Beelden van de stad Naarden en haar omgeving

B E E L D E N V A N D E
S T A D
E N H A A R
N A A R D E N
0 M G E V I N G
II.
Catalogus met 36 afbeeldingen
Bijlage: Reglement Poortiers

Catalogus van de fototentoonstelling
B E E L D E N V A N D E S T A D
N A A R D E N
E N H A A R 0 M G E V I N G
Een selectie van prenten,
kaarten en foto ' s uit de
Provinciale Atlas van
Noord- Holland van het
Rijksarchief te Haarlem .
ORGANISATIE
VERENIGING WERKGROEP VESTINGSTAD
Stadhuiszolder
Naarden
Oktober 1987

Ten geleide.
In het kader van de festiviteiten rond het 300 jarig
bestaan van "Jan Tabak", heeft de Werkgroep Vestingstad
een tentoonstelling georganiseerd van foto's
over Naarden uit de Provinciale Atlas van Noord­
Holland van het Rijksarchief te Haarlem.
Deze keer gaat het niet om een bepaald thema, maar om
het tentoonstellen van materiaal dat zelden of nooit
in deze eeuw ln druk verscheen.
Daarom heeft de Werkgroep gemeend er goed aan te doen
om een catalogus uit te geven, waarin vele van deze
fraaie prenten, kaarten en foto's zijn afgebeeld.
Omdat het op 8 oktober 1987 ook 300 jaar geleden is
dat het reglement voor de Poortiers van de Utrechtse
en Amsterdamse Poort door de Staten van Holland en
West-Friesland werd goedgekeurd, hebben deze poorten
binnen de tentoonstelling wat extra aandacht gekregen.
Die speciale aandacht is er ook voor de litho's van
A. Brouwer, die zeer getrouw de omgeving van Valkeveen
halverwege de vorige eeuw weergeven.
Nogmaals, veel van al dat fraais is in deze catalogus
terug te vinden. Moge dit werkje daarom een
plaats krijgen tussen Uw andere documentatic over
Naarden.
Naarden, oktober 1987.
H. Schaftenaar.

I. Gezicht op de stad Naarden in 1672.
A.F. van der Meulen.
Tekening in Oost-Indische (O.I.) inkt, gewassen.
2. Gezicht op de stad Naarden in 1672.
A.F. van der Meulen.
Gewassen tekening.
3. Gezicht op de stad Naarden in 1671.
J. Reeumaeker.
Sepiatekening.
4. Gezicht op de stad Naarden omstreeks 1700.
V.L. van de Vinne.
Crayontekening.
5. Gezicht op de stad Naarden omstreeks 1630.
J. van Goijen.
Gewassen sepiatekening.
6. Gezicht op de stad Naarden omstreeks 1630.
J. van Goijen.
Gewassen sepiatekening.
7. De Amsterdamse Poort in 1742.
Gekleurde waterverftekening.
8. De Amsterdamse Poort en de kerk van Naarden
in 1745.
H. de Winter.
Tekening in O.I. inkt, gewassen.
9. Gezicht op de stad Naarden buiten de Utrechtse
Poort in 1782.
H. Tavenier.
Sepiatekening, gewassen.
10. De Utrechtse Poort van Naarden in 1742.
Gekleurde waterverftekening.
II. De Utrechtse Poort van Naarden in 1745.
H. de Winter.
Tekening in O.I. inkt, gewassen.
12. Plattegrond van Naarden omstreeks 1560.
Jacob van Deventer.

13. Plattegrond van Naarden en vestingwerken met een
toelichting omstreeks 1630.
Nic. Rubertsz. Bonefatius.
14. Plattegrond van Naarden en omgev~ng gemaakt ~n
1680.
Tekening in O.I. inkt.
15. Plattegrond van Naarden en vestingwerken uit het
begin van de 19e eeuw.
16. Plattegrond van Naarden en vestingwerken uit 1760.
J. van Dijk.
Tekening in kleur.
17. Plattegrond van Naarden met de n~euwe fortificaties.
Tekening in kleur op perkament.
18. Plattegrond van Naarden en omgeving uit de 2e
helft van de 19e eeuw.
19. Plattegrond van Naarden en omgeving uit 1747.
Calque in kleuren.
20. Ret Kerkoad omstreeks de eeuwwisseling.
21. De voormalige Kerkstraat omstreeks de eeuwwisseling.
22. De voormalige Wijde Markt omstreeks de eeuwwisseling.
23. De voormalige Schipperstraat omstreeks de eeuwwisseling.
24. Ret raadhuis van Naarden in 1901.
G. Rueter.
Sepiatekening, gewassen en waterverf.
25. Ret oude raadhuis van Naarden (1740).
J. Stellingwerf.
Tekenin~ in O.I. inkt, gewassen.
26. De Grote Kerk van Naarden (1740).
J. Stellingwerf.
Tekening in O.I. inkt, gewassen.

27. Het klooster in de stad Naarden aan de voorkant
( 1740).
J. Stellingwerf.
Tekening in O.I. inkt, gewassen.
28. Het klooster in de stad Naarden aan de zijkant
(1740).
J. Stellingwerf.
Tekening in O.I. inkt, gewassen.
29. De sluis in de 2e helft van de vorige eeuw.
A. Eversen (1818- 1897).
Aquarel.
30. Korte Markt en Wijde Markt omstreeks 1886.
C. Springer.
Crayontekening.
31. Gezicht op de Vesting Naarden uit het begin van
de 20e eeuw.
32. Kijkje richting Bussum uit het begin van de 20e
eeuw.
33. Omgeving station Naarden-Bussum aan het begin
van de 20e eeuw.
34. Kwekerijen ten zuiden van Naarden aan het begin
van de 20e eeuw.
35. Kwekerijen ten zuiden van Naarden aan het begin
van de 20e eeuw.
36. Kozakkenpost voor Naarden, 9 december 1813 .
P.G. van Os.
Pentekening.
37. Het door-ijzen van de Karnemelksloot bij Naarden,
II januari 1814.
P.G. van Os.
Pentekening.
38. Gezicht op de buitenplaats "Out-Naarden" 1n
1723.
Tekening in O.I. inkt, gewassen.

39. De omgeving van de buitenplaats "Out-Naarden"
omstreeks 1750.
H. Spilman.
Tekening in O.I. inkt, gewassen.
40. Ruwe schets van de hofstede Berghuizen langs
de weg van Naarden naar Huizen uit de 18e eeuw.
41. De zanderijsloot met het schuitenhuis achter
Zandbergen.
A. Brouwer.
Litho.
42. De koepel op de berg van de voormalige hofstede
Berghuizen in de le helft van de 19e eeuw.
A. Brouwer.
Litho.
43. De koepel van het huis Nieuw Valkeveen, gezlen
vanaf Berghuizen omstreeks 1850.
A. Brouwer.
Litho.
44. Het huis Nieuw Valkeveen omstreeks 1850.
A. Brouwer.
Litho.
45. Het voormalige huis Flevorama ln de le helft van
de 19e eeuw.
A. Brouwer.
Litho.
46. De voormalige Blaricummerweg tussen de landgoederen
Kommerrust en Berghuizen.
A. Brouwer.
Litho.
47. De "Viersprong" gezien vanaf het huis Flevorama
ln de le helft van de 19e eeuw.
A. Brouwer.
Litho.
48. De zanderij voor Flevorama omstreeks 1850.
A. Brouwer.
Litho.

49. De zanderij in de omgeving van de voormalige
Oude Valkeveenscheweg omstreeks 1840.
A. Brouwer.
Litho.
50. Blekerij Schoonzicht aan de Oude Valkeveenscheweg
omstreeks 1840.
A. Brouwer.
Litho.
51. Het huisje van Gerrit Bakker aan de Oude Valkeveenscheweg
omstreeks 1850.
A. Brouwer.
Litho.
52. Het huisje van de familie Raven naast Kommerrust
omstreeks 1850.
A. Brouwer.
Litho.
53. De tabaksschuur van J.P. van Rossum op Flevorama
in de le helft van de 19e eeuw.
A. Brouwer.
Litho.
54. De voormalige hofstede Valkeveen in het begin
van de 19e eeuw.
A. Brouwer.
Litho.
55. De voormalige hofstede Valkeveen na de verbouwing
door J.P. van Rossum.
A. Brouwer.
Litho.
56. Kaart van de Naardermeer uit 1629.
Nic. Hubertsz. Bonefatius.
Kopergravure.
57. Kaart van de Naardermeer uit 1803.
58. Verkavelingskaart van de droog te maken Naardermeer
uit de 19e eeuw.
Tekening in kleur.

59. Kaart van de Naardermeer met kaden, uitwateringssloten
enz. uit 1831.
60. Kaart van Naarden en omgeving uit de 18e eeuw.
Dumoulin en Croiset.
61. Kaart van de landerijen gelegen langs de Karnemelksloot
uit de 18e eeuw.
62. Kaart van de landerijen gelegen buiten de
Utrechtse Poort uit de 18e eeuw.

~~--- · -·1
l
I
f
\ l
I
!
. l
\ '
1 ~n.~·
\l

6.

8.
9.

tr/~ ;~ YI-~~~~ulk
£;~:~ _ _::(nw~~¥$
//HvJ./f;-.~:4
t ,/;_.,(,.#;.y..-i'-;/.«/.t ,1'JIJ
~~~ -'~~~~:PiH-ur.f
I' 4u;4Y>W ,.f./h0--/f
# ,w,/ -l},.,;,_f4~-;..r ,
:~;:;'~!~r,:t7~
41 .fJit.; !K'Ji?/ 7
>,# ,/.*""''* J~

'Nff;!'·~{'YP(_'" AJt,~~-~~
, ~ • /·Y s .u1Pf~ ::ttv""
·og

N
0
N

N
N
N
w

24.
25.

·a
f; ·j' ""J.t).ihJ.[. t.l"1'4
f'" i'/"lf( 11(r~ ~~~ u.~,.o-g,-1/. e}'fr·
\,;) '
~:v···
"9l

28.
29.

0tWZMJfk~z br. ~;ffvMt t1t &4r-fkutn /jW~:ff
38.
39.

45.
46.

50.
55.

Doelstellingen van de Vereniging Werkgroep Vestingstad
De Vereniging Werkgroep Vestingstad is opgericht in
1978 en omschrijft 1n de statuten als haar doelstelling
het bevorderen van de belangen van de Vesting Naarden
en haar inwoners, op sociaal, historisch, cultureel en
ander terrein.
De Vereniging tracht dit doel onder meer te verwezenlijken
door:
a. het beleggen van vergaderingen en bijeenkomsten,
het houden van cursussen en lezingen;
b. het gevraagd en ongevraagd uitbrengen van advies;
c . het samenwerken met andere verenigingen en instellingen,
die hetzelfde of nagenoeg hetzelfde doel
nastreven.
Daarnaast verzorgt de Vereniging Werkgroeo Vestingstad
rondleidingen door de Vesting Naarden.
Deze rondleidingen worden gecoordineerd door de V.V.V.
De contributie van de Vereniging bedraagt f
Jaar.
5,-- per
Correspondentie-adres Turfpoortstraat 33, 141 I ED
Naarden.
Bankrekeningnummer: 38.37.07 . 722, Rabobank Naarden­
Bussum.

VERENIGING WERKGROEP VESTINGSTAD

R E G L E M E N T
voor de Twee Poortiers binnen
de Stad Naarden.
naar een cop~e
van A. Maas
NAARDEN
18 JULIJ 1816

REGLEMENT
voor de Twee PooTtiers binnen
de Stad Naarden
Artikel I
De Poortiers zullen gehouden zijn des morgens een kwartiers
uurs voor het openen en des avonds een kwartiers
uurs voor het sluiten der Poorten, gedurende den tijd
van dat kwartier de Poortklok te luiden en zich dadelijk
daarna, naar die Poort welke zij bedienen, begeven en
dezelve sluiten.
Artikel 2
De Poortiers zullen gehouden zijn des morgens alvorens
de Poortklok te gaan luiden, de Boomen te openen een
kwartier voor het openen der Poorten.
Artikel 3
De Poortiers zullen gehouden zijn alvorens de Poortklok
te luiden de Buitenboomen te sluiten een kwartier voor
het sluiten der Poorten, uitgezondert de maanden van
October en November tot dat het begint te vriesen, maar
zal de Boom gesloten worden als de laatste schuit van
Muijden zal zijn aangekomen doch alvorens dezelve te
sluiten wel luide roepen, en diegene inwagten die door
hun wederroepen te kennen geven dat zij daaromtrent
zijn.
Artikel 4
De Poortier van de Amsterdamsche Poort zal gehouden zijn
te sluiten de Boomen van bet Boomgat buiten de Amsterdamsche
Poort, de Boom in de Pijp en die onder den Zeebrug.
Artikel 5
De Poortier van de Utrechtsche Poort zal moeten sluiten
de Boom in het Boomgat buiten de Utrechtsche Poort.
Artikel 6
De Poorten zullen moeten des morgens worden geopend
van den January tot Maart s-'2 uur
van den Maart tot April s uur
van den April tot Meij 4-'2 uur

van den Meij tot September 31 uur
van den September tot October 41 uur
van den October tot January 51 uur
Artikel 7
De Poorten zullen des avonds moeten worden geslooten
van den January tot February 5 uur
van den February tot Maart 51 uur
van den Maart tot April 7 uur
van den April tot Meij 8 uur
van den Meij tot Augustus 91 uur
van den Augustus tot September 10 uur
van den September tot October 8 uur
van den October tot November 7 uur
van den November tot December 51 uur
van den December tot January 5 uur
Artikel 8
De Poortiers zullen gehouden zijn de sleutels des
morgens op de door den Commandant der Vesting te bepalen
tijden te bezorgen ter plaatse daar dezelve zal bepalen
en dezelven des avonds op de door den Commandant
te bepalen tijd en plaats weder te komen afhalen.
Artikel 9
Des avonds na het sluiten der Poorten tot dat de klok
Tien Uuren geslagen heeft zal een iegelijk welke te voet
of te paard met eenig rijtuig of slee de Poort wil passeeren
voor ieder persoon betaalen Een halve stuive~ en
die uit de laatste schuit van Amsterdam komen na het
sluiten van de Poort en Boom zullen moelen betaalen
ieder eene Stuiver.
Artikel 10
Indien eenig paard of paarden na het sluiten van de Poort
naar de weide worden gebragt, zullen de Poortiers gehouden
zijn derzelver uitbrenger uit en weder binnen te laaten
gaan voor eene stuiver, zonder in aanschouw te mogen
nemen het getal van paarden, die door een Persoon naar de
weide worden gebragt.

Artikel II
Eenige koppels Paarden, Ossen, Koeijen of ander Rundvee
gedurende den tijd dat de Poorten gesloten zijn zullende
passeeren, zal voor ieder stuks vee aan de Poortier moeten
worden betaald vier penningen, de veulens welke de
moer volgen zullen vrij zijn, van ieder kalf zal moeten
worden betaald vier penningen, van varkens en schapen zal
voor ieder moeten worden betaald twee penningen, doch de
biggen en lammeren welke de moer volgen zullen vrij zijn
en indien de koppels zoo groot waaren dat bet Poortgeld
hoven de drie stuivers mogte komen, zal echter niet meer
dan drie Stuivers behoren te worden betaald, nog mogen
worden ontvangen.
Artikel 12
De Poortiers nog hunne Bediendens zullen niet vermogen
iemand welke met geladen wagens met bout of turf door
de Poort rijden lastig te vallen of aan te spreken om
een gedeelte daarvan af te werpen of aan hun over te
geven.
Artikel 13
De Poortiers zullen van niemand eenig geld mogen afvorderen
gedurende den tijd dat de Poorten open zijn.
Artikel 14
De Poortiers zullen gehouden zijn elk en een iegelijk
welke de Poorten zal passeren met bescheidenheid te behandelen
en hun niet meer dan bet bij deze ordonnantie
bepaalde Poortgeld aftevorderen, en diegene welke weigeren
mogten het bepaalde Poortgeld hetzij geheel of gedeeltelijk
te voldoen of twijfelen mogt of hij zulks
schuldig is, deze ordonnantie toonen en hem aanwijzen
bet articul tot bet verschil betrekking hebbende, zonder
dat zij lieden of hunne Bedienden eenige beledigende,
hevige of schempredenen tegen de Persoonen, Passagiers
of Inwoners zullen mogen gebruiken op poene van daarvoor
als Contraventeurs van deeze ordonnantie te worden gestrafd,
en zullen de Poortiers voor de handelingen van
hunne kinderen of Bedienden ten dien opzigte aansprakelijk
zijn.

Artikel 15
Na het sluiten der Boomen zullen zij dezelve niet weder
mogen openen dan met voorkennis en expresse permissie
van den Commandant dezer Vesting.
Artikel 16
De Poortiers zullen gehouden zijn goed reguard te slaan
op degenen die met openen van de Poorten of Boomen of
na het sluiten derzelven binnenkomen om des verzocht
zijnde daarvan rekenschap te kunnen geven.
Artikel 17
Des avonds na Tien Uuren zal een ieder welke de Poorten
dezer Stad zal binnen komen moeten betalen als volgt
Ieder voetganger
6 Stuivers
Voor een chais met een paard
12 Stuivers
Voor een man te paard
9 Stuivers
Voor een fourgon, toerrijtuig en al1e
andere rijtuigen vier wielen hebbende 18 Stuivers
Voor ieder paard aan ingezetenen
deezer Gemeente behorende, welke des
avonds na Tien Uuren naar het land
zullen gebragt worden
2 Stuivers
zullende de geenen welke de paarden of paard naar het
land hebben gebragt zonder Poortgeld kunnen terug komen.
Artikel 18
Ieder Voetganger welke na de laatste schuit van Amsterdam
zal zijn aangekomen en na Tien Uuren de Poort zal
passeren zal telken reize het bovengemelde Poortgeld
moeten betalen.
Artikel 19
Wanneer de laatste schuit van Amsterdam voor des avonds
ten Tien Uuren zal zijn aangekomen zal de betaling van
zes Stuivers niet dan na het slaan der Klok van Tien
Uuren kunnen of mogen worden gevorderd.
Artikel 20
Van de betaling der Poortgelden zullen vrij zijn zoo
des nagts als des avonds:
De Generaal Commanderende het grote Commando
De Heere Provincialen Commandant
Den Heer Commandant en Plaats Majoor der Stad
De Burgemeester en Secretaris der Gemeente

Alle de Officieren van het Garnisoen
De Postillions der Paardenposterij wanneer zij met
ledig rijtuig of losse Paarden zullen passeeren.
Alle passerende Brievenposten
en eindelijk de Dienaars van Justitie en Veld en Boswagter
der Gemeente.
Artikel 21
Indien het mogte gebeuren dat de laatste Schuit van
Amsterdam door slegt weder, harde wind, vorst of andere
gevallen niet konde binnen komen en door die omstandigheden
de passagiers buiten deze Stad uit de schuiten
moesten gaan, en daardoor genoodzaakt worden na des
avonds Tien Uuren de ioorten te passeeren, zullen dezelve
voor het gewone ioortgeld van eene Stuiver per
persoon kunnen binnen komen.
Artikel 22
Van alle rijtuigen zal des avonds na Tien Uuren ingevolge
het vorenstaande tarief moeten worden betaald of
zullen de passagiers te paard na dien tijd, daartoe verpligt
zijn, zullende de passagiers welke zig in of op de
rijtuigen of te paard bevinden vrijelijk de Poort passeren,
zonder dat door de Poortiers iets voor die personen
zal kunnen of mogen worden gevordert.
Artikel 23
Indien een der Poortiers bevonden word een der voormelde
articulen te hebben overtreden zoo omtrent het openen
of sluiten der Poorten of Boomen of omtrent het meerdere
afvorderen der Poortgelden, dan bij deze ordonnantie is
bepaald, zal den overtreder telken reise verbeuren een
boete van vijf en dertig stuivers ten behoeven van den
Algemenen Armen dezer Stad en bovendien naar bevinding
van zaaken worden gecorrigeerd.
De Commandant der Vesting
Naarden,
(get.) Bredart.
Aldus gedaan en gearresteert bij
ons Burgemeester en Commandant der
Stad Naarden den 18 Julij 1816.
De Burgemeester voornoemd,
(get.) Wm Poele.