Landhuis-Ockenburgh-Den-Haag

MONUMENTAAL NR. 2 2016 I 29

GRAVURE UIT HET BOEK
AROOA TEMPE 1654 (BRON
HAAGS GEMEENTEARCHIEF).
JACOB WESTERBAEN (BRON
HAAGS GEMEENTEARCHIEF).
Buitenplaats Ockenburgh leeft weer. Dankzij de inzet en
het enthousiasme van onvermoeibare burgers en tientallen
vrijwilligers. Hiermee wordt recht gedaan aan de bijzondere
geschiedenis van deze plek, die teruggaat tot het midden van
de 17eeeuw.
Arctoa Tempe - NoordelijkTempeldal- zo noemt de Nederlandse
dichter en bon vivant Jacob Westerbaen zijn buitenplaats
Ockenburgh in zijn tweehonderd pagina's tellende
lofdicht uit 1653. Het gebied ten zuidwesten van Den Haag is
dan nog relatief onontgonnen, ver van de drukte van de stad.
Ongerepte strandwallen en duinvalleien strekken zich uit, in
het oosten geflankeerd door de lege polders van Delfland en
5egbroek. Het is de aanleg van de Loosduinse vaart, ook wei
'Haagvaart' genoemd, die het gebied in de eerste helft van de
17e eeuw bereikbaar maakt. In de jaren erna stichten de Haagse
rijken er zo'n dertig buitenplaatsen, waarvan er vandaag
de dag nog slechts vijf over zijn. Zij varen vooral 's zomers per
schuit naar hun bUitenverblijf, maar niet Jacob Westerbaen. Hij
is zo verzot op zijn Ockenburgh dat hij er permanent woont.
Westerbaen
Westerbaen blijkt een echte levensgenieter. Hij vult zijn dagen
metjagen, paardrijden, wandelen, lezen en dichten. Zijn
huwelijk met de gefortuneerde Anna Weytsen maakt deze
luxueuze levensstijl mogelijk. Zelf is Westerbaen van relatief
eenvoudige komaf. Hij wordt in 1599 geboren als zoon van
een Haagse lijndraaier. Aanvankelijk studeert hij theologie,
maar later stapt hij over op medicijnen. In 1622 promoveert
hij en vestigt zich als geneesheer in zijn geboortestad. Door
zijn huwelijk met Anna in 1625 verwerft Westerbaen de titel
'heer van Brandwijk en Gybeland: Hij komt terecht in gegoede
kringen en raakt bevriend met onder anderen Hugo de Groot,
Constantijn Huygens, Jacob Cats, Joan Blasius en Jan Vos.
Tijdens zijn huwelijk woont hij op buitenplaats West-Camp te
Loosduinen. Wanneer Anna in 1647 overlijdt, besluit hij zijn
eigen landhuis te bouwen. Het pand wordt in c1assicistische
stijl opgetrokken, met bakstenen gevels onder een fors schilddak
voorzien van twee schoorstenen. In 1652 is buitenplaats
Ockenburgh gereed.
Herenboer
Vanaf het moment dat Westerbaen op Ockenburgh woont,
leidt hij het leven van een rijke herenboer. Hij legt zijn praktijk
als arts neer en stort zich op zijn grote hobby's dichten en
jagen. Ook ontwikkelt hij een passie voor fruitteelt en tuinbouw.
In dit laatste is hij zeer succesvol. Hij kan zelfs worden
beschouwd als de grondlegger van de fruitteelt en tuinbouw
in Loosduinen en hetWestland. Ondanks dit succes laat hij bij
zijn overlijden in 1670 grote schulden na. Zijn directe erfgenamen
aanvaarden de erfenis dan ook niet. Ockenburgh wordt
verkocht. In de jaren die volgen, wisseIt het goed regelmatig
van eigenaar. ledere bewoner drukt zijn eigen stempel op de
buitenplaats. Het landhuis wordt verbouwd en vergroot, de
dienstgebouwen gewijzigd en het interieur aangepast aan de
smaak van de tijd. Het duurt echter tot in de 1ge eeuw voordat
het huis zijn huidige aanzien krijgt.
1ge-eeuws karakter
In 1848 wordt Henricus Jacob Huygens eigenaar van Ockenburgh.
Hij laat het huis drie jaar later renoveren volgens
30 I MONUMENTAAL NR.2 2016

de in die periode heersende neoclassicistische smaak. Zeer
waarschijnlijk wordt het huis bij deze renovatie voor het eerst
bepleisterd. Ook stammen het portiekbalkon met de gietijzeren
kolommen en het merendeel van de huidige vensters uit
die tijd. De laatste zijn voorzien van bovenlichten met prachtige
rondboogmotieven. Vervolgens wordt het huis in 1888
verkocht aan S.J. van den Bergh, die vermoedelijk de houten
veranda en erker heeft laten plaatsen en het trappenhuis Iiet
aanpassen. Het typerende koepeltorentje dateert eveneens
uit de 1ge eeuw, net als de tuinaanleg in landschapstijl.
Turbulente tijden
Het overlijden van Van den Bergh in 1916 betekent het einde
van het particulier eigenaarschap van landgoed Ockenburgh
en de start van roerige tijden. Aan het begin van de 20e eeuw
is er maar weinig begrip voor de 1ge-eeuwse neostijlen. Met
moeite wordt het landgoed verkocht aan een combinatie van
bouwgrondmaatschappijen, die de gronden uitgeven voor
kassenbouw en woonbebouwing. In 1927 komt Ockenburgh
in handen van de gemeente Den Haag, die er in 1931 een
psychiatrische inrichting onderbrengt. Bij deze renovatie worden
de verschillende karakteristieke daken vervangen door
platte daken. In 1939 wordt het landhuis korte tijd gebruikt
als tijdelijke verblijfplaats voor uit Oostenrijk gevluchte Joodse
kinderen. Later wordt het pand gevorderd door de bezetter.
Tijdens de oorlog raken de villa en bijgebouwen flink beschadigd
door verschillende bombardementen. De stallen worden
verwoest en ook het typerende torentje op het dak moet het
ontgelden. Nog altijd herinneren sporen van granaatinslagen
in de spanten ervan aan deze heftige tijd.
Jeugdherberg van formaat
Na de oorlog geeft de gemeente Den Haag vergunning om
in het landhuis een jeugdherberg onder te brengen.
Om plaats te kunnen bieden aan tweehonderd bedden
verrijzen aan het voorplein een nieuwe zuidvleugel en enkele
bijgebouwen. In de
villa wordt de begane
grond doorgebroken,
ten faveure van de
eetzaal en keuken.
Op de eerste verdieping
komen sanitaire
voorzieningen. De
interieurafwerking uit
de 18e en 1ge eeuw
gaat bij deze grootscheepse
verbouwing
grotendeels verloren.
De gevels van het
landhuis blijven echter
ongewijzigd en be-
Natuur onderdeel
van Natura 2000
De natuur rand Ockenburgh met daarbij een prachtig
hyacintenbos, maakt dee/ uit van een beschermd Natura
2000 gebied, beheerd door hetZuid-Hollands Landschap.
Beha/ve wande/en kunnen bezoekers er genieten van de
gezellige ambiance in Brasserie Ock. De openingstijden
staan op www.buitenp/aatsockenburgh.n/
Landgoederenzone
OCKENBURGH AlS JEUGD­
HERBERG (BRON HAAGS
GEMEENTEARCHIEF).
Zuid-Holland is rijk aan /andgoederen en buitenp/aatsen.
Ze werden eeuwen ge/eden gesticht door we/geste/de
regenten en koop/ieden uit Hoar/em, Leiden en Den
Haag. Deze cu/tuurhistorische 'pare/s' vormen een lint
houden hun neoclas- 'I dot is uitgeraepen tot Landgoederenzone. Meer op www.
sicistische uitstraling. geschiedenisvanzuidholland.n///andgoederenzone
In 1949 opent de ~
jeugdherberg haar deuren.
De jeugdherberg is een succes. Tussen 1967 en 1975 wordt
het complex in verschillende fases verbouwd en uitgebreid
met nog eens tweehonderd bedden. De meest ingrijpende
wijziging is de bouw van een nieuwe noordvleugel, naast het
voorplein. De Amsterdamse architect F. van Klingeren ont-
MONUMENTAAL NR. 2 2016 I 31

werpt een functionalistisch gebouw in staal en glas. Tegen de
westgevel verrijst een brede verbindingsgang. Met in totaal
400 bedden wordt Ockenburgh een van de grootste jeugdherbergen
ter wereld. De verbouwingen hebben enorme
impact op de oorspronkelijke opzet van de buitenplaats.
Verwaarlozing en verval
In 1998 verhuist de jeugdherberg naar de binnenstad van
Den Haag. Vanaf die tijd staat de buitenplaats te koop. Midden
jaren negentig vestigt een kunstenaarsgroep zich in de
villa, die door gebrekkig onderhoud steeds verder in verval
raakt.
In 2010 wordt de moderne noordvleugel van Van Klingeren
gedemonteerd om elders herplaatst te worden. De lokale
overheid worstelt met de herbestemming van het landhuis
en schrijft voorjaar 2014 een tender uit. Zes plannen worden
ingediend, die aile in de prullenbak verdwijnen. Drie partijen
bundelen vervolgens de krachten en vormen 'Plan B: Ze ontwikkelen
een plan voor een kleinschalige, laagdrempelige en
rendabele toekomst voor de bUitenplaats, waarbij burgers,
ondernemers en andere betrokkenen samenwerken. Dit
plan wekt de interesse van de gemeente, die in oktober 2014
contact zoekt met initiatiefneemster Petra Brekelmans.
Nieuwleven
In januari 2015 is de'Stichting tot behoud van de Historische
Buitenplaats Ockenburgh' (SHBO) opgericht. Vorig jaar zomer
slaagt de stichting er in om in drie weken tijd een 'pop-up'
restaurant uit de grond te stampen.
Met hulp van betrokken buurtbewoners wordt een nieuw
toegangspad aangelegd, de inboedel opgeknapt, de heg
gesnoeid en het interieur geschilderd. Op 12 september
2015 - Open Monumentendag - opent'Brasserie Ock' haar
deuren. Vanaf het eerste uur is het restaurant een succes. Ockenburgh
is getransformeerd van verlaten plek tot gezellige
ontmoetingsplaats voor buurtbewoners en recreanten.
In de eerste helft van ditjaar wordt de buitenkant van de villa
gerestaureerd, met steun van de gemeente Den Haag en de
pravincie Zuid-Holland. De stichting zet zich ondertussen
in voor het werven van fondsen voor de restauratie van de
binnenzijde. Brasserie Ock heeft om die reden het pand weer
verlaten en is nu ondergebracht in een naast de villa gelegen
kas. Zo blijft BUitenplaats Ockenburgh ook tijdens de restauratiewerkzaamheden
een bijzondere plek voor ontmoeting
en recreatie. Een waardige nieuwe ral voor Jacob Westerbaens
eens zo geliefde buitenplaats.
Literatuur
Booys, F. de, 'Brasserie Ock laat villa Ockenburgh weer bruisen;
in: Haagse Kracht, nr. 10,2015.
Dijk, A., 'Ockenburgh herleeft; 15-09-2015, www.denhaagdirect.nl
Hoeve, J.A. van der, 'Huis Ockenburgh, Den Haag. Bouwhistorische
opname; 2007.
Wessels, B., 'Geschiedenis van Buitenplaats Ockenburgh;
2007 www.buitenplaatsockenburgh.nl
SHBO BLiES DE BUITEN­
PLAATS NIEUW LEVEN IN
(FOTO SHBO). '
MONUMENTAAL NR. 2 2016 I 33