Windbrief 68 Zaansche Molen

De
Wind
Brief
· De Zaansche Molen

DE WIND BRIEF wordt uitgegeven door de vereniging
'de Zaansche Molen'.
Oplage 3.000 exemplaren, verschijnt tenminste 4 x
per jaar.
Het periodiek 'de Windbrief bevat mec:ledelingen
van en informatie over 'de Zaansche Molen' en de
stichting 'Wind Molen Compagnie'.
DE WINDBRIEF komt bij U thuis door de inzet
van de vrijwilligers van de inpak- en bezorgploegen.
Ovemame van artikelen e;d. uit de Windbrief is
toegestaan, mits de bron vftmeld wordt.
Redaktie:
Jantine Braun, Zaandam
Jaap Hartog. Assendelft (tekeningen)
Eric de Vries, Zaandam
Redaktieadres: zie kantoor
Lay-out, zet- en drukwerk:
Luxora Offset, Wormerveer
MAALDA.GENSCHEMA 1989
Van april tot en met september zullen de door vrijwillige
molenaars bemande molens als volgt voor bet
publiek zijn geopend:
elke zaten:log:
De Dood te Zaandijk.
1 e zaten:lag van de maand:
De Koker te Wormer.
2e mterdag van de maand:
De PoelenbWJ aan de Zaanse Sc-.,.
Je zaterdag van de maand:
Het Prinsenhof te Westzaaa;
4e zaterdag van tk_ maallll:
Het Pink te Ko0s an 4e Zaq.
KANTOOR
Het kantoor van de vereniging is geopend van maandag
tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur.
Adres kantoor: 't Weefttuis, Lagedijk 39, 1544 BB
Zaandijk, Telefoon 075-21 51 48
Postadres: Postbus 3, 1540 AA Koog aan de Zaan
Postgiro: 563469 tn.v. Vereniging 'de Zaaia8cbe
Molen', Zaandijk.
DAGELIJKS BESTUUR
Voorzitter: J.J. Meurs,
Watermolenstraat 77, 1551 BC Westzaan
Telefoon: 075-28 23 90
Sekretaris: J. Dekker,
Rozengracht 10, 1506 SC Zaandam
Telefoon: 075 -15 71 89
Penningmeester: J.H. Klees.
Frans Halsstraat 1, 1506 LC Zaandam
Telefoon: 075 - 17 77 53
Conservator museum: A F. Neuhaus,
Warmoesstraat 93, 1521 CL Wormerveer
Telefoon: 075-28 37 80
De ZOeller te ZBalldam, mo1enaar Piet Kaal,
telefoon 075 - 28 58 22.
De Schoolmeester te Weatzaan, molenaar Arie
Butterman , telefoon 075 - 21 44 65.
De Bonte Hen te Zaandam,
molenaarRoelBoulengier, telefoon075- 21 74 52.
Niet te bezichtigen zijn:
De Ooievaar en De Huisman te Zaandam.
HET MOLENMUSEUM
Hetmolenmuseum is geopend van dinsdag tot en met
vrijdag van 10.00- 17.00 uur, zaterdag van 14.00-
17.00 uur en zondag van 13.00- 17.00 uur.
V anaf 1 oktober tot 1 april is het museum vati
dinsdag t/m vrijdag tussen 12.00 en 13.00 uur
gesloten.
Adres: Museumlaan 18 te Koog aan de
Telefoon: 075 - 28 89 68.
LEDEN ADVIES RAAD
Voorzitter: Ir. E.B. van Gelder,
Lagedijk 194, 1544 BM Zaandijk
Telefoon: 075-28 18 10
KONTRIBUTIE
Jeugdleden tot 19 jaar
65 + sers
Wie daar tussen zit
I 15,­
f 15,­
/25,-

18eJAARGANG Nr. 68 augustus 1989
KAIK-ER-IS-AN
Zomerse tempetaturen terwijl ik dit schrijf.
Ook tijdens de jaarvergadering was het zo'n mooie
zomeravond. Bijna hadden we deze, gezien het aantalleden,
op het terras a an de Zaan kunnen houden.
Uiteindelijk waren we met een veertigtal !eden en
kon de vergadering vlot worden afgewerkt om daarna
te genieten van de film over "De Zoeker".
Als bestuur vinden we hetjammer dat de belangstelling
voor het wei en wee van de vereniging, waar een
aantal mensen toch een groot stuk ( vrije) tijd ins toppen,
zo gering is.
In dit nummer weer aile gegevens over onze jaarlijkse
excursie.
De restauratie van het Molenpanorama is in volle
gang en U moet eens gaan kijken in "De Kat".
Deze mol en is verrijkt met een nieuwe originele kapperij
en stamperij en in bedrijf is dit van verre te horen.
Een vervolmaking van onze verfmolen, waar je
met grote bewondering naar kunt kijken, niet in het
minst door het vakmanschap van Molenmakerij
"Saendijck".
In verband met de langdurige ziekte van Frans Kempers
is voor deze vacature voorlopig een oplossing
gevonden. De heer Peter Huitema, oud collega van
de heer Kempers bij de D. S. W. zal zijn plaats voorlopig
innemen. Een definitieve beslissing wordt in
gezamenlijk overleg over enige tijd genomen, als de
heer Huitema de tijd heeft gehad zich in te
werken.
EXCURSIE 1989
J.J. Meurs
Ook ditjaar hebben we weer een bijzonder leuke excursie
uitgestippeld. Deze keer gaan we naar
Overijssel. We vertrekken omstreeks acht uur uit de
Zaan. Na ongeveer een uur rijden drinken we eerst
koffie met appelgebak.
All ere erst gaan we een kijkje nemen in U sselose
open standerdmolen "Wissink's Moll".
Het bijzondere van deze molen is dat hij drie zolders
heeft, dit is ongebruikelijk voor dit type molen. De
buiten trap gaat naar de tweede zolder. De molen
heeft ook nog houten roeden !
Daarna wordt de Haaksberger stoomtrein speciaal
voor ons van stal gehaald en maken we een rit van
een klein half uur. In en bij het Haaksberger station
staan ook nog een aantal andere locomotieven en wagons
te pronk.
Dan gaan we June hen in een "echte" Twentse boerderij.
Was de eetgelegenheid van vorig jaar aan de
kleine kant, dit keer is het een prachtige, riante en
toch sfeervolle zaal.
's Middags staan er twee water(rad)molens op het
programma "De Oostendorper Watermolen" in
Haaksbergen is een dubbele watermolen met op de
linker beekoever een oliemolen en op de rechterover
een korenmolen.
In Diepenheim staat de pittoreske korenwatermolen
"Den Haller" uit de 13 e (!!) eeuw in een schilderachtige
omgeving. Bij be ide laatste mol ens is er gelegeheid
om een kopje koffie te drinken of een ijsje te
eten, dit op eigen kosten.
We hopen om :±: half 7 weer in de Zaan te zijn.
We denken dat het een zeer boeiende excursie wordt
Vanzelfsprekend kunnen er aileen Zaansche Molen
Ieden mee.
Voor deze gezellige dag kunt u zich telefonisch opgeven
bij ons kantoor't Weefhuis, 075- 21 51 48, of
bij de balie van dit kantoor. U moet dan tevens opgeven
waar u wilt opstappen (Westzaan- Gemeentehuis,
Assendelft- W apen van Assendelft,
Krommenie - Station, W ormerveer- Station,
Zaandijk - mol en "De Dood", Koog-Bloemwijk­
Station, Zaandam- Station of Zaandam - Peperstraat
N ad at u zich he eft opgegeven, dient u zo spoedig mogelijk
het verschuldigde bedrag ad. f 50,-- aan ons
over maken door storting op postgirorekening no.
56 34 69, ten name van "Vereniging de Zaansche
Molen". U kunt natuurlijk ook contant betalen. Na
betaling ontvangt u van ons aile verdere bijzonderheden
in begin september.
Voor de rokers een teleurstelling: in de bus sen mag
beslist niet worden gerookt.
Standerdmolen "Wissink's Moll".
De activiteitencommissie

ZILVEREN ANJER
VOOR TON NEUHAUS
Sinds 1964 wordt De Zilveren Anjer door het Prins
Bernhard Fonds toegekend aan personen die zich
"onverplicht en onbetaald" hebben ingezet voor de
Nederlandse cultuur. Een niet-geringe onderscheiding
dus. Dit jaar is deze onderscheiding o.m. toegekend
aan Ton Neuhaus die, nu al21 jaar, optreedt
als ( onze) onbezoldigd conservator van "het Molenmuseum".
Voor zover Ton kan nagaan is hij de eerste
Zaankanter die de Zilveren Anjer kreeg.
Op dinsdag 27 juni werd deze opgespeld door Prins
Bernhard in het paleis op de Dam in Amsterdam.
Proficiat Ton.
Voor het bijwonen van deze gelegenheid had Ton zowel
de molenaars met hun echtgenotes als het bestuur
uitgenodigd. Omdat de sluitingstermijn van de
Windbrief v66r deze datum lag, kunnen wij u geen
foto van de feestelijkheid Iaten zien.
bij moeder", dat later werd omgedoopt in het beroemde
boek "Ot en Sien". Een beeld van nostalgic
...... en allemaal in 't echt te zien !
Omdat twee !eden ditjaar de geachte leeftijd van 70
jaar bereiken, krijgen ze in het Molenmuseum de gelegenheid
hun liefhebberij te tonen. De jubilarissen
Jo Vooren en Floor Landsman ( uit Enkhuizen) exposeren
vanaf 14 oktober tot 12 november.
Jo Vooren brengt een schitterende speciale "jubileum"
-collectie oude molenfoto' sen dorpsgezichten,
terwijl Floor Landsman de oude Zaanstreek penseelde.
En wie het niet mocht we ten: Floor was jaren
lang chefschilder bij het Zuiderzee-museum te
Enkhuizen. Ook kunnen we van Landsman handbeschilderde
doosjes bewonderen, aile met Zaanse tafereeltjes.
Zowel zijn schilderstukken als de beschilderde
doosjes zijn te koop.
Van 25 november tot halfjanuari vindt in hetMolenmuseum
een expositie plaats over het vervoer en
transport in de Zaanstreek, van vroeger. In de volgende
Windbrief komen we op deze expositie verder
terug.
IN MEMORIAM
G. OOSTERBAAN
Op 1 mei 1989 overleed ons lid Gosse Oosterbaan,
oud-burgemeester van de gemeente Zaandijk. Hij zal
bij ons altijd in dankbare herinnering blijven in verband
met de overplaatsing van onze oliemolen "De
Zoeker", die destijds eigendom was van de gemeente
Zaandijk. Toen "De Zoeker" het veld moest ruimen
voor bebouwing en wij in aktie kwamen onder de
kreet "Zet de Zoeker op de Wind", nam burgemeester
Oosterbaan vol enthousiasme het voortouw.
September 1984 bij de opening van een expositie
KIJKEN IN HET
MOLENMUSEUM
De zomer-expositie staat in het teken van de bekende
illustrator Cornelis Jetses (1873 -1955). Dankzij
de medewerking van uitgeverij Wolters-Noordhoff
hang en in het Molenmuseum vanaf 15 juli tl m 3 september
de originele aquarellen en tekeningen van
deze kunstenaar. Jetses mikte met z'n werk, in overleg
met de befaamde onderwijskundige Jan Ligthart
op illustraties die herkenbaar moesten zijn voor het
kind. Zijn tekeningen komen voor in de serie "Nog
2

Dankzij zijn niet aflatende inzet werden de grote financii!le
en technische problemen van het overplaatsen
tenslotte overwonnen en konden, tot voldoening
van Monumentenzorg, het welwillende Dordtse
transportbedrijfTwisk en de toegewijde Zaanse molenmakers
de gigantische onderneming klaren. Op de
laatstgehouden Leg-er-is-an werd nog eens het uitgebreide
filmverslag vertoond, dat destijds door
Evert Smit met eindeloos geduld werd samengesteld
uit stukjes film, die niet voor de echte , professionele
geluidsfilm van de overplaatsing zijn gebruikt
Beide films vormen een boeiende dokumentatie, die
stellig tot in lengte van dagen de herinnering levendig
zal houden aan deze historische gebeurtenis, waarin
Gosse Oosterbaan zo'n groot aandeel heeft gehad,
dat wij hem als vereniging blijvend zullen gedenken.
Het Bestuur
GELD TEKORT?
Dat de subsidiekraan langzaam wordt dichtgedraaid
is een bekend gegeven, maar dat de Vereniging z6
krap bij kas zit dat de molens in de verkoop worden
gedaan was nog niet bekend. Wie is de geheimzinnige
adverteerder die in "Week-In Week-Uit" de
molen "De Huisman" en de molen "De Bleeke
Dood" te koop aanbiedt?
Molen de Huisman; molen
de Bleke Dood; pol.
TOURBOOT; jeugd
crossm.-na 18u.
DE POELENBURG
ZAAGKLAAR
Het zwaarste werk dat is mijn dee/
Maar 't zagen is mij nooit te vee/
De scherpe zagen heb ik klaar
Haal nu de zware balken maar!
"De Poelenburg" kan weer zagen. Op de foto kunt u
de zaagramen zien. De molenaar is nu nog op zoek
naar een geregelde aanvoer van stammen om te zagen.
Wie geeft hem de gouden tip?
U kunt Theo Teeuw bereiken op telefoonnummer:
075- 21 02 08. (Na 17.00 uur s. v.p.).
De zaagramen.
WIE HELPT?
Mevrouw M.C. Schaap-Jongens, Anemoonstraat
83, 1541 AV Koog a/d Zaan, wil dejaargang 1986
van "De Windbrief' gaan inbinden, maar aan haar
verzameling ontbreekt nummer 53 van maart 1986.
Wie helpt? Om dubbele aanbiedingen te voorkomen
kunt u mevrouw Schaap bellen onder nummer:
075 - 163418.
DE ZELFZWICHTER
Ter gelegenheid van het 15-jarig bestaan van de
Vereniging Vrienden van de Groninger Mol ens heeft
deze vereniging het boekje " De Zelfzwichter" door
Tineke Hamming uitgegeven. In dit boekje krijgt u in
kort bestek een indruk van de bouw, werkzaamheden
en mensen in de (Groninger) molen.
Het boekje is te bestellen door overmaking van
f 5,50 op postrekening 38.66.034 tn.v. de Ver.
Vrienden van de Groninger Molens,
Donellenlaan 66, 9679 CG Scheemda.
U krijgt het boekje dan franko thuisgestuurd.
KOPIJ VOLGENDE WINDBRIEF
Het volgend nummer van de Wind brief verschijnt in
de loop van november. De sluitingsdatum voor het
inzenden van de kopij is vastgesteld op 11 oktober.
Stuurt u ons weer interessante stukjes toe?
Ons adres: Windbriefredaktie 't Weefhuis,
Lagedijk 39, 1544 BB Zaandijk.
3

ZAANSE MOLENDAG
Meteen in uw agenda noteren. De Zaanse Molendag
wordtditjaar op zaterdag 30 september gehouden.
SCHOUWDAG DE BONTE HEN.
Wanneer u in het bezit bent van de certificaat van
"De Bonte Hen" dan kunt u op de Zaanse Molendag
op vertoon van uw coupon 1989 uw onderdeel
komen bekijken en beoordelen op zijn staat van onderhoud.
De molen zal hiervoor vanaf 's morgens
10.00 uur tot's middags 16.00 uur geopend zijn.
WINTERLANDSCHAP
Deze zomer kunt u in "De Bonte Hen" genieten van
een polderlandschap met molens in de sneeuw.
Kijkend naar o.m. "De Held Jozua", "De Krab"
en andere molens kunt u even mijmeren over vroeger.
De modellen zijn gemaakt door B. Thie en het landschap
is gemaakt door B. en J. Boulengier.
DE REUZELPOT
In de vorige Windbrief stond een tekening met daarboven
de kop: "Wat is dit?" Bent u nieuwsgierig geworden
en "De Bonte Hen" bezocht? Of wacht u
vol spanning op deze Windbrief?
Zoals hierboven staat, het is een reuzelpot Een houten
pot met deksel, om te voorkomen dat de muizen
de reuzel zouden ope ten. Reuzel wordt gebruikt in de
molen als smeermiddel. Het werd gemaakt van vet
van de maag van het varken, dit werd losgesneden en
met een moker beurs geslagen. Het vet uit deze pot
werd speciaal gebruikt voor het invetten van de haren
om deze minder stug te maken. Men gebruikte er een
zgn. kerkboek voor; een stuk hout met een ronde rug.
Dit is het volgende zoekplaatje. Molen "De Kat"
heeft sinds kort een nieuw "speeltje", daarvan zijn
dit een paar onderdelen. Gaat u eens kijken van de
zomer, het is de moeite waard !!
4

25 APRIL 1989
( wat niet in de krant stood)
Dinsdagmorgen 25 april kwart over acht, na een kopje
koffie, begonnen, o.l. v. Bruun van der Stadt, een
groep werkers (Jan Langeberg, Anton Holenstein,
Bert Leguit, Engel Braun, Henk v.d. Pol en Jan tine
Braun) en de fotograaf I secretaris Jan Dekker
a an een belangrijk karwei. Deze dag zou het molenpanorama
van Frans Mars overgebracht worden
van "Het Pink" naar het Molenmuseum.
Het panorama stond in de N oorderschuur van de
molen en zou via een pas gezaagde deur, over de
sloot naar het terrein van de tennisvereniging achter
"Het Pink" gebracht moeten worden.
De bedoeling was om het panorama over de s!oot te
brengen voordat de pers e. d. kwam, want dit karwei
werd als Iastigste gedeelte beschouwd. De onderhoudsploeg
had a! vee! voorbereidend werk gedaan.
Het panorama werd over een naad in tweeen gedeeld
Rondom werden verstevingen aangebracht en
het werd in plastic verpakt
Er werden palen van 6 meter lang in de sloot geheid
en hierover heen werd een brug gemaakt Nu kon het
beginnen. Het panorama had slechts enkele milimeters
speling met de balken van de Noorderschuur en
schuivend begon men het eerste gedeelte uit de
schuur te bewegen. Dit lukte goed.
Daama begonnen de eersten met het gevaarte voorzichtig
over de brug te !open, voege voor voege. Plotseling
begon de brug te bewegen en er klonk een
pions. "VOORUIT SNEL", klonk het "TERUG,
TERUG", brulde iemand anders. Wat bleek, de
middelste palen waren in de modder gezakt en planken
raakten het water. Gelukkig was het niet het
panorama die de pions veroorzaakte.
De restauratrice, die net als enige toeschouwer
kwam aanlopen, trok wit weg. Toen is men toch nog
heel voorzichtig, met knikkende knieen, doorgegaan
naar de veilige overkant
Helaas is van deze spannende gebeurtenis geen foto
gemaakt, de fotograaf stond op de verkeerde plek en
alles ging toch nog razend snel. Het tweede gedeelte,
wat wat kleiner was, kwam zonder bijzonderheden
naar de overkant
De "brug".
meelmolen
DE BLEEKE DOOD
Elke zaterdag van 11.00 - 17.00 uur :
Lagedijk 28, Zaandijk
open voor meelverkoop (ongebuild). Ambachtelijk tussen
stenen gemalen. Prijs inclusief broodrecepten :
per 1 kgf 2,75
per 5 kgf 8,50
per 2 kg f 4,50
per 25 kg f 40,00
Inlichtingen en bestellingen :
Rens de Ruiter, telefoon 020- 36 29 96
5

MINI WINDMOLENPARK
Gei:nspireerd door de molen "Het Pink", waar hij
vele zaterdagen doorbracht, besloot Pieter Groot
zelf een houtzager te gaan bouwen achter het huis
Adama van Scheltemaplantsoen 41 te Zaandam.
In 1955 was de molen klaar met kompleet bovenwerk
en alles funktioneerde. De molen kreeg de
naam "de Witte Zwaan" naar zijn moeder Guurtje
Zwaantje Schut In 1957 is de molen verplaatst naar
Oostzijde 117 hoek Zaansteeg.
Toen de heer de Groot in 1963 naar Eindhoven verhuisde
ging de molen natuurlijk mee. Achterop de
laadklep van de wagen van verhuisbedrijf Zwenne
wat onderweg veel verbaasde gezichten opleverde.
De zaagschuur werd in 1967 vernieuwd en tevens
werd de molen omgebouwd tot oliemolen met
kompleet binnenwerk. De molen heeft een vlucht van
2.20 meter en is nog in prima staat
"De Witte Zwaan", Eindhoven.
1) d'Heesterboom te Leiden, Houtzaagmolen.
2) De Windotter te IJselstein, Korenmolen.
3) De Noordveldse Molen te Dussen, Poldermolen.
4) Een van de standaardmolens te Heusden.
"D'Heesterboom" is een in watminder goede staat
verkerende houtzaagmolen. Hij ligt natuurlijk aan
het water waar ze ook een balkenhaventje in hebben.
"De Windotter" te IJselstein is pas gerestaureerd.
Deze korenmolen is nu 5 dagen per week in bedrijf.
Alleen de windvang was door bomen wat belemmerd
De molenaar was aanwezig. Hij is ook lid van
de Zaa'nsche Molen, waardoor het eerste dat wij binnen
zagen een sticker van de vereniging was.
De wipwatermolen "De Noordveldse Molen" is
somber zwart geschilderd. Hij staat vrij in het veld,
maar aan een kant staat een windbelemmerend bos.
De molen heeft een open scheprad.
Bij twee van de standaardmolens in Heusden werd
aan de stadwal gewerkt Deze zullen dus waarschijnlijk
niet draaien. Toen wij er op 10 juni waren,
waren de vestingfeesten. Een hele leuke braderie, aileen
metf 4,50 entree. In september kunnen we alles
echter rustig be zoe ken. Ook het vestingstadje zelf is
a! mooi genoeg om mee te gaan
Deze excursie is dus 2 september. We vertrekken om
half negen vanaf" 't Pink" en zijn daar om ongeveer
5 uur weer terug. De kosten bedragenf 25,- en kanje
bij het Weefuuis (tel. 075-21 51 48) betalen.
's Avonds kanje eventueel bij Hans Minnebo (tel.
075- 21 22 08) of bij ondergetekende (tel. 02982-
46 14) betalen. Wegens bespreken van de bus
graag voortijdig.
Namens de jeugdactiviteitencommissie,
Andre Koopal
De Noordveldse Molen te Dussen.
JEUGDBUSEXCURSIE '89
Als ik dit schrijf, hebben wij net de busexcursie voorgereden
Voor we gingen rijden kwamen we erachter
dat we "De Windotter" in IJselstein beter direct na
"D'Heesterboom" kunnen bezoeken.
Het programma wordt dus als volgt
6

ARCHIEFSTUKKEN
ARCHIEFSTUKKEN III
Zoals wij a! in een eerder verschenen Windbrief
schreven ontvingen wij van de heer G. van der Meij
uit Zaandam meerdere gegevens uit het Archief van
de Hervormde Gemeente te Zaandam. Onderstaand
een besluit dat be trekking he eft op de oliemolen " De
Drie Olievaten".
De tekst van het afgebeelde besluit luidt
"Heden den 4e Maij, 1765, Hebben Cerckmeesteren
van Oostzaan en Oostzaandam, ten gebruijk en
behoeve aan de Burgemeester Claas Loene, toegestaan,
omme voor zijn Moolen aan de Vaarsloot te
zetten, Een Houte Windtcraan, mits dezelven te
Zetten, 2 1/2 Voet van den Walen deszelve behoorlijk
vast sluijten als hij nietgebruijkt wort, en onder
dit verbandt dezelve bij naader toeval noodtzakeleijk,
In keure van Voomoemden Cerckmeesteren
weederom weggenoomen moet worden, waarvoor
aan Cerckmeesteren aile Jaar moet betaalt
worden Een Recognitie van Ses Stuijvers,
....................... Cerckmeester te Oostzaan
Claas Janz Lam
Claas Loene qq voor
Pieter Peijtszoon
De molen aan de V aarsloot waarover in bovenstaand
besluit gesproken wordt zal vermoedelijk "de Drie
Olievaten", bijgenaamd "de Engels man" ( zie
Boorsma), geweest zijn, want deze molen is van
1761 tot 1809 door de familie Pieter peijt en Zoon te
Oost-Zaandam in bedrijf geweest
De eigenaar was burgemeester Claas Loene.
De molen stond ten zuiden van het W eerpad, tussen
de Watering en Oostzaan.
Noot De afkorting "qq" in de ondertekening betekent
" ambtshalve".
Het Besluit.
\ ( ~-----,\ -, ..
::::::----- ' . -(_/ l31 _,L-
~-------~
0 .
J-- tat-1L do& 4-• ,_ _/J -a)!; !765;
' ·

ARCHIEFSTUKKEN IV
Van de heer P. de Vries, J. Wallichszstraat 15,
Zaandam, kregen we een kopie van een rekening,
waarop een mol en staat afgebeeld Volgens de inzender
is het de molen "De Bonsem", verbrand 17
maart 1892. Hij heeft gestaan in het Westzijderveld
aan het Blauwe Pad bij de Watering.
De houtzagerij is "De Zaan" . In deze zagerij heeft
Willem Buys, de schrijver van "de Windmolens",
zijn rechterhand en een paar vingers van zijn linker
hand verloren. De heer de Vries weet helaas niet wie
de genoemde heren (L. Molenaar en P. Kluijver
Jr.) zijn.
"De Bonsem".
/ J;,{ul>f' 2. .
.............. (JJ -
L ..
4'
j
41. ...
L
It/ ..
.. tL
;.

een molen draait en dat mensen daar al300 jaar geleden
mee werkten en dat vandaag de dag nog doen.
Elm van de mooiste dingen van een mol en vindt hij de
kamraderen en wielen wat allemaal met de hand is
gemaakt Dat echte vakwerk van dat mooie houten
materiaal.
Engel Braun is sinds 1946 lid van de Zaansche Molen
en van de maalploeg van" 't Pink". N aar aanleiding
van het ongeluk met een Engelse padvinder, is
er in 1946 besloten dat er op de maaldagen op elke
zolder van de molen een toezichthouder aanwezig
moest zijn, onder de toenrnalige molenaar Husslage.
Engel Braun werd toen als een van de toezichthouders
aangesteld.
Vier jaar geleden werd hem gevraagd ofhij de verantwoordelijk
molenaar van" 't Pink" wilde zijn alsopvolger
van Jan Lust, waar hij sam en mee op de mol en
had gewerkt Het toeval wilde dat Engel op dat moment
nog twee jaar moest werken, dus molenaar van
"'t Pink" leek hem wei een goede VUT-bezigheid.
In totaal he eft hij 42 jaar bij Crock en Laan gewerkt
in de onderhoudsdienst De VUT bevalt hem prima.
Zo'n twee keer per week gaat Engel naar de molen
om er wat schilderwerk of andere klussen te doen
zoals 't erfie knap houwe en als er voldoende wind is
laat hij de molen draaien. Dat is overigens sinds
1983 aileen nog maar mogelijk met de roeden en de
kantstenen en dit vindt Engel heel jammer.
Van september t/m april als de avonden wat killer
worden, wordt de zolder van de molen gebruikt door
de senioren-modelbouw-club. Ook hier is Engel een
enthousiast lid van. Het maken van molenmodellen
gaat hem dan ook goed af. Zo heeft hij het afgelopen
jaar vijf spinnetjes gemaakt en een daarvan wordt
deze zomer meegenomen naar kennissen in Finland.
Een andere hobby die alles met wind en zeilen te rnaken
heeft, is z'n zeilboot waarmee hij samen met zijn
vrouw 's zomers op vakantie gaat
Wanneer het minder mooi weer is, houdt Engel zich
bezig met z'n verzameling foto's van vroeger. Niet
aileen van molens maar ook van straten, pleinen,
grachtjes etc. die in de loop der tijd uit 'het Zaanse'
verdwenen zijn.
Op mijn vraag ofhij vee! bezoek krijgt op z'n molen,
antwoordt hij: "Laatst met de maaldag van" 't Pink"
is er nul komma nul bezoek geweest Er is ook niet
zoveel meer te zien in de molen nu het mol en panorama
er niet meer is."
Engel Braun: een man van weinig woorden, maar
met vee! liefde voor de molens.
Engel Braun haalt de vang op.
Tiny Luttikhuizen
De brandende " Veerschuit" op25 september 1933.
9

DE ONDERHOUDSPLOEG
In dit speciale "Pink" nummer mag de onderhoudsploeg
van onze vereniging beslist niet ontbreken.
AI heel wat jaren hebben deze mensen een
vast onderkomen in de oosterschuur van "Het
Pink". Vroeger was dat een bescheiden gedeelte, nu
is de gehele schuur bezet met machines, materialen
en een eigen hut
In de zeventiger jaren was het mogelijk voor de
Zaansche Molen een aantal mensen in te lenen van
de DSW. Daarvan werd dankbaar gebruik gemaakt,
er was toen (en nu !) vee! onderhoudswerk aan de
molens en het museum en het is niet altijd noodzakelijk
om hiervoor een molenmaker aan te trekken.
In de loop der jaren heeft deze onderhoudsploeg een
enorm aantal klussen gedaan en altijd werd er vakwerk
geleverd, kijk maar eens naar het kruirad van
molen "De Koker". Als laatste voorbeeld: men
he eft het nieuwe onderkomen voor het molenpanorama
van Frans Mars geheel gelsoleerd, van binnen
betimmerd, geschilderd enz. enz. De onderhoudsploeg
bestaat uit
Bruun van der Stadt, Jan Langenberg, Jaap Wilkens,
Anton Hohensteijn en Bert Leguijt. Met de
laatste van hen hadden we een gesprekje.
Bert Leguijt: Ik weet nog goed dat ik 13 jaar gel eden
bij de vereniging in dienst kwam. Het was een hele
overgang van het bedrijfsleven ( tijd is geld) naar de
vereniging. Hier is geld ook belangrijk maar de tijd
die je ergens aan besteedt speelt niet zo'n belangrijke
rol. Het accent ligt hier meer op kwaliteit en dat is natuurlijk
zalig wanneer je zoals ik vanje vak houdt en
je helemaal uit kunt Ieven in je werk.
Mijn eerste werkstuk was een balie voor het Mol enmuseum.
Wijlen de hee: Mars had een tekening gemaakt,
dus ik ging aan de slag. Ik vond 1.25 m. wei
wat aan de hoge kant maar wie was ik om dat te bekritiseren.
N adat de kast in elkaar stood bleek hij natuurlijk
vee! te hoog. Ik heb hem toen ingekort tot
80 em. hoogte. De werkruimte toen was heel klein,
die hebben we zeer snel uitgebreid. Er stond een heel
Iicht zaagmachien~e, dat was alles.
Het onderstuk was van hout en daar vie! letterlijk
door de houtworm een poot van af. Gelukkig mochten
we meteen een goede cirkelzaag kopen. Daarna
hebben we nog een paar machines aangeschaft zodat
we nu over een fijne werkplaats beschikken. Ik heb
wei moeite gehad om aan het systeem te wennen; dat
eerst alles goedgekeurd moet worden door het bestuur.
Het is natuurlijk we! begrijpelijk met zulke monumenten.
Wanneer er wat stuk was dan wilde ik het
meteen repareren maar dan moest er eerst over gepraat
worden en dat kostte dan weer tijd., Maar alles
went en ik heb hier toch fijne jaren gewerkt Ik hoop
in gezondheid mijn laatste jaren tot de VUT hier door
te blijven werken.
De onderhoudsploeg. V.I. n. r.: J. Langenberg, B. Leguijt B. v. d. Stadt. J. Wilkens en A. Hohensteijn.
10

PINK- HERINNERINGEN
De heer J. Voogt Pzn. uit Haarlem stuurde ons het
volgende verhaaltje o"ver de molen "Het Pink".
In dit verhaaltje wordt de firma Jan Voogd & Zonen
genoemd. De letter "d" op het eind van de naam is
juist want de genoemde Jan Voogd was de grootvader
van de inzender doch door een fout in het bevolkingsregister
is de naam van zijn vader en dus ook
de zijne, met een "t" geschreven.
Nog steeds spreek ik over DE PINK- De officiele
naam mag dan Het Pink zijn, doch in mijnjonge jaren
werd dit nooit gehoord. Oudere Zaankanters zullen
dit wei kunnen beamen. Mijn herinnering aan dezen
prachtigen mol en die dag en nacht in bedrijf was en
vrij in hetland stone!, zodat elk zuchtje wind kon worden
gebruikt, is onuitwisbaar. Met mijn vader, die uit
hoofde van het feit dat hij firm ant was van de harenmakerij
JAN VOOGD en ZONEN, vee! bij molens
kwam, heb ik DE PINK vaak bezocht Dit zijn voor
mij onvergetelijke jeugdherinneringen.
Nog zie ik in gedachten den blokmaler bij het naslag
aan het werk bij het raam aan het westen, af en toe
naar buiten kijkend om het weer te observeren, en
dan hoopte ik maar dat hij naar de stelling moest om
iets aan de zeilen te veranderen, want dan mocht ik
wei eens mee naar hoven. Maar wei bij het kruirad
blijven, nooit bij de wieken vanwege het gevaar.
En wat een schitterend uitzicht had ik dan over het
dorp en wijde omgeving ! Aan de zuid-oostzijde kon
ik dan den molen DE JONKER en in de verte nog
enkele andere mol ens zien. Stond ik aan de westzijde
dan boeide het mij altijd als ik toevallig een
spoortrein van het station Krommenie zag vertrekken,
wat goed zichtbaar was we gens de witte stoomwolken
die de locomotief dan uitstootte. Daama
stopte de trein nog te W ormerveer en Koog­
Zaandijk, om hem vervolgens langs te zien rijden.
Als ik tenminste zo lang op de stelling mocht blijven,
wat wei eens voorkwam als de molen wegens windstilte
niet kon malen.
Jongere mensen zullen zich niet kunnen voorstellen
dat men dit allemaal van de stelling van DE PINK
kon waamemen. In mijnjeugd was een dergelijk uitzicht
echter heel gewoon. Thans kan ik er nog wei
eens hevig naar verlangen. Daarom ga ik nu nog
graag naar HET PRINSENHOF. Daar kan men
van de stelling af nog van een weids uitzicht genie ten.
Jammer dat men dan ook autowegen ziet waar vroeger
slechts land en water was. Maar nu terug naar
DE PINK.
W at heel sterk in mijn geheugen is gegrift, zijn de bezoeken
aan den molen op winternamiddagen wanneer
het reeds donker was. Dan leefde ik in een mysterieuze
wereld. W aar de toenmalige verlichting uit
bestond weet ik niet meer, maar het waren zeer
onrustige vlammetjes. Dit flakkerend lichtschijnsel
11
speelde een luguber spel met de schaduwen en gaf
aan het geheel een spookachtig aanzien. En dan
daarbij het naargeestig gepiep en geknars van de stenen
en andere geluiden die men altijd in een molen
hoort, maar die overdag nooit tot mij doordrongen,
deed mij op mijn geliefkoosd plekje op het scheerbankje
bij het warme vuister, heel vaak huiveren. En
je wist maar nooit water in die donkere hoeken zou
kunnen gebeuren! Het was ENG, maar HEER­
LIJK ENG, waar ik, ondanks het huiveren, intens
van genoot!
De terugweg over het paadje door het weiland werd
altijd in draf afgelegd totdat ik bij DE BIJENKORF
den verlichten straatweg bereikte. Dan was alles
weer normaal. Bij het passeren van de school wierp
ik dan nog een laatsten blik op DE PINK, die Iustig
zijn wieken tegen den donkeren heme! liet zwaaien.
Het geluid van de heien klonk als muziek in mijn
oren, en ik wist dat de molenaars den gehelen nacht
hun spookachtig werk zouden blijven verrichten.
Hevig was mijn schrik toen er op een middag - ik
meen in 1915 of 1916 - in den mol en brand uitbrak.
Gelukkig was deze gauw bedwongen. Bijzonderheden
over dien brand noch hoe deze was ontstaan zijn
mij niet bekend.
Ennuis de molen reeds 50 jaar in het bezit van onze
vereniging. In betere handen is niet mogelijk.
Ik bezoek nog steeds graag de molens aan de ZAAN­
SE SCHANS en- zoals gezegd- HET PRINSEN­
HOP, maar DE PINK zeer zelden. Ik voel mij dan
alsof ik een gevangene bezoek. De zen trots en mol en
geheel door bebouwing te zien ingesloten, beklemt
mij. Ik blijf hopen dat hij nog eens dezelfde reis mag
maken als destijds DE ZOEKER
J. Voogt Pzn., Haarlem
AAN DE DAIK
BLIJF JE LACHEN
Een toerist (misschien zelfs wei Zaansche Molen
lid) komt molen "de Bonte Hen" binnen, ziet de kattebak
(van Stella Artois) staan en gaat daar lekker
met z'n handen in staan graaien. Dan zegt hij devolgende
historische woorden:
"Is dit nu het beroemde lijnzaaa!"

ALS NACHTJONGEN OP ,HET PINK''
IN DE JAREN 1902-1905
Door G. WOUD.
Het is mij niet mogelijk om, evenals vriend Slop, mijn herinnerincren
mooi en poetisch weer te geven.
Heel wat keeren zijn we naar , 't Pink" gaan kijken en telkens,
als we de vorderingen der restauratie zagen, dan waren we verblijd
dat de molen, waarop wij ons jeugdleven hebben gesleten, weer
zoo mooi voor den dag komt. Eigenlijk hebben we niet al te mooie
herinnerinaen aan dat molenleven. Het was aile dagen 16 a 14 uur
werkcn, z

jongens, over een half uur draaien
en.
~
met: ,He, Gerrit, , 't Pink" heeft
p 16 November 1908. \'Ve woonden
~d. lk zag dat ,'t Vette Schaap"
dus. ik riep: ,Hij zal wei draaien

"HET PINK" IN VROEGER DAGEN
Uit het archiefonderzoek door J. Wijbrandt Groot is
gebleken dat de windbrief van "Het Pink" dateert
uit 1620. Hij schrijft hierover:
1620- 3 October. Requeste bij Jan Jansz., buyerman
tot Westzaenen om met zijne medestanders op
hun eygen Iandt op de Coogh in den banne van
Westzaenen voorsz. te stellen een houtsagersmolenken
met het recht van de Wint; geaccordeert mits
jaerlijcx betalende ten comtoire van den rentmeester-generael
van Kennermerlandt ende West
Vrieslandt drie ponden van XL grooten 't pont
Uit de oorspronkelijke bouw en uit het ontbreken van
resten van zaagsel in de grond is in het verleden gekonstateerd
dat de mol en nooit als zaagmolen is gebouwd
maar dadelijk a is oliemolen is gebouwd. Oorspronkelijk
was de molen een wipmolen ook wei
spinbol of kokermolen genoemd. De wipmolen is te
beschouwen als een verbeterde standerdmolen - het
oudste molentype.
Aanvankelijk zal "Het Pink", evenals de meeste
eerstelingen onder de oliemolens, enkelwerks zijn geweest,
d.w.z.: een molen met een slagwerk. Later,
wanneer is niet bekend, heeft de molen een dubbel
werk ( v66r- en naslag) gekregen.
Jan Jansz., die beschouwd wordt als stichter en eerste
gaandehouder van "Het Pink", verkoopt op 25
maart 1638 voor 1040 guldens een vierde part van
"een oolymolen en erff, leggende en staende bewesten
dien Gooch, belent ten zuyden Camelis Arisz.
en ten toorden Garb rant Jansz." aan Jacob Pietersz.
Deze Jacob Pietersz. zal een der medestanders van
Jan Jansz. zijn geweest bij de aanvraag om het
windrecht en wei voor een vierde part, want zijn nazaten
bezaten later de helft in deze molen.
Op 6 augustus 17 40 wordt een helft in de mol en verkocht
en ten overstaan van Schouten Schepenen van
de banne van W estzanen getransporteerd ten name
van Gerrit Caascooper (die op 26 november de andere
helft ontving uit een erfenis).
Dit is de enige verkoop waarvan een koopbrief is gemaakt
want in het algemeen is "Het Pink" steeds
door erfenis van eigenaar verwisseld. Zo ook in 17 49
wanneer Gerrit Caascooper Honigszoon de molen
erft van zijn oom.
In het niet meer bestaande familiehuis "Honig" in de
Dubbele Buurt kwam aan de achterzijde een in hout
gesneden versiering voor waarin een schild met deafbeelding
van een wipmolen, die volgens de overlevering
"Het Pink" voorsteltNa oorspronkelijk in
de Oosterschuur (de voormalige vergaderzaal van
Vereniging De Zaansche Molen) te hebben gehangen,
is het schild later naar het Molenmuseum overgebracht
waar u dit, ook nu nog, kunt bekijken. Op
deze in hout gesneden afbeelding is de N oorderschuur
vee! korter dan de tegenwoordige en tevens
draagt de molen een z.g. "wolvendak" (kap zonder
14
Wandschild in de Oosterschuur.
topgevel), een omstandigheid die er op wijst dat het
schuurdak oorspronkelijk gedekt is geweest met riet
Ook de Oosterschuur, het oospronkelijke "oliehuis"
met een bak (gemetselde kelder voor olieberging) is
later vergroot In welkjaar het bovenstuk van de wipmolen
plaats heeft moeten maken voor het tegenwoordige
achthoekige molenlichaam, is niet met
zekerheid bekend, doch hetjaartal1751 ( ontdekt bij
het restaureren van de molen) dat voorkomt op de
"bap" of "baard'' onder de molenkap wordt beschouwd
als het jaar van de verbouwing.
Op 29 december 1778 heeft de mol en" een roet of
gemaalen" volgens aantekening van de molenmaker
Verheul in zijn dagboek.
"Door het breken van een steen" zoals in van Pomeren'
s Brandkroniek staat, onststond er op 15 november
1792 brand in de molen. In het brandboek van
Jan Jacobsz. Honig staat hierover genoteerd:
"brand in de kap van de Olymolen't Pink, veroorzaakt
door het breken van de pens teen, gelukkig gered''.
"Het Pink" is echter door vee! erger rampen
getroffen, schrijft P. Boorsma. Op 15 maart 18 7 6
maalde de molen met geheel gezwichte (gereefde)

zeilen, terwijl tevens 8 windborden verwijderd waren,
waaruit wei blijkt dat het die dag stormde. En dat
die storm vergezeld ging van hevige rukwinden zal
wei de oorzaak zijn geweest van de verwoesting welke
"'t Pink" toen onderging.
De askop brak af en stortte, met de roeden omlaag,
naar beneden, de kap werd opgelicht en opzij geschoven
zodat er niet vee! aan heel bleef, terwijl de
stelling en een der schuren eveneens zwaar beschadigd
werden. Reparatie volgde en op 19 mei begint
de molen weer te malen.
Op 16 november 1903 moest de molen het andermaal
ontgelden. Een van de- nog steeds houten- roeden
brak onder het malen af en de andere roed sloeg
stuk tegen het wegzwevende gedeelte hiervan. De
vemielde roeden werden vervangen door een tweetal
van de oliemolen "DeHaan" die toen aan de Kalverringdijk
gesloopt werd. Hoewel deze roeden,
eveneens van hout, eigenlijk te kort waren voor "Het
Pink" hebben deze toch een tiental jaren dienst
gedaan.
Op 8 juli 1913 werd een roed verwijderd om plaats te
maken vooreen nieuwe ijzeren roed, watook gebeurde
met de andere, dus maalde de molen vanaf die tijd
met een ijzeren kruis. Omstreeks dezelfde tijd werd
de houten wentelas uitgenomen en een ijzeren as, afkomstig
van de oliefabriek "Het Hart" te
Zaandam, "ingestoken".
In de daarop volgende jaren werd nog een paar maal
een begin van brand ontdekt, maar op 11 september
1926 overkwam de molen wederom een malheur van
emstige aard. Toen brak de bovenas, maar de askop
en de roeden bleven gelukkig hangen. Het dreigende
gevaar van neerstorten kon op tijd worden voorkomen
door het stevig vastsjorren van het wiekenkruis
aan de bovenbouw van de molen. "Het Pink",
waarmee toen sinds lange tijd geen zaad meer werd
geslagen, maar die gebruikt werd voor het verwerken
van cacao-afval door J. Battem Gz. werd opnieuw
gerepareerd door de firma Gebr. Husslage te Zaandijk.
De gebroken as werd vervangen door die van de
toen onttakelde molen "De Jonker" te Zaandam.
De vrijgekomen askop van "'t Pink" belandde bij het
Molenmuseum waar hij nog altijd ligt
In mei 1928 is de molen "mooi gezef' ter gelegenheid
van de feestelijke opening van het dichtbij gelegen
Zaans Molenmuseum. De weduwe Mevrouw
Aagje Honig-Kluyver heeft de molen "Het Pink",
die toen reeds enige jaren buiten bedrijf was gesteld,
ten geschenke aangeboden om te worden bewaard
als een monument en als herinnering aan het Zaanse
molenbedrijf, in een tijd dat vee! molens verloren gingen.
In het voorjaar van 19 3 5 ging de molen over in
handen van de Zaansche Vereeniging voor Vreemdelingenverkeer
die in 1939- vijftigjaar gel eden- de
molen overdroeg aan de Vereniging "De Zaansche
Molen". Hoe het de mol en daarna verder verging
heeft u in enkele vorige afleveringen kunnen lezen.
GAANDE HOUDERS
Jan J ansz. c. s.
Cornelis Arisz. Caescoper
Aris Cornelisz. Caescoper
Gerrit Arisz. Caescoper
Claas Jaspersz. Visser
Gerrit Claasz. Caascooper
Gerrit Caascooper Honigz.
Claas Gerritsz. Honig
Cornelis Claas Honig
Cornelis Honig Cornelisz.
Adriaan Honig Cornelisz.
1620-
-1639
1639- 1689
1689- 1722
1722- 1740
1740- 1749
1741- 1778
1778- 1813
1813- 1845
1845 - 1870
1870- 1931
Bronnen: G.J. Honig "Het Pink" Oliemolen te Koog
aan de Zaan met technische bijzonderheden van
P. Boorsma.
Luxora Offset is uitgegroeid tot een drukker
die veel trajekten beheerst.
(/})w~
POSTBUS 362 1520 AJ WORMERVEER TEL. 075-28 62 23'' FAX: 075-28 65 20
15

EEN WINDMOLEN WORDT DRUKKERIJ
De oliemolen "Het Pink" in gebruik als een door
windkracht gedreven drukkerij in de hongerwinter
1944- 1945.
Hoe het plan ontstond.
In september 1944 begon de kolenvoorziening zeer
slecht te worden als gevolg van de spoorwegstaking.
Toen ook bekend gemaakt werd dat begin october de
stroomvoorziening van het P.E.N. geheel zou worden
stopgezet besloot de directie van Stijfselfabriek
De Bijenkorf aan het bestuur van de vereniging De
Zaansche Molen het verzoek te doen om te mogen
experimenteren met de molen "Het Pink", die toch
ongebruikt zou staan tijdens de wintermaanden.
Het plan was om in de molen een grote dynamo te
plaatsen en deze door de molen met windkracht te Iaten
aandrijven om met de aid us opgewekte stroom de
fabriekssmederij gaande te kunnen houden. Omdat
het wentelwiel niet het vereiste aantal toeren kon geven
werd verder van dit plan afgezien. In plaats biervan
werden door de Zaanlandse Stoomdrukkerij
kleine Heidelbergdegelpersen geplaatst die door de
molen werden aangedreven. Hoe dit verder ging is
door de heer E. Smitjr. beschreven in een artikel in
" De Zaende" van november 194 7, waarvan onderstaand
een samenvatting.
Aangename herinneringen uit ................. de
hongerwinter.
Twee drukpersen, per dekschuit aangevoerd, werden
in de molen geplaatst en via een tussenversnellingsas,
vanaf het grote wentelwiel met riemen aangedreven.
Hoewel de onregelmatige gang van de molen
voor de drukkers in het begin zeer vreemd was omdat
zij motoren met weerstanden gewend waren, wende
alles spoedig en voldeed hoven verwachting. De per-
Tekening interieur drukkerij.
sen liepen doorgaans sneller dan zij ooit in de drukkerij
gelopen hadden.
De persen werden verlicht door fietslampen die hun
stroom kregen uit twee fietsdynamo's die aange-­
dreven werden door de drijfwielen van de drukpersen.
Om te voorkomen dat door koude de inkt slecht
zou !open was achter de persen een kachel geplaatst,
met rookafvoer zo maar los de molen in. Maar dat
was "Het Pink" wei gewend, want die was zijn hele
Ieven a! van binnen berookt met vuisterrook.
Op zaterdagochtend 14 october werd de eerste order
gedraaid. De twee Heidelbergdrukkers, Jb. Groeneveld
en E. van Wilpen, waren met drukvorm (d.i.
het zetsel) en klaar gesneden papier naar de molen
gekomen om daar de eerste 5000 druks in 3 uur te
drukken. Het was een met de hand gezette pagina
van het nu tot dit kleine Heidelberger-formaat verkleinde
weekblad "Handelsbelangen". Ook werden
regelmatig lijstjes gedrukt met de 14-daagse bonnen.
Had de wind het eens een keertje af Iaten we ten dan
srond op de bonnenlijstjes het onderschrift te lezen:
Gedrukt met windkracht in de oliemolen Het.Pink
Vertraagd wegens windstilte. Tegen het eind van het
Bonnenlijstje.
Voor houders van Noodkaa~q. K 4
behoeven geen bQxmen voor melk of
taptemelk te worden ingeleverd.
4e. De bovenste helft der groentebonnen
van de 12e periode 1944.
Voorts zijn geldig t.e.m. 25 Nov. 1944:
l-37, 2-37, 3-37, 4;37 een rantsoen·
Eenheidstoiletzeep.
1-38, 2-38, 3'38, 4 -38 een rantsoen
Zeepvervangende W aschmiddelen.
C 403, D 403, E ,403 -een rantsoen
Waschpoeder ofZee.pvervangende Waschmiddelen.
En tot en met 6 Januari 1945 zijn
geldig:
E 404 van inlegvel
een rantsoen toiletzeep.
R 10 Tabak
een rantsoen Scheerzeep {45 gram)
Zelfverzorgers . mogen de bonnen voor
die artikelen ; waarvoor zij zel(verzorger
zijn, niet voor den aankoop van die artikelen
aanwenden, doch dienen deze
zorgvuldig te bewaren.
Suiker. - De Secr.-Gen, van het Departement
"an Landbouw en Visscherij
maakt bekend, dat van 15 tot· en met
28 Oct. elk der bonnen 1-77, 2---;--77 en
3---77 recht geven op het koopen van
250 gram suiker.
Tabaksartikelen. - Voor de periode
van 15 t.e.m. 28 ·oct. was op de bonnen
43 en 44 een. rantsoen tabak, sigaretten
of sigaren verkrijgbaar.
Gedrukt met windkrach( in den
Oliemolen ,.,Het Pink".
(Versckijning door wi ndstilte vertraagd)
16

jaar werd begonnen de "Pink" -week en -maandkalenders
en -zakagenda's te drukken. De weekkalenders
gaven zeer· vee! werk. Elke week werd
(versierd met een Zaanse foto) in 2 kleuren gedrukt
in een oplaag van 1250. Daarna werd het zetsel
veranderd wat betreft datumcijfers en foto en drukte
men de volgende week. Qok de maandkalenders verschenen
in een oplaag van 1250.
De nieuwe molenaar
De heer E. Smit die, tot het begin van de "molen"drukkerij,
als amateurmolenaar bij de "maaldagen"
op "Het Pink" maalde, heeft op deze manier
de kans gekregen om "uit de waars" het molenvak uit
te oefenen. Toen hij echter in november wegens
moeilijke omstandigheden een tijd lang niet naar de
mol en kon komen heeft er een ander op de molen gemalen.
Op zoek naar een nieuwe molenaar ontrnoette
hij de heer Jan Valk uit W estzaan, die zijn hele
jeugd regelmatig uit liefhebberij op "Het Prinsenhof'
gewerkt had en het molenaarsvak door en door
kende. Die voelde vee! voor het voorstel om op "Het
Pink" te komen malen en kreeg spoedig van zijn
werkgever, de Noordhollandse Margarinefabriek
verlof om tijdelijk naar "Het Pink" te gaan. Dit
duurde tot januari 1945.
Hoe bet verder ging
De laatste week voor de bevrijding was er vee! werk
van de persen gekomen en zo was deze week eigenlijk
een waardig slot van de "Pink-drukkerij".
Donderdag 3 mei was een heel bijzondere dag. "Het
Pink" maalde traag vanuit het Z. W. toen plotseling
geronk in de Iucht werd gehoord: de voedselvliegtuigen
! Op vrijdag 4 mei werden nog bonnenlijstjes gedrukt
en 5 mei was het einde van de tweede wereldoorlog.
8 Mei werd "Het Pink" in feesttooi gestoken
met het woord "Vrede" tussen de bovenste wieken.
Dit duurde tot en met 23 mei.
4 en 5 juni werd nog met windkracht gewerkt met de
Vrede. (foto K Knaap).
drukpersen, maar aan het eind van de week begon de
heer E. Smit naar een nieuwe molenaar uit te kijken.
Dit werd de heer Piet Klees, die op maandag 11 juni
begon en drie weken tot wederzijds genoegen op
"Het Pink" heeft gemalen.
27 Juni was het afgelopen met de drukkerij. De
drijfriemen werden teruggehaald en enige weken later
werden de persen weer per dekschuit naar de
drukkerij teruggebracht
Bronnen: artikel de Zaende november 194 7.
Overdruk uit het "Halve Eeuw-nummer" van het
"Drukkersweekblad" van 20 mei 1950.
25 JAAR VRIJ
Van Martin Bus, nu maalploeglid van "De Bonte
Hen", kregen we foto' s die gemaakt zijn door de heer
Brucker ( toenmalig beheerder van het Molenmuseum).
In navolging van de mooistand in mei 1945,
besloot de maalploeg van "Het Pink" in 1970 de
molen weer mooi te zetten, dit maal met het bord
"25 jaar vrij". De molenaar was de heer Groot
Molenaar Groot.
17

....
~
MOLEN- PANORAMA
Zaanstreek, 't land der vele molens,
Honderdtallen bij elkaar,
0, hoe zijn ze vaak bewonderd
Door de ware kunstenaar.
Vee! bezongen en geschilderd
Op papier en schilderij,
Dragen ze tot ' s lands historie
Op zo'n waard'ge wijze bij.
Nu er slechts een enk'le molen
Hier en daar nog staat verspreid,
Kan men zich geen beeld haast vormen
Van de oude molentijd;
Hoe het hout-, papier- en olie-,
't Verfbedrijf en 't pellersvak
Door de molens werd behandeld
En waar 't Zaanse beeld uit sprak.
Door de heer F. Mars, de schilder,
Is een prachtig werk gedaan,
Door een groep in beeld te brengen
Van de molenrijke Zaan.
Uit een tijdperk, lang geleden,
W aar men vee! verbaasd van staat
't Treft door heel gepaste kleuren
En het kloeke groots formaat
18
Nu kan men zijn hart ophalen
Als het klopt voor 't Zaanse land.
Liefd'- en kunst kan men bewond'ren,
W aar dit werk door kwam tot stand.
Zie het brede Zaanse water
Bij de Kuil en aan de Poe!,
Hoe dit alles is geschilderd
Met talent en met gevoel.
't Is een machtig panorama,
Dat een ieder imponeert,
't Welk door molens, wolken, scheepjes,
't Landschap wonder-mooi stoffeert
Wie het molenbeeld van vroeger
Gaarne eens zou willen zien,
Zie naar F. Mars' kunstprestatie,
W at de Zaan toen had te bien.
Bij de overdracht op Vrijdag
Aan de Stichting Molen" ' t Pink",
Bleek de molenkenner Boorsma,
Trots zijn leeftijd nog heel flink;
Aile namen van de molens
Noemde hij op 't rijtje af,
Met de bijnaam of legende
Die een molen vaak omgaf.

Meerder schilderwerk en teek'ning
Is van de heer Mars vergaard;
Een bezoek dus aan de molen
Maakt dit zeker overwaard.
Moog 't nu voor "De Zaansche Molen"
Een en ander gunstig zijn,
Dan is ook 't bestuur tevreden
En gaat 't in de goede lijn.
C. Slop
Koog a. d. Zaan, 17 Juni 1947
DE PINK
ALS ACHTERGROND
EN ONDERGROND
Van de heer Aart Bark uit Cattai in Australie ontvingen
wij, naast het aanbod om tien lidmaatschappen te
schenken als kado voor het 50-jarig bezit van "Het
Pink". tevens onderstaande jeugdherinnering.
Ik spreek over een tijd dat we nog spraken van De
Pink. Het Pink klinkt in mijn oren alsof iemand een
valse noot zingt in het Wilhelmus.
Ik spreek over een tijd waarin we onszelf op vrachtwagens
slingerden aan het eind van de Boschjesstraat.,
om er dan af te springen in de Dubbele Buurt.,
als ze niet zo hard reden.
Over een tijd waarin de Uiver verongelukte- op mijn
ve~jaardag -en de propellers in de garage van onze
straat stonden.
Over een tijd waarin de cacaofabriek bij het station in
Iichter laaie stood: toen we midden in de nacht opstonden
om de vlammen te zien, keken we ook even
tersluiks in onze kous bij de schoorsteen; want het
was Sinterklaastijd
Ik spreek over een tijd waarin we sigarenbandjes opspaarden
en autonummers opschreven, liggend op
onze buik in het gras aan de Provinciale we g. Als we
dan terugliepen, bleven we even op het bruggetje
staan, met de Pink als achtergrond.
Piet Stoorvogel, Bram Voster en ik. En dan pro beerden
we wie het verste kon .... ; maar de Pink haalden
we nooit Kaper zal zich vaak rot gelachen hebben bij
het zien van die drie wurmpjes.
Een tijd van vliegeren met vader's mooie nieuwe haspel;
bij twee oude schuiten halfverscholen in de prut;
eigenaars onbekend; maar waarschijnlijk al300 jaar
dood. Ik spreek over een tijd dat mijn vader Simon,
op Zonc;!ag, zelfs zijn lievelingskostje - bloemkool
met wide saus - even in de steek liet om over de
schutting te kijken om te zien ofhet a! druk liep voor
de wedstrijd.
Van een tijd dat de politie, uitgerust met leren arm-en
beenkokers Duitse herders trainden op het K.F.C.
veld naast de Pink.
Van een tijd dat we onze mutsen onder de olienoot-
jeskoker van Duyvis hielden ondanks de kwaaie
hond bij de ingang.
Ik spreek over een tijd dat ik als de dood was voor
pindamannen; als er een bij ons in de buurt kwarn,
dan verschool ik me achter een stapel brandhout in
de schuur, soms wei een uur lang.
Over een tijd dat Hossemassereeuwe nog boenders
verkocht met een antiek karretje; Oosterhuis rondging
met de bakfiets en melk koel hield in een cementen
bak met water in het achterom, terwijl mijn grootvader
Arie toezicht op de kinderen hield in de speeltuin.
En temidden van a! dat gebeuren stood dat sombere
monster "De Pink".
Voor een kind was dat soms wei eens een angstaanjagend
ding, vooral in de regen als je er dicht bij langs
ging in een roeibootje op de weg terug van het Westzijderveld.
De missende planken uit de schuur en de
onwrikbare wieken op het stijve lijf gaven het een lugubere
indruk.
Op zekere dag, in de tijd waarover ik spreek, haalden
we I cent zwart op wit bij Schaartje, pikten een dekschuit
van de Bijenkorf Ua, knulletjes van 7 of8) en
varen geblazen, op naar "De Pink". We wisten dat
er iemand was die de zaak bewaakte met ..... natuurlijk
een herder (nog altijd vind ik die honden een bedreiging).
In de molen. Mensen kinderen, dat was me
wat Griezelig; alles zo groot en onheilspellend verlaten
na een onwijs lang schaftuur. Maar ja, wat doe
je als kind: klimmen, hoger en hoger ......... Geblaf.
Gevloek. Als de sodemieter naar beneden, maar
haastige spoed is zelden goed. Ik vie!, met mijn rug,
eerst op de dunne rand van een van de vele schotten
en vervolgens op de vloer. Dat was me een hoogte.
Mijn rug he eft er kennelijk wei een opdonder van gekregen,
maar wat er boven zit gelukkig nog niet
Aart Bark, Australie
DE MAALPLOEG IN 1949
Ook a! in 1949 was "Het Pink" voor het publiek
opengesteld zoals te lezen is in onderstaand krantenartikeltje
(met bijbehorende foto) uit de Zaanlander
van woensdag 24 augustus.
Tweede extra maaldag voor de molen
"Het Pink"
In verband met het vele bezoek van vorige week Zaterdag
zal ook a.s. Zaterdagmiddag van 2.30 tot 5
uur de Oliemolen "Het Pink" weer voor bezoek
opengesteld zijn tegen f 0,25 per persoon.
De mol en is dan weer in bedrijf en tevens is gelegenheid
om het Molenpanorama te bezichtigen.
Het is een goede gelegenheid om met uw vrienden en
kennissen een bezoek te brengen aan dit oude Zaanse
bedrijf. Tevens vestigen wij Uw aandacht nog
even op het Molenpanorama en de Zaanl. Oudheidkamer.
Een bezoek aan deze beide muse a is de moeite
waard en zal U zeker niet teleur stellen.
19

De molenaars van "Het Pink".
De molenaars onder Ieiding van de "Opper" molenaar Husslage, die de oliemolen "Het Pink"
te Koog aan de Zaan op de z.g. maaldagen in bedrijf stellen, en de bezoekers van onder tot in de nok van de
molen rondleiden om de bediening en werking te verduidelijken. Dat deze maaldagen voor velen
een attractie zijn blijkt uit hetfeit, dat Zaterdag j l. ruim 120 mensen geteld werden.
Van links naar rechts, bovenste rij-
G. Karreman, F.J. Boon, G. Husslage, Jo Vooren en Dick Waal
Onderaan.·
Anton Mooy, Klaas Knaap, Klaas Tanger en Engel Braun.
HET PINK ALS FOTO-MODEL
Van de heer J. Burger uit Hoorn ontvingen wij deze
afbeelding van de molen "Het Pink". Deze plaat is
in maart 1979 naar aile gemeentebesturen in Nederland
gezonden, ter begeleiding van een recklameaktie
voor kontainer-scholen van de firma Jarino.
Volgens informatie van dit bedrijf is de foto in juli
1975 gemaakt
"Het Pink" in 1975.
20

HET BEWOGEN LEVEN VAN SYMON JACOBSZ-HULSEBOS
(1596- 1648)
Uitvinder van de vijzel poldermolen.
Er is op 15 november 1646 te Amsterdam een akte
opgesteld waarin getuigen J.A. Leeghwater, oud 71
jaar, Hark Pietersz, molenmaker, oud 60 jaar en de
makelaar Abraham Jansz Segens, oud 58 jaar, allen
inwoners van Amsterdam.
Deze akte gaat over het proces dat Symon Jacobsz
Hulsebos in Amsterdam heeft gevoerd tegen de bedijkers
van de Starnmeer over het oneigenlijk gebruik
van zijn uitvinding. Er staat te lezen:
"voor zijn inventie van een waterwerk,dat door de
wind, het water zo hoog kan brengen als tegenwoordig
twee achtkante molens doen, met een instrument,
liggende in een halve kokerojgoot, zijnde een
dubbele schroefstang, dagelijks in gebruik bij verschillende
molens bij het droogmaken van de
Starnmeer en Kamerhop".
Leeghwater geeft op dat deze 2 a 3 jaar is, gebruikt"
als "ingenieur en bevorderaar' van het werk.
Hark Pietersz zegt dat hij de vijzel van de middelmo­
Ien zelf heeft gemaakt en ingebracht
Abraham Jansz Segens getuigt dat hij, "specialijk op
't verzoek ende ordre vand'Heer Johan van Baerle
zaliger, het werk heeft gevisiteerd''.
De hele kwestie is waarschijnlijk voor het Hof van
Holland gebracht dat op 8 januri 1647 eindigde in
een overeenkomst tussen de bedijkers enerzijds en
Symon Jacobsz Hulsebos en zijn beschermheer
David van Baerle anderzijds over de verschuldigde
octrooirechten. Door arbitrage van Leeghwater werd
met de bedijkers overeengekomen dat zij f 460,­
zouden beta! en en ook het recht kregen de molens altijd
met schroeven te Iaten malen.
Wie was deze opmerkelijke Symon Jacobsz.
Hulsebos?
In het jaarboekje 1980 van de Rijnlandse molenstichting
een uitvoerig artikel aan hem gewijd. De
levensloop van S.J. Hulsebos vat ik naar aanleiding
van genoemd artikel beknopt voor u samen.
Symon was de zoon van een schipper en werd in Amsterdam
geboren in 1596. Zijn vader was Jacob
Jansz en zijn moeder Ermd Symonsd. Op 17 mei
1620 huwde Symon met de 20-jarige Elisabeth Willemsd.
in de Oude Kerk te Amsterdam.
Reeds op 27 december kreeg hij een octrooi op zijn
naam. Het betrof hier een schuinliggend scheprad,
gedreven door paarden, wind of eigen water. Zijn eigenlijke
beroep was goud- en zilversmid en in die
hoedanigheid leerde hij de rijke koopmansfamilie
van Baerle kennen. Deze familie zou zijn gehele
Ieven als zijn beschermheer optreden.
In 1627 komt zijn naam voor bij het goudsmedengilde
in Leiden. In 1635 woedde er in deze stad een
Vijzelmolens kunnen, ajhankelijk van de lengte
van de vijzel, opvoeren tot 3 m.
Tekening uit "Hollandse Molens in Aquarel"van
Jaap Hartog.
enorme pestepidemie waardoor hij vrouw en kind
verliest Op 12 oktober van datzelfde jaar wordt hij
"ziekentrooster" van de Nederduits Gereformeerde
kerk. Het was een goedbetaalde baan, maar vanwege
het besmettingsgevaar levensgevaarlijk.
In 1637 vertrekt hij weer naar Amsterdam en huwt
daar voor de tweede maal. De naam van nieuwe
vrouw is Aaltje Albertsd. van Harderwijk, oud 26
jaar. Symon is dan 41 jaar. Helaas heeft dit tweede
huwelijk niet lang mogen duren, want Aaltje sterft in
februari 1639.
Op 3 september van datjaar trouwt hij door de derde
maal. NumetJannetjePietersd., oud28jaar. Symon
woonde toen in de Anjelierstraat in het hart van de
Jordaan, toen een nieuwe buurt Hij had daar een zilversmidzaak.
Toch vertrekt Symon weer, nu als
ziekentrooster naar Brazilie. Voor hij in 1643 weer
terug is, is Jannetje reeds gestorven. Nog in 1643
gaat hij zijn vierde huwelijk aan met Annetie
Jacobsd., weduwe van Cornelis Jansz.
Op 12 augustus 1648 wordt Symonop52-jarige leeftijd,
vanuit de Anjelierenstraat, be graven in de Westerkerk.
Zijn weduwe leefde nog in 1655.
Dit is dan in het kort het bewogen Ieven van de uitvinder
van de vijzelmolen.
De vijzelmolens van de Starnmeer waren de eersten
inN oordholland. De mol en van de Lisserpolder tussen
Lisse en Sassenheim is iets ouder. In de begintijd
21

van de vijzel zijn de technische problemen zeer groot
geweest Pas in de tweede helft van de 18e eeuw begint
men de problemen onder de knie te krijgen. Maar
hierover kunt u vee! meer lezen in het hoek "Molens
in Noordholland".
J.IJ. Molenaar, Leusden, februari 1989
MOLENS LANGS
DE VAART
Na de soms ongekend koude januari-maand van
1987 lager op zondag 1 februari van datjaar een dikke
ijslaag op sloten en plassen. Het was toen prachtig
weer om te schaatsen en via het Guisveld en de Reef
belandde ik op de gladde ijzers aan het eind van de
Nauernase Vaart, in het dorpje waarnaar dit 9 krn
lange water in 1633 vernoemd werd.
Een mooi plekje met de grote sluis, waardoor je tot
omstreeks 1850 in het achter de dijk liggende open
water van "het IJ" terecht kwam. Je ziet enige langs
het water gebouwde huizen, waaronder een tot woning
verbouwde molenschuur van oliemolen "De
Pauw", die zelf in 1896 werd gesloopt
Molens! Er hebben 'r meer gestaan in Nauerna,
dachtik toen ik op hetijs staande even later aan de terugtocht
naar W ormerveer begon. Hoe we! dit een
mooie rit werd besefte ik, dat het in vroeger jaren vee!
boeiender moet zijn geweest, toen irnmers meer dan
30 molens langs of in de onmiddellijke omgeving van
de Nauernase Vaart aanwezig waren.
Thuisgekomen besloot ik een en ander nader uit te
zoeken, zodat ik U nu mee kan nemen op dezelfde
schaatstocht, maar onder de omstandigheden "van
vroeger". Daar gaan we dan !
Naast de a! genoemde "Pauw" draaiden tot omstreeks
1830 de olie- en later snuifmolens "De
Valk" en "De Papegaai" Iustig hun wieken terwijl
naast laatstgenoemde nog 'n snuifmolen "De IJverige
Rosina" stond, welke als zuiderbuur de uit de
Rijp overgebrachte snuifmolen "De Zalm" kende,
die evenals "De Papegaai" later verfmolen werd.
Wat een bedrijvigheid in Nauerna, Rosina was bepaald
niet de enige ijverige ! Voorts hadden we
schuin achter dit vijftal nog twee watermolens kunnen
waarnemen, n.l. "De Bul" en "De Os" aan
de W olvensloot
Hetstoomgemaal "De Landbouw" verving in 1875
"De Os" terwijl "De Bul" in 1870 verbrandde.
Herbouw volgde, de molen heette toen "De Hoop"
waarna in 1878 diens as brak en 't restant van demolen
in 1886 opgeruimd werd. Dit was dus Nauerna,
wat destijds een prachtige aanblik moet zijn geweest,
ofschoon uiteraard niet aile molens tegelijkertijd
aanwezig zijn geweest
We verlaten N auerna, en gaan richting W ormerveer,
met rechts het natuurgebied "de Reef' en links
22
weldra de grootste molen, die de Zaanstreek ooit gekend
heeft "De Pare!". Deze watermolen bemaalde
van 1848 tot 1883 de Veenpolder; een gemaal bij de
kromrning van de weg langs de Vaart naar Buitenbuizen
duidt de plaats aan waar deze reus met z'n 29
meter lange roeden stond.
Voort gaat het weer over het ijs, richting buurtschap
"Vrouwenverdriet'.' waar vroeger 'n cafe stond dat
"Mannenvreugd" werd genoemd, maar waar ook
even ervoor tot 1892 de watermolen "De Student"
actief was. Ten zuiden van Vrouwenverdriet stond
even voor de toen aanwezige brug de kolossale dubbele
oliemolen "De Assumburg", die in 1897 naar
Nieuw Vossemeer werd overgebracht (en daar nog
steeds is). W anneer we over die brug naar Westzaan
hadden gelopen, waren we bij de watermolen "De
Guit" terecht gekomen, die in 1899 met woonhuis
en schuur verbrandde.
Daarachter was ongetwijfeld de molen "De
Veldkat" te zien, dichtbij 't Watermolenpad. lets
verder aan de rechterkant staan 3 bomen, maar dan
worden 3 molens bedoeld, t w. de verf- en later
cacaomolen "De Oranjeboom" (tot 1941) en de
oliemolens "De Peereboom en "De Appelboom",
waarachterde kleine molen "De Kapol" waarneembaar
was. Deze molens waren vroeger tegenover de
Watertoren gesitueerd, waarlangs de in 1848 aangelegde
Comrnunicatieweg loopt, welke toen door
zo'n 30 rijtuigen feestelijk in gebruik werd genomen.
Ja, rijtuigen waren toen natuurlijk een vee! voorkomend
vervoermiddel en ongetwijfeld hadden we
ook paardenwagens langs de vaart kunnen zien rijden,
die spullen van en naar de molens moesten brengen,
voor zover het vervoer van grondstoffen en produkten
niet via de N auernase Vaart plaats vond.
Na het passeren van de Watertoren kijken we links
naar het natuurgebied 't Noorderveen, dat ontstaan
is na vervening in de jaren 1849 - 1860 en wat verder
aan de rechterkant de watermolen "Het IJzeren
Varken", die links van de verlengde Reef en aan het
eind van de Zuidersluissloot stond.
Hij kon helaas in 1872 wei degelijk branden, toen het
vuur 'n eind maakte aan zijn bestaan in de Middel,
die bovendien door een hennepmolen, de blauwselmolen,
"De Blauwe Stad" en de meelmolen "De
Gouwsnip" werd verfraaid.
Verder gaat 't weer over de Vaart, die destijds ontstond
door het recht trekken van de waterloop "het
Twiske", die tot Krommenie liep en verlengd werd
tot de tochtsloot bij Knollendam. De westoever van
dat Twiske was toen a! in redelijke staat vanwege het
aanleggen van de Klamdijk in 15 67. Assendelft werd
zodoende van W estzaan en Kromrnenie gescheiden.
In de richting van Krommenie rijdend prijkt weldra
de watermolen "De David", in 1870 stoomgemaal
geworden, maar imposanter is het beeld aan dezelfde
linkerkant als we de buurtschap de Veen met daarachter
de Linoleumfabriek naderen.
Een zestal mol ens, aile nog tot Assendelft behorend,
hebben vroeger dit buurtschap een geheel ander aan··
zien gegeven !

Spoorbrug bij de Forbo. Links "de Zwaan", hennepklopper, gesloopt in 1887.
Het waren achtereenvolgens de papiermolens "De
Huisman" en "De Huisvrouw", de oliemolens" 't
Spinbol", "De Koning", "De Oranjeboom" en
"Het Roohart", welke laatste even ten zuiden van
eerder genoemde Klamdijk tussen Assendelft en
Krommenie stond en na herbouw in 1808 "De
Storm" werd genoemd. Sommige van dit zestal zijn
ook verf-, snuif- of papiermolen geweest, zoals "De
Koning". Deze verbrandde in 1768, werd als
papiermolen herbouwd "De Koot", waama in 1882
transport naar Hoorn volgde waar hij in 1950 als
korenmolen tenonder ging. Langs de Vaartdijk bij de
Veen herinneren op 2 plaatsen molenstenen nog aan
deze molens.
N a het passeren van spoorlijn en brug zien we aan
dezelfde westkant in Krommenie 4 wiekendragers.
Nog voor de in 1939 gesloopte Zuidersluis was
( slechts kort) een houtzaagmolen aanwezig, t w.
"De Hoop"; aan de noordkant van de sluis vervolgens
vermolen "Het Fortuin", de grote oliemolen
"De Zwaan" ( ook hennepklopper) die in 1888
vanaf het Weiver naar Michigan (U.S.A.) werd
overgebracht en ter hoogte van de veer- en vroegere
tolbrug de hennepklopper "Fenix", aanvankelijk
"De Witte Arend" genoemd.
De molen "DeJonge Bakker" draaide aan de andere
kant van de eveneens draaibare veerbrug, waar
m' n grootvader de Boer vroeger 20 jaar brugwachter
en tolgaarder was, nadat hij eerder 8 jaar werkzaam
was op de grote sluis van, jawel, Nauema
Maar die mol en stond dus aan de Wormerveerkant;
waar iets verder nog een molen stond, "De Groene
23
Arend" aan de Arendsluis, die in 1800 verdween en
tegenover deN oordersluis van Krommenie lag. Een
bult op de Vaartdijk markeert vermoedelijk die plaats
nog. Bij de nog bestaande Noordersluis was, nog niet
eens z6 lang geleden, de onderbouw van de hennepmolen
"De Weldragende Kersenboom" nog te vinden.
Deze mol en kon in 1702 slechts met de grootste
moeite behouden worden toen een enorme brand het
dorp teisterde en aan de Noorderhoofdstraat en aan
't Kruispad 67 huizen in vlammen opgingen ......... .
Later, in 1825 liep Krommenie onder water, want de
Zuiderzeedijk was gebroken en met de Vaartdijk ging
het ook mis.
In 1916 was er andermaal watersnood, maar toen
hi elden de met kistdammen versterkte dijken het, zij
bet net-aan. Dat was wei de aanleiding om vooral de
dijk langs de oostkant van de N auemase Vaart met
zand en klinkers te versterken, een zwaar karwei dat
deels op een vlot gebeurde en waaraan mijn andere
grootvader en m'n vader in de twintiger jaren hun
steentje hebben bijgedragen.
Van de derde mol en, "Arend" genaamd is de plaats
precies bekend omdat het houten woonhuis even
voorbij deN oordersluis vroeger de molenschuur was
van "De Blauwe Arend", die tot 1913 hennep klopte.
Er werd toen in Krommenie nogal wat hennep geklopt,
zoals in N auema vee! gesnoven werd !
Even verder hebben de mosterdmolen "Het Fortuin"
en nog 'n hennepklopper "De Witte Duif' bet
landschap er zeker mooier op gemaakt, dat zullen de
gebruikers van bet Molletjesveer vroeger zeker
beaamd hebben. Van 1637 tot 1849 was ditde enige

"De Blauwe Arend".
verbinding tussen W onnerveer en Krommenie.
Ret einde van de schaatstocht is nabij. Wij passeren
de watennolen "De Pulp" (nude witte fabriek "Rapide")
en dan doemt aan 't eind van de vaart "De
Woudaap" op, die sinds 1651 de Woudpolder bemaalt
Laten we hopen, dat dit nog jaren lang zo
zal blijven.
Tenslotte: molens "De Pauw", "De Parel'', "De
Student", "De Guit", "De Kapol", "De Assumburg",
"De Appelboom", "De Oranjeboom",
"De Koot", "De Zwaan", "De Kersenboom" en
"De B1auwe Arend" waren na ± 1880 nog korte of
wat langere tijd bij de Vaart present Mijn grootvader
vader de Boer ( 1870- 1962) zal deze mol ens zeker
gezien hebben als hij dezelfde tocht maakte, en hij
was een groot schaatsliefhebber. Maar ja, in die tijd
vond hij dat, denk ik, niets bijzonders, want er waren
'r nog zoveel ...... .
C. Smit, Wormerveer
24
Roed van "Het Pink" (zomer 1989).
Tekening Hinne Terpstra.

jc.
MODERNE
REPARATIE
INR/CHTING
MUZIEKINSTRUMENTEN
Wij leveren ieder gewenst merk blaasinstrument.
Regelmatig goede occasions voorradig !
Javastraat 43a
Wormerveer
Telefoon 075- 28 41 92
Reeds een groot aantal jaren verrichten
wij naast het onderhoud ook diverse
restauratie-werkzaamheden aan de
Zaanse molens. U ziet voor al uw
molenonderhoud staan wij nog
steeds voor u klaar.
Tel.: 075 - 28 15 24 of 28 56 02.
Westzaanse Meubelstoffeerderij
K. TANGER
(met de molen 'Het Haantje')
Meubelstoffeerderij
Meubelstoffen
S toffeermaterialen
Meubelhandel
Luxe geschenken
Zwart-wit ansichten van
Zaanse molens vroeger en nu
J.J.Allanstraat 297 - Westzaan Tel. 16 26 12
mnlrnmaktrifhn~yrltbu.