiden. In de volgende 

voorbeelden is het omgevingslicht voor 

alle situaties hetzelfde. 

Een fotograaf plaatst naast elkaar drie 

vlakken: Een wit, een middengrijs (of 18% 

grijs) en een zwart. Nu voert de fotograaf 

drie reflectiemetingen uit: 

• Meting 1: Op het middengijs vlak. De belichtingsmeter, geijkt op 18% grijs, meet 

licht en geeft een belichting (bv ISO 100 & 1/125 en F16). 

• Meting 2: Op het witte vlak. De belichtingsmeter, geijkt op 18% grijs, meet heel 

veel gereflecteerd licht en zal nu de sluitertijd verhogen of het diafragma verder 

te sluiten (bijvoorbeeld iso100 & 1/250 en F16). Opmerking: de meter 

interpreteert technisch correct dat er veel licht op de meter valt, maar vanuit de 

omgeving bekeken is er niets veranderd met de vorige situatie: feitelijk 

weerkaatst het onderwerp slechts veel van het omgevingslicht. Het resultaat van 

een foto met de gemeten belichting is nu een onderbelicht beeld van een wit 

vlak. 

• Meting 3: Op het zwarte vlak. De meter zal de belichting vergroten door de 

sluitertijd te verlagen of het diafragma verder te openen (bijvoorbeeld iso100 & 

1/60 en F16). Opmerking: de belichtingsmeter meet weinig gereflecteerd licht, 

maar wederom is er ten opzicht van de eerste meting niets aan het 

omgevingslicht veranderd. Het onderwerp reflecteert slechts weinig. Het 

resultaat is nu een overbelichte foto van een zwart vlak. 

Opmerking 1: Bij meting met een camera meet de fotograaf ieder vlak steeds 

beeldvullend. 

Opmerking 2: Indien alle gemaakt foto's ongecorrigeerd worden geprint, krijgt de 

fotograaf driemaal eenzelfde grijze foto. Immers alle foto's zijn belicht naar 18% 

grijs. 


16


Hoofdstuk 2 

Aanpassing van de belichting 

In het voorgaande voorbeeld kan de fotograaf of de lichtmeting of de belichting van 

de foto aanpassen. 

• Een alternatief is meten via de opvallend licht-‐meetmethode. In een opvallend 

licht meting, meet de fotograaf het aanwezige licht (dat constant en bovendien 

onafhankelijk is van het onderwerp) in plaats van het gereflecteerde licht dat 

verschillend is voor de drie vlakken. In het bovenstaande geval was dan 

waarschijnlijk een belichting van ISO 100 & 1/125 en F16 gevonden. Had de 

fotograaf alle drie de foto's met deze waarde belicht, dan was de grijze foto grijs 

geprint, de witte wit en de zwarte als zwart. 

• In sommige gevallen kan de fotograaf de belichting aanpassen met 

belichtingscompensatie. 

• Met een 18%-‐grijskaart. Deze wordt op de plaats van het onderwerp neergezet 

en vervolgens wordt de camera (en de ingebouwde belichtingsmeter) hierop 

(beeldvullend) gericht. De gemeten belichting is nu correct en bovendien 

onafhankelijk van het onderwerp. 

• Bij gebrek aan een 18%-‐kaart kan in geval van nood ook de palm van de hand 

worden gebruikt. Deze blijkt heel vaak overeen te stemmen met 18% grijs.] 

(bron [http://nl.wikipedia.org/wiki/Belichtingsmeter] 

Het meten van opvallend licht ofwel direct lichtmeting kan met behulp van een losse 

lichtmeter. Een goedkopere oplossing is gebruik van de expodisc. Voor de 

knutselaars is de kofferfilterzakje methode ook een optie (wel een gebleekte). 

Lichtmeter ca. €359 expodisc ca. €60 diy koffiefilter €0.0114 


17


Hoofdstuk 2 

In de meeste gevallen gebruik je echter de ingebouwde lichtmeter van je camera. Dit 

werkt tenslotte het snelst. Toch zijn er veel lichtomstandigheden waarbij je zelf moet 

kiezen of je een foto gaat onder-‐ of overbelichten. Nu je weet hoe een lichtmeter 

werkt, kun je gebruik maken van de eigenschappen en de beperkingen zoveel 

mogelijk proberen uit te sluiten. De meeste ingebouwde lichtmeters kunnen op 

verschillende manieren het licht meten 

Bij meervlaksmeeting meet de lichtmeter de gehele scene. In deze stand probeert 

de lichtmeter een zo goed mogelijke gemiddelde belichting te zoeken waarbij 

rekening wordt gehouden met de positie van het onderwerp, de helderheid, de 

achtergrond en de richting van het licht. Bij Nikon camera’s heet dit Matrixmeting, 

bij Canon heet dit Evaluatiemeting. Bij andere merken noemt men dit Pattern of 

patroonmeting. De meeste camera’s hebben een ingebouwde database met 

honderden belichtingssituaties. Op het moment van meten wordt de scene 

vergeleken met een vergelijkbare scene uit de database. Hierdoor zal de belichting in 

veel gevallen een goede waarde weergeven. 

De Centrum gewogen meting meet ook het hele beeld. Het verschil met 

meervlaksmeting is dat de nadruk licht op het centrum van het beeld. Dit bepaalt 

voor 60 tot 80% de meting. De camera past bij deze methode minder automatische 

correcties toe zoals bij meervlaksmeeting. De meervlaksmeting en Centrum gewogen 

meetmethode zijn geschikt voor situaties waarbij snel handelen noodzakelijk is zoals 

bij reportages en spontaan genomen foto’s . 


18


Hoofdstuk 2 

Bij Deelmeting wordt alleen het centrum van het beeld gemeten. In de zoeker wordt 

aangegeven welk deel wordt gemeten. Deze methode kun je het beste toepassen bij 

grote verschillen tussen licht en donker. Je richt het meetgedeelte daarbij op het 

hoofdonderwerp 

Spotmeting gaat nog een stap verder. Het meetveld beslaat slechts 2,5 tot 3% van 

het hele beeld. De meting is hierdoor nauwkeurig maar dient zorgvuldig te worden 

toegepast. Het vereist een geoefend oog voor lichtverschillen 

Praktijkvoorbeeld lichtmeten 

Wanneer je bij een bruidsreportage het licht 

indirect meet op de witte jurk zal de jurk op de 

foto grijs worden weergegeven; de hele foto 

wordt onderbelicht en je raakt details kwijt in 

de donkere partijen 

Een indirecte lichtmeting op het zwarte pak 

zorgt dat het pak grijs wordt weergegeven 

op de foto; de foto is overbelicht. Je verliest 

details in de lichte partijen 


19


Hoofdstuk 2 

Wanneer je een directe lichtmeting doet of 

een indirecte lichtmeting op een grijskaart 

wordt wit als wit en zwart als zwart 

weergegeven 

Voorbeeld Lichtmeting landschapsfotografie 

Meet het donkerste punt en het lichtste punt van het onderwerp. Dit doe je met een 

spotmeting. 

Voorbeeld: 

Licht punt -‐> 1/1000 sec bij f 5,6 

Donker punt -‐> 1/125 sec bij f 5.6 

Er is een verschil van drie stops , het gemiddelde is dan 1/500 sec bij ƒ5.6. 

Hoe nauwkeuriger je een foto belicht, hoe meer details je overhoudt. 


20


Hoofdstuk 2 

Nog meer praktijkvoorbeelden 

Ik zag dit tafereel 

Mijn camera zag dit 

Conclusie: overbelichten bij lichte onderwerpen zoals sneeuw en strandtaferelen om 

het gewenste effect te krijgen. 

Ik zag dit 

Mijn camera zag dit 

Conclusie: bij donkere onderwerpen ofwel Low Key onderwerpen moet je 

onderbelichten om het gewenste effect te krijgen. 

Histogram 

Meteen na het maken van een foto kun je het resultaat bekijken op het lcd scherm 

van je camera. De weergave op het schermpje geeft een indicatie of de foto goed 

belicht is. Bedenk echter dat dit schermpje slechts een beperkt aantal kleuren/tinten 

kan weergeven. Een veel objectievere weergave van de belichting is via het 

histogram. De meeste camera’s bieden de mogelijkheid om dit histogram weer te 

geven op het scherm. Het histogram is een grafiek die je foto weergeeft in 256 

helderheden 


21


Hoofdstuk 2 

De horizontale as (X-‐as) toont links de donkerste delen van de foto en rechts de 

lichtste delen. In het midden wordt het neutrale (grijze) deel van de foto 

weergegeven. Op de verticale as (de Y-‐as) worden de hoeveelheid pixels 

weergegeven voor de betreffende helderheid 

Histogram 

Je kunt vaak op je camera instellen wat het histogram weergeeft. Omdat je foto is 

opgebouwd uit drie kleuren, rood groen en blauw (RGB), waarover later meer, kun je 

deze apart of gecombineerd weergeven. Om het overzichtelijk te maken kun je het 

beste de weergave instellen op RGB, waarbij alle kleuren worden weergegeven in 

één diagram 


22


Hoofdstuk 2 

Hoe lees je een histogram? 

Door het bekijken van het histogram kun je zien of je foto onder-‐ over-‐ of juist is 

belicht. 

Zijn er aan de linkerkant de grootste pieken te zien, dan is de foto donker. Zijn de 

pieken aan de rechterkant het hoogst, dan is de foto licht; meer pixels zijn in het 

lichte deel. 

Er bestaat geen ideaal histogram waaraan je foto moet voldoen. Zolang de hoogste 

delen van de grafiek niet buiten het kader vallen, weet je dat er geen delen van je 

foto over-‐ of onderbelicht zijn. Je moet opletten wanneer er pieken van het 

histogram over de rand gaan. Die delen bevatten geen beeldinformatie en kunnen 

dus niet worden weergegeven. 


23


Hoofdstuk 2 

Knipperend beeld 

Er is nog een andere manier om direct te zien op het scherm van camera of je foto 

overbelicht is. Via het ‘weergave’ menu op je camera zoek je de instelling ‘weergave 

hoge lichten’. Als je deze optie activeert zullen de overbelichte delen in je foto zwart 

knipperen Zo kun je direct zien of er belangrijke delen in je foto overbelicht zijn. 

Soms is het niet erg als er bepaalde delen overbelicht zijn; bijvoorbeeld de reflectie 

van je flitser op een glimmend oppervlak, een lamp of de maan. 

Over of onderbelichten? 

Voor de perfect belichte foto is het goed om te weten dat de camerasensor 

gevoeliger is voor overbelichting dan voor onderbelichting. Daarom is het beter om 

je belichting af te stemmen op de lichtste delen. Door te zorgen dat er nog 

doortekening zit in de lichtste delen vermijd je uitgebleekte delen in de lichte 

partijen. De lichte delen van je foto bevatten de meeste beeldinformatie. Dat is de 

reden waarom een lichtere foto vaak meer geheugen (MB’s) in beslag neemt dan 

een donkere foto 


24


Hoofdstuk 2 

is m 

LOW KEY -‐> De donkere partijen zijn het meest vertegenwoordigd. Het histogram zal 

naar de donkere kant staan maar dat is in dit geval de bedoeling van de fotograaf. 

HIGH KEY -‐> De lichte partijen zijn het meest vertegenwoordigd. Het histogram zal 

naar de lichte kant staan. 


25


Hoofdstuk 3 

Bestandsformaten, fotobewerking 

In deze les maak je kennis met de verschillende bestandsformaten en hun 

eigenschappen. Je leert hoe je beelden vanuit de camera importeert, selecteert en 

archiveert in Lightroom. De workflow van Lightroom wordt behandelt en je krijgt tips 

voor het omzetten en bewerken van RAW bestanden 

Bestandsformaten 

JPG/JPEG (= Joint Photographic Experts Group) 

voordeel: relatief klein bestandsformaat. Kiezen welke kwaliteit van 1 t/m 12 

nadeel: gecomprimeerd > kwaliteitsverlies, lagen worden niet opgeslagen 

TIFF (= Tagged Image File Format) 

voordeel: geen kwaliteitsverlies-‐ compatibel – lagen worden opgeslagen 

nadeel: grote bestanden 

PSD = (PhotoShop Document): 

voordeel: te bewerken foto’s bewaren -‐ lagen -‐ kanalen 

tekst -‐ geluid wordt opgeslagen -‐ verliesvrij gecomprimeerd 

nadeel: minder courant dan TIFF 

RAW = ruw: 

voordeel: onbewerkte informatie van camera -‐ verliesvrij 

nadeel: grote bestanden – niet uitwisselbaar > converteren: – elk merk heeft eigen 

RAW formaat -‐ NEF -‐ CR2 -‐ CRW -‐ ARW -‐ ORF -‐ RW2 -‐ PTX -‐ SRW -‐ X3F 

DNG = Digitaal NeGatief 

Voordeel: Universeel – kleiner dan RAW -‐ verliesvrij 

Nadeel: converteren > duurt iets langer. 

Het converteren van RAW naar DNG kan bij het overzetten naar de computer. Je kan 

hier precies hetzelfde mee als met RAW. De meeste fotobewerkingsprogramma’s 

kunnen het DNG formaat lezen en bewerken. 


26


Hoofdstuk 3 

Op de Adobe site staat een gratis programma genaamd ‘dng convertor’. Dit 

programma zet raw om naar dng. 

Welk programma? 

Er zijn heel veel programma’s waarmee je foto’s kunt bewerken. 

Er zijn gratis programma’s; 

Programma’s voor Windows: Pixia, Fastone Image Viewer, Irfanview, Zoner Photo 

Studio Free, PhoXo 

Programma’s voor Mac en Windows: Picasa, XnView, Gimp 

Programma’s voor MAC: Xee, 

Deze programma’s kunnen veel verschillende bestandsformaten lezen en bewerken. 

Van de betaalde programma’s zijn Photoshop. Photoshop elements en Photoshop 

Lightroom de meest bekende programma’s. Het verschil tussen het zeer uitgebreide 

Photoshop en Photoshop Elements: Photoshop Elements is een 

‘uitgeklede’ versie van Photoshop. Het is een introductie versie voor de beginnende 

gebruiker/consument. Veel (ingewikkelde, geavanceerde) functies zijn er uitgelaten 

en de functies bij Elements zijn iets meer voorgeprogrammeerd, waar bij Photoshop 

juist de gebruiker zelf meer zelf moet instellen. 

Lightroom is gemaakt voor digitale fotografen, terwijl Photoshop is ontwikkeld voor 

o.a. fotografen, illustratoren en grafisch ontwerpers. 

In deze basiscursus werken we met Lightroom versie 6 en CC: De menuopbouw kan 

afwijken, indien je gebruik maakt van een oudere versie. 

De modules van Lightroom 

Het programma Lightroom is ontwikkeld door Adobe in nauwe samenwerking met 

professionele fotografen. Er is gekozen voor een indeling in ‘modules’ die je als tabs 

bovenaan het scherm ziet. De modules zijn: Bibliotheek, Ontwikkelen, Kaart, Boek, 

Presentatie, Afdrukken en Web. De opbouw is logisch. Je werkt van links naar rechts. 

De foto’s worden eerst via de bibliotheek in een catalogus geplaatst, vervolgens 

worden de foto’s bewerkt in de ontwikkelmodule. Met de ‘Kaart’ module kun je 

locatiegegevens (GPS) van de foto lezen als de camera dat ondersteunt of toevoegen 

op de wereldkaart. Ten slotte kies je voor een manier om de foto te publiceren. Dat 

kan in een fotoboek, een afdruk of in een Web album. 


27


Hoofdstuk 3 

Bibliotheek 

In deze module worden de gegevens van foto’s in een catalogus gezet. Net als bij 

een echte bibliotheek de catalogus de beschrijving van de boeken bevat, is dat bij 

Lightroom ook het geval. De catalogus verwijst naar de fysieke plaats van de foto en 

bevat alle gegevens van de foto zoals trefwoorden, technische gegevens van de foto. 

Ook worden alle bewerkingen die je met Lightroom uitvoert, opgeslagen in de 

catalogus. Het eigenlijke fotobestand blijft in de map staan waarin deze is 

opgeslagen op de computer. Op die manier is het Lightroom catalogusbestand 

relatief klein en blijft het programma snel werken. Via de bibliotheek module kun je 

foto’s op verschillende manieren catalogiseren en terugvinden. Hoe meer gegevens 

je opslaat bij het importeren van de foto’s, hoe eenvoudiger het is om ze terug te 

vinden. 

Ontwikkelen 

Zoals de naam doet vermoeden, ontwikkel je in deze module je foto. De naam 

verwijst naar de analoge tijd waarin een foto moest worden ontwikkeld, voordat die 

kon worden afgedrukt. In deze module kunnen alle mogelijke bewerkingen worden 

uitgevoerd. De belichting, de kleuren en de scherpte worden hier aangepast. Ook 

hier geldt: De basis dient een goed belichte, scherpe foto te zijn. Zelfs Lightroom kan 

van een onderbelichte of onscherpe foto geen goede foto maken. Alle bewerkingen 

die je in de ontwikkelmodule uitvoert, worden in een apart bestandje opgeslagen. 

Het originele bestand blijft onaangetast, deze methode heet ‘niet destructief’. 

Kaart 

Veel camera’s hebben een ingebouwde GPS module. Daarmee wordt de exacte 

locatie waar de foto gemaakt is, opgeslagen. In de ‘Kaart’ module kunnen deze 

gegevens worden geprojecteerd op een wereldkaart. Via deze module is het ook 

mogelijk om locatiegegevens toe te voegen aan een foto. 

Boek, Presentatie, Afdrukken en WEB 

Deze modules hebben alle te maken met de presentatie van de foto’s. Via ‘Boek’ kan 

er direct vanuit Lightroom een fotoboek worden samengesteld en besteld via Blurb, 

de samenwerkingspartner van Adobe. Met de presentatiemodule maak je eenvoudig 

een digitale presentatie voor een beeldscherm. De mogelijkheden van de module 

‘Afdrukken’ zijn zeer uitgebreid. Van een enkele afdruk tot combinatiesets voor bv 

schoolfoto’s zijn eenvoudig in te stellen. Goed om te weten dat Lightroom 

kleurbeheer ondersteunt. Noodzakelijk voor de juiste weergave van kleuren op een 

print. Wanneer je foto’s in een webalbum wil presenteren heb je veel plezier van de 

module Web. Hiermee maak je in een handomdraai een fraai webalbum, dat je 

direct online kan publiceren. 


28


Hoofdstuk 3 

Workflow in Lightroom 

Importeren 

Zodra je een camera of een geheugenkaart aan je pc of MAC aansluit, verschijnt het 

venster importeren. Dit is de standaardinstelling in Lightroom. In de voorkeuren in 

het menu Lightroom (Mac) of Bewerken (PC) kun je op het tabblad Algemeen 

automatisch importeren aan of uitzetten. Je bepaalt zelf waar de foto’s naar toe 

gekopieerd worden, in welk bestandsformaat, of je eventueel bestandsnamen wil 

wijzigen en of je meer informatie wil toevoegen. 


29


Hoofdstuk 3 

1. Selecteer de module Bibliotheek (de tekst ‘Bibliotheek’ wordt wit). 

2. Selecteer de knop importeren, links onderin. 

Er opent een nieuw venster. 

3. In het linker gedeelte selecteer je de ‘bron’. Daarvandaan moet Lightroom je 

foto’s importeren. Dit kan een camera zijn, een USB stick of een 

geheugenkaart. 

4. In deze balk selecteer je wat er moet gebeuren tijdens de overdracht. 

-‐ kopiëren als DNG: De RAW bestanden worden omgezet naar DNG formaat 

en 

gekopieerd naar de plaats die je hebt gekozen. 

-‐ Kopiëren: De bestanden worden gekopieerd naar de gekozen plaats 

-‐ Verplaatsen: Hierbij worden de foto’s van de ene plaats naar de andere 

verplaatst. Dit is alleen mogelijk met foto’s die op de harde schijf staan. 

Lightroom is zo ingesteld dat er geen foto’s vanaf een geheugenkaart naar 

een 

schijf worden verplaatst. Dit is om te voorkomen dat per ongeluk foto’s wist. 

-‐ Toevoegen: bij deze optie worden de geselecteerde foto’s toegevoegd aan 

de catalogus zonder dat ze verplaatst worden. 

5. In het rechterdeel van de balk kies je waar je foto’s naar toe gekopieerd of 

verplaatst worden. 


30


Hoofdstuk 3 

Ontwikkelen 

Het ontwikkelen van foto’s: stap 6 t/m 10 

6: selecteer in de bovenbalk de module ontwikkelen 

7: De rechterbalk bevat acht deelvensters voor algemene beeldbewerking en een 

werkbalk om je foto bij te snijden en lokale aanpassingen. 


31


Hoofdstuk 3 

De bewerkingen kun je het beste van boven naar beneden uitvoeren. Als eerste de 

deelmenu’s op de verticale balk en daarna de lokale aanpassingen. Je begint door op 

het pijltje te drukken aan de rechterkant van het menu Standaard. In het 

opengeklapte menu kun je de kleur, tint en presentie van de foto aanpassen door de 

schuiven te verplaatsen. 

TIP: Je kunt dit menu personaliseren. Klik met de rechtermuisknop ( Mac ctrl klik) op 

de titelbalk van een deelvenster. Er verschijnt een menu waarin je kunt aanvinken 

welke deelvensters er actief zijn. Je kunt de deelvensters uitvinken die je niet gebruikt. 

Zet een vinkje bij solomodus om een deelvenster tegelijk te openen, daarmee wordt 

het overzichtelijker werken. 

Het tweede submenu is Kleurtintcurve. Via dit menu kun je, net als in het 

standaardmenu, kleuraanpassingen uitvoeren maar op een andere manier. Je past 

hier namelijk de curve aan door de curve te slepen, d.m.v. de driehoekjes onder het 

diagram of met de schuifregelaar. Er is een aantal voorinstellingen onder het 

submenu puntcurve beschikbaar, zoals lineair, normaal contrast en hoog contrast. 

Het effect is direct zichtbaar op de foto. In dit deelvenster bevindt zich ook de 

functie doelaanpassing. Dit is een klein knopje links boven in de vorm van een 

dubbellijnige cirkel. Als je daar op klikt, verschijnen er boven en onder dit knopje een 

driehoekje en de muis aanwijzer wordt aangepast. Ga met de muis op een bepaalde 

lichte of donkere partij op de foto staan. Met de pijltjestoetsen of door de muis van 

boven naar beneden te bewegen, kun je de donkere of lichte partijen beïnvloeden. 

Het Submenu HSL/kleur/zwart-‐wit kun je de kleuren in je afbeelding aanpassen op 

basis van acht kleurkanalen. Je selecteert een van de woorden om dat onderdeel te 

activeren. 

Met HSL en kleur pas je de kleurtoon (Hue), verzadiging (Saturation) en helderheid 

(Luminance) aan. De werking is pas echt zinvol in combinatie met het 

doelaanpassings gereedschap geactiveerd (het dubbele cirkeltje). Je kunt hiermee 

lokale kleuraanpassingen per kleurgebied realiseren. Pas dit gereedschap met mate 

toe om je foto een natuurlijke kleur te laten houden. 

Gesplitste tinten ken je misschien beter onder de naam duotoon. Als je een foto 

hebt met een geschikt onderwerp kan dit mooie effecten opleveren. De werkwijze is 

eenvoudig. Zet in het deelvenster zwart-‐wit de foto om naar een contrastrijke zwart-wit 

foto. Open vervolgens het deelvenster gesplitste tinten en verhoog de 

verzadiging van hooglichten en/of schaduwen. Wijzig de kleurtoon en combineer de 

instellingen tot het gewenste effect is bereikt. In het deelvenster Details kun je je 

foto verscherpen en de ruis verminderen. Pas dit met mate toe. Kies een straal van 

ca. 0,5 en de hoeveelheid maximaal 120. Met de schuifknop details wordt de 

scherpte hoger. De schuif masker schermt gebieden af met minder scherpe 

overgangen. Door de maskerwaarde te verhogen, wordt de ruis buiten het 

verscherpingssgebied gehouden. In dit deelvenster is er ook de mogelijkheid om de 

twee soorten ruis te verminderen. De helderheid (luminantie) en kleur (kleurtint). 

Met de laatste worden de ‘vuile’ kleurvlakken schoongemaakt. De ruis krijgt hierdoor 


32


Hoofdstuk 3 

het uiterlijk van kleine korreltjes, vergelijkbaar met analoge korrel. Met luminantie 

verwijder je de korrel, maar dit gaat ten koste van de details. Pas dit met mate toe. 

Het deelvenster Lenscorrectie is ontworpen om eventuele lensfouten te corrigeren. 

Dit kan geheel automatisch. Door onder de optie standaard de correctie en 

kleurafwijking aan te vinken wordt de foto automatisch gecorrigeerd op basis van de 

metagegevens over de combinatie van camera en objectief. Met de optie handmatig 

kunnen eventuele vervormingen handmatig worden aangepast. 

De optie upright is speciaal ontwikkeld om perspectivisch verloop en een scheve 

horizon te corrigeren. Ook dit kan automatisch uitgevoerd worden. 

Met het deelvenster effecten kunnen vignetering (donker of licht verloop naar de 

hoeken toe) en korrel worden toegevoegd. Deze beeldfouten worden vooral in 

zwart-‐wit foto’s als creatief effect gebruikt. 

Het laatste deelvenster heet camerakalibratie. Als je niet tevreden bent over de 

standaard kleuromzetting, zoals dat gebeurt door de conversiesoftware van adobe 

kan er een ander profiel worden gekozen. 

8. Als alle aanpassingen naar tevredenheid zijn sla je de bewerkte op. Dit doe je door 

terug te gaan naar de tab bibliotheek door op die tab te klikken. 

9. Kies vervolgens links onderaan het venster de knop exporteren. 


33


Hoofdstuk 3 

10. Er verschijnt een dialoogvenster met een aantal Lightroom voorinstellingen 

waarbij je de foto kunt opslaan om deze te mailen, op een dvd te branden of op te 

slaan op een vaste schijf. Allereerst kies je in het dialoogvenster wat je met de foto 

wil doen. Bovenin de balk kies je in het menu Exporteren naar. E-‐mail, vaste schijf of 

cd/dvd. In de meeste gevallen exporteer je de foto als TIFF of JPG bestand. Daarom 

bespreken we deze exportopties. 

Van boven naar beneden zie je de volgende menuonderdelen: 

Exportlocatie: Hier bepaal je op welke plaats het bestand wordt opgeslagen. Het 

handigst is om hier te kiezen voor de optie ‘Map later kiezen’, ‘toevoegen aan 

catalogus’ aan te vinken en te kiezen voor de optie ‘Vragen wat de volgende stap is’. 

Wanneer je kiest voor deze instellingen is deze voorinstelling universeel te gebruiken 

voor meerdere exportbewerkingen . 

Bestandsnaamgeving: In dit dialoogvenster kun je bestanden een andere naam 

geven. Er zijn verschillende voorinstellingen maar je kunt ook zelf met de 

bestandsnaamsjablooneditor bepalen aan welke criteria de bestandsnaam moet 

voldoen. Wanneer je het vakje ‘Naam wijzigen in’ niet aanvinkt, blijft de 

bestandsnaam ongewijzigd. 

Video: Lightroom is beperkt geschikt als video bewerkprogramma. Via dit veld kun 

je video’s importeren en bepalen op welke manier dat moet gebeuren. Maak bv van 

een full-‐HD film een kleiner bestandsformaat. Dit veld blijft grijs als je foto’s 

exporteert. 


34


Hoofdstuk 3 

Bestandsinstellingen: Je kunt de foto exporteren als JPEG, TIFF, DNG of PSD bestand. 

Voor elk bestandsformaat kun je kiezen uit verschillende compressietechnieken. Hoe 

hoger de compressie, hoe lager de kwaliteit van de opgeslagen foto. Afhankelijk van 

het publicatiemedium bepaal je in welk bestandsformaat de foto wordt opgeslagen. 

Afbeeldingsgrootte: Wanneer je het vakje ‘Passend maken’ aanvinkt, kun je kiezen 

uit verschillende manieren om het formaat van de foto aan te passen. Een mooie 

optie is ‘lange rand’. Je geeft hier aan hoeveel pixels of cm de lange zijde moet 

worden en de korte zijde wordt in verhouding aangepast. Wanneer je een foto voor 

een website gaat opslaan kies je voor 72 pixels per inch. Voor drukwerk kies je 300 

pixels per inch. Maak de foto in deze fase niet groter dan de oorspronkelijke 

afmetingen om kwaliteitsverlies te voorkomen. 

Uitvoer verscherpen: Kies hier voor verscherpen voor beeldscherm, dof papier of 

glanzend papier. In de meeste gevallen is de instelling ‘standaard’ voldoende. 

Realiseer je dat deze verscherping bovenop de verscherping komt, die je bij het 

ontwikkelen van de foto hebt toegepast. 

Metagegevens: Hier kun je bepalen welke metagegevens worden opgeslagen bij de 

foto. Voor privacy redenen kun je besluiten om de persoonsinfo en de locatie-‐ info 

niet op te slaan. Ook kun je de trefwoorden opslaan in dezelfde hiërarchie als in de 

Lightroom bibliotheek. 

Watermerken: een handige optie om je foto’s in serie te voorzien van een 

watermerk. Dit kan zowel een tekst als een logo zijn. Via de optie ‘watermerken 

bewerken’ maak je je persoonlijke watermerk. 

Naverwerking: hiermee bepaal je wat er na de export moet gebeuren. Je hebt de 

keuze uit; niets doen, tonen in finder of de foto te openen in een ander programma 

zoals Photoshop voor verdere bewerking. 

Na het instellen van alle voorinstellingen is het handig om deze op te slaan. Via de 

knop ‘toevoegen’ links onderaan het deelvenster ‘een bestand exporteren’ sla je de 

voorinstelling op met een zelf gekozen naam. 


35


Hoofdstuk 4 

Licht , kleur, objectieven, cropfactor 

Licht is de basis voor elke foto die je maakt. Zonder licht geen foto’s. Daarom is het 

goed om meer te weten over wat licht precies is. 

LICHT = slechts een klein gedeelte van het elektromagnetische spectrum Dit deel 

kunnen we zien. Andere delen van het spectrum kunnen we voelen of horen. 

KLEUR à reflectie van belichte voorwerpen; ze reflecteren (een mengsel van) 

kleuren welke niet door het voorwerp worden geabsorbeerd. 

- een wit voorwerp reflecteert het ontvangen licht volledig 

- een zwart voorwerp absorbeert al het opvallende licht. 

- een gekleurd voorwerp reflecteert de kleur die het niet absorbeert. Of het is de 

enige licht-‐kleur die er op valt. 

Hoe zien we licht en kleur? 

In ons oog bevinden zich kegeltjes en staafjes. Met de staafjes neem je licht en 

donker waar. Kleur kun je onderscheiden met de kegeltjes. 


36


Hoofdstuk 4 

De sensor van een digitale camera kan geen kleur onderscheiden, maar slechts 

verschillen in lichtintensiteit vastleggen. Toch worden er foto’s in kleur opgeslagen 

op je geheugenkaart. Hoe kan dit? 

Voor de sensor is een patroon van minuscule filtertjes geplaatst in de kleuren Rood, 

Groen en Blauw. Elk filtertje laat de eigen kleur door. Door de drie basiskleuren op 

een bepaalde manier te rangschikken (rij bij rij, pixel bij pixel) en deze later op een 

juiste manier uit te lezen, ‘weet’ de camera welke kleuren er in de foto voorkomen 

en hoe deze gemengd moeten worden. Drie fotogevoelige cellen (RGB) vormen later 

één pixel. 

Kleursystemen 

Met enkele basiskleuren kun je, door deze te mengen, miljoenen kleuren creëren. Er 

zijn verschillende kleursystemen. Elk kleursysteem mengt de kleuren op een andere 

manier en geeft een ander resultaat. 


37


Hoofdstuk 4 

Additieve kleurmenging – 

Deze kleurmenging vindt plaats bij het mengen van 

licht. Dit systeem wordt bijvoorbeeld toegepast in 

Tv’s , computerbeeldschermen en in digitale 

camera’s. Het systeem is gebaseerd op het mengen 

van licht van verschillende kleuren. 

Wit licht bestaat uit de samenvoeging van een 

groot aantal kleuren. Die verschillende kleuren kun 

je waarnemen wanneer het witte licht wordt 

gesplitst door een waterdruppel of een prisma. Dan 

ontstaat er een regenboog. De kleuren hebben 

altijd dezelfde volgorde; van rood naar violet. 

De hoofdkleuren in dit systeem zijn Rood Groen en Blauw (RGB). Meng ze door met 

dezelfde intensiteit en het resultaat is wit licht. 

Subtractieve kleurmenging 

Dit is het tweede kleursysteem waarmee je als 

fotograaf te maken hebt. Dit is gebaseerd op 

het uitdoven van lichtintensiteit, bijvoorbeeld 

door het mengen van verf of inkt. Het 

kleursysteem is gebaseerd op het absorberen 

van licht op het object, dus bijvoorbeeld 

drukwerk of een foto afdruk. 

De basiskleuren zijn Cyaan -‐ Magenta – Yellow 

en Zwart. 

Meng ze in dezelfde verhouding door elkaar en 

je krijgt zwart. 

CMYK = Cyaan -‐ Magenta -‐ Yellow -‐ Zwart (Kraft of Key) 

Wanneer op de witte ondergrond een van de drie subtractieve primaire 

kleuren cyaan (Cyan), magenta (Magenta) en geel (Yellow) wordt aangebracht, 

wordt de complementaire kleur van die primaire kleur geabsorbeerd: dus 

respectievelijk de secundaire kleuren rood, groen en blauw. Worden cyaan en geel 

over elkaar aangebracht dan worden dus respectievelijk rood en blauw 

geabsorbeerd en blijft groen over. Bij cyaan en magenta worden respectievelijk rood 

en groen geabsorbeerd en resteert blauw. Bij geel en magenta worden groen en 

blauw geabsorbeerd en ziet men dus rood. 


38


Hoofdstuk 4 

Als fotograaf heb je te maken met dit kleursysteem wanneer je een foto afdrukt in 

een printer of wanneer je foto afgedrukt wordt in een tijdschrift of boek 

CMYK is een kleurruimte met veel nadelen t.o.v. RGB. Je RGB foto moet echter 

worden omgezet naar CMYK wanneer er een print of drukwerk van wordt gemaakt. 

Belangrijk is dan wel dat je de eigenschappen van het apparaat kent en het gebruikte 

papier. Dat is vrijwel nooit het geval. Laat daarom het apparaat waarmee de print 

wordt gemaakt de omzetting uitvoeren. In professionele bedrijven wordt die 

omzetting uitgevoerd via een RIP (Raster Image Processor). 

Met het additieve kleursysteem is het mogelijk om 16,7 miljoen kleuren weer te 

geven. Dit is slechts een deel van wat het menselijk oog kan waarnemen. In 

onderstaande afbeelding zie je het verschil in kleurbereik tussen het menselijk oog 

en RGB. De hele boog laat de LAB kleurruimte zien, dit is wat wij met onze ogen 

waarnemen. Het kleurbereik van RGB kleurprofiel wordt binnen de driehoek 

afgebeeld. 


39


Hoofdstuk 4 

Adobe sRGB 

sRGB = kleurruimte die 'ongeveer' de kleurruimte van een printer weergeeft. Minder 

kleurruimte dan Adobe RGB. De meeste apparaten (camera’s. Printers, 

kleurenmonitoren) staan ingesteld op het beperkte kleurbereik van sRGB. Dat komt 

omdat de meeste apparatuur deze kleuren goed kan weergeven. 

De keuze van het juiste kleurprofiel heeft te maken met het medium waar de foto 

uiteindelijk mee getoond wordt. Voor een afdruk, of weergave op een website is de 

kleurruimte sRGB aan te bevelen. 

Adobe RGB 

Het kleurbereik van AdobeRGB bevat 16,7 miljoen kleuren. Dat is even veel als bij 

het sRGB profiel. Het verloop van de ene kleur naar de andere is bij het RGB profiel 

uitgebreider dan bij sRGB . Een foto met een RGB profiel bevat daardoor meer 

details dan met een sRGB profiel. 

Op je camera kun je instellen in welke kleurruimte je wilt werken, sRGB of 

AdobeRGB. Dit is belangrijk wanneer je foto’s maakt in Jpeg. In RAW wordt de 

gebruikte kleurruimte bepaald door het programma waarmee je het RAW bestand 

opent. 

TIP: Hou de foto's zo lang mogelijk in Adobe RGB en zet ze pas om in sRGB wanneer 

je een foto opstuurt om ze bijvoorbeeld te laten afdrukken. 

In dit diagram kun je zien dat het sRGB profiel 

ongeveer 20% minder kleuren weergeeft dan het 

RGB profiel. 


40


Hoofdstuk 4 

Prophoto RGB profiel. 

Het Prophoto kleurenprofiel biedt het dubbele aantal kleuren van sRGB en 50% meer 

dan Adobe RGB. Dit is het enige kleurbereik waarbinnen alle kleuren die een 

professionele printer kan produceren passen. Het lijkt dus logisch om het ProPhoto 

RGB profile te kiezen. Het nadeel is dat je de foto moet bewerken in 16 bit om de 

gehele kleurruimte te gebruiken. Het vergt veel processorkracht en geheugen van je 

computer. 

Verder wordt dit profiel (nog) niet veel ondersteund door fabrikanten van camera’s, 

printers en monitoren. 

Daarnaast bevat ProPhoto RGB kleuren die afhankelijk van je monitor soms niet 

weergegeven kunnen worden. Je kunt dus niet goed zien wat je wijzigt in de 

extremen op het beeldscherm en loopt daarbij het risico dat bij het afdrukken er 

ongewenste kleuren in beeld komen. Maar in de toekomst, als monitoren met een 

groter kleurbereik betaalbaarder worden en de inkten steeds meer kleuren kunnen 

printen, heb je meer aan een kleurprofiel met de maximale kleuren dan een profiel 

waarvan de kleuren verloren zijn gegaan bij conversie naar Adobe RGB of sRGB. 

Wat is de beste optie? 

Wat is nu het beste? Om een kort antwoord te geven, is Adobe RGB de beste optie 

voor het zelf bewerken. Dit profiel bevat in 16-‐bit de meeste kleuren waardoor de 

overgangen tussen de kleuren vloeiender verlopen. 

Als je je afbeeldingen online gaat tonen of slechts kleine afdrukken gaat maken, dan 

is het beste om te exporteren naar sRGB. Als je deze optie ook gebruikt voor 

nabewerking van JPEG bestanden, dan neemt deze optie minder ruimte in, zodat je 

meer foto’s kwijt kunt op je geheugenkaart en harde schijf, het vereist minder 

nabewerking en de resultaten zijn in veel gevallen (voor het gebruik op internet of 


41


Hoofdstuk 4 

kleine afdrukken) niet slechter. De prijs is wel dat je kleuren weggooit die je nooit 

meer terug krijgt, je kunt van sRGB nooit meer naar Adobe RGB. 

Het is dus een keuze voor het eenvoudiger bewerken met sRGB of de extra 

kleurruimte in Adobe RGB en dan converteren naar sRGB voor internet gebruik. 

De keuze vooraf in de camera is trouwens met name van belang als je in JPEG 

formaat fotografeert, want als je in RAW formaat fotografeert, wordt het kleurbereik 

bepaald door de optie die je kiest bij het importeren van de foto’s, de sensor levert 

meer kleuren dan in het sRGB en Adobe RGB bereik passen. In RAW formaat 

fotograferen is dan ook de enige methode om het grotere ProPhoto RGB kleurbereik 

te kunnen kiezen. 

KLEURTEMPERATUUR 

De kleur van het daglicht verandert voortdurend. Midden op de dag is het blauwig 

en ’s avonds rood. Onze ogen passen zich voortdurend aan wisselende 

lichtomstandigheden aan. Licht, dat wij ervaren als wit, heeft vaak wel een kleur. 

Dit heet kleurtemperatuur. Kleurtemperatuur wordt weergegeven in graden Kelvin. 

Daglicht -‐ 5000-‐5600 ˚K 

Flitslicht -‐ 5000-‐5500 ˚K 

Halogeenlicht -‐ 3600-‐3800 ˚K 

TL licht -‐ 3200-‐3400 ˚K 

Kunstlicht -‐ 2400-‐3800 ˚K 

Kaarslicht -‐ 1800-‐2000 ˚K 


42


Hoofdstuk 4 

De camera meet de kleurtemperatuur van een scene en maakt er een neutrale kleur 

van. Deze neutrale kleur is de witbalans. Vaak levert de automatische instelling, de 

AWB of auto White balans, prima foto’s op, maar niet altijd. 

Foto met goede kleuren 

Als je een portret fotografeert tegen een gekleurde achtergrond, dan gaat het mis. 

De AWB zal deze kleur neutraal gaan maken. 

De achtergrond is een lichtgeel gekleurde muur. Met AWB wordt de foto blauw. 

Op deze foto zie je dat het gezicht een verkeerde kleur heeft gekregen. 

De algemene regel is, dat als één kleur domineert, het dan fout gaat. Want de AWB-instelling 

gaat uit van een gemiddelde situatie. 


43


Hoofdstuk 4 

Witbalans voorkeuze 

Een eenvoudige manier om rekening te houden met de kleur van het licht, is om 

gebruik te maken van voorinstellingen die je via het menu op je camera kiest. Je kunt 

kiezen uit zonlicht, bewolkt licht, kunstlicht, tl licht en schaduw. Je moet natuurlijk 

wel de juiste voorkeuze instellen die passen bij de lichtomstandigheden. Het 

voordeel komt tot zijn recht wanneer je een serie maakt met dezelfde 

lichtomstandigheden. Achteraf hoef je nauwelijks de kleur te corrigeren, of de 

kleurcorrectie is voor alle foto’s uit die serie gelijk. 

Daglicht 

De daglichtinstelling heeft een zonnetje als symbool. Dat is niet toevallig gekozen. 

Wanneer je deze instelling kiest wanneer de zon schijnt, levert dat warme natuurlijke 

kleuren op die overeenkomen met hoe je het zonlicht ervaart. Met deze instelling 

wordt ook het mooie rood van een zonsondergang goed weergegeven. 

Schaduw 

De kleurtemperatuur van schaduw is hoger (dus blauwer) dan zonlicht. Wanneer je 

op een zonnige dag in de schaduw fotografeert en de camera instelt op schaduw, zal 

het relatief blauwe schaduwlicht als neutraal worden weergegeven. Als je de kleuren 

in de schaduw wat ‘koeler’ wil weergeven, kun je de witbalans beter op daglicht 

zetten. Het blijft een kwestie van smaak. 

Kunstlicht 

De witbalans voorkeuze kunstlicht is afgestemd op de kleur van halogeen verlichting 

(ca. 3800 ˚K). Deze lichtkleur zal dus als wit worden weergegeven. De warme gele 

kleur, wordt dus niet weergegeven in deze voorkeuze. Wanneer je dat toch wilt zien 

is de AWB een optie, omdat die de kleuren nooit zover corrigeert dat kunstlicht als 

zuiver wit wordt weergegeven. Ook hier geldt, voor beide mogelijkheden, dat je 

eerst moet uitproberen wat je mooi vindt. Het voordeel van de voorkeuze blijft dat 

de kleurweergave altijd, waar je dan ook bij kunstlicht foto’s maakt, weer hetzelfde 

zal worden. 


44


Hoofdstuk 4 

Aanpassen 

Het is mogelijk om de kleurweergave van de witbalansvoorkeuze aan te passen. Hoe 

dat werkt wisselt per camera, maar je kunt met die instellingen bijvoorbeeld een wat 

koelere weergave voor de witbalansvoorkeuze bewolkt instellen. 

De zinvolle aanpassing is die op de horizontale schaal, van blauw naar oranje, van 

koel naar warm wat betreft de kleurweergave. 

De verticale aanpassing, magenta-‐groen, kan het beste met rust gelaten worden. 

NB: Bij Canon camera’s worden alle witbalans voorkeuzen tegelijk aangepast, daar 

heb je niet zo veel aan, bij alle andere merken kunnen ze allemaal apart worden 

bijgesteld. 

Eigen witbalans instellen 

Je fotografeert een neutrale grijze of witte kaart. Het is aan te bevelen om een grijs 

vlak te gebruiken als referentie, omdat wit overbelicht kan raken. Dan werkt het 

systeem niet. Op de camera stel je in dat dit neutraal is. Deze instelling bewaar je. 


45


Hoofdstuk 4 

Dit werkt voor elke camera anders, in de gebruiksaanwijzing staat vermeld hoe je dit 

moet doen. 

Het aanpassingsscherm van sommige Nikon camera’s 

Een handig hulpmiddel om de witbalans in te stellen is de Expodisc of de Lastolite Ezybalance 

grijs/ witkaart 

ZOEKERINFORMATIE 

Een spiegelreflexcamera of DSLR heeft een zoeker. Via het oculair kijk je via een 

spiegel door de lens naar het onderwerp. De meest gebruikte klassieke zoeker is die 

van de spiegelreflexcamera, waarbij het beeld zoals het objectief dat projecteert 

voor de foto gemaakt wordt via een spiegel wordt afgebogen en op een matglas 

wordt afgebeeld. Daar kijk je dan naar, en op het moment dat de foto gemaakt 

wordt, klapt de spiegel even omhoog en wordt de foto gemaakt. 

Moderne digitale camera’s gebruiken 

daarnaast soms de optie om op een 

beeldscherm het videosignaal van de 

sensor te laten zien. Bij 

spiegelreflexcamera’s is dat soms 

een optie die dan ‘Liveview wordt 

genoemd. De zoeker is meestal 

voorzien van een mogelijkheid om de 

dioptrie aan te passen aan de 

oogsterkte. Dit is handig voor brildragers. Als de dioptrie goed is ingesteld kun je 

zonder bril scherp zien door de zoeker. Zodra je de camera aanzet zie je allerlei 

informatie in de zoeker. Wat je ziet hangt af van de instellingen van de camera. 


46


Hoofdstuk 4 

De basisinformatie die getoond 

wordt in de zoeker 

OBJECTIEVEN 

De officiële benaming van een cameralens is een objectief. Een lens is een 

enkelvoudig geslepen stuk glas, zoals een vergrootglas. 

Een aantal lenzen bij elkaar vormen een objectief. De taak van het objectief is het 

produceren van de afbeelding. Die afbeelding is een projectie van wat er zich voor de 

camera bevindt, de sensor zet dat geprojecteerde beeld om in de digitale foto. De 

kwaliteit van het objectief bepaalt hoe scherp de geprojecteerde afbeelding is. Dat is 

de basis voor de scherpte van de foto, waar ook de kwaliteit van de sensor en de 

software in de camera nog wel invloed op hebben. 

Het is noodzakelijk om een objectief op te bouwen uit meerdere lenzen om enkele 

fundamentele fouten op te lossen. Een veel voorkomende fout is dat niet alle 

kleuren op dezelfde afstand scherp worden afgebeeld. Een ander probleem is de 

vertekening die ontstaat bij sommige slijpvormen. 


47


Hoofdstuk 4 

Door een objectief op te bouwen uit een aantal lenzen kunnen de fouten worden 

opgeheven door onderlinge compensatie. Een eenvoudig modern objectief bestaat 

uit minimaal 6 lenzen of lensdelen, een complex objectief kan wel uit 19 lenzen zijn 

opgebouwd. Extreme groothoeken en zoomobjectieven zijn dergelijke complexe 

objectieven. Het maken van dergelijke objectieven met voldoende kwaliteit kan 

alleen door het toepassen van special coatings op de lenzen. Dat zijn extreem dunne 

laagjes materiaal die op de oppervlaktes van de lenzen worden aangebracht. Hun 

voornaamste functie is het verminderen van reflecties. Die reflecties zouden anders 

bij de complexe objectieven de beeldkwaliteit tot een onaanvaardbaar niveau 

verlagen. 

Voor systeem en spiegelreflexcamera, is een groot aantal objectieven beschikbaar. 

Van Fish Eye tot ultra tele. Van shift en tilt tot macro. 

Wat voor de ene camera een standaardlens is, is voor de andere camera een 

telelens. Dit komt door de grootte van de sensor. We gaan nu even uit van een full 

frame camera, en voor de andere camera’s is er zowel goed als slecht nieuws. Dit 

komt later aan de orde. 


48


Hoofdstuk 4 

Een groothoekobjectief brengt veel in beeld, want dit objectief heeft een grote 

beeldhoek. Dingen die dichtbij op de foto staan, worden groot afgebeeld, dingen die 

verder weg staan juist klein en ze lijken ver weg te staan. 

18 mm groothoek 

Een teleobjectief daarentegen laat minder zien, omdat de beeldhoek klein is. 

Voorwerpen op de achtergrond worden groot afgebeeld en lijken dichter bij elkaar 

te staan. 

135 mm tele 

14 mm 50 mm 180mm 


49


Hoofdstuk 4 

Als je een standaardobjectief gebruikt, dan komt dat overeen met het beeld dat wij 

met onze ogen hebben. Dit is het meest natuurlijke perspectief. Als je een andere 

lens gebruikt, dan krijg je een perspectivische vertekeningen. 

Zowel bij groothoek-‐ als bij teleobjectieven geldt dit. De perspectivische vertekening 

bij een groothoekobjectief is anders dan de vertekening van een teleobjectief. 

[foto met drie typen lenzen] 

Voor het maken van een portret, kun je het best gebruik maken van een matig 

teleobjectief. Dan zijn de verhoudingen van het gezicht het natuurlijkst. Je staat dan 

ongeveer op een meter afstand van het model. 

Een objectief is samengesteld uit een aantal lenzen. Een lens wordt in verschillende 

vormen geslepen. De vorm bepaalt hoe de invallende lichtstralen worden gericht. 

Lensvormen: 

Lenzen kunnen worden onderscheiden naar hun uiterlijke vorm (bol of hol) 

1: dubbelbol of biconvex 

2: vlakbol of planoconvex 

3 en 6: holbol, meniscus of concaaf-‐convex 

4: dubbelhol of biconcaaf 

5: vlakhol of planoconcaaf 

Onder een bolle (convexe) of positieve lens verstaan we een lens die aan beide zijden 

bol is (no. 1 in afbeelding hiernaast), aan één zijde bol en aan de ander zijde vlak is 

(2), of aan één zijde bol en aan de ander zodanig hol dat de kromming aan de bolle 

zijde groter is dan die aan de holle zijde (3). In het algemeen dus een lens die in het 

midden dikker is dan aan de rand. 

Onder een holle (concave) of negatieve lens verstaan we een lens die aan beide 

zijden hol is (4), aan één zijde hol en aan de andere vlak is (5), of aan één zijde hol en 

aan de ander zodanig bol dat de kromming aan de holle zijde groter is dan die aan de 

bolle zijde (6). In het algemeen dus een lens die in het midden dunner is dan aan de 

rand. 

In de volksmond wordt een holle (dus negatieve) lens vaak een verkleinende lens 

genoemd. Volgens datzelfde spraakgebruik zou een bolle (positieve) lens altijd 

vergroten, maar dat klopt niet altijd. 


50


Hoofdstuk 4 

De types 3 en 6 in de afbeelding worden ook wel meniscuslens genoemd. De 

meeste brillenglazen behoren tot deze categorie.] 

Bron http://nl.wikipedia.org/wiki/Lens_(optica)#Brandpunten_en_brandpuntsafstand 

Een bijzondere lensvorm is de asferische lens. Dit is een lens waar ten minste 

één lensoppervlak noch bolvormig(sferisch), noch vlak is, maar een afwijkende vorm 

heeft, bijvoorbeeld paraboloïdisch, hyperboloïdisch, Deze lensvorm wordt met name 

gebruikt in groothoek en zoomobjectieven. Door gebruik te maken van deze 

lensvormen wordt met name de lensfout sferische aberratie gecorrigeerd (zie 

hoofdstuk lensfouten). De fabricage van asferische oppervlakken is ingewikkelder 

dan die van sferische, waardoor objectieven met dergelijke elementen in verhouding 

vaak wat duurder zijn.] 

Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Asferische_optiek 

Het brandpunt (of focus) van een lens is de plaats waar de stralen van een lichtbron 

na breking door de lens samenkomen (convergeren). De afstand tussen het midden 

van de lens en het 

zo bepaalde brandpunt heet 

brandpuntafstand. 


51


Hoofdstuk 4 

Hoe kies je het juiste objectief? 

Om deze vraag te kunnen beantwoorden kan het volgende stappenplan je op weg 

helpen 

1. Welke onderwerpen ga je fotograferen? 

2. Welke brandpuntafstand heb je nodig? 

3. Wil je een zoomobjectief of een objectief met een vast brandpunt? 

4. Welke grootste diafragma opening heb ik nodig? 

5. Wil je een objectief van de camera fabrikant of een andere fabrikant? 

6. Welke extra opties heb je nodig 

7. Lezen van previews en vergelijken van prijzen, garantie en serviceverlening 

Bron: http://www.digitalespiegelreflex.com/lens-‐kiezen/ 

De beslisboom is uitgewerkt op deze website. 

standaard: 50mm, 46º hoek komt 

overeen met het menselijk oog 

groothoek: 24 tot 35mm, 75˚ tot 63˚ 

supergroothoek: 10 tot 24mm, 114˚ tot 84˚ 

fisheye: 5 tot 15mm, 180˚ tot 100˚ 

korte tele: 70 tot 105mm, 34˚ tot 20˚ 

tele: 

135 tot 200mm, 18˚ tot 12˚ 

super tele: 300 tot 600mm, 8˚ tot 4˚ 

groothoekobjectief: grote beeldhoek en korte brandpuntafstand 

teleobjectief: kleine beeldhoek en lange brandpuntafstand 

Beeldhoek = graden ˚ 

Brandpunt = mm 

De stelling dat de brandpuntsafstand bepalend is voor het perspectief is niet juist! 

Het perspectief wordt bepaald door de opname-‐afstand, en is dus door de afstand 

tussen de camera en het voorwerp dat wordt gefotografeerd. Hoe korter deze 

afstand is, hoe groter het gevoel van perspectief zal zijn. Omdat je bij het maken van 


52


Hoofdstuk 4 

een opname met een korte brandpuntsafstand over het algemeen dichter bij een 

onderwerp staat, kun je het idee krijgen dat het brandpunt het perspectief bepaalt. 

Het vermelde brandpunt van een objectief is altijd gebaseerd op het full frame of 35 

mm beeldsensor formaat. Dat heeft betrekking op de afmeting van de sensor. 

De sensor en Crop factor 

In elke camera wordt het licht door het objectief geprojecteerd op een sensor. De 

sensor zet het licht via miljoenen pixels om in digitale informatie. Hoewel al die 

megapixels in de marketing een belangrijke rol spelen, zijn vooral de afmetingen van 

de sensor het belangrijkst. Hoe groter de sensor, hoe meer informatie, hoe hoger de 

kwaliteit van het beeld. 

De oude standaardmaat voor films in de kleinbeeld fotografie was 24 x 36 mm. De 

sensoren van professionele camera’s hebben vaak dit formaat. Dit formaat wordt full 

frame genoemd. 

Gangbare compact camera’s werken met een sensorgrootte van ongeveer 5 x 8 mm. 

Systeemcamera’s zoals de Nikon 1 hebben een effectieve sensormaat van 8,8 x 13,2 

mm, terwijl veel camera’s het APS formaat (Advanced Photo System) gebruiken. 

Nikon heeft een APS-‐sensor van 15,7 x 23,6 mm en Canon van 15,1 x 22,7 mm. 

Grotere sensoren dan full frame zijn er ook, zo heeft Hasselblad een sensorgrootte 

van 32,9 x 43,8 mm. Dit formaat camera’s zijn middenformaat camera’s. 

Afbeelding sensors 

Het zal duidelijk zijn dat een grotere sensormaat leidt tot groter af te drukken 

fotoformaten met een hoge beeldkwaliteit. De beelddiagonaal van het full frame 

formaat is 43,3 mm. 


53


Hoofdstuk 4 

Full Frame 35 mm 

Crop sensor 

De brandpuntafstand van een lens wordt weergegeven in mm. Het getal wordt altijd 

vergeleken met het klein beeldformaat, ofwel het full frame formaat. Een objectief 

van 50 mm brandpuntsafstand wordt gezien als normaal, omdat de beeldhoek en 

het perspectief ongeveer overeenkomt met die van het menselijk oog . Objectieven 

met een kleinere brandpuntafstand zijn groothoeklenzen en objectieven met een 

grotere brandpuntsafstand zijn telelenzen. Een standaard 50 mm lens werkt bij een 

APS-‐C sensor van Nikon als een 75 mm lens. Dus 1,5 keer langer. Dit wordt de 

cropfactor genoemd. De cropfactor van APS-‐C van Nikon en Sony is 1,5 en van Canon 

1,6. Een telelens van 200 mm werkt bij een APS-‐sensor als een 300 mm lens bij 

cropfactor 1,5 of 340 mm lens bij cropfactor 1,6. 

Het nadeel van de cropfactor merk je wanneer je een groothoeklens gebruikt, ook 

hier is de cropfactor van toepassing. Daardoor wordt een groothoeklens van 20 mm 

bij Full frame door de sensor met cropfactor van 1.5 een minder groothoeklens van 

30 mm. 

sensor afmetingen 

sensor 

type/maat 

aspect 

ratio 

breedte 

mm 

hoogte 

mm 

diagonaal 

mm 

crop-factor 

Nikon 'APS-‐C' 3:2 23,6 15,7 28,4 1,5 

Canon 'APS-‐C' 3:2 22,7 15,1 27,3 1,6 

35 mm ("full-frame") 

3:2 36,0 24,0 43,3 1,00 

tabel 

cropfactor 


54


Hoofdstuk 4 

Een andere belangrijk verschil is het verschil in weergeven van de scherptediepte. 

Een camera met een sensor die 7,5 keer zo klein is t.o.v. een fullframe sensor, levert 

een scherptediepte alsof het diafragma ca. 7 keer zo klein is. 

Voorbeeld: De scherptediepte is in de volgende situatie ongeveer gelijk. 

Bij beide camera’s is de beeldhoek en de scherpstelafstand gelijk 

• Nikon 1/CX camera met cropfactor met een diafragma van f/1,8, 

• 35mm-‐camera (full frame) met een diafragma van f/32. 

_____________________________________________________________________ 


55


In deze eerste module ‘Basiskenniskennis Fotografische Techniek’ heb je 

kennisgemaakt met de belangrijkste technische aspecten van de fotografie. Deze 

kennis kun je vanaf nu gebruiken om technisch betere foto’s te maken. Door de 

opgedane technische kennis ben je beter in staat om juist die bijzondere foto te 

maken zoals je die in gedachten hebt. Naast de techniek is je creativiteit natuurlijk 

minstens zo belangrijk. Die heb je voor een deel in je. In de volgende modules van 

deze cursus zal ook veel aandacht worden besteed aan het verder ontwikkelen van 

je creatieve talenten. 

Onderwerpen die in de volgende modules aan bod komen 

- Studiofotografie (+workhops) 

- Fotobewerking (+workshops) 

- Fotografie met compact flitser 

- Fotograferen met menglicht 

- Interieurfotografie (+workshop) 

- architectuurfotografie (+workshop) 

- voedselfotografie (+workshop) 

- Lensfouten – filters 

- Hyperfocale afstand 

- Sfeerfoto bij nacht (+workshop) 

- Reportagefotografie (+workshops) 


56

Reader Fotocursus 2016 module 1 opmaak

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?