Tabak

3

~t:"urulits,lrtintlt · -~
..
8«l\l\\S
omlitJ\\S
\ .. ' /l
.\ ' - ~
• f ~ ' - --~. - - ~ ' '
- t -J . ~
f
' ,.
_.... . ........ . ,
t_. •.· .. .• 4f
_ .,•1 ..
_,_,.,. ~ ~ , - .... '
f ~ I ,
\ ·ll!l
1
.-·
...
.. .. . .. J
. .. ----
.llif t
;~ . I 1
,, ' . ~- ....... '·
". -~
~
, =.t
*'t "" . I •
v
,.
.,. ......

ln de geschiedenis van de tabak
wordt 12 oktober 1492 als een
zeer belangrijke datum beschouwd.
Die dag landde Columbus
op Cuanahani, een der Bahama-eilanden,
door hem San Salvador
genoemd en tegenwoordig
bekend als het eiland Watling.
iets ten noordoosten van Cuba.
Door de inheemse bevolking
werd hem , als teken van verbroedering,
ondermeer een bundeltje
gedroogde bladeren aangeboden.
Twee opvarenden van
•Columbus' vloot, Xeres en Torres,
ontdekten op 2 november van
hetzelfde jaar iets meer over het
gebruik van deze bladeren. In het
logboek van Columbus wordt
over hun ontdekking gezegd "dat
zij vee! mannen zagen. die een zeker
soort gras in hun handen badden
om de rook tot zich te nemen
door dit gras in een droog blad te
doen op de wij ze van een rol en
deze aan een kant aan te steken" .
Deze rol werd " tabago" genoemd.
Er is weinig verbeeldingskracht
voor nodig om
daar het N ederlandse woord tabak
in terug te vinden.
De "tabago" mag beschouwd
worden als de voorloper van de
sigaar. In de jaren na 1492 werd
het echter duidelijk, dat in de
Nieuwe Wereld tabak ook op andere
manieren werd gebruikt.
In 1496 maakte de Spaanse monnik
Ramon Pare, een der deelnemers
aan de tweede expeditie
van Columbus naar de Nieuwe
Wereld, op HaHi kennis met het
snuiven van tabak. Amerigo
Yespucci ontdekte in 1499 dat de
inheemse bevolking van Venezuela
bekend was met het pruimen
van tabaksbladeren en de Portugese
ontdekkingsreiziger Cabral
maakte in 1500, na zijn landing
op de kust van Brazilie, als eerste
melding van het gebruik van een
pijp. Juan de Grialvo tenslotte
vond in 1518 in Mexico het proto-type
van de sigaret: een kleine,
holle rietstengel, gevuld met een
mengsel van tabak en andere
sterk geurende stoffen.
Bekend is ook een beschrijving
van de 16-eeuwse Franse ontdekkingsreiziger
Jacques Cartier, die
de St. Laurens rivier tot in Canada
bevoer. Over het gebruik van
tabak door Indianen schreef hij
ondermeer: "Er groeit een zeker
Rituele pijp gemaakt van soapstone,
afkomstig van de Cherokee indianen
± 1600 of ouder.
5

•
e
soort gras, waarvan zij in de zomer
een grote voorraad aanleggen.
Aileen mannen gebruiken
het. Eerst wordt het gedroogd in
de zon. Dan maken ze er poeder
van en stoppen dat in het ene
eind van een hoi stuk steen of
hout. Aan het ander eind zuigen
ze net zo lang toter rook uit hun
mond en neus komt. Ze zeggen.
dat ze er warm en gezond van
worden".
Aangenomen wordt, dat het gebruik
van tabak in Midden- en
Zuid-Amerika al eeuwenlang bekend
is geweest v66r de eerste
Europeanen er tegen het einde
van de l5e eeuw en in het begin
van de 16e eeuw kennis mee
maakten. Weliswaar wordt de
"rookkultuur" in China en andere
Aziatische Ianden als n6g
ouder beschouwd, maar het is
moeilijk aan te nemen dat daarbij
gebruik werd gemaakt van tabak.
Pas in het begin van de l7e eeuw
namelijk introduceerden zeelieden
en handelaars de tabak in
China, Japan en Afrika.
Volgens Plutarchus, Herodotus
en Plinius rookten ook de Grieken
en Romeinen reeds. Geen tabak
echter, maar andere soorten
Nachtschaden, zoals bilzenkruid.
Dit werd verbrand en de rook
werd door middel van buizen ingezogen.
De verspreiding van de tabak in
Europa begon al spoedig na de
ontdekkingsreizen van Columbus.
Opvarenden van zijn vloot namen
de tabak, als plant en als zaad,
mee terug naar Spanje. Van daaruit
kreeg de tabak snel bekend-
heid in andere zeevarende !anden:
Portugal, Frankrijk, Engeland
en ook Nederland.
De eerste gegevens over het gebruik
van tabak in Nederland dateren
van omstreeks 1590. Het roken
werd hier ge·introduceerd
door jongelui uit Engeland, die in
Delft kwamen studeren. De
voortvarende N ederlanders zag en
er meteen brood in; reeds in 1610
was er een levendige handel in tabak
uit Venezuela (Varinas),
West Indie (Porto Rico) en Virginie!
6

7
Tabak behoort tot het geslach t
"Nicotiana" van de familie der
Solanaceae. Dit geslacht telt vele
soorten, maar voor de geschiedenis
van de tabak zijn aileen
deN icotiana Rustica en de
Nicotiana Tabacum van belang.
Beide soorten werden in
Centraal- en Noord-Amerika
aangetroffen na de ontdekking
van dit werelddeel. Zodra men
echter tabak op commerciele wijze
begon te verbouwen, bleek dat
.de zachte, milde en geurige Tabacum
meer werd gewaardeerd dan
de harde, zwaardere en vooral
scherpere Rustica. Dit heeft er
toe geleid, dat de Rustica vrijwel
nergens meer wordt verbouwd,
althans niet voor exportdoeleinden.
Tabaksplanten kunnen in hoogte
varieren van 75 em tot 2 1 h meter;
normaal is een hoogte van ! 1 /2 a 2
meter. Door natuurlijke oorzaken
en door kweekmethodes en kruisingen
is een groot aantal varieteiten
ontstaan. De bladeren
kunnen, afl1ankelijk van de varieteit,
sterk in grootte verschillen.
De Nicotiana Tabacum draagt in
de bloeitijd lichtrose bloemen .
De groeiduur is erg kort. Tussen
het zaaien en het begin van de
oogst liggen niet meer dan 4 a 5
maanden. Daardoor is het mogelijk
gebleken, deze van oorsprong
tropische plant ook in koelere
streken te verbouwen. Tabakskultuur
vindt men nu dan ook in
vrijwel aile Ianden tussen 60°
Noorderbreedte en 40° Zuiderbreedte.
De belangrijkste tabakverbouwende
Ianden, in volgorde van de
omvang der produktie, zijn: de
Verenigde Staten, China, India,
de Sovjet-Unie, Brazilie, Turkije,
Japan, Bulgarije, Canada, Griekenland
en de Philippijnen.
Landen als de Sovjet-Unie en Japan
verbouwen weliswaar grate
hoeveelheden tabak, maar deze is
in hoofdzaak bestemd voor gebruik
binnen die Ianden zelf.
Tabak-exporterende Ianden zijn
vooral de Verenigde Staten, Turkije,
Griekenland, India, Brazilie,
Bulgarije, de Philippijnen en
China.

9Je
V&n~
/!.
De verbouw van tabak vindt
overal op vrijwel dezelfde wijze
plaats. Het zeer fijne tabakszaad
- ca. 14.000 zaad jes per gram' -
wordt uitgezaaid in kiembedden.
Na ruim een maand zijn de
plantjes voldoende groot om op
aanplantvelden te worden uitgezet.
Ruim drie maa nden later
kan worden geoogst. Twee oogstmethodes
kunnen worden toegepast:
de bladoogst of de stamoogst.
Bij de bladoogst worden d e
bladeren stuk voor stuk geplukt,
bij de stamoogst wordt de stam
gekapt en worden de bladeren
aan de stam
gedroogd.
Dit droogproces kan op verschillende
manieren plaatsv inden:
- Air-curing (Iucht- of natuurlijke
droging). De bladeren of
stammen worden aan snoeren geregen
en in een schuur geha ngen
om daar te drogen.
- Flue-curing. A ls air-curing,
doch het drogen vindt plaats in
een door een buizenstelsel verwarmde
schuur.
-Sun-curing (zon-droging). Het
drogen geschiedt door zonnewarmte.
- Fire-curing (v uur-drogi ng). Het
drogen vindt plaats boven een
smeulend vuur.
N a het drogen ondergaat de tabak
nog een nabeha ndeling. Airen
sun-cured tabak wordt gefermenteerd
; dit wil zeggen, dat de
in stapels gezette tabak een broeiproces
doormaakt.
Voor pijptabak worden ondermeer
vrij wel all e air-cured tabakssoorten
gebruikt, zoals de
Burley en Maryland en andere
bekende N oord-A merikaanse
typen.
Orienttabak. ve rbouwd en geexporteerd
door T urkije,
Griekenland en
verschillende Oost­
Europese Ia nden,
wordt in hoofdzaak
&
Virginia
Flue-cured
8

gebruikt voor de fabrikage van
sigaretten. Deze soorten onderscheiden
zich van aile andere
door het kleine blad en de zeer
aromatische geur en smaak.
Van de Zuid-Amerikaanse Ianden
neemt Brazilie op de lijst van tabakverbouwende
en -export.erende
Landen de belangrijkste
plaats in. Braziliaanse tabak
wordt echter in hoofdzaak verwerkt
door de sigaren-industrie.
De door de kerftabak-industrie
verwerkte Zuid-Amerikaanse tabak
is een air-cured type. De goede
geur en fij ne smaak maken
haar uitstekend geschikt voor de
fabrikage van pijptabak. De
struktuur van het blad maakt deze
soort tevens geschikt voor verwerking
tot pruim tabak.
Ook Indonesie verbouwt een
kwalitatief goede tabak. Geur,
smaak en b~andbaarheid maken
deze tabak in de eerste plaats geschikt
voor de sigaren-industrie.
Java-tabak echter is een gewilde
en geschikte kwaliteit voor de
klassieke Baai-pij ptabakken.
Aan de industriele verwerking
van tabak gaat een belangrijke
handeling vooraf: het meleren.
Zeer ervaren tabakskenners bepalen
de samenstelling van iedere
melange.
In sommige melanges worden 20
tot 25 soorten tabak verwerkt. Als
men daarbij bedenkt, dat in ieder
type tabak, in iedere pluk zelfs,
specifieke eigenschappen zijn
terug te vinden, dan is het duidelijk,
dat de melangeurs over een
grate ervaring en vakkennis dienen
te beschikken. Zij immers
staan er borg voor, dat in iedere
melange de juiste typen tabak in
de juiste kwaliteit en de juiste
hoeveelheid worden verwerkt.
Bovendien moet iedere melange
blijvend aan de eisen van een
kwaliteitsbewust rokerspubliek
voldoen. Het zijn opnieuw de melangeurs,
die er voor zorgen dat
kwaliteitsverschillen in de aangeboden
typen tabak niet van invloed
zijn op de eigenschappen
van een eenmaal vastgestelde melange.

10
De industriele ontwikkeling is
ook aan de kerftabak-industrie
niet voorbij gegaan. Tot aan de
tweede wereldoorlog werd de tabak
uitsluitend in bladvorm aangevoerd.
Het eigenlijke fabrikage-proces
begon met het machinaal verwijderen
van het bindblad, dat tot
dan toe om ieder bosje tabaksbladeren
was gewikkeld . Vervolgens
werd de tabak iets aangevocht
om breuk te voorkomen.
Direkt na het aanvochten had de
menging plaats van de in de
betreffende melange te verwerken
soorten en hoeveelheden tabak.
De gemeleerde tabak ging vervolgens
naar de kerfbanken, machines
die de tabak op iedere gewenste
sneebreedte kunnen snijden,
zoals voor de Hollandse
pijptabakken een baai, krul of
middelsnede. Tenslotte werd de
tabak gedroogd en gekoeld. Aan
bepaalde soorten pijptabak werd
nog een aroma toegevoegd.
Slechts een dee! van de tabak
wordt nu nog op deze traditionele
wijze aangevoerd en verwerkt. In
de na-oorlogse jaren zijn nieuwe
pijptabakken (mixtures) ontwikkeld,
die een andere verwerkingsmethode
vragen voor
een aantal fasen van het produktie-proces.
Voor vee! van die nieuwe pijptabakken
worden uitsluitend
hand- of machinestrips gebruikt.
In het eerste geval zijn of worden
de bladstelen met de hand verwijderd;
in het tweede geval door
een machine. Dit Ievert in beide
gevallen de kortdradige pijptabak
op, die zowel in geperste als in
ongeperste vorm wordt gefabriceerd.
Voor de geperste tabak
wordt een tweede fermentatie onder
druk toegepast, het zogenaamde
Cavendish-proces, waardoor
de tabak een extra zach t karakter
krijgt.
In vee! gevallen krijgen de
verschillende komponenten van
een melange een speciale behandeling.
Daarbij gaat het vaak om
z6 subtiele kenmerken van reuk,
geur, smaak en/of brandbaarheid,
dat ook bij toepassing van
de meest moderne produktie-methoden
het handwerk van
de ervaren tabaksvakman onmisbaar
en onvervangbaar blijft!
van meerschuimpijpen
)
j

II
•
Bruidegomspijp
)
Evenals de tabak kan ook de pijp
bogen op een eeuwenoude geschiedenis.
Met aile vindingrijkheid,
de mens eigen, is steeds
weer gezocht naar materialen
waaruit een pijp gemaakt kon
worden die het hoogste rookgenot
zou waarborgen.
Yaak werd het materiaal dicht bij
huis gezocht: handgesneden
meerschuimpijpen kwamen van
de Balkan en uit Turkije. De
grondstof hiervoor kwam vooral
uit de mijnen in het Eskishergebergte.
In Duitsland werd in
de tweede helft van de 18e eeuw
de porceleinen pijpekop
ontwikkeld, vaak versierd met
historische afbeeldingen. Deze
porceleinen pijpen waren min of
meer een antwoord op de Goudse
pijpen, die sedert rond 1600 in
grote hoeveelheden en vele variaties
in Nederland uit klei-aarde
werden vervaardigd. Uit
Duitsland kwamen ook rijk gebeeldhouwde
houten pijpen.
Elders in de wereld werden weer
andere materialen gebruikt voor
het vervaard igen van pij pen. In
Engeland waren kalebaspijpen,
gemaakt van uit Zuid-Afrika ingevoerde
pompoenen, zg. Sherlock
Holmes pijpen, een tijdlang
zeer in trek. Dit type pijp werd
later ook populair in de Verenigde
Staten, waar men voorts de
kolfpijp - gemaakt uit malskolven
- kende.
De eeuwen door zijn overal in de
wereld gedurende kortere of langere
tijd bijzondere typen pijpen
in zwang geweest: Turkse-, Perzische-
en Chinese waterpijpen,
speciale pijpen voor bijvoorbeeld
imkers en voor boswachters, om
maar enkele typen te noemen.
Uit eigen land is bekend de
"bruidegomspijp", een lange, rijk
versierde Goudse pijp. Bij sommige
folkoristische evenementen,
waarbij dan vaak een ouderwetse
boer en bruiloft het them a is,
wordt zo'n bruidegomspijp nog
wel als een der aan het verleden
herinnerende attributen gebruikt.
In de tweede helft van de 19e
eeuw begon de opmars van de
korte houten pijp, vervaardigd uit
de wortels van een heideplant, die
vooral gevonden wordt in de Janden
rond de Middellandse Zee.
De naam van deze heideplant,
"bruyere" (Erica Arborea), in
Engelstalige Ianden "briar" genoemd,
staat nog altijd voor een
goede kwaliteit pijp.
Het wortelhout is Iicht- tot dieproodbruin
van kleur, heeft een
fijne nerf, is hard en bovendien
fraai te polijsten. Het verkoolt
bovendien slechts langzaam, geeft
geen bijsmaak en wordt niet snel
heet. Allemaal eigenschappen,
die het uitstekend geschikt maken
voor het vervaardigen van pijpen.
Er zijn vele verhalen in omloop
over de ontdekking van de bruyerewortel
als grondstof voor de vervaardiging
van pijpen. Bekend is
ondermeer de geschiedenis van
een Franse pijpenmaker, die na
de dood van Napoleon een soort
bedevaartstocht naar diens geboorte-eiland
Corsica maakte. Op
deze tocht verloor hij zijn
meerschuimpijp, waarna een
Corsicaanse boer voor hem een
nieuwe pijp uit een bruyere-wortel
sneed. Enthousiast over de
voortreffelijke kwaliteit van zijn
nieuwe pijp nam de Franse pijpenmaker
een paar stukken wortel
mee naar St. Claude in de
Franse Jura en dat moet dan het
begin zijn geweest van een nieuwe,
bloeiende industrie.

•
Goed meleren en verwerken van
tabak vergt een jarenlange ervaring.
Welnu, de ervaring van
Douwe Egberts gaat terug tot in
de 18e eeuw, tot 1753 om precies
te zijn.
In dat jaar werd een droom van
Egberts Douwes, een 30-jarige
timmermanszoon uit het Friese
dorpje Idskenhuizen, en zijn uit
Joure afkomstige geliefde Akke
Thijsses, werkelijkheid. In een
winkeltje aan de Midstraat te
Joure konden ze samen een handel
in grutters- en koloniale waren
beginnen. Hun droom had
lang geduurd. Egberts Douwes
had het geld om die winkel te
kunnen beginnen op jarenlange
zeereizen moeten verdienen ...
Uit dat bescheiden begin is een
modern concern gegroeid met vele
vertakkingen in binnen- en
buitenrand. Er is sedert 1753 veel
veranderd, ook bij Douwe Egberts.
Veel waardevolle herinneringen
aan het verleden, veel
ook van de oude ambachtelijke
tradities vindt u terug in de curieuze
"Pijpenkamer" van Douwe
Egberts in Utrecht. Om te beginnen
vindt men er het model van
een 19e eeuwse tabakswinkel met
interieur, die,evenals de eerste
winkel van de stich ter van de onderneming,
"In de Witte Os" is
genoemd. Verder vele vi trines,
vol met wat de pijprokerswereld
in ruim twee eeuwen aan merkwaardigs
heeft voortgebracht:
fraaie tabakspotten, tabaksdozen
van allerlei materialen, houten
indianen- en morianen-figuren,
tegels en schilderyen.
Natuurlijk, de naam zegt het, ook
een keur van pijpen: Goudse met
hun lange stelen, eerbiedwaardige
hangpijpen met gebeeldhouwde
koppen, pij pen van het zuiverste
Turkse meerschuim.
Als u ge·interesseerd bent en meer
wilt weten over deze Pijpenkamer
of deze wilt bezichtigen, dan kunt
u voor een afspraak schrijven of
bellen naar Douwe Egberts Koninklijke
Tabaksfabrieken, Postbus
2 te Utrecht, tel. 030-93 911 I,
toestel 243.
Perzische waterpijp
12

De bruyere-pijp is ook nu nog het
meest 111 trek. Wei is het assortiment
in de loop der jaren steeds
uitgebreid. De meest populaire
soorten zij n:
I. Gebogen Bulldog
2. Gebogen Billiard
3. Canada-model
4. Bu lldog-model
5. Prince-model
6. Pot-model
7. Billiard-model
8. Dublin-model
Het verschil in prijs tussen dediverse
modellen is vaak aanzienlijk.
De kwaliteit van het hout en
vooral de graad van hardheid
spelen daa rbij een belangrijke rol.
De begmnende pijproker behoeft
ech ter stellig niet me teen deallerduurste
pijp te kiezen. Een pijp
•
Lilt de m1ddenklasse kan u a! voloprookgenot
bezorgen.
Ovengens blij ft de keuze van een
pij p. zowel voor de beginnende
als voor de ervaren pijproker,
vooral een kwestie van persoonlijke
smaak en voorkeur. Met
dien verstande, dat de pijp zowel
biJ de man - eventueel bij de
vrouw - a ls bij de tabak moet
passen. Wat dat laatste betreft
vindt u in de beschrijving van onze
soorten en mer ken pij ptabak
enkele tips van algemene aard.
13

~naca~.
Heerenbaai A Geel
is een geurige, vlot
brandende baai-tabak
metals basis Java en
Maryland-tabakken.
Deze zeer klassieke
baai vraagt een bijzonder
royale pijpekop
en dient stevig
gestopt te worden.
Heerenbaai Paars
heeft dezelfde basis
als Heerenbaai Gee!,
maar is door toevoeging
van Virginia van
latere pluk minder
snel brandend. Dit
maakt deze baai geschikt
voor een wat
vlottere rookwij ze uit
een pijp met vrij ruime
kop.
Heerenbaai Goud
is een exclusieve baai,
op basis van Java en
Maryland-tabakken
van de eerste pluk.
Uitgezochte Virginiasoorten
zorgen voor
het blonde karakter
van deze vlot brandende
baai, die vraagt
om een rustig en gelijkmatig
rooktempo
en een royale pijpekop.
~
DOUWE EGBERTS
y 0 rto-Rlc0 P ··
vf.\%e ~ - lJpr~L
Go ~~ v~
DE WITTEO$
3Uukttdt.
O.oo 11> moor oadcH >oO •&n TABAK
uS.-..:l.!lf•liatobrkomenbijdoWodu..-o
Do"""" Ea"-""""" ln de \l;L

Coopvaert
is een moderne melange,
die zacht
smaakt, koel rookt,
prettig geurt en niet
op de tong brandt.
Coopvaert dient rustig
en regelmatig gerookt
te worden uit een pijp
met ruime kop. De
ideate tabak voor een
beginnend pij proker.
Coopvaert is ook
verkrijgbaar in 200
grams bus.
~i~]aai
•
v .........u................o..........
lilt ........,.............._ ...... ~
_ •.,••...,,._,..,,.••.,...n•k•~•••........­
........ ,..-r•-•-'cab•Joo•••l"'• .. ..u-
.,..u, ..... aJ•at• ..... .._
Mix-baai
verenigt in zich een
combinatie van het
pittige aroma van de
mixture en het zachte
karakter van de baaisoort.
Het resultaat is
een bijzonder geurige
en zacht aromatische
melange, geliefd bij de
moderne vlotte raker.
Stevig stoppen in pijp
met royale kop .
DOUWE EGBERTS
DUKAAT
~ ... _.
Z4c}, " ta'o~ ...
te geurige plll'
()ra~ pijpulnk io Urm-~t~dd ciuor
ci'\..,I"C!! ubok!k""'mn •- ~n Dou,.-t Epm
uirdcbntcO''tfUt"KUb:lb"""""'
Ven·urdigU

'~~ AMPHORA
•
Slit:~mM o/OL'\VE EGllERTS
11M
' .
5!L:::
- : ' ~ • - ~- ·- _:-.... ·-·••: -· . - ' ,' • - 0
Amphora Bruin
is een traag brandende mixture van hoofdzakelijk
zachte rijpbruine Virginia, volle
geurige Burley en een vleugje Orient. Een
ideate melange voor moderne rokers, die het
best tot zijn recht komt in een pijp met een
niet te ruime kop. Amphora is ook in 200
grams bus verkrijgbaar.
J>OL:W E EGBERTS
AMPHORA
~
\.
,c.
-q.~)rrild "'T(ftVCit(i.i.Jt. .
FULL AROMATIC
Amphora Rood
is een langzaam brandende mixture, samengesteld
uit tabakken van hoge kwaliteit. Een
speciaal fermentatie-proces en toevoeging
van een natuurlijk aroma zijn de basis voor
deze bijzonder zachte en geurige tabak.
Amphora Golden Cavendish
is een blonde, geurige melange van Virginia,
Burley, Zuid-Amerikaanse en Orient-tabakken,
samengesteld volgens een volkomen
nieuw procede met toevoeging van een zeer
zachte flavour. Zo ontstond een moderne
traagbrandende mixture, die gerookt dient te
worden uit een niet te ruime pijpekop.
Eveneens verkrijgbaar in 200 grams bus.
16

I
t
!
Pijproken is een kunst die aandacht
vraagt. Een kunst ook die
begint bij een aantal gulden regels.
- De juiste tabak bij de juiste roker.
Gemakkelijk en vlot brandende
baai voor de bedachtzame
roker; traagbrandende mixtures
voor de sportieve. moderne roker.
- Dejuiste pijp bij dejuiste tabak.
Een royale pijpekop voor
zuivere baaitabakken; een kleinere
kop voor mixtures.
- Bij het inroken van een nieuwe
pijp de pijpekop van binnen
vochtig maken (niet nat').
- Een nieuwe. pij p de eerste paar
keer voor de helft vu ll en , daarna
pas helemaal. Het is belangrijk de
pijp goed leeg te roken, zodat hij
gelijkmatig in brandt.
- Bij het stoppen de eerste laag
losjes aandrukken. Daarna steeds
vaster. Hierdoor ontstaat als het
ware een koelfilter.
- Zorg ervoor, dat het hele oppervlak
goed brandt, anders
ontstaat in het midden een
gloeiende kegel, terwijl de randen
niet verbranden en gaan koeken.
- Altijd bedachtzaam en regelmatig
trekken. Doet met dit niet,
dan treedt oververhitting op, die
ook het natroken (slobberen)
veroorzaakt.
- Na het roken de pijp op de
handpalm leegslaan en met de
kop omlaag wegzetten.
- Aileen roken uit een volkomen
afgekoelde pij p.
- Bij het schoonmaken van de
pijp uiterst voorzichtig te werk
gaan. Gebruik uitsluitend pijpekrabber
en pijpereiniger.
Doorsnee van Uw pijp.
~
- t-- kamer
l
I
I
l:q
systeem
steel
kop tige schacht rookkanaal
mondstuk
rand
~
17