gen.magazine 01-2016

MAGAZINE VOOR FAMILIEGESCHIEDENIS
gen
+ Dossier
Misdaad
& straf
‘Mijn oma
was dus een
vluchteling’
Dominique van
der Heyde over
Verborgen verleden
Haagse dingen
die je niet voorbij
kunt laten gaan
Familievetes:
patronen
van wraak
en verzoening
Op zoek naar
de zelfkant
van je stamboom
JAARGANG 22 • NUMMER 1 • MAART 2016

GEEF EEN
VRIENDSCHAP
CADEAU!
• (Digitaal) abonnement op Gen.magazine*
• (Korting op) Premiumabonnement WieWasWie*
• 500 eenheden Digitale Studiezaal,
per 1 juli 2016 vrije toegang
2 gen.
www.cbg.nl/vrienden
*Inhoud afhankelijk van soort Vriendschap

colofon
ten geleide
Gen. Tijdschrift voor familiegeschiedenis
Gen. is het kwartaalblad van het
CBG|Centrum voor familiegeschiedenis
en wordt vier maal per jaar verstuurd
aan de Vrienden van het CBG
ISSN: 2352-2712
Oplage: 10.750; 22e jaargang
Redactie: Lilian de Bruijn, Conrad Gietman
(tevens coördinatie), Dimphéna Groffen;
Hester van der Velde (beeldredactie);
redactieassistentie: Jos Jacobs-Smeele;
hoofd redactie: Rob van Drie
Aan dit nummer werkten mee:
Guus van Breugel, Greet Dusseldorp,
Eric Hennekam, Kim Heijdenrijk, Yvette
Hoitink, Martine Letterie, Evelyn Ligtenberg,
Marieke de Natris, Han Nijdam, Yvonne
Prins, Sophie Reinders, Ariadne Schmidt,
Ruud Straatman, Christian van der Ven
E-mail: redactie@cbg.nl
Basisontwerp en vormgeving:
Marinka Reuten
Tekeningen: Claudie de Cleen,
Marly Hendricks, Tzenko
Druk: Ten Brink, Meppel
Prijs voor losse nummers: € 15,-
(Vrienden € 10,-) inclusief verzendkosten
Commerciële advertenties in
Gen. magazine: tarieven voor het plaatsen
van commerciële advertenties op aanvraag
(tel. 070-3150595)
CBG|Centrum voor familiegeschiedenis
postadres: Postbus 11755, 2502 AT Den
Haag
bezoekadres: Prins Willem-Alexanderhof 22,
2595 BE Den Haag
070-3150500 (algemeen);
070-3150510 (bestellingen);
070-3150570 (team expertise)
cbg.nl; e-mail: expertise@cbg.nl
© 2016 – CBG|Centrum voor
familiegeschiedenis, Den Haag
Niets uit deze uitgave mag worden
verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt
door middel van digitale technieken, druk,
fotokopie, microfilm of op welke andere
wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van de uitgever.
Omslagfoto: Onbekende gevangene
uit de Bijzondere Strafgevangenis van
Leeuwarden. Van 1880 tot 1935 werden
gevangenen vastgelegd op glasplaat.
Coll. Nationaal Gevangenismuseum
Veenhuizen
Bij dit nummer
Mijn opa was koddebeier, onbezoldigd rijksveldwachter. Het familieverhaal
wil dat dat zijn geweer altijd boven zijn bed hing. Als hij zondags naar de
kerk ging, pakten zijn zonen Co en Ru het geweer van de muur en gingen
ermee stropen. Bij thuiskomst hing het wapen weer op zijn plek.
Gerard Reve gaf ooit aan een van zijn brieven het motto mee dat een
ongelukkige jeugd een goudmijn is voor een schrijver. Dat is een gevleugelde
uitspraak geworden, die te pas en te onpas wordt gebruikt om aan te geven
dat jeugdervaringen een blijvende bron van literaire inspiratie bieden. Voor
genealogen geldt iets vergelijkbaars. Wie er in de loop van zijn speurtocht
naar het familieverleden achter komt dat zich in zijn stamboom allerlei
boeven en boefjes ophouden, mag vanuit genealogisch oogpunt gerust een
sprongetje in de lucht maken. Want al die grote en kleine wetsovertreders
leveren niet alleen anekdotes op, maar bieden ook een venster op het
verleden. Onze nieuwe columnist Martine Letterie vertelt in haar eerste
bijdrage voor Gen. dat de meest bijzondere vondst uit haar leven een
getuigenverhoor was over een reeks inbraken in de achttiende eeuw waarbij
twee broers Letterie betrokken waren. Zelf ben ik als genealoog blij dat Co en
Ru op zondagochtend niet in de kerk zaten, maar stiekem uit jagen gingen.
Het leverde een mooi verhaal op.
In het dossier doet Christian van der Ven uitgebreid uit de doeken hoe u
onderzoek kunt doen naar de zelfkant van uw stamboom. Hij stelt dat
criminaliteit vaak voortkwam uit armoede, onrecht en sociale achterstand.
Het is bijna onvoorstelbaar in wat voor slechte omstandigheden veel
Nederlandse kinderen tot aan het begin van de vorige eeuw opgroeiden.
Journaliste Kim Heijdenrijk werd gegrepen door het tragische leven van een
van hen, de wees George Krul. Zij vertelt de geschiedenis van een ‘wezenlijk
gewone’ jongen uit de onderklasse van Den Haag. Daarbij blijven nog een
flink aantal vragen en raadsels over. Levens vinden een einde, maar de
verhalen over levens blijven altijd open eindjes houden.
Namens de redactie,
Rob van Drie

inhoud
Dossier
Misdaad
& straf
‘Mijn oma was dus
een vluchteling’
Een van de hoofdpersonen
van de net afgelopen serie
Verborgen verleden is
Dominique van der Heyde,
parlementair verslaggever voor
Nieuwsuur. Sophie Reinders
sprak voor Gen. met haar over
de opnames van het programma
en hoe zij de ontmoetingen met
haar onbekende voorouders
ervaren heeft.
8
verder in gen.
Haagse dingen die
je niet voorbij kunt
laten gaan
Kim Heijdenrijk verhuisde naar de
Gaslaan in Den Haag en kocht op
Marktplaats een oude ansichtkaart
van het weeshuis dat ooit in
de straat stond. De tekst op de
achterkant was geschreven door een
van de jongens uit het weeshuis.
Sindsdien zet ze alles op alles om te
weten te komen hoe het de jongen
in het leven verging.
16
Familievetes:
patronen van wraak
en verzoening
Zonder duidelijk rechtssysteem
ontstaat het risico op vetes. Dat
was zo bij de oude Friezen en
dat is nog steeds zo. Han Nijdam
legt uit wat vetes zijn en welke
invloed ze kunnen hebben op
een samenleving.
32
4 Nieuws
12 NostalGen
23 Letterie
24 Digitaal
55 CBG weet raad
61 Memo
62
64
68
70
De zeven pijlers van het
genealogisch onderzoek
De Sallandse soldaten
van Napoleon
Armoriaal
Archiefwijzer
72
74
80
82
@EricHennekam
Gesignaleerd
Diensten
Verleden tijd
2 gen.

Criminele vrouwen
in de vroegmoderne
Hollandse stad
Dat vrouwen lieverdjes zijn, is een
fabel. Aan de Universiteit Leiden
wordt onderzoek gedaan naar
vrouwen en criminaliteit in de
zeventiende en achttiende eeuw.
Ariadne Schmidt beschrijft enkele
gevallen.
38
Boeven en boefjes
gezocht
Altijd gedacht dat u uit een keurige
familie kwam? Misschien moet u
eens neuzen in de vele bronnen over
criminelen en drop outs in archieven
en op internet. Christian van der Ven
beschrijft een grote keur aan bronnen
en databestanden die u wellicht
van gedachten doen veranderen.
44
Dubbelgraf met
dubbele bodem
Op middeleeuwse grafzerken
werden vaak echtparen afgebeeld.
Heraldicus Guus van Breugel
ontdekte in Zierikzee een zerk
waar toch echt twee mannen
op staan, in harnas en met hun
familiewapens. En dat blijkt
niet uniek.
56
verder in dossier
26
30
43
52
Pim Vercoulen: verzamelaar
van terdoodveroordeelden
Portret & verhaal
Dossier kort
Straf en onschuld in
het Algemeen Politieblad
gen. 3

nieuws
Edmond Delhougne penning
GEBOEID DOOR
BOEVEN OP
VELEHANDEN
Van kruimeldief tot moordenaar, van
wanbetaler tot vechtjas, je komt ze
allemaal tegen in gevangenisregisters.
Na het eerste succesvolle ‘boevenproject’
op crowdsourcingwebsite
VeleHanden is het Brabants
Historisch Informatie Centrum een
vervolgproject gestart: inschrijvingsregisters
van Brabantse Huizen van
Bewaring digitaal toegankelijk
maken. Deze registers bevatten de
naam, geboortedatum, -plaats en het
beroep van honderdduizenden
gevangenen, maar ook informatie
over de veroordeling door een rechtbank,
signalementen en gegevens
over ouders, burgerlijke staat, genoten
onderwijs en gedrag in de gevangenis.
Iedereen kan via internet helpen
om de gegevens van alle boeven
en boefjes in te voeren in de computer.
Meer informatie en aanmelden
via velehanden@bhic.nl.
Tijdens de Genealogiedag Limburg, 12 maart 2016, zal voor de eerste keer
de ‘Edmond Delhougne Penning’ worden uitgereikt. Deze penning is bestemd
voor een persoon die een bijzondere bijdrage heeft geleverd aan
de ontwikkeling of promotie van de genealogie binnen het gebied van de
Nederlandse en Belgische Provincie Limburg. De Sittardse genealoog
Edmond Delhougne (1932-2013) richtte in 1957 het Instituut voor Genealogie
en Streek geschiedenis op, thans Stichting Edmond Delhougne genaamd. Aan
de penning zijn een oorkonde en een bedrag van vijfhonderd euro verbonden.
kort
ZOEKAKTEN.NL GAAT DOOR
Even was er sprake van dat de
populaire site zoektenakten.nl
ermee zou stoppen. Mede dankzij
nieuwe afspraken en een nauwere
samenwerking met FamilySearch
op vooral technisch gebied, gaat
de site gewoon door.
JOODSE ONDERDUIKKINDEREN
In het Noord-Limburgse Tienray
en omgeving hebben tijdens de
Tweede Wereldoorlog 123 joodse
kinderen ondergedoken gezeten.
In Museum De Locht in Melderslo
is daarover tot 1 december 2016
een tentoonstelling ingericht.
De tentoonstelling omvat onder
meer brieven, foto’s en films uit
die tijd. Daarnaast zijn schilderijen
te zien van kunstenaar Herman
Silbernberg, die zelf als joods
jongetje in Limburg ondergedoken
zat. Voor meer informatie:
delocht.nl
BEWONERS KOUDEKERKE
IN ZEEUWEN GEZOCHT
Vrijwilligers binnen en buiten
Nederland hebben met succes
gegevens van inwoners van
Koudekerke op Walcheren ingevoerd
in een online database. Dat
deden zij thuis via internet. Het
Zeeuws Archief begon 24
november 2015 met dit
crowdsourcingproject. De resultaten
zijn inmiddels raadpleegbaar
via de database zeeuwengezocht.
nl. Gekeken wordt of later dit jaar
het project een vervolg kan
krijgen met de andere bewoners
van Walcheren uit de periode
1826-1900.
VAN WAVEREN
Nog te zien tot en met 13 maart
2016 in de Rotterdamse Kunsthal:
Van Waveren. Een overdonderende
familiegeschiedenis. Een tentoonstelling
van filmmaker Wim van
der Aar. Foto’s en snapshots uit
familiealbums geven samen met
geluidsfragmenten een inkijkje in
de geschiedenis van de rijke en
excentrieke ondernemersfamilie
Van Waveren, die door oorlog en
andere omstandigheden een
noodlottige wending kreeg.
NEDERLANDSE PRIJS VOOR
GENEALOGIE 2014-2015
Eens per twee jaar wordt de
Nederlandse Prijs voor Genealogie
uitgereikt. De prijs is bedoeld voor
4 gen.

GENTALKS
Famillement in Utrecht
2 juni 2016
Het Famillement is het grootste evenement op het gebied van familiegeschiedenis in
Nederland. Het is een gratis evenement dat zowel beginners als gevorderden op
het terrein van familiegeschiedenis veel te bieden heeft. Het CBG heeft samen met
Het Utrechts Archief de organisatie in handen. Geneanet is dit jaar opnieuw de
hoofdsponsor. Op het programma staan lezingen, workshops, interviews, een informatiemarkt
en een boekenprogramma. Aan bod komen onder meer ontwikkelingen op het
gebied van de genealogie, innovatieve
onderzoeksmethoden en storytelling. Hoewel
Op het programma
staan lezingen,
workshops, interviews, een
informatiemarkt en een
boekenprogramma
het programma nog niet in zijn geheel bekend
is, kunnen we alvast een tipje van de sluier
oplichten. Zo houdt historicus Maarten van
Rossem een lezing, geeft onze nieuwe
columnist Martine Letterie een workshop over
het schrijven van een familiegeschiedenis en
zal een van de hoofdpersonen uit de huidige
afleveringen van Verborgen verleden worden geïnterviewd. Nieuw dit jaar is de rubriek
GenTalks, waarmee (amateur)genealogen een podium wordt geboden om te vertellen over
hun stamboomonderzoek. Verder is er een informatiemarkt met ruim zestig standhouders,
variërend van binnenlandse en buitenlandse genealogische verenigingen tot
softwarebedrijven en van heraldische verenigingen tot onderzoekers. De komende
maanden wordt het volledige programma bekendgemaakt op famillement.nl.
Heeft u iets bijzonders ontdekt
tijdens uw onderzoek? Wilt u anderen
daarover vertellen? Dat kan in
Utrecht tijdens het Famillement.
Wij bieden u een podium om uw
kennis en ervaring op het gebied
van familiehistorisch onderzoek te
delen. Een GenTalk duurt tien tot
vijftien minuten, waarin u gebruik
kunt maken van een beamer en een
geluidsinstallatie. Hoe gaat dat in zijn
werk, zo’n GenTalk? Denk aan vragen
als: Hoe heeft u uw onderzoek
aangepakt? Welke methode heeft
u gebruikt en welke bronnen waren
nuttig? Waar liep u tijdens uw onderzoek
tegenaan en hoe heeft u dit
opgelost? Wat is het leukste of meest
opzienbarende dat u heeft ontdekt?
Heeft u tips voor andere (beginnende)
genealogen? Meld u aan vóór
17 april 2016. Meer informatie en
het aanmeldformulier zijn te vinden
op onze website onder ‘Nieuws’.
beginnende genealogen. Hij
bestaat uit een geldbedrag van
250 euro plus een oorkonde en zal
worden uitgereikt tijdens het
Famillement. De prijs wordt toegekend
op basis van een genealogische
publicatie of bronnenpublicatie
die in 2014 of 2015 is
verschenen in een regionaal of
landelijk tijdschrift. Gegadigden
kunnen hun publicatie tot 1 april
opsturen. Voor nadere bijzonderheden,
zie genealogieprijs.
blogspot.nl.
VOC-SCHIP WESTERBEEK OP
FAERÖER POSTZEGEL
Vrijdag 19 februari vond in het
Maritiem Museum Rotterdam de
officiële presentatie plaats van de
nieuwe postzegelemissie van de
Faeröer met als onderwerp het
Nederlandse VOC-schip
Westerbeek, dat in 1742 op een
van de Faeröer-eilanden op de
klippen liep. Als indirect gevolg
van deze schipbreuk zijn er vandaag
de dag nog nazaten van de
bemanning op de eilanden te vinden
(over die schipbreuk kon
u al lezen in de rubiek CBG weet
raad in het septembernummer
2015 van Gen.). De eerste postzegels
werden uitgereikt aan
afstammelingen van de
Westerbeek-bemanning, zowel
uit de Faeröer als uit Nederland.
De postzegels werden gedrukt bij
Joh. Enschedé in Haarlem.
ZUID-AFRIKAANSE
KERKREGISTERS BESCHIKBAAR
IN FAMILYSEARCH
Op de site van FamilySearch zijn
de registers van de Nederduitsgereformeerde
Kerk in Zuid-Afrika
opgenomen. Het gaat om de
doop- en trouwboeken en de lidmaatregisters
van 1838-1991. De
records zijn niet alleen afkomstig
uit Zuid-Afrika, maar ook uit
Angola, Kenia, Namibië, Tanzania,
Zambia en Zimbabwe.
KOLONIALE OORLOG
1945-1949. GEWENST
EN ONGEWENST BEELD
In het Verzetsmuseum te Amsterdam
is nog tot en met 3 april een
tentoonstelling te zien over de
‘verbeelding’ van de Nederlandse
oorlogsvoering in Indonesië van
1945 tot 1949. Die zogenoemde
‘politionele acties’ werden destijds
neergezet als een min of meer
vreedzaam herstel van de natuurlijke
rechtsorde. De laatste jaren
duiken er steeds meer geweldgen.
5

nieuws
STAMBOOMCAFÉ
Elke laatste dinsdag van de
maand houdt het CBG
Stamboomcafé. Dit café is
inmiddels een begrip
onder genealogen. Iedereen
die geïnteresseerd is in
familiegeschiedenis, is van
harte welkom. Na een
korte lezing over een
wetenswaardig onderwerp
hebben de café bezoekers
volop de gelegenheid
elkaar te ontmoeten, informatie
uit te wisselen, nieuwe
kennissen op te doen,
oude contacten aan te
halen, CBG-medewerkers
te spreken, enzovoort.
Dinsdag 29 maart komt
Odette Franssen praten
over Geneanet. Zij licht ons
in over alle nieuwe mogelijkheden
die deze van oorsprong
Franse website
biedt. Op 26 april wordt
het café geopend door
An Huitzing. Zij zal vertellen
over haar zoektocht
naar aanleiding van de
portretfoto’s uit de
Amsterdamse Rivieren -
buurt in 1943 (zie ook de
oproep hiernaast).
Dinsdag 31 mei ten slotte
zal Kim Heijdenrijk u op de
hoogte brengen van de
laatste stand van haar
onderzoek naar George
Krul waarover zij verderop
in dit nummer zo aanstekelijk
schrijft. Het Stamboomcafé
wordt gehouden
in de Beresteynzaal van
het CBG, van 16.00 tot
18.00 uur. U bent van
harte welkom!
Woonde uw familie
in 1943 in
Amsterdam Zuid?
Annemie en Helmuth Wolff vluchtten in 1933 uit München
naar Nederland. Helmuth was een joodse architect,
Annemie een niet-joodse fotografe. Samen maakten ze
publiciteitsfoto’s, bijvoorbeeld voor het Amsterdamse havenbedrijf.
Na de Duitse inval deden ze een gezamenlijke zelfmoordpoging,
die Annemie echter overleefde omdat zij op tijd werd gevonden.
Na de oorlog zette Annemie Wolff de fotostudio voort. Over
de oorlog sprak zij
nooit. In haar nalatenschap
werden
honderd fotorolletjes
met fotonegatieven
uit 1943
gevonden van portretfoto’s
die zij in
de Amsterdamse
Rivierenbuurt had
gemaakt. Er staan
Foto Annemie Wolff © Monica Kaltenschnee 440 personen op,
van wie iets meer
dan de helft joods was. Hun namen en adressen worden vermeld
in een bijbehorend kasboek. Sinds 2011 zoekt de Stichting A. en
H. Wolff de mensen op de foto’s of hun nabestaanden om hun
verhalen te noteren en de foto’s ‘terug te geven’. Er is inmiddels
contact gelegd met zo’n driehonderd gefotografeerden of hun
nabestaanden. Als u denkt dat er familie of bekenden van u op
deze foto’s kunnen staan (en u die kunt herkennen), neem dan
contact op met An Huitzing, info@stichtingwolff.nl.
kort
dadige beelden op: persfoto’s
uit archieven die destijds niet
werden vrijgegeven door de
militaire censuur en privéfoto’s
uit de albums van Nederlandse
soldaten.
HET DNA VAN DE LISSER
WASSENAARS
Vorig jaar juni deed Kees Kuiken
in Gen.magazine een oproep aan
nakomelingen in mannelijke lijn
van de Lisser Jacob Filipsz, de
vijftiende-eeuwse stamvader van
een familie die zich na 1600
Wassenaar is gaan noemen en
die misschien zou afstammen
van de middeleeuwse adellijke
heren van Wassenaar. Eén Lisser
Wassenaar heeft nu zijn Y-DNA
laten testen. Het leverde geen
‘adellijke’ treffer op. Er is dus
geen bewijs dat de Lisser
Wassenaars van adellijke komaf
zijn, al stonden ze omstreeks
1600 in Lisse wel als ‘welgeboren’
te boek en voerde een enkeling
later het adellijke familiewapen
(zie Virtus 22 (2015) 189-201).
Kuiken sluit het project ‘Lisser
Wassenaars’ nu af.
Voor vragen of aanvullende
gegevens blijft het e-mailadres
lisserdna@gmail.com voorlopig
open.
WAPENBOEK DE LANGE
Het uit de vroege achttiende
eeuw daterende wapenboek I
van Job Marten de Lange uit
Gorkum is recent opgenomen
in de Heraldische Databank van
het CBG. Het wapenboek bevat
ruim 4200 kleurtekeningen van
wapens op rouwborden, die nog
tijdens het ancien régime in
kerken hingen. De inhoud van
het boek, bestaande uit zo’n
375 pagina’s met getekende
en ingekleurde rouwborden,
werd gefotografeerd, waarna de
wapens op familienaam werden
opgenomen in de Heraldische
Databank. Het project werd
verricht door vrijwilliger Ad
Hoeijenbos. In de toekomst zullen
vergelijkbare wapenboeken met
kleurentekeningen van rouwborden,
kerkramen, grafzerken en
dergelijke, worden gedigitaliseerd
en gekoppeld aan familienamen
in de databank te vinden zijn.
6 gen.

Belgen gezocht
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden Belgische
soldaten en officieren in Amersfoort en omstreken
geïnterneerd; vrouwen en kinderen kwamen
met deze militairen mee. In totaal waren er negentienduizend
Belgische vluchtelingen in en rond Amersfoort.
Een enorm aantal gezien de vijfentwintigduizend inwoners
in de stad. Onlangs lanceerde Archief Eemland
de themawebsite BelgenGezocht.nl. Op de website
kan men de Nederlandstalige en Franstalige krant De
Kampbode (geschreven door de geïnterneerde militairen in
Kamp Zeist) en vier regionale kranten uit deze oorlogsjaren
doorzoeken. Het leven in de kampen en dorpen is
zichtbaar in ruim vierhonderd foto’s en webexposities.
Ook zullen de gezinskaarten waarop zo’n zesduizend
militairen, officieren en hun gezinsleden in Amersfoort
werden geregistreerd, in de komende tijd digitaal
beschikbaar komen. Op de gezinskaarten staan namen, geboortedata, woonplaats in België en
Amersfoort en de datum van vestiging en vertrek; een belangrijke bron voor onderzoek naar
Belgische voorouders. De digitalisering van de kaarten gebeurt met behulp van crowdsourcing
via het vrijwilligersproject VeleHanden (meer handen zijn welkom, zie velehanden.nl).
[ ]
PREMIUM ABONNEMENT WIEWASWIE
Het Premium abonnement op WieWasWie is inmiddels ingevoerd. Het
uitgebreider zoeken op WieWasWie is vanaf nu alleen mogelijk als u in het bezit
bent van dit abonnement. Uiteraard kan iedereen nog steeds kosteloos gebruik
maken van de basis-zoekfunctionaliteiten: het snel en standaard zoeken. De
kosten voor een Premium abonnement bedragen jaarlijks € 18,50. Vrienden van
het CBG betalen minder. Meer informatie op wiewaswie.nl/abonnementen.
All you need is me
Aad Donker maakte begin jaren
negentig samen met zijn schilderende
broers Gijs en Justus deel uit
van het geruchtmakende After
Nature-collectief. De gebroeders
Donker kregen snel voet aan de
grond in New York. Gijs en Justus
gingen terug naar Nederland, Aad
bleef achter in New York bij zijn
grote liefde Amy. Nadat Amy hem
verliet, ging het snel bergafwaarts
met Aad. Waanideeën en angsten
beheersten hem, hij verloor de greep
op de werkelijkheid en pleegde zelfmoord
op 31-jarige leeftijd.
Filmmaker Wim van der Aar maakte
over hem de documentaire All you
need is me, die momenteel in de
bioscoop draait. In het juninummer
van Gen. leest u meer over de veelkleurige
familie Donker. Victor
Laurentius schrijft voor ons over drie
generaties Donker, te beginnen met
grootvader Ad Donker, de bekende
Rotterdamse uitgever.
ROOTSTECH
Begin februari vond in Salt Lake
City RootsTech plaats, het grootste
evenement op het gebied
van familiegeschiedenis in de
wereld, georganiseerd door
FamilySearch. Namens het CBG
was Ruud Straatman aanwezig.
Onder de 25 duizend bezoekers
bevonden zich opvallend
veel jongeren. Het thema van
het congres luidde ‘Celebrating
families across generations’,
waarbij werd benadrukt dat
niet-genealogen het best bereikt
kunnen worden door te focussen
op personen en familieverhalen
in plaats van op louter genealogisch
onderzoek. Verder was
er uitgebreide aandacht voor de
ontwikkeling van alle mogelijke
apps die behulpzaam zijn bij het
doen en delen van onderzoek,
waarbij veel gebruik wordt gemaakt
van de sociale media.
101 VROUWEN EN DE OORLOG
Marjan Schwegman heeft bij haar
afscheid als directeur van het
NIOD Instituut voor Oorlogs,
Holocaust- en Genocidestudies
een Koninklijke onderscheiding
ontvangen uit handen van minister
van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschappen Jet Bussemaker.
Marjan Schwegman werd
benoemd tot Officier in de Orde
van Oranje Nassau. Tijdens de
receptie ontving zij uit handen
van haar oud-collega Els Kloek
de speciale uitgave 101 Vrouwen
en de oorlog.
Els Kloek schreef eerder columns
voor Gen.magazine en werkt aan
het project ‘1001 Vrouwen uit de
Nederlandse geschiedenis’.
GENEALOGIEDAG LIMBURG
Op zaterdag 12 maart 2016 vindt
in het Regionaal Historisch
Centrum Limburg te Maastricht
de Genealogiedag Limburg
plaats. Centraal op deze dag
staan een genealogische markt
en lezingen over onder andere
digitale bronnen, Maastrichtse
vondelingen en het archief van
het officialaat (de kerkelijke
rechtbank) van het bisdom
Roermond en zijn waarde voor
genealogisch onderzoek. Fred
Baltus demonstreert namens het
CBG WieWasWie. De dag wordt
georganiseerd door NGV Zuid
Limburg, de NGV Kempen en
Peelland, de Koninklijke
Vereniging Familiekunde
Vlaanderen – Provincie Limburg
vzw, het Regionaal Historisch
Centrum Limburg en de Sectie
Genealogie van het Koninklijk
LGOG. De Genealogiedag
Limburg begint om 11.00 uur.
Zie voor meer informatie
genealogiedag-limburg.nl.
gen. 7

interview
Dominique van der Heyde over Verborgen verleden
‘Mijn oma
was dus een
vluchteling’
Een van de hoofdpersonen van de net afgelopen serie Verborgen verleden,
waarin bekende Nederlanders op zoek gaan naar hun familiegeschiedenis,
is Dominique van der Heyde, parlementair verslaggever voor Nieuwsuur en
NOS Journaal. Gen. sprak haar over de opnames van het programma en hoe zij
de ontmoetingen met haar onbekende voorouders ervaren heeft. Sophie Reinders
De opnames van het programma
vonden bijna acht maanden
geleden plaats, maar
Dominique van der Heyde is er
zo enthousiast over dat het lijkt alsof het
gisteren was: ‘Mijn vrouw Annet wordt
knettergek van mijn verhaal, die kan het
echt niet meer horen. Toen ik terugkwam
van de opnames was ik er zo vol van dat
ik het sindsdien aan iedereen vertel.’
De opnames vonden niet alleen plaats in
Van der Heydes huidige woonplaats
Amsterdam, maar brachten haar ook naar
Brussel, Scheveningen en Bilbao. ‘Ik
dacht dat we onze familiegeschiedenis
behoorlijk goed kenden. Mijn neef Pieter
van Erven Dorens interesseert zich voor
onze genealogie en mijn moeder hield een
familieboek vol verhalen bij, dat ze weer
overgenomen had van een oudoom. We
wisten dat we afstamden van de architect
Cornelis Outshoorn, die verschillende
toonaangevende gebouwen in Amsterdam
ontworpen heeft, zoals het Paleis voor
Volksvlijt en het Amstel Hotel. Het familieboek
verhaalt over hoe Outshoorn zich
twee weken opsloot na het overlijden van
zijn zoontje en met grijs haar naar buiten
kwam, terwijl hij eerst nog helemaal
blond was. We wisten verder dat we lijstenmakers
en koopmannen in de familie
hadden en de fietsfabriek Simplex aan de
Overtoom. Veel familieverhalen kenden
we, maar Verborgen verleden bracht een
paar grote verrassingen.’
De vrouwen als vertrekpunt
Het vertrekpunt voor de zoektocht waren
de vrouwen, een uitdrukkelijke wens van
Van der Heyde. ‘Familieverhalen en familiegeschiedenissen
richten zich vaak op de
mannen. Dat is logisch omdat zij de
naamoverdragers zijn, maar dan hoor je
eigenlijk niks meer over de vrouwen en
hun lijn, alsof die niet bestaat. Dat is
natuurlijk onzin! Ik was erg benieuwd
naar die vrouwen. Ik was heel erg dol op
mijn oma Gigi van Erven Dorens. Ze was
een hele chique dame: altijd op en top verzorgd,
stijlvol. Mijn moeder was op haar
beurt weer dol op háár oma, die zij
‘Grossmama’ noemde. Dat was een stoere
vrouw.’
Verborgen verleden dook eerst in het verleden
van deze ‘Grossmama’. De overgrootmoeder
van Dominique van der Heyde
was geboren in Battenheim en groeide op
in Brussel. Haar vader, Nicolas Schmidt
had de Amerikaanse nationaliteit gekregen,
omdat hij veel naar Amerika reisde
als handelsvertegenwoordiger.
Daarvandaan nam hij fotocamera’s mee.
Van de door hem genomen foto’s maakte
hij ansichtkaarten die hij in Brussel verkocht.
‘Hij maakte niet alleen kaarten met
foto’s van monumenten erop, maar
8 gen.

Dominique van der Heyde in het
Amstel Hotel, dat werd ontworpen
door haar voorvader Cornelis
Outshoorn Foto: Leendert Brouwer
gen. 9

verkocht onder de toonbank ook foto’s
van schaars geklede vrouwen en bijvoorbeeld
Clara Ward (een rijke Amerikaanse
socialite, die met een prins uit België
getrouwd was – SR). Uit het archief in
Brussel bleek dat hij een keer veroordeeld
is voor het verkopen van kaarten die
“tegen de goede zeden ingingen”. Het
betrof bij die veroordeling onder meer
een afbeelding van een dame die gekleed
in een hele strakke maillot over een man
gebogen stond. Daar moest ik erg om
lachen. Als je trouwens naar foto’s van de
familie Schmidt zelf kijkt, lijkt het net
een Italiaanse maffiafamilie vind ik, met
al die dochters.’
‘Grossmama’ trouwde in Brussel met
Joseph Scherhag, die vanuit Adernach als
zeventienjarige naar Brussel was vertrokken
en daar van stagiair bij een bank
opklom tot directeur. Ze kregen twee
dochters – waaronder ‘Gigi’ (Marguerite)
– die de Duitse nationaliteit kregen. Toen
de Duitsers in 1914 het neutrale België
binnenvielen, keerde de bevolking zich
tegen de Duitse gezinnen. ‘Uit angst voor
brandstichting en geweld vluchtten ze
halsoverkop naar de trein, de trein naar
Scheveningen. Mijn oma was dus een
vluchteling. Dat doet echt iets met me. Ze
was nog zo jong; een meisjes van twaalf
dat natuurlijk vloeiend Frans sprak en
haar vriendinnen en vriendjes, haar hele
leven, in Brussel had. Toen brak de oorlog
uit en moest ze huis en haard verlaten.
Ze sprak later uitstekend
Nederlands, maar ik kan me haar lichte
Franse accent nog goed herinneren.’
Het gezin bleef ongeveer twee jaar in
Scheveningen wonen. Daarna vond
‘Grosspapa’ werk in Amsterdam. ‘Hij is
nooit meer teruggegaan naar Brussel.
Mijn oma kwam te wonen aan de
Koninginneweg. De achtertuin van de
familie Scherhag grensde aan die van de
Van Erven Dorens-jongens. Die jongens
konden zo in de tuin kijken bij die meisjes,
in hun mooie jurkjes. Uiteindelijk
trouwde Marguerite Scherhag met Jan
Frederik van Erven Dorens, de jongste
zoon van de achterburen.’
Van der Heyde vond het fijn om voor het
programma in het leven van haar geliefde
oma te duiken, maar gezien de huidige
Grossmama, met
haar dochters Gigi
(Dominiques
grootmoeder) en
Nelly. Part. coll.
tijd met de grote vluchtelingenstromen
ook confronterend. ‘Toen ik in het archief
in Brussel las dat de familie “par la crainte”
– vanwege de angst – gevlucht was,
raakte me dat echt. Het is niet niks: alles
moeten achterlaten en naar een land vertrekken
waar je niets hebt en helemaal
opnieuw moet beginnen. Ik herinner me
mijn oma als een warme vrouw, bij wie
het altijd gezellig was. Als je je dan
bedenkt dat ze ooit halsoverkop moest
vluchten, is dat des te bijzonderder. We
leven nu in een tijd waarin dit moeten
vluchten voor oorlog voor heel veel
Ik realiseer
me: we zijn
eigenlijk allemaal
allochtonen
mensen speelt. Nederland ving destijds
een miljoen Belgische vluchtelingen op,
weliswaar uit een buurland, maar toch.
Ik moet er regelmatig aan denken als ik
de huidige politieke debatten over de
vluchtelingencrisis volg.’
Naar Bilbao
Totaal onbekend was een familielijn die
Verborgen verleden ontdekte en
Dominique naar Bilbao bracht. Joannes
Jacobus Josephus Hermanus van Erven
Dorens trouwde in 1828 met Maria Anna
van Westerwoudt, die afstamde van ene
Anna Bouvy, wier vader een koopman uit
Bilbao was. Van der Heyde bezocht de
straat waar haar verre verwanten
gewoond hebben en liep in de kerk waarin
enkelen van hen begraven liggen.
‘Op dat soort momenten kwam het heel
dichtbij en dacht ik: mijn God, hier liggen
gewoon de beenderen van de mensen
wier bloed ik door mijn aderen heb
stromen!’
Toen een archivaris haar vertelde dat
men destijds, als men zich in Bilbao
wilde vestigen, moest aantonen ‘van zuiver
katholiek bloed’ te zijn, schrok ze.
10 gen.

De zusjes Schmidt, met tweede van links
Catherine (‘Grossmama’). Part. coll.
Dominique van der Heyde met haar broertje Reyer.
Part. coll.
‘Het is toch een soort apartheidsregime.
Je kon niet zomaar iemand laten overkomen
met wie je wilde trouwen. Een
afschuwelijk idee, maar ik vond het wel
zeer interessant.’ In 1739 diende familielid
Nicolas Pedro Bouvy zelfs een verzoek
in om zitting te nemen in de Spaanse
Inquisitie. ‘Met name dat fanatiek katholieke
voelde vreemd, want het geloof
speelt voor onze familie nu eigenlijk geen
rol meer.’
Prachtig avontuur
Haar deelname aan Verborgen verleden
heeft Van der Heyde als een prachtig
avontuur ervaren. ‘Als zij jouw geschiedenis
hebben uitgeplozen, ga je een
week samen op pad waardoor het één
intense ervaring wordt. Je moet bij wijze
van spreken je koffertje klaarzetten en je
weet niet waar je naartoe gaat. Het team
is er maanden mee bezig, maar voor jou
is alles een verrassing. Het is een soort
ontdekkingstocht en je krijgt iedere dag
een paar cadeautjes die je mag uitpakken.
Dat is fantastisch. Dat verrassingselement
is natuurlijk een truc om emoties
los te krijgen, maar dat gebeurt dus
echt. Als je zo dicht bij je voorouders
komt, door hun woonplaatsen loopt en
in hun achtergelaten sporen stapt, is het
bij vlagen alsof ze elk moment voor je
neus kunnen staan. Het is een ongelooflijke
eer om voor dit programma uitgenodigd
te worden.’
In het verleden duiken is niet per se iets
wat ze uit zichzelf veel doet: ‘Ik leef niet
te veel in het verleden. Ik ben een aantal
mensen kwijtgeraakt uit mijn nabije
omgeving, zoals mijn ouders en mijn
broertje. Ik ben mede daardoor heel erg
van het “leven in het hier en nu”, van de
korte termijn, het niet te ver vooruit of
achterom kijken. In mijn baan met snelle
en strikte deadlines komt dat goed van
pas.’ Op de vraag of Verborgen verleden
daar verandering in heeft gebracht, antwoordt
ze bevestigend. ‘Eigenlijk ben ik
me sinds vorig jaar veel bewuster geworden
van het verleden. Voor de tv-serie De
ijzeren eeuw heb ik verteld over Cornelis
Outshoorn. Dankzij Verborgen verleden
zijn daar weer meer wortels, een aantal
totale verrassingen, bijgekomen. “Ik realiseerde
me dat veel zo toevallig gebeurt.
Amsterdam had er heel anders uit kunnen
zien, bijvoorbeeld als Cornelis langer
had geleefd en nog meer gebouwen ontworpen
had.’
Cornelis Outshoorn – in het door hem
ontworpen Amstel Hotel voeren we dit
gesprek een week voordat de aflevering
met haar als hoofdpersoon wordt uitgezonden
– heeft de uitzending van
Verborgen verleden overigens niet
gehaald, waarschijnlijk omdat dat verhaal
te bekend is. ‘Het doel van het programma
is niet dat ze voor jou even leuk gaan
uitzoeken waar je vandaan komt. Er moeten
lijnen in jouw geschiedenis zitten
waarmee ze ook echt een verhaal kunnen
vertellen, over een bepaalde periode,
interessant voor meer mensen dan alleen
de hoofdfiguur. Het team gaat juist verder
dan de al bekende verhalen. Via een
kleine, persoonlijke vondst kun je zoveel
te weten komen over een bepaalde tijd.
Dat vind ik zo geweldig aan dit programma.
Je ziet ineens die hele tijd voor je.
Het verleden gaat ineens weer leven. Ik
heb dit inzicht in mijn geschiedenis als
zeer leerzaam ervaren. In het verleden
zitten hele herkenbare menselijke emoties
zoals de zucht naar veiligheid, maar
ook naar macht, invloedrijke posities,
geld.’
Echt een beetje familieziek
Van der Heyde verheugt zich op de uitzending
die ze – ‘natuurlijk!’ – samen
met familie, die ze als ‘heel hecht’
omschrijft, gaat bekijken. ‘We zijn echt
een beetje familieziek, ik ben heel dik
met neven en nichten, zowel van de Van
der Heyde-kant als de Van Erven Dorenskant.
Het is niet meer zoals in de tijd van
de familie Bouvy, dat je als familie met
elkaar optrekt om zoveel mogelijk macht,
geld en bezit te verzamelen, maar we zijn
er wel voor elkaar, om elkaar door een
moeilijke periode te slepen of feest met
elkaar te vieren.’ De grootste les die het
programma haar geleerd heeft? ‘Ik realiseer
me: we zijn eigenlijk allemaal
allochtonen. Uit Duitsland, België,
Spanje, weet ik het waar allemaal vandaan.
En je bent heel erg wat je zelf van
het leven maakt.’ •
Sophie Reinders is neerlandica en werkt
aan de Radboud Universiteit aan een
proefschrift over vrouwenalba amicorum
gen. 11

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>

Nog geen
vriend van CBG?
Meld u dan
nu aan! >>