VO-magazine-jan-2016

Thijs Jan van der Leij:
‘Kijk naar de
leerling, niet
alleen naar
de cijfers’
MAGAZINE
VO2020-tour van start / Plusdocument in de praktijk
/ Stapelen! 4 portretten / Internatio nalisering in de
lift / Beter rekenen op Helinium
Magazine voor voortgezet onderwijs
Januari 2016 / jaargang 10 4

ADVERTENTIE
Congresagenda 2016
In 2016 organiseert Medilex Onderwijs meer dan honderd leerzame congressen en cursussen voor personeel in
de gehele onderwijssector. Onderin een greep uit ons aanbod speciaal geselecteerd voor u en uw collega’s.
Al onze dagen kenmerken zich door een praktische insteek met theoretische onderbouwing zodat de opgedane kennis
de volgende dag direct toe te passen is op school.
Volledige congresprogramma’s bekijken en inschrijven doet u via www.medilexonderwijs.nl/vo
Cursus | start 7 maart
MEDIATION VOOR
SCHOOLLEIDERS
Driedaagse cursus
Conflicthantering in het
onderwijs
www.medilexonderwijs.nl/mediation
Donderdag 31 maart
DIGITALISERING VAN HET
ONDERWIJS
Praktische handvatten voor
schoolleiders in het VO
www.medilexonderwijs.nl/digitalisering
Woensdag 9 maart
TOETS UW MANIER VAN
TOETSEN
Praktische handvatten voor
het maken en beoordelen van
toetsen in het vmbo
www.medilexonderwijs.nl/toetsing
Cursus | start 31 maart
WERKDRUK BIJ
DOCENTEN
Timemanagement en
mindfulness in het voortgezet
onderwijs
www.medilexonderwijs.nl/werkdruk
Donderdag 24 maart
PESTEN IN HET
VOORTGEZET ONDERWIJS
Actuele kennis en handvatten
voor een effectieve aanpak
van (cyber)pesten op school
www.medilexonderwijs.nl/pestenvo
Vrijdag 1 april
DIFFERENTIEER EN
ACTIVEER
Aan de slag met
gedifferentieerd lesgeven
www.medilexonderwijs.nl/differentiatiehh
Dinsdag 29 maart
SLIM OMGAAN MET
(HOOG)BEGAAFDE
LEERLINGEN
Van inzicht tot praktische
handvatten voor het VO
www.medilexonderwijs.nl/hoogbegaafd
Cursus | start 5 april
POSITIEVE
GROEPSVORMING
Verdiepende cursus over
groepsvorming
www.medilexonderwijs.nl/groepsvorming
Medilex Onderwijs - Congressen en cursussen voor het onderwijs
T. (030) - 657 51 57 E. info@medilexonderwijs.nl

IN DIT NUMMER
6 Thijs Jan van
der Leij
Schoolleider zijn is je
nek uitsteken. ‘Het is
verschrikkelijk als
leerlingen worden
geweigerd omdat ze
een risico vormen voor
het rendement.’
10 Diploma-plus
Het ECL in Haarlem en
het Vechtdal College,
locatie Dedemsvaart
horen bij de groeiende
groep scholen die werkt
aan een plusdocument.
PAUL ROSENMÖLLER / VOORZITTER
10 jaar VO-raad: Samen vieren, samen geven
Af en toe heb je een aanleiding nodig voor het vieren van een
bescheiden feestje. Verjaardagen lenen zich daar goed voor. Zo
ook onze tiende verjaardag. Een moment van terugblikken en
vooruitkijken. Voor velen van u vormen die tien jaar slechts
een klein deel van de onderwijscarrière. Maar er zijn er ook
onder u die hun onderwijsloopbaan zijn begonnen ná de fusie
van Schoolmanagers_VO en het Werkgeversverbond Voortgezet
Onderwijs, die in 2006 leidde tot de oprichting van de VO-raad.
17 Stapelaars
Bekende en minder
bekende Nederlanders
vertellen waar een
educatieve ‘omweg’
hen heeft gebracht.
24 Over grenzen
Meer tweetalig
onderwijs, meer
internationale thema’s
en gevarieerde uitwisselings
program ma’s:
er zit toekomst in
internationalisering.
En verder
4 Kort / agenda
5 1 Minuutje
14 Verslag: de nieuwe VO2020-tour
22 VO in beeld
30 Jubilerende VO-raad helpt Haïti
32 Oude scholen: slopen of herbestemmen?
34 Beter rekenen op Helinium
39 Inwerk- en begeleidingsprogramma’s
41 Wie werkt waar / Colofon
Intussen is de VO-raad een niet meer weg te denken speler in
onderwijsland en daarbuiten. Als vereniging van scholen in het
voortgezet onderwijs waarbij nagenoeg alle scholen zijn aangesloten,
zijn we niet alleen representatief, maar hebben we ook
de invloed om onze leden zo goed mogelijk te faciliteren onderwijs
van hoge kwaliteit te bieden. Dat is voor een deel te danken
aan de mensen die vanaf het begin de kar getrokken hebben. Ik
denk dan allereerst aan Sjoerd Slagter, de voorzitter van het eerste
uur, en zeven jaar lang boegbeeld. Ik denk aan Dirck van Bennekom
en Hein van Asseldonk (de huidige vicevoorzitter), die een
aantal jaren samen met Sjoerd het Dagelijks Bestuur van de
VO-raad vormden, en aan al die andere bestuurders en schoolleiders
die een actieve rol hebben gespeeld bij het opzetten en
uitbouwen van de vereniging.
En met de herinneringen kijken we ook vooruit. Want ons goede
onderwijs kan nog beter; meer flexibel en gericht op talenten van
leerlingen, met een eigentijds curriculum en moderne leermiddelen,
en met docenten die zich voortdurend professionaliseren
en daar tijd voor hebben. Onderwijs waar een volgend kabinet
ook met harde euro’s in investeert en waarover de sector zich, bij
een hoge mate van autonomie en vrijheid, zelf verantwoordt naar
leerlingen, ouders en politiek Den Haag.
Een onderwijssector, bovendien, met toenemende aandacht voor
internationalisering in een globaliserende wereld. Daarom steken
we de handen uit de mouwen voor kinderen elders en zamelen we
geld in voor vier orkaanbestendige scholen in Haïti, een project
van het Prinses Margriet Fonds. Want ook als het noodweer
toeslaat, hebben kinderen recht op onderwijs. Ik hoop dat u wilt
meewerken om kinderen in Haïti te laten profiteren van ons
feestje. Samen vieren is samen geven!
VO-magazine 4 / Januari 2016
3

KORT
SAVE THE DATE!
VO-congres 2016
Op 31 maart vindt het negende VO-congres plaats,
in het NBC Congrescentrum Nieuwegein. Noteer
deze datum alvast in uw agenda! Vanaf 1 februari
kunt u zich aanmelden via www.vo-congres.nl.
Universiteiten vernieuwen
lerarenopleidingen
De universitaire opleidingen tot leraar in het vo
worden vanaf het studiejaar 2016-2017 vernieuwd.
De plannen houden onder meer in dat er een
tweejarige educatieve masteropleiding komt in
plaats van de huidige éénjarige, waarin meer
ruimte is voor het opdoen van praktijkervaring.
Deze masteropleiding wordt de hoofdroute naar
het academisch geschoold leraarschap.
Code Goed Onderwijsbestuur
Op 1 januari 2016 is een monitoringscommissie
van start gegaan die in opdracht van de VO-raad
toetst op naleving van de nieuwe Code Goed
Onderwijsbestuur. De eerste helft van 2016 zal de
commissie vooral leden van de VO-raad stimuleren
om aan de Code en de lidmaatschapseisen te voldoen
en wordt de monitoringsopdracht voorbereid.
In de tweede helft van 2016 start de commissie met
het monitoren van de naleving van de Code.
Subsidie zomerschool aanvragen
Scholen die in 2016 een zomerschool tegen
zittenblijven willen inrichten, kunnen hier weer
subsidie voor aanvragen bij DUO. Nieuw is dat
scholen ook subsidie kunnen aanvragen voor het
inrichten van een lenteschool in de meivakantie.
Per deelnemende leerling is 650 euro subsidie
beschikbaar.
www.zomerscholenvo.nl
Zittenblijven niet effectief
Zittenblijven heeft geen blijvend resultaat op de
leerresultaten van de meeste leerlingen en is
daarmee geen effectieve interventie. Dat stelt een
interdepartementaal samengestelde werkgroep in
het beleidsonderzoek Effectieve leerroutes in het
funderend onderwijs. Staatssecretaris Dekker heeft
zijn beleidsreactie op 17 december 2015 naar de
Tweede Kamer gestuurd. Ga naar het rapport en de
beleidsreactie via www.vo-raad.nl/themas/maat
werk/onderzoek-zittenblijven-is-ineffectief.
Geef uw mening!
Schoolbesturen, ouders en andere geïnteresseerden
krijgen in de toekomst meer ruimte om een nieuwe
school te stichten, niet langer op basis van
vastgestelde - veelal levensbeschouwelijke -
richtingen. Dat is de strekking van het wetsvoorstel
‘Meer ruimte voor nieuwe scholen’. Het
wetsvoorstel staat nu open voor consultatie op
www.internetconsultatie.nl.
k Kijk voor het laatste
nieuws op www.vo‐raad.nl
AGENDA
2
FEB
Inspiratiedag VO-content: bouwen aan
onderwijs op maat
Wie Teamleiders, schoolleiders, rectoren,
bestuurders en docenten
Waar Woerden
3
FEB
Debat ‘Een ander perspectief op
taakbeleid en werkdruk’
Wie Docenten, schoolleiders en
bestuurders
Waar De Balie, Amsterdam
3
FEB
Masterclass ‘Verandertrajecten in de
school: de rol van bestuurders’
Wie: Bestuurders
Waar: Eindhoven
4
FEB
LOB-congres ‘Aansluiting gezocht’
Wie Decanen en mentoren
Waar Wageningen

1 MINUUTJE
Project Postdoc-VO biedt gepromoveerde bèta- en/of
techniekdocenten de mogelijkheid om wetenschappelijk
onderzoek te doen: docenten uit het mbo of vo kunnen
een toegepast vakdidactisch onderwijsonderzoek uitvoeren
en worden tijdelijk aangesteld als onderzoeker
op hun eigen school. Het project wordt ondersteund
door het Freudenthal Instituut van de Universiteit
Utrecht en gefinancierd door het ministerie van OCW.
Postdoc-VO begon in september 2013 en werd onlangs
verlengd tot 2020.
Bèta- en techniekdocenten zijn vaak al de bollebozen
van de school; waarom krijgen juist zij de kans
postdoc-onderzoek te doen?
Projectcoördinator Gjalt Prins: “Dat komt doordat met name
bètadocenten zijn gaan promoveren sinds de overheid in
2007 is gestart met het DUDOC-programma en de NWO
Promotiebeurs voor Leraren. We verwachten dat er tussen
nu en 2020 veel alfa- en gammadocenten promoveren, die
op termijn ook een postdoc-onderzoek willen starten. De elf
docenten die nu postdoc-onderzoek doen, zijn inderdaad
allemaal bètadocenten, maar de resultaten zijn voor iedereen
interessant. Scheikundedocente Thalita Visser uit Almelo
doet bijvoorbeeld onderzoek naar het belang van taalvaardigheid
en -beheersing in de bètavakken en betrekt daar haar
collega’s van Nederlandse taal, Engels en biologie bij.”
Wat hebben leerlingen aan een docent die wetenschappelijk
onderzoek doet?
“De onderzoekende houding van de docent straalt af op de
leerlingen. Zo’n docent is een rolmodel, zeker in het voorbereidend
wetenschappelijk onderwijs.”
Docenten die postdoc-onderzoek doen, worden voor
een groot deel vrijgeroosterd en blijven tegelijkertijd
verbonden aan de school. Waarom?
“We willen de kloof slechten tussen onderwijsonderzoek en
onderwijspraktijk. Het zijn twee werelden die elkaar slecht
verstaan en die we dichter bij elkaar willen brengen om
gezamenlijk tot onderwijsverbetering te komen die de school
ook echt iets oplevert. Kennis die meteen in de praktijk van
alledag in te zetten is.”
Er zijn binnen Postdoc-VO extra plaatsen vrij voor
achttien tot twintig docenten die als postdoc-onderzoeker
aan de slag willen. Kijk op www.postdoc-vo.nl.
4
FEB
Havocongres 2016 ‘Trots op de havo’
Wie Schoolleiders en docenten
Waar Ede
18
FEB
Conferentie ‘Sociale veiligheid:
op koers!’
Wie Schoolleiders,
leerlingbegeleiders en meer
Waar Amersfoort
15
FEB
De ‘nieuwe vmbo’-conferentie
Wie Schoolleiders en bestuurders
Waar Utrecht
Kijk voor meer informatie op
www.vo-raad.nl/bijeenkomsten

INTERVIEW
THIJS JAN VAN DER LEIJ
(FARELCOLLEGE AMERSFOORT):
‘IK WIL
LEERLINGEN
RECHT DOEN’
6 VO-magazine 4 / Januari 2016

Thijs Jan van der Leij, initiatiefnemer van een bijzonder leernetwerk, is
een bevlogen man die het debat niet schuwt. ‘We vermorsen talent en
blijven met zijn allen maar kiezen voor de smalle benadering. Geven
we onderwijs voor de PISA-ranking, of doen we het voor ons menselijk
kapitaal voor later?’
Tekst: Hanneke van der Linden / Fotografie: Josje Deekens
Thijs Jan van der Leij gelooft in kinderen. Hij vindt dat
het onderwijs naar de leerling als geheel hoort te kijken,
en niet alleen naar de cijfers. Het verklaart waarom de
rector van het Farelcollege een drijvende kracht is achter
het nieuwe leernetwerk Moreel beraad en Bildung. Dit
netwerk, gefaciliteerd door de VO-academie, heeft er
inmiddels drie bijeenkomsten opzitten. Veertien schoolleiders
buigen zich binnen het netwerk over dilemma’s
waarmee ze in aanraking komen. Al filosoferend zoeken
en delen ze antwoorden op morele kwesties en de noden
van deze tijd.
‘Soms moet je de moed hebben om een
lijn in te zetten die nog niet zichtbaar is’
Is dit netwerk opgericht uit teleurstelling over het
terugfluiten van het maatwerkdiploma?
“In 2011 werd er in het onderwijsrapport volledig maatwerk
en gedifferentieerd leren gepromoot. Ik ervaar de
huidige tendens als een tegenstelling. Toch is dit netwerk
niet ontstaan vanuit teleurstelling; het gaat over veel
meer. Scholen zitten in een transitiefase; onze school
ook. Er is veel werk gemaakt van opbrengst gericht
werken en veel scholen zijn bezig met de zogenoemde
excellentieprofielen. Onze school wil kijken naar het
kind en heeft daar beleid op gemaakt, onder andere met
een gedifferentieerde uitstroom. Wij willen dat een kind
eindexamen kan doen op het niveau dat bij hem of haar
past, want dat vloeit voort uit de differentiatie van het
leerproces. Onze leerlingen zijn nog niet volwassen en
zijn niet allemaal tegelijkertijd op hetzelfde niveau.
Ze zijn nog lang niet uitgeleerd, ook niet als ze van de
middel bare school afkomen.
Het onderwijs behoort het kind als totaal te benaderen
en niet alleen te kijken naar de cijfers. Kijk naar het
wordingsproces van het kind! Daar zit voor mij de
diepe drive om dit leernetwerk op te richten. Het vo
is een constructie die we met zijn allen in stand houden.
Er wordt zo veel opgelegd; het kan ontwikkelingsgerichter.
Laat kinderen voelen en weten dat ze binnen
onze onder wijsstructuur kunnen leren wat ze willen.
Daar moeten we ruimte voor creëren.”
Hoe schept het Farelcollege die ruimte?
“Als een leerling het in een vak heel goed doet, krijgt
diegene bij ons een apart certificaat; denk aan de mavoleerling
die Engels afsluit op havoniveau. Ook al is het
lastig vol te houden, wij doen geen afstand van de
gedifferentieerde uitstroom. En ja, we zullen om die
reden waarschijnlijk geen excellentiestatus krijgen. Dat is
dan maar zo. Hogescholen en andere vervolgopleidingen
zijn in toenemende mate geïnteresseerd in wat een kind
in huis heeft en wat zijn intrinsieke motivatie is. Kijk
naar alle matchingprogramma’s van universiteiten. Wat
doen wij dan nog met een standaarddiploma mavo, havo
of vwo? Of kijk naar Zweden. Daar is helemaal geen
niveauverdeling tussen havo en vwo.”
Vanwaar de behoefte aan moreel beraad met
de andere deelnemers van het netwerk?
“Moreel beraad en Bildung horen bij een totaalbenadering
die recht doet aan kinderen. Ik heb groot
vertrouwen in de behoefte van kinderen om te leren.
Dat ze een positieve inbreng mogen hebben in hun
leerproces, hoort daarbij. Dat is minstens zo belangrijk
voor goed onderwijs als de vaak eenzijdige aandacht voor
het rendement. Goed onderwijs gaat ook over menswording
en socialisatie. Hoe je je verhoudt als mens tot
je omgeving en hoe we een menswaardige samenleving
kunnen vormen met elkaar. Morele vorming is genuanceerd:
het gaat over ‘grijze’ in plaats van zwart/witredenaties.
Schoolleiders worstelen met grote vragen,
maar vaak ontbreekt de tijd om daar rustig op te
reflecteren. Binnen het netwerk kan dat, onder andere
door de ondersteuning van de Internationale School
voor Wijsbegeerte, die het denkproces begeleidt.”
Geef eens een voorbeeld van zo’n grote vraag
waar schoolleiders mee worstelen.
“Segregatie, daar worstel ik mee. Vanuit moreel besef en
met het oog op de samenleving vind ik het ontstaan van
VO-magazine 4 / Januari 2016
7

INTERVIEW
‘Het is verschrikkelijk als kinderen de
toegang wordt geweigerd omdat ze
een risico vormen voor het rendement’
witte en zwarte scholen een negatieve ontwikkeling.
Het Farel is een open christelijke school. We kijken vanuit
onze waarden naar onderwijs en het woord ‘open’
betekent dat iedereen welkom is. Onze school is een
gemengde school, waar iedereen zich thuis voelt. De
christelijke waarden die we met elkaar als team betrachten,
zijn merkbaar voor de leerlingen. Twee à drie keer per
jaar voer ik gesprekken met leerlingen panels; daarnaast
voer ik groepsgesprekken met kinderen die moslim zijn.
In die gesprekken gaat het over onze rol als pedagogen,
over de waardering voor elkaar, over hoe het volgens de
panels met de medeleerlingen is en of er dingen zijn die
ik als schoolleider moet weten. Er komt een positief
beeld uit voort. Leerlingen waarderen dat deze gesprekken
niet worden gevoerd vanwege een urgent probleem,
maar vanuit belangstelling. De gesprekken passen eveneens
binnen mijn idee dat we ook ruimte moeten maken
voor anderen dan de leerling met een zorgprofiel en
bijbehorende diagnose.”
Bildung is een oud begrip, dat iets elitairs heeft.
Is het iets voor leerlingen op hogere niveaus?
“Dat ligt genuanceerder. Iedere leerling komt de school
binnen met bagage vanuit zijn achtergrond die zijn leven
en kijk op de dingen kleurt. In dat licht is het misschien
lastiger als een kind van huis uit minder aangereikt
krijgt. Het is jammer dat de term Bildung vaak aan
de elite wordt gekoppeld. We hebben ervoor gekozen
omdat algemene vorming voor iedere leerling in het
vo beschikbaar zou moeten zijn.”
Een van uw docenten Nederlands heeft leerlingen
van 5 havo gevraagd wat ze over het leven hadden
willen leren dat de school niet aangeboden heeft.
Wat kwam daar uit?
“Onze zorgstructuur in het kader van passend onderwijs
is prima op orde, maar er zijn ook levensvragen van
kinderen die niet voor de zorgstructuur in aanmerking
komen. Het document dat deze docent Nederlands heeft
gemaakt, heeft me geraakt omdat het duidelijk maakt
dat kinderen het bij tijd en wijle moeilijk hebben met
dingen die hen overkomen. Er kwam bijvoorbeeld uit
naar voren dat leerlingen hadden willen leren omgaan
met de dood van een naaste. Door problemen en emoties
te onderkennen en te benoemen, is er ruimte voor elkaar
en groeit het wederzijds begrip. De betreffende docent
Nederlands hebben we overigens inmiddels extra uren
gegeven om te besteden aan contacten met leerlingen
over de vraag wat ze willen leren over het leven.”
Mensen die in het onderwijs werken, bereiden
jongeren met veel betrokkenheid en passie voor
op het leven. Maar wat hoort bij het onderwijs
en wat bij de ouders van de leerlingen?
“Het is moeilijk om daar een duidelijke scheidslijn in
te trekken. Ik weet dat er veel kinderen zijn die het erg
fijn op school hebben en er veel en lang zijn, ook buiten
hun lesuren. Dat zegt soms iets over hun thuissituatie.
Onze docenten hebben een goede verstandhouding
met leerlingen en zijn in het algemeen erg betrokken.
Het team is erop ingericht dat docenten elkaar ondersteunen
en in de gaten houden. Ze worden gestimuleerd
te kijken naar de specifieke noden en behoeften van
leerlingen en de manier waarop zij leren en contact
maken. De dialoog die hieruit volgt prikkelt de
intrinsieke motivatie van het kind.
‘Geen excellentiestatus?
Dat is dan maar zo’
Tegelijkertijd doen we als school soms veel meer dan
zou moeten. Soms moeten mentoren grenzen stellen
aan de mate waarin ze zich betrokken weten bij de
leerling. Ouders hebben vaak té hoge verwachtingen.
Het is een lastige afweging en daar kom ik niet uit.
Ook omdat de betrokkenheid van sommige individuele
docenten ver gaat.
Ik ben trots op mijn leraren en zij zijn trots op elkaar.
Het is gewoon goed met elkaar. We hebben 1200
leerlingen in een klein schoolgebouw en er gebeurt
feitelijk nooit iets naars. Leerlingen voelen zich senang
op school en dat heeft alles te maken met de docent die
als rolmodel voor de klas goed pedagogisch werk levert.
En uiteindelijk zit het ook in de schoolleiding. De
gehechtheid aan de relatie met elkaar en kennis van je
eigen rol en eigen plek daarin. Dat heeft effect.”
Voor persoonlijkheidsontwikkeling is durven vragen
en bevragen belangrijk, terwijl het vo heel lang
eenrichtingsverkeer is geweest. Kan dat veranderen?
“Wij stimuleren een kritische houding door in onze
verlengde lesuren van 70 minuten het laatste deel te
reserveren voor reflectie op de les. Reflectie van de
leerlingen zelf, of van de docent naar de leerlingen toe.
8 VO-magazine 4 / Januari 2016

Het is stimulerend voor kinderen als ze
een mening mogen hebben en ervaren
dat de ander die ook heeft. Niet alleen
verbetert het de verstandhouding, het
creëert ook meer betrokkenheid bij het
leerproces. Maar het opgelegde rendements
denken maakt het problematisch.
Natuurlijk moet het rendement helder
zijn, maar daar naast moet je dit soort
dingen kunnen doen, vanuit de gedachte
dat het leren beter gaat als je ontdekt wie je
bent.”
Staat het rendementsdenken haaks op
de toegankelijkheid van het onderwijs?
“Ja. Het is verschrikkelijk als je hoort
dat kinderen de toegang tot onderwijsinstellingen
wordt geweigerd omdat ze
een risico vormen voor het rendement.
Vorig jaar hadden we twee langdurig zieke
leerlingen die we door hebben laten gaan
naar het eindexamenjaar, met het risico
dat zij het niet zouden halen. Ik ben daar
trots op, ook als het niet goed is voor onze
rating als school. We geloven in kinderen.
We hebben kinderen te ondersteunen
vanuit de leer- en leefgemeenschap die
school is. Het is toch erg dat er kinderen
buiten de boot vallen, omdat een school
het risico met hen niet aan wil vanwege
het rendement? Op deze manier wordt er
veel talent vermorst en blijven we met zijn
allen maar kiezen voor de smalle benadering.
Geven we onderwijs voor de PISA-ranking,
of doen we het voor ons menselijk kapitaal
voor later? Het zijn allemaal vragen waar
je als schoolleider soms eenzaam in staat.
Soms moet je het lef en de moed hebben
om een lijn in te zetten die nog niet zichtbaar
is. Dan word je niet altijd begrepen
en gevolgd. Ik voel me niet eenzaam,
maar het beroep is soms wel eenzaam.
Het contact met andere schoolleiders uit
het netwerk is dan ook een groot goed.
We worstelen regelmatig met dezelfde
thema’s.”
CV THIJS JAN VAN DER LEIJ
Geboren
1963 in Nijkerk
Opleiding
2002 – 2013 Universiteit Leiden, promotieonderzoek,
fine arts and landscape
2001 – 2002 Hogeschool Van Hall Larenstein,
vastgoed en beheer
1996 – 2001 Universiteit Leiden, kunstgeschiedenis
1984 – 1989 Hogeschool voor de Kunsten Utrecht,
tekenen en kunstgeschiedenis
1981 – 1984 Pedagogische Academie
Werk
2012 – heden Rector Farelcollege
2012 – heden Bestuurslid A Rocha
2012 – heden Directeur Van Der Leij Advies, Beheer
en Management
1991 – 2012 Beheerder/rentmeester Stichting Prot GV
bij de Krijgsmacht
1991 – 1999 Docent kunst en kunstgeschiedenis
Christelijk College Groevenbeek
Thijs Jan is getrouwd en heeft twee dochters van
15 en 17 jaar.
VO-magazine 4 / Januari 2016
9

Scholen ontwikkelen plusdocument
‘IEDEREEN DOET WEL
IETS BIJZONDERS’
In de renaissance was daar opeens de homo universalis, de breed ontwikkelde
mens. En ook al definiëren we dat begrip tegenwoordig anders dan de tijdgenoten
van Leonardo da Vinci, het is het onderwijs dat die brede ontwikkeling mogelijk
maakt. Om ook bij het diploma de héle leerling zichtbaar te maken, werken steeds
meer scholen met een plusdocument.
Tekst: Martijn Laman / Fotografie: leerlingen ECL Haarlem (p. 11 Fela Walvisch, 5-havo, p. 13 Iris Pethke, 4-havo)
De laatste donderdag voor de kerstvakantie. Buiten de
muren van het Eerste Christelijk Lyceum (ECL), een
Haarlemse school voor havo, atheneum en gymnasium,
begint het te schemeren, terwijl ook binnen, in het eigen
Lyceumtheater, de lichten worden gedimd. Het Brugklastheater
voert er de voorstelling Julia’s Reis op. Voor even
zijn de leerlingen ontdekkingsreiziger, wetenschapper, of
koning, maar ook danser, grimeur, kassamedewerker of
technicus (wie anders dimde de lichten?). De hoofdrol in
Julia’s Reis wordt – de symboliek is bewust – vertolkt
door een scala aan leerlingen.
Het ECL is een cultuurprofielschool en culturele activiteiten
maken er standaard deel uit van de voor bereiding
van leerlingen op hun ‘rollen’ in hun verdere leven.
Onder andere die activiteiten maakt het ECL zichtbaar
met een ‘testimonium’, zoals het plusdocument op deze
school wordt genoemd.
Onzichtbare elementen
“Zo’n drie jaar geleden besloten we tot invoering van
het testimonium”, vertelt Nelleke Bouma, kwaliteitszorgmedewerker
van het ECL. “Als eerste stelden we ons
de vraag wat in de schoolloopbaan van onze leerlingen
bijzonder genoeg is om erin mee te nemen. Onze
theaterproducties sprongen er meteen uit. Het is laagdrempelig
theater, van hoog niveau, waarvoor we twee
regisseurs in dienst hebben. Zo’n productie als Julia’s
Reis maak je met zijn allen; iedere brugklasleerling heeft
er een plek in. Leerlingen ervaren dan dat je niet alleen
in de hoofdrol een belangrijke bijdrage levert.”
‘Ook als school zie je terug hoeveel
méér je leerlingen meegeeft’
Het testimonium bevat zeker niet álles wat leerlingen
ondernemen, maar sommige dingen mogen best
explicieter gemaakt worden: “Je maatschappelijke stage,
dat je in de schoolkrantredactie of leerlingenraad hebt
gezeten, of hebt meegewerkt aan een lustrum. We
organiseren ook bijzondere masterclasses en projecten.
In het project Eiland ontwerpen brugklasleerlingen
bijvoorbeeld gezamenlijk een eiland, ieder vanuit een
eigen rol: voorzitter, woordvoerder, et cetera. Andere
leerlingen volgen jarenlang een vak, maar moeten het
laten vallen als ze kort voor het examen overstappen
naar een andere onderwijssoort. De opgedane kennis
kan waardevol zijn in het vervolgonderwijs, maar je
ziet het niet terug op je cijferlijst.”
Dergelijke ‘onzichtbare’ elementen vormen de hoofdmoot
van het testimonium, al zijn bredere competenties
ook daar soms lastig expliciet te maken. Het belangrijkste
is dat leerlingen gaan beseffen dat onderwijs
10 VO-magazine 4 / Januari 2016

De foto’s bij dit artikel zijn gemaakt door ECL-leerlingen die hebben
deelgenomen aan de cursus theaterfotografie van Remmelt van Veelen:
“De leerlingen konden aan het begin van het cursusjaar nauwelijks
fotograferen. In drie maanden tijd is hun de techniek uitgelegd,
zoals de betekenis van diafragma- en sluitergebruik. Ze hebben
veel geoefend, een fototentoonstelling bezocht, en geleerd om foto’s
digitaal te bewerken. De leerlingen hebben heel enthousiast alle
theaterproducties in het cursusjaar gefotografeerd.”
volgen meer is dan schoolse vaardigheden opdoen, zegt
Bouma. “Daarom proberen we een zo divers mogelijk
beeld te geven van hun activiteiten. Iedereen doet wel
iets bijzonders.”
Organisatorisch
In de opbouw van het testimonium ligt het initiatief
bij de leerlingen, vertelt Bouma: “We helpen ze natuurlijk
wel. Mentoren besteden er aandacht aan en via
itslearning versturen we jaarlijks een enquête waarmee
leerlingen kunnen aangeven wat ze hebben gedaan.
Inmiddels is de respons onder leerlingen heel hoog.
Volgens Bouma helpt het dat leerlingen nu goed weten
waar het testimonium om draait en wat het doel is.
“Dat leggen we al uit, maar we blijven nadenken over
de communicatie. Het lijkt me nog een goed idee om
een vraag over het testimonium mee te nemen in de
enquêtes die we aan onze oud-leerlingen sturen. Zo
ontdekken we sneller of we nog mogelijkheden missen,
en ook of het testimonium bijvoorbeeld vrijstellingen
oplevert.”
Het uiteindelijke testimonium, door het ECL zelf
ontworpen, wordt ondertekend door rector en examensecretaris
en tegelijk met het diploma uitgereikt. “Dan
zie je als school zelf ook terug hoeveel méér je leerlingen
meegeeft. En voor leerlingen is het én gewoon leuk om
een testimonium te ontvangen én het doet ze beseffen
wat ze buiten het reguliere onderwijs allemaal hebben
gedaan.”
‘Buiten school zijn leerlingen
soms waanzinnig waardevol bezig,
maar dat maken we nog te weinig
zichtbaar’
Denken vanuit de plus
Op het Vechtdal College, locatie Dedemsvaart, is
directeur Jan Riphagen net een klas binnengelopen om
een docent te spreken: “Van zo’n moment maak ik
bewust gebruik om even met leerlingen te spreken.
In dit geval over hun ‘plussen’: ‘jullie werken voor een
VO-magazine 4 / Januari 2016
11

PEER2PEER-TRAJECT
PLUSDOCUMENT
Om zichtbaar te maken op welke wijze en met welk
resultaat leerlingen hebben gewerkt aan de brede,
ook niet-cognitieve voorbereiding op hun toekomst,
biedt ongeveer een derde van de vo-scholen
inmiddels een plusdocument aan. Een plusdocument
geeft leerlingen een completer beeld van zichzelf
en scholen laten ermee zien hoe zij de individuele
talenten van leerlingen stimuleren en ontwikkelen.
Op www.vo2020.nl vindt u het antwoord op
veelgestelde vragen (FAQ) over het plusdocument.
Afgelopen november vond de startbijeenkomst plaats
van het eerste peer2peer-traject Plusdocument van
de VO-raad. Ambassadeursscholen die al een
plusdocument hebben, zoals het Eerste Christelijk
Lyceum uit Haarlem, delen daarin hun aanpak met
scholen die het nog (gaan) ontwikkelen. In het
voorjaar starten twee nieuwe trajecten.
Meedoen? Stuur een mail aan Judith Boschma:
judithboschma@vo-raad.nl
Brugklasleerling Asfand Khan heeft het naar
zijn zin op het Haarlemse ECL: “Het cultuurgerichte
vind ik het leukst. We doen echt meer
dan lessen volgen. Naast de cijfers kijkt de
school naar wat je allemaal hebt gedaan.
Met het testimonium kun je dat laten zien op
de universiteit of bij een sollicitatie.” In de
voorstelling Julia’s Reis van het Brugklastheater
speelde Asfand de rol van schilder Degas:
“Eerst had ik wat plankenkoorts, maar ik
dacht: nee, ik moet doorzetten. En nu ben ik
heel enthousiast.” Ook in de toekomst denkt
hij te profiteren van zijn toneelervaring: “Ik wil
heel, heel graag dokter worden. Dan moet je
ook je sociale kant tonen, wat ik nu alvast kon
oefenen.” Op zijn schoolprestaties merkt hij
minder invloed: “Ik heb al heel veel spreekbeurten
gedaan, maar het podium is toch
wat anders.”
mooi diploma – maar ben je er dan ook? Ben je die
optelsom van cijfers?’ Natuurlijk is dat voor kinderen
een lastige vraag, maar ze voelen dat er meer is. Buiten
school zijn zij soms ook waanzinnig waardevol bezig,
maar dat maken we nog te weinig zichtbaar. Terwijl
leerlingen alleen al een compliment van een docent of
directeur over iets wat zij zelf heel belangrijk vinden,
soms jarenlang met zich meenemen.”
Riphagen en zijn teamleiders, Jan Buijse en Jaap Willem
van der Linden, willen samen met al hun collega’s de
brede ontwikkeling van leerlingen door tal van activiteiten
veel meer inzichtelijk gaan maken. Dat vergt een omslag
naar wat zij noemen het ‘plus-denken’: “Wij zijn een
traditionele school. Ons onderwijs is dik voor elkaar.
Dat willen we hoe dan ook behouden. Maar plus-denken
houdt in dat we de talenten van onze leerlingen in en
buíten school een plek geven en dat onze leerlingen hun
plussen zelf kunnen gaan herkennen en waarderen.”
Buiten de hekken
Het fundament voor de koerswijziging die locatie
Dedemsvaart nastreeft, is het visiedocument ‘School
buiten de Hekken’. Riphagen: “Leren is meer dan kennis
uit boeken verzamelen en vindt in onze visie óók plaats
in het alledaagse leven. Dat willen we uiteindelijk meenemen
de school in. Daarvoor hebben we vooral tijd
nodig. Enthousiasme en bereidwilligheid zijn er al.”
School buiten de Hekken moet volgens Riphagen iets
van de hele school zijn. Niet voor niets bezocht
Riphagen de peer2peer-bijeenkomst van het project
Plusdocument (zie kader) met nog drie collega’s:
“De bijeenkomst gaf ons het gevoel dat we de goede weg
al zijn ingeslagen. Het plusdocument willen we vooral
invoeren omdat het activiteiten die we buiten de hekken
met leerlingen ondernemen op een valide manier zichtbaar
kan maken. Elke zondag is hier bijvoorbeeld een
kerkdienst, waar een kleutercrèche bij zit. Onze leerlingen
houden daar toezicht. Dat doet niet meteen wat
voor Engels of wiskunde, maar het past bij onze visie dat
we als mens dienstbaar willen zijn aan de samenleving en
het draagt bij aan het loopbaanleren van die leerlingen.”
Verbinding vinden
Riphagen voelt zich bij dit onderwerp persoonlijk
betrokken: “Het hoort bij mijn rol om gestalte te geven
aan de onderwijsvisie, maar ook mijn hart ligt er.
12 VO-magazine 4 / Januari 2016

‘We doen echt meer dan lessen
volgen. Met het testimonium kun
je dat laten zien op de universiteit
of bij een sollicitatie’
Tegelijk is het mijn verantwoordelijkheid, samen met
mijn teamleiders, dat het landt bij alle docenten.” Dat is
in Dedemsvaart dé uitdaging: “Hoe bereidwillig iedereen
ook is, het plus-denken houdt ingrijpende veranderingen
in. We kunnen mooi op papier zetten dat wij van vanuit
ons klassieke mentoraat willen toewerken naar een vorm
met docenten als loopbaancoaches, maar het uitvoeren is
nog wat anders.”
Ongeveer een derde van de vo-scholen
biedt inmiddels een plusdocument aan
In januari 2016 staat dan ook een studiedag in het
teken van School buiten de Hekken: “We willen vooral
aandacht besteden aan het vinden van de plussen in de
leerloopbaan van onze leerlingen en van de samenhang
in alle dingen die we al doen. Binnenschools leren en
buitenschoolse activiteiten staan niet los van elkaar, of
van onze identiteit als christelijke school. Komende tijd
draait het erom, met elkaar verbinding te vinden in alles
wat we doen. We hebben al een meer praktisch
activiteiten aanbod ontwikkeld, dat we steeds meer
koppelen aan de school en dat een appel doet op heel
verschillende talenten. Onder begeleiding kunnen
leerlingen bijvoorbeeld meubels maken voor onze
personeelskamer, of met biologiedocenten de schooltuin
helpen onderhouden. Net nog sprak ik een leerling die
ontzettend goed kan programmeren. Hoe leuk en
waarde vol zou het zijn om die te betrekken bij de
digitale kant van het plusdocument? Dat zijn echte
plussen.”
Ideaal
Om de visie in ‘School buiten de Hekken’ echt tot leven
te brengen, wil Riphagen komend jaar samen met collega’s
een aantal ideeën uitwerken, waaronder het idee voor
een soort vacaturewand met lob-activi teiten, waaruit
leerlingen kunnen kiezen. “In de praktijk mag dat best
anders uitpakken. Zolang de kern maar blijft dat leerlingen
op onze school ook zelf mogen ontdekken en
uitbouwen waarin ze goed zijn. Met als resultaat dat zij,
op het moment dat ze hun diploma en plusdocument
ontvangen, ook beschikken over een stukje vrijmoedigheid,
zelfvertrouwen, en weerbaarheid. Het is nog een
ideaal, maar het is wel óns ideaal.”
VO-magazine 4 / Januari 2016
13

VO-2020 TOUR
Derde VO2020-tour draait om gesprek mét elkaar
OP ZOEK NAAR DE
GEMENE DELER
De opbrengsten van de eerste VO2020-tour liggen aan
de basis van de vijf ambities die centraal staan in het in
2014 afgesloten sectorakkoord. De VO2020-tour van
2015 stond in het teken van een van die ambities,
gepersonaliseerd en eigentijds onderwijs. “En dit jaar
zoeken we vooral antwoorden op de vraag hoe je de
professionele school als lerende organisatie nu precies
van de grond krijgt”, zo vat Paul Rosenmöller het doel
samen van deze derde VO2020-tour.
Bewust of niet, de plek van deze eerste bijeenkomst,
op 11 januari 2016 in Hoofddorp, is treffend gekozen.
Voorbij de locatie Zuidrand van het Haarlemmermeer
Lyceum verdwijnt namelijk de stedelijke infrastructuur
en wordt het landschap weids en lastiger te navigeren.
Dat geldt ook voor het overkoepelend onderwerp van de
gesprekken in de VO2020-tour: de toekomst van het
voortgezet onderwijs. De tour zelf omvat meer dan
twintig bijeenkomsten in acht regio’s (zie kader). Er is
gespreksstof te over. Hoe kunnen scholen een ambitieus
leerklimaat realiseren? Op welke ervaringen kunnen we
voortbouwen, waar lopen we tegenaan? Het gesprek over
dergelijke vragen vindt tijdens de tour nadrukkelijk
plaats met bestuurders, schoolleiders, én docenten.
Cabaretier en gymleraar Peter Heerschop, die de
afsluiting verzorgt, mist nog wel de klagende docent:
“Wat jammer dat die hier niet was.”
Transparant
Het besef dat je alleen in gesprek met elkaar werkelijk
komt tot verbetering en vernieuwing van het onderwijs,
is misschien wel de belangrijkste drijvende kracht tijdens
deze derde VO2020-tour. Er komt tijdens de eerste
bijeenkomst nog een ander besef bovendrijven: dat we
feitelijk allemaal eenzelfde doel nastreven. “Wij zijn een
jonge school en werken met het daltonconcept”, vertelt
gastheer en Zuidrand-rector a.i. Henk Tameling in de
uitnodigende aula van zijn school. “Maar uiteindelijk
zijn we net als alle andere scholen in Nederland bezig
om het beste uit leerlingen te halen.”
‘Waarom lopen dingen zo stroef,
terwijl we allemaal de leerling
centraal stellen?’
“Het is uiteindelijk ieders einddoel ervoor te zorgen dat
kinderen na hun tijd in het voortgezet onderwijs klaar
zijn om zelfstandig de samenleving in te gaan”, verwoordt
een ander. Maar de aanwezigen weten ook dat ze daarvoor
vanuit verschillende rollen, verschillende bijdragen
willen en moeten leveren. En dat iedereen daarbij een
eigen persoonlijkheid meeneemt en geconfronteerd
wordt met omstandigheden waarvan collega’s weer
niet altijd een goed beeld hebben.
14 VO-magazine 4 / Januari 2016

De VO2020-tour 2016 staat in het teken van ambitie vijf in het sectorakkoord:
‘de professionele school als lerende organisatie.’ Dat vereist een cultuur waarin
verantwoordelijkheid en verantwoording gelijk opgaan met vertrouwen en
vrijheid. Uit gesprekken tussen bestuurders, schoolleiders en docenten tijdens
de eerste bijeenkomst blijkt dat het aan bereidheid niet ontbreekt.
Tekst: Martijn Laman / Fotografie: Dirk Kreijkamp
Misschien is het de transparante sfeer in locatie
Zuidrand die maakt dat dergelijke ervaringen worden
besproken zonder dat dit leidt tot hakken in het zand.
“Waarom lopen dingen zo stroef, terwijl we allemaal de
leerling centraal stellen?”, zegt iemand. Later zegt een
ander: “Er is zoveel metacommunicatie nodig tussen de
verschillende geledingen, terwijl ons gezamenlijke doel
toch zo duidelijk is.” Daar klinkt ditmaal geen vertwijfeling
in door, maar de wil om dat doel gezamenlijk, in
gesprek mét elkaar, te bereiken.
Eigenaarschap
De gesprekken gaan tijdens deze eerste bijeenkomst niet
over noviteiten. Je zou je op een conferentie van natuurkundigen
wanen, zo vaak komen de begrippen ‘tijd’ en
‘ruimte’ voorbij. Het gaat over de rol van de lerarenopleidingen
(“Docenten lijken onvoldoende voorbereid
op de veranderingen in de scholen”), het behoud van
leraren (“Het is belangrijk dat je een cultuur schept
waarin je van elkaar kunt leren, waarin jonge docenten
in hun vak kunnen groeien”), en de druk van buiten
(“Laat ik mijn docenten iets anders doen dan lesgeven,
dan wordt dat maatschappelijk gezien niet geaccepteerd”).
Natuurlijk gaat het over eigenaarschap, als voorwaarde
voor de professionele school: “Ik voel me eigenaar van
mijn onderwijs. Meer ruimte in het curriculum zou meer
ruimte betekenen om mijn mooie vak nog beter vorm te
geven voor mijn leerlingen.” Een ander legt de link
tussen eigenaarschap en de VO2020-tour: “Ik vind het
mooi om te zien dat docenten op landelijk niveau steeds
meer betrokken worden.”
Van terughoudendheid is in Hoofddorp weinig te
merken. In een open gesprek, lijkt het gevoelen, kun je
werkelijk je mening geven: “Ik heb hier heel wat studiedagen
gehad,” zegt een docent bijvoorbeeld, “maar die
tijd had ik effectiever kunnen besteden aan professionalisering
die is toegesneden op wat ik persoonlijk nodig
heb.” Zijn schoolleider reageert: “Vanuit het perspectief
van de school vind ik het toch belangrijk dat álle
docenten voor bepaalde zaken aandacht hebben.”
Openbaart zich hier een dilemma? Er komen meer
ogenschijnlijk lastige keuzes bovendrijven in Hoofddorp.
Draait het toekomstige onderwijs om het enthousiasme
van de docent om leerlingen mee te krijgen, of om de
docent die als coach plaatsneemt achter een device om in
real time de ontwikkeling van individuele leerlingen te
volgen? Zorgen we er met adaptieve technologie voor dat
onze leerlingen betere cijfers halen, of maken we van
onze leerlingen ‘betere mensen’ door de focus te
verleggen naar sociale competenties? Gaan we naar de
gamification van ons onderwijs omdat wetenschappelijk
aangetoond is dat…, of trekken we toch de pen weer
tevoorschijn, omdat wetenschappelijk aangetoond is
dat…? Gaandeweg de middag groeit daar een vervolgvraag
uit: zijn dit wel dilemma’s? Is er in de professionele
school als lerende organisatie geen sprake van een en-en-
VO-magazine 4 / Januari 2016
15

MEEPRATEN?
De VO2020-tour doet ook uw regio aan (vertel het uw docenten)
Regio Datum Locatie
Oost 19 januari Etty Hillesum Lyceum, Het Vlier, Deventer
Noord 21 januari RSG Wolfsbos, locatie Groene Driehoek, Hoogeveen
Zuid 27 januari Stedelijk College, locatie Oude Bossche baan, Eindhoven
Zuidwest 2 februari ZuidWestHoek College, Ossendrecht
Midden 9 februari Rembrandt College, Veenendaal
West 16 februari Picasso Lyceum, Zoetermeer
Amsterdam 10 maart Berlage Lyceum, Amsterdam
V02020-scan staat in februari weer voor u klaar
De VO2020-scan maakt jaarlijks inzichtelijk welke vorderingen er zijn geboekt
bij de realisatie van de ambities uit het sectorakkoord. De scan wordt in februari
gepubliceerd op mijn.vensters.nl kan zowel op bestuurs- als op schoolniveau
worden ingevuld.
Profiteren van de inzichten van 2015? Download de brochure Sectorakkoord
VO: scholen in beweging op www.vo-raad.nl/sectorontwikkeling.
situatie, draait het daar niet juist om het vinden van de
gemene deler?
Samenspel
De vraag is ook waar de VO-raad zich eigenlijk hard
voor moet blijven maken. Meer ruimte, meer vrijheid,
minder werkdruk, vanzelfsprekend. “Maar de samenleving
mag ook meer zien dat we heel veel doen, waarop
we heel trots mogen zijn.”
In Hoofddorp klinkt nog iets anders door in de
antwoorden van bestuurders, schoolleiders, docenten.
Noem het een wij-gevoel. Of: het besef dat het sectorakkoord
alleen zal worden waargemaakt als daar een open
dialoog aan voorafgaat. Zoals een aanwezige zegt: “Het
zou mooi zijn als we onszelf in gesprek met elkaar terug
zouden vinden daar waar we dezelfde ambities hebben.”
Op schoolniveau is wat dat betreft het ‘gat tussen
schoolleider en docent nog te groot’. Kenmerk van de
professionele school moet zijn ‘dat de schoolleider zijn
rol dichtbij de docent uitvoert’. Andere kenmerken?
‘Een veilig pedagogisch klimaat’, ‘een aanspreekcultuur
zonder het gevoel dat je wordt gecontroleerd’, ‘een
fysieke ruimte die kruisbestuiving faciliteert’. Een docent
hoopt ‘dat we steeds meer uitgaan van de individuele
kwaliteiten van docenten.’ Maar ook het samenspel van
verantwoordelijkheid en verantwoording hoort bij een
professionele cultuur. “Je moet professionals kunnen
vragen hoe zij zich ontwikkelen, zoals de Inspectie mij
als schoolbestuurder ter verantwoording roept als de
kwaliteit door het ijs zakt.”
‘Laat ik mijn docenten iets anders
doen dan lesgeven, dan wordt
dat maatschappelijk gezien niet
geaccepteerd’
Wat te vermijden? Afvinklijstjes en micromanagement,
met name. “Maar van met elkaar praten worden we ook
niet per definitie beter.” Waarvan dan wel? “Laat
mensen zelf aangeven wat ze nodig hebben om zich te
ontwikkelen. Op zo’n gesprek heeft iedereen recht.”
Kick
Ondanks alle toekomstbespiegelingen zal volgens de aanwezige
onderwijsprofessionals veel hetzelfde blijven. Ook
voor de coachende docent zal het blijven draaien om het
meenemen van leerlingen in zijn vak. (Peter Heerschop
noemt dat ‘de kick van het kunnen overbrengen’). We
gaan ook zeker niet toe naar een toekomst waarin de
school zichzelf overbodig maakt, ‘waarin leerlingen
lekker thuis vanachter het device van de toekomst
kunnen opgroeien en opbloeien’. Want school en
docenten hebben een onmisbare, sociale functie als
inspirator van het leren van kinderen. Daar blijft altijd
behoefte aan. Daarbij: “Wat zouden ouders moeten als
hun kinderen opeens de hele week thuis zitten?”
16 VO-magazine 4 / Januari 2016

STAPELAARS
LESSEN VAN BEKENDE EN MINDER
BEKENDE LAATBLOEIERS
STA
PEL
EN!
De schoolcarrière van de meeste leerlingen is als een geoliede
machine. Ze zijn goed te testen en komen in passende schooltypen
terecht. Maar niet elke leerling is gemiddeld. Sommige kinderen
hebben meer tijd nodig om hun talenten te laten ontwikkelen en
maken de nodige tussenstappen.
Tekst: Marguerite Irrgang / Fotografie: Josje Deekens
k
VO-magazine 4 / Januari 2016
17

‘DE LERAAR NEDERLANDS
KEEK DWARS DOOR
MIJ HEEN EN ZAG
DAT IK MEER KON’
Rob de Wijk, hoogleraar internationale
betrekkingen:
“Ik doorzie complexe problemen en wil dingen altijd
in een context plaatsen. Daar ligt mijn talent. Aan die
manier van denken had ik op de mavo helemaal niets.
Ik ben zelfs op de mavo blijven zitten en gezakt voor
mijn eindexamen. Uiteindelijk ben ik van de mavo
naar de havo gegaan en via het vwo naar de universiteit.
Op de mavo en havo snapte ik niet veel van de leerstof.
Ik werkte hard, maar ik ben niet goed in het onthouden
van feiten. Ik ben ook niet goed te testen. Eigenlijk
moest ik naar de lts, maar dat wilde ik niet. Bij mij zat
het probleem dus in de eerste selectie. Alles is afgestemd
op het gemiddelde. Ik neem kennis op een andere
manier tot me en leer op een andere manier. De eerste
selectie op de basisschool is vervelend voor mij geweest;
toch denk ik dat ik er altijd wel was gekomen.
Leren incasseren
Mijn ouders hebben mij altijd enorm gestimuleerd.
Dat is echt een hele belangrijke positieve prikkel
geweest. En als ik niet op deze manier had kunnen
studeren, was ik op zoek gegaan naar een andere
manier. Niet alleen mijn ouders waren inspiratoren:
op de mavo was ook een leraar Nederlands die in mij
geloofde. Een goede docent ziet gelijk wat voor vlees
hij in de kuip heeft. Deze docent keek dwars door mij
heen en zag dat ik meer kon. Wat mij ook heel erg
heeft geholpen, zijn de zeilwedstrijden die ik voer.
Mijn ouders vonden het belangrijk dat ik sportte en
daar hebben ze helemaal gelijk in gehad. Door het
sporten heb ik leren incasseren. Je verliest vaak bij
sport en dat heeft mij geholpen om door te zetten.
Omweg
Ik had op school vaak het gevoel dat ik in het verkeerde
toneelstuk zat. Veel mensen denken vanuit structuur en
positie, maar ik ben daar totaal niet gevoelig voor en ik
voel ook geen groepsdruk. Sommige mensen kiezen
altijd voor de makkelijkste manier. Ik niet. Ik knok
graag en ga altijd door. Als ik iets niet linksom kan
bereiken, dan ga ik rechtsom. Als het systeem mij
frustreerde, dan nam ik een omweg. Ik heb wel een
enorme gedrevenheid en werk graag met mensen die
net zo gedreven zijn.”
18 VO-magazine 4 / Januari 2016

‘MIJN TEKENLERAAR OP HET
MBO VERTELDE ME DAT IK
MEER KAN DAN IK DENK’
Rabia Bouzian, docent marketing aan de
hogeschool Rotterdam:
“Ik ben een laatbloeier en heb veel geïnvesteerd in mijn
studie. Ik wilde graag rond mijn dertigste docent zijn
en dat is gelukt. Mijn studieloopbaan was niet vanzelfsprekend.
Ik heb eerst vbo zorg gedaan. Al snel wist ik
dat dit niet mijn ding was en koos ik voor de opleiding
mbo modevakhandel. Ook wilde ik doorstuderen. Al
mijn broers en zussen gingen naar het hbo; dit wilde ik
ook. Ik voelde me een beetje het zwarte schaap. Mijn
ouders hebben altijd een grote rol gespeeld en onze
studies gestimuleerd. Zelf kunnen ze niet lezen en
schrijven. Voor hun kinderen wilden ze een betere start.
Peercoach
Ik ben altijd een bezige bij geweest. Een bijbaantje was
niet genoeg. Toen ik op het hbo studeerde, werd ik peercoach
op mijn oude middelbare school. Later ben ik door
de hogeschool Rotterdam gevraagd om dit werk voort te
zetten in een betaalde functie. Er ontstond een samenwerking
tussen hogescholen en roc’s. Tijdens mijn studie
werkte ik dus al voor de hogeschool. In die tijd werd ik
ook student van het jaar. Dat was een leuke bijkomstigheid.
Steunpunt
Het heeft even geduurd voor ik mijn hbo-diploma
behaalde. Naast mijn studie werkte ik voor de Hogeschool
Rotterdam. Zo ben ik ook betrokken geweest bij
het opzetten van het steunpunt diversiteit. Na het behalen
van mijn diploma koos ik er voor om ergens anders te
gaan werken. Op mijn oude mbo-opleiding ging ik aan
de slag als docent. Dat deed ik vier dagen en ik bleef
voor een dag in de week betrokken bij het steun punt
diversiteit van de hogeschool. Uiteindelijk werd mijn
jaarcontract door bezuinigingen bij het mbo niet verlengd.
Gelukkig kon ik toen fulltime terecht bij de hogeschool.
Sinds anderhalf jaar ben ik docent marketing. Ik denk
nog weleens terug aan mijn tekenleraar op het mbo. Ik
zat op een zwarte school en ze waren daar vooral bezig
met de probleemgevallen en niet met de parels. Hij
vertelde me dat ik mijn hart moest gaan volgen en dat
ik meer kan dan ik denk.
Toekomst
Het doorlopen van alle typen onderwijs heeft mij voordeel
opgeleverd. Het niveauverschil tussen mbo en hbo
is groot en als een student daarmee worstelt, dan begrijp
ik dat. Op dit moment heb ik een drukke baan, maar ik
ben alweer aan het nadenken over de toekomst. Docenten
aan het hbo moeten tegenwoordig hun master halen en
dat zal ik in de toekomst dus moeten gaan doen. Daarnaast
zou ik weer meer willen doen voor de maat schappij.
Ik wil graag dingen teruggeven.”
VO-magazine 4 / Januari 2016
19

‘WE SPREKEN WEL VAN
EEN LEVEN LANG LEREN,
MAAR BIEDEN DAT ALS
SAMENLEVING NIET AAN'
Ab Klink, oud-minister van volksgezondheid,
CDA’er en lid van de raad van bestuur van
Coöperatie VGZ:
“Een carrière in de politiek was iets wat in mijn jeugd
helemaal niet bij mij op kwam. Ik wilde leraar Duits
worden. Dat puzzelen met naamvallen vond ik wel
interessant. Ik zag mezelf wel naar de lerarenopleiding
gaan. Maar op de mavo was ik geen goede leerling. Een
zeven was het gemiddelde. In het onthouden van feiten
ben ik slecht en ik bleef zelfs een keer zitten. Ik denk
liever na over onderwerpen als filosofie en sociologie.
De havo bracht mij al wat meer studievreugde. Ik vind
nadenken leuker dan leren en kreeg daar les in literatuur
en geschiedenis. Ik merkte wel dat sommige lessen
voor mij moeilijker waren. Op de mavo had ik het vak
wiskunde laten vallen. Dat was achteraf gezien jammer.
Niet verwacht
Van huis uit ben ik niet gestimuleerd om door te
studeren. Mijn ouders hebben alleen lagere school
en ze vonden de mavo al een hele goede opleiding; ze
waren toen al trots. Ze hebben mij altijd ondersteund
bij alle stappen die ik nam. Dat ik naar het vwo kon
gaan, kwam voor mij als een verrassing. De decaan van
de havo wees mij op het feit dat ik in één keer door kon
gaan naar de zesde klas van het vwo. Dat had ik totaal
niet verwacht. Ik had ook geen idee wat ik hiermee
kon doen. Pas in de loop van het laatste jaar werd mij
duidelijk dat ik naar de universiteit zou kunnen gaan.
Daar was ik een echte slow starter. Ik ging sociologie
studeren en dat bracht nogal een cultuurshock met
zich mee. Ik kwam van een van de eilanden van Zuid-
Holland en was beschermd opgevoed. Begin jaren tachtig
hing er een vrije sfeer op de universiteit en dat was wel
even wennen. Toch had ik het al vrij snel naar mijn zin.
Leven lang leren
Als CDA-politicus heb ik ook een mening over het
huidige onderwijs in Nederland. Ik vind dat hier de
nadruk veel te veel ligt op de initiële opleidingen. Ik
ben een groot voorstander van het Deense onderwijssysteem.
Daar is het makkelijk om op latere leeftijd
door te studeren. Hier is dat heel duur en kost het
veel vrije tijd. We spreken wel van een leven lang leren,
maar bieden dat als samenleving niet aan. Ik heb veel
kennis opgedaan tijdens mijn loopbaan en de mogelijkheid
gehad om uitdagende functies aan te nemen.
Niet iedereen krijgt die kans. Op de Deense manier
kunnen we een samenleving creëren waarin een leven
lang leren meer tot zijn recht zou komen.”
20 VO-magazine 4 / Januari 2016

‘DOORZETTEN IS BELANGRIJK.
MIJ IS HET OOK GELUKT’
Sharday de Bies, docent mediamanagement
aan het Mediacollege in Amsterdam:
“Tijdens mijn studieloopbaan heb ik twee kinderen
gekregen en dat raad ik niemand aan. Natuurlijk ben ik
gek op mijn kinderen en ik heb ook al mijn diploma’s
behaald, maar het was soms wel een heftige tijd. Ik ben
op het vmbo begonnen en ben doorgestroomd naar
mbo mediamanagement. Toen ik deze opleiding volgde,
heb ik mijn oudste zoontje gekregen. Dat was niet
gepland. Met vallen en opstaan ben ik doorgegaan.
Mijn moeder heeft ook gestudeerd terwijl ze al een
kind had. Als alleenstaande moeder heeft ze voor mij
bewezen dat het kon. Natuurlijk was het niet altijd
makkelijk. Ik studeerde en heb daarnaast ook altijd
veel gewerkt. Tot voor kort werkte ik bij de KLM
als grondstewardess voor ongeveer 20 uur per week.
Daar ben ik mee gestopt toen ik in december mijn
hbo‐diploma behaalde.
Ander dagritme
Na het mbo ben ik communicatie gaan studeren bij
Inholland in Diemen. In eerste instantie was ik dat
helemaal niet van plan. Mijn moeder heeft mij toch
gepusht, want ze vond mbo te min. Dat ben ik nu wel
met haar eens. De overgang van mbo naar hbo is groot.
Op het hbo is het taalgebruik heel anders en wordt er
veel meer van je verwacht. Ik moest communicatieplannen
gaan schrijven en marketingplannen opstellen.
Dat was allemaal nieuw.
Studeren met kinderen bestaat voornamelijk uit jezelf
wegcijferen. Eigenlijk moet je gewoon knallen, doorgaan
en niet te veel nadenken. Ik had ook een ander
dagritme dan de meeste studenten. Ik ging pas naar
huis als ik al mijn opdrachten af had. Als mijn kinderen
ziek waren, bleef ik thuis. Mijn studiegenoten zijn daar
nooit de dupe van geweest. Bij projecten waarin we
moesten samenwerken, hield ik altijd contact via de
mail en telefoon. Toen ik bijna klaar was met mijn
studie, heb ik mijn tweede kind gekregen. Deze keer
een bewuste keuze.
Genieten
Op dit moment ben ik docent aan de opleiding
mediamanagement bij het Mediacollege in Amsterdam.
Ja, de opleiding die ik zelf ooit heb gevolgd. Ik heb
een tijdelijk contract en weet niet of dat verlengd
wordt. Ik geniet van het contact met de studenten.
Het allerbelang rijkste wat ik mijn kinderen en
studenten wil meegeven, is dat je alles kunt bereiken
wat je maar wilt. Doorzetten is daarbij belangrijk.
Mij is het ook gelukt.”
VO-magazine 4 / Januari 2016
21

22 VO-magazine 4 / Januari 2016

VO IN BEELD
Wat Wintervoorstelling met vuurfakkels tijdens de kerstmarkt
Waar De Sprong, Deurne
Wanneer Dinsdag 15 december, 19.15 uur
Fotografie: Josje Deekens
VO-magazine 4 / Januari 2016
23

360°
Internationalisering in het onderwijs groeit gestaag
GRENSOVERSCHR
AMBITIES
De internationale oriëntatie van het onderwijs krijgt steeds meer gezicht in
Nederland. Dit biedt kansen voor maatwerk en professionalisering van docenten en
schoolleiders, zo blijkt uit inspirerende voorbeelden. Bij het opstellen van een nieuwe
agenda voor internationalisering in het onderwijs zijn dat goede vooruitzichten.
Tekst: Carolien Nout / Fotografie: Dirk Kreijkamp
“Denk vanuit de leerling, zijn interesse en hoe je hem
het beste voorbereidt op de toekomst en je komt vanzelf
uit bij internationalisering! Het sluit naadloos aan op het
onderwijs van de toekomst,” zegt Jacqueline Drok die –
samen met Gert van der Zwan – directeur is van het
Carolus Clusius College in Zwolle. De thema’s waar
hun leerlingen mee in aanraking komen, de taalverwerving
en de uitwisselingsprogramma’s: op deze
‘wereldschool’ worden leerlingen klaargestoomd om
de wijde wereld in te gaan. Minister Bert Koenders van
Buitenlandse Zaken is er als een van de bekendste oudleerlingen
een sterk voorbeeld van. Hij zal de komende
maanden veel in beeld zijn nu Nederland het voorzitterschap
bekleedt van de Europese Unie. De lidstaten
zullen over veel onderwerpen, waaronder het onderwijs,
de degens kruisen. Dat roept de vraag op welke ambitie
er bij Nederlandse onderwijsinstellingen leeft als het
om internationalisering gaat.
Agenda
Het platform Onderwijs2032, dat in januari zijn
eindadvies publiceert, wees in een conceptadvies op
het belang van een internationale blik: “Het onderwijs
van de toekomst besteedt niet alleen aandacht aan de
waarden van de Nederlandse samenleving en het voortbestaan
van de rechtsstaat. Het brengt leerlingen ook
sociale vaardigheden bij, evenals kennis van en begrip
voor andere culturen. In het toekomstige onderwijs
ligt de nadruk meer dan nu op leren deelnemen aan de
democratische samenleving en respect voor elkaar hebben.”
Er is in het onderwijsveld de afgelopen maanden veel
gediscussieerd over de ideeën van het platform. Velen
kunnen zich vinden in de stelling dat de samenleving
complexer is geworden: globalisering en vervagende
grenzen zorgen ervoor dat de wereld steeds kleiner
wordt. En dat vraagt het een en ander van het onderwijs:
meer aandacht voor het modernetalenonderwijs, voor
interculturele begrippen en -competenties en een grotere
plaats voor internationale vraagstukken in het curriculum.
Voor het opstellen van een ambitieuze, strategische
agenda voor de komende jaren heeft staatssecretaris
Dekker van Onderwijs aan de Onderwijsraad om advies
gevraagd (zie kader); het rapport zal voor de zomervakantie
uitkomen.
‘Wij willen leerlingen voorbereiden
op leren, leven en werken in een
internationale omgeving’
Wereldburgerschap
Voordat deze agenda er is, is het goed te kijken waar
scholen in het voortgezet onderwijs staan: wat is
merkbaar van internationalisering en welke onder-
24 VO-magazine 4 / Januari 2016

IJDENDE
EU BACK TO SCHOOL:
GASTLESSEN OVER EUROPA
Tijdens het Nederlandse EU-voorzitterschap
geven ambtenaren van verschillende ministeries
en EU-instellingen interactieve gastlessen aan
jongeren op scholen. De lessen draaien om
uitwisseling van ervaringen, meningen en ideeën
over Europese onderwerpen. EU Back to School
wil leerlingen aan de hand van actuele thema’s
bewust maken van de Europese Unie. De school
bepaalt samen met de gastdocent het onderwerp
van de les. Op EU2016.nl leest u hoe EU Back
to School werkt en kunt u een gratis gastles
aanvragen.
steuning is er voor scholen om zich te ontwikkelen?
De internationale focus in het onderwijs uit zich
op drie terreinen: in versterkt talenonderwijs (en
tweetalig onderwijs), internationale oriëntatie in
het onderwijs programma en buitenlandervaring
zoals uitwisselingen of excursies.
Scholen die willen werken aan internationalisering
moeten eerst een visie op wereldburgerschap
ontwikkelen, aldus Drok. “Wij willen leerlingen
voorbereiden op leren, leven en werken in een
internationale omgeving. We ondernemen tal van
activiteiten die daarbij passen.” Dat kan ook wel
eens dichtbij huis zijn: “Recht tegenover onze
school werden vorige maand vluchtelingen in een
noodopvang geplaatst. Natuurlijk besteden we daar
aandacht aan! Dat is voor ons zo vanzelfsprekend,
dat staat niet eens ter discussie.” De situatie leende
zich niet voor het leggen van persoonlijke contacten,
maar vluchtelingen mochten wel gebruikmaken
van sport faciliteiten van de school. Inmiddels is de
noodopvang verdwenen. Het onderwerp niet: zo
ging de kerstmusical van de school dit jaar over de
vluchtelingencrisis.
Netwerken
Excursies en buitenlandprojecten worden op bijna
alle scholen in Nederland wel eens georganiseerd.
VO-magazine 4 / Januari 2016
25

Deze activiteiten krijgen meer kracht als ze vanuit
een visie op internationalisering worden ingezet.
Van deelname aan netwerken zoals UNESCO en
Elos gaat een stimulerende werking uit, zo is de
ervaring van het Carolus Clusius College, dat van
beide netwerken lid is.
In totaal telt Nederland ruim dertig UNESCOscholen
(van primair tot en met hoger onderwijs)
en wereldwijd maar liefst 9700. Internationale
verbonden heid, verdraag zaamheid en solidariteit
zijn belangrijke doelstellingen voor deze scholen.
De scholen geven op hun eigen manier invulling
aan het profiel door aan te sluiten bij lopende
UNESCO-projecten en door eigen projecten
en materialen te ontwikkelen.
Er zijn ook kritische geluiden over
Engels als voertaal in het onderwijs
Elos is een internationale leerroute waarin leerlingen
intensief kennismaken met de wereld buiten
Nederland. De 39 Elosscholen in het voortgezet
onderwijs zorgen voor inbedding van Europese en
internationale oriëntatie (Eio) in hun curriculum
en geven leerlingen de mogelijk heid twee vreemde
talen op een hoog niveau te leren. De leerlingen
verwerven Europese competenties; de niveaus daarvan
zijn gebaseerd op het Common Framework for
Europe Competence (CFEC). Het gaat bijvoorbeeld
om deelname aan een uitwisselingsprogramma,
of het doen van een internationaal
georiënteerd onderzoek. De scholen zijn altijd
gelinkt aan een partnerschool in het buitenland en
vormen een netwerk waarin ze kennis en ervaring
uitwisselen. Een school die aan de standaarden
voldoet, krijgt het Elos-schoolcertificaat en mag
haar leerlingen aan het einde van de rit het Elosleerlingencertificaat
uitreiken.
Tweedeling
EP-Nuffic, de organisatie voor internationalisering
in het onderwijs, werkt nauw samen met de
VO-raad en ondersteunt scholen bij het vormgeven
van internatio nalisering. Daarnaast coördineert
de organisatie diverse nationale netwerken van
scholen: naast Elos zijn dat tal van vreemdetalenen
internationaliseringsprogramma’s.
Een belangrijke pijler onder internationalisering is
de versterking van het taalonderwijs en tweetalig
onderwijs. Onno van Wilgenburg, teamcoördinator
van de talen teams van EP-Nuffic, heeft het tweetalig
onderwijs de laatste jaren gestaag zien groeien.
“Het is een onder wijsvernieuwing die 25 jaar
geleden bij scholen zelf is begonnen, op vwoafdelingen.
Nu breidt het zich uit naar havo en
26 VO-magazine 4 / Januari 2016

360°
INTERNATIONALE ONDERWIJSAMBITIES:
DENK EN PRAAT MEE MET DE ONDERWIJSRAAD
De Onderwijsraad brengt binnenkort een advies uit
over internationalisering in het onderwijs en buigt zich
over een agenda voor 2015-2020. Het advies college
stelt dat de verschillende onderwijssectoren zich de
afgelopen jaren wel op inter nationalisering hebben
gericht, maar gezien de maatschappelijke veranderingen
niet voldoende. Er ontbreekt een strategische
visie en er is te weinig structurele aandacht voor
interna tiona lisering in het onderwijs programma.
De raad vraagt onder wijsprofessionals om input
voor de strategische agenda. Uw reactie kunt u mailen
naar internationaliserings agenda@onderwijs raad.nl.
Op 16 februari organiseert de Onder wijsraad
een bijeenkomst in de vorm van een dialoog.
Op www.onderwijsraad.nl is meer informatie te
vinden. De inter nationali seringsagenda verschijnt naar
verwachting voor de zomervakantie.
vmbo. Een op de vijf scholen in het voortgezet onderwijs
biedt nu tweetalig onderwijs.”
Hoewel tweetalig onderwijs daarmee nog lang geen
gemeengoed is, zijn er ook kritische geluiden te horen
zodra er nieuws is over Engels als voertaal in het
onderwijs. Onderwijssocioloog Jaap Dronkers vreest
bijvoorbeeld dat tweetalig onderwijs er sluipenderwijs
voor zorgt dat Nederland een tweetalig land wordt. En
als Nederlanders niet meer één gemeenschappelijke taal
spreken, neemt de sociale cohesie af. Ook waarschuwt
hij voor een tweedeling omdat vooral vwo-scholen die
tweetalig onderwijs in hun programma hebben, betere
onderwijskwaliteit bieden.
Killer profile
Volgens anderen, die reageerden op Dronkers’ stelling in
De Volkskrant van 17 juli 2013, zal dat zo’n vaart niet
lopen. Een tweede taal is verrijkend en wie een wereldtaal
goed beheerst, heeft daar veel profijt van. Van
Wilgenburg van EP-Nuffic denkt dat de kwaliteit van
scholen die tweetalig onderwijs bieden, juist door dat
tweetalig onderwijs verbeterd is: “In het netwerk dat de
scholen vormen, wisselen ze kennis en ervaring uit. De
kwaliteitsnormen waaraan scholen moeten voldoen, zijn
een impuls voor kwaliteitsverbetering over de hele linie.
Het gaat namelijk niet alleen om lesgeven in de Engelse
taal, maar ook om een andere didactiek. Je moet leerlingen
uitdagen en prikkelen de taal te spreken. Tweetalig
onderwijs is absoluut niet elitair, het is niet alleen voor
de ‘slimste’ leerlingen die een extra uitdaging nodig
hebben. Juist door een volwaardig tweetalig programma
voor havo en vmbo leren meer leerlingen goed Engels.”
Moeten alle scholen dan uiteindelijk tweetalig onderwijs
bieden? “Dat hoeft niet per se”, vindt Van Wilgenburg,
“maar het is wel onze ambitie dat alle leerlingen ten
minste de keuze hebben. Nu zijn er in bepaalde regio’s,
met name in het noorden van het land, nog wat witte
vlekken. Ik hoop scholen ervan te overtuigen dat tweetalig
onderwijs onderwijsinhoudelijk interessant is voor
leerlingen, omdat ze er echt iets aan hebben. Leerlingen
kiezen er graag voor. Tweetalig onderwijs noem ik
daarom wel een ‘killer profile’: scholen kunnen zich
ermee onderscheiden.”
‘Tweetalig onderwijs is absoluut
niet elitair’
EP-Nuffic vindt het belangrijk dat het tweetalig onderwijs
verder versterkt wordt. Er zijn doorlopende leerlijnen
nodig van basisonderwijs tot en met het hoger
onderwijs. Contacten met lerarenopleidingen voor de
opleiding van tweetalige docenten zijn er al. EP-Nuffic
maakt zich nu sterk om eindexamens in een andere taal
dan het Nederlands te mogen afnemen. Ook het Carolus
Clusius College snakt naar meer ruimte om te experimenteren
met buitenlandse programma’s of een aparte internationale
afdeling op te zetten. Er is dus nog genoeg te
wensen.
Maatwerk
Op het Haarlemmermeerlyceum groeide de internationale
focus de afgelopen jaren eveneens gestaag,
zowel op het gebied van tweetalig onderwijs als op de
inhoudelijke invulling van het thema. De school won
vorig jaar de Orange Carpet Award, een prijs die EP-
Nuffic toekent aan opvallende initiatieven van scholen
op het gebied van internationalisering. Het Haarlemmermeerlyceum
begon ooit met tweetalig onderwijs in het
vwo en breidde dat uit naar havo en sinds kort ook
vmbo. Maar liefst zevenhonderd van de duizend leerlingen
volgen nu een tweetalig programma.
VO-magazine 4 / Januari 2016
27

15_051_02__flyer_werven-reisleiders-VOmagazine.indd 2 15-12-2015 13:46:31
ADVERTENTIE
Campinginspecteur worden?
Hobby voor u?
Wij zijn op zoek naar enthousiaste, nieuwe campinginspecteurs
om het huidige team van ACSI-inspecteurs te versterken.
Ieder jaar gaan ruim 300 inspecteurs op pad om de ACSIcampinginformatie
up-to-date te houden.
Een ACSI-inspecteur…
• is een enthousiaste en kritische kampeerder
• is accuraat
• beschikt over commercieel talent
• gaat in de periode mei t/m augustus op vakantie
naar een nader overeen te komen inspectiegebied
• beheerst één of meer vreemde talen
• is niet ouder dan 60 jaar
Voor meer informatie neem contact met ons op via
freelance@acsi.eu of bel 0488-470432
www.ACSI.eu/inspecteurs
15_074_01__adv-werven-inspecteurs-VOmagazine.indd 2 15-12-2015 13:02:05
Toe aan een uitdagende hobby?
Word reisleider!
ACSI is al 50 jaar specialist op het gebied van campings en
kamperen. Sinds 1985 organiseren wij rondreizen voor
kampeerders: de ACSI kampeerreizen. Wij zijn op zoek naar
enthousiaste nieuwe reisleidersechtparen om het huidige team
te versterken.
Een reisleidersechtpaar…
• is enthousiast caravanner of camperaar
• kan goed met mensen omgaan
• heeft kennis/interesse in cultuur en historie
• is beschikbaar in het voor- of naseizoen
• heeft leidinggevende ervaring
• heeft een leeftijd tussen 50-67 jaar
• kan goed communiceren in het Nederlands, Engels en Duits
(kennis van Frans/Spaans/Italiaans is een pré)
Wij zijn ook op zoek naar technische assistenten, kijk op onze website.
www.ACSIreizen.nl/vomagazine
of bel: 0488-420810
15_074_01
15_051_02
Bart Roth, docent economie en coördinator
internatio nali sering voor de bovenbouw, vertelt
over de aanpak waarmee de school de prijs won:
bovenbouwleerlingen mogen dat internationale
programma namelijk zelf invullen. “Er zijn
uiteraard voorwaarden aan verbonden: leerlingen
moeten iets leren over andere culturen en over de
wereldproblematiek. Zij kunnen een voorstel doen,
individueel of met een groep, voor een project van
circa zestig uur. Ik voer gesprekken met leerlingen
over de voorwaarden en de leerdoelen. Er zijn mooie
voorbeelden van geslaagde projecten, zoals een
sporttraining van een buitenlands team in
Nederland, of een interview met een Spaanse oma.
Ook is er een leerling die een week in een Engelse
supermarkt heeft gewerkt. Een ander maakte een
videoverslag van een backpackreis. De leerlingen
moeten hun bevindingen altijd presenteren, in een
verslag, presentatie of tentoonstelling. Ze zijn erg
enthousiast over deze aanpak.” Het is een voorbeeld
dat laat zien hoe de ambitie ‘de leerling
centraal’ die in het sectorakkoord vo is geformuleerd,
heel praktisch en zinvol uitgewerkt kan
worden.
‘Het kost veel tijd; je moet er
echt mensen voor vrijmaken’
Toch vangt ook Roth wel eens kritische geluiden
op over internationale activiteiten van de school:
‘we zijn toch geen reisbureau’. Of: ‘het is alleen
iets voor de elite’. “Ik ben het daar niet mee eens.
Ten eerste hoef je niet eens per se naar het buitenland,
zoals blijkt uit de voorbeelden. Leerlingen
die wel naar het buitenland gaan en bijvoorbeeld
in een gastgezin verblijven, hebben een bijzonder
waardevolle ervaring. En ten tweede moet je er
goed op letten dat activiteiten voor alle leerlingen
toegankelijk zijn en niet alleen voor een select
groepje leerlingen dat bijvoorbeeld via hun ouders
toegang heeft tot internationale contacten. Soms
doen leerlingen een voorstel voor een kostbaar
project, nu bijvoorbeeld een project waar een reis
naar Indonesië bij hoort. De leerlingen doen
sponsoracties voor de financiering, maar uiteraard
kan niet iedereen mee. Daarom laten we hen
solliciteren, wat op zich ook weer een goede
ervaring is.”
Professionalisering
Internationalisering is niet alleen verrijkend voor
leerlingen. Ook voor docenten, coördinatoren
internationalisering en schoolleiders zijn er uitwisselingsprogramma’s
en scholingsmogelijk heden.
28 VO-magazine 4 / Januari 2016

MEER INFORMATIE
360°
• Download de ‘Practical Guide for schoolleaders’ op
www.erasmusplus.nl. De gids maakt duidelijk welke
mogelijk heden Erasmus+ biedt en bevat een handig
stappenplan voor het indienen van een aanvraag.
• Op 22 maart vindt het Jaarcongres van EP‐Nuffic
‘Samen aan de slag’ plaats in Hilversum, waar ook de
Orange Carpet Award 2016 wordt uitgereikt. Kijk op
www.ep-nuffic.nl voor het programma.
• Van 19 tot 21 oktober vindt de 2016 ESHA Biennial
Conference plaats in Maastricht. De ESHA is de
Europese vereniging van schoolleiders in het po en vo.
www.esha.org
Zo kunnen ze in Engeland werken aan betere
taalbeheersing en vaardigheden voor content and
language integrated learning (CLIL, onderwijs in een
niet-taalvak in een andere taal dan het Nederlands).
Via EP-Nuffic zijn voor zowel docenten, coördina toren
internationalisering als schoolleiders gerichte ondersteuningsmogelijkheden
te vinden, bijvoorbeeld in de
online leeromgeving LINE: www.internationalisering.nl.
Dit is een initiatief van EP‐Nuffic waar onderwijsprofessionals
kennis en ervaringen met internationalisering
kunnen vinden en delen, en in eigen tempo modules
kunnen volgen, met studies, artikelen, opdrachten en
filmpjes.
Het ontmoeten van buitenlandse vakgenoten op internationale
conferenties, studiereizen maken en internationale
uitwisselingsprojecten: het zijn typische peer to
peer-contacten die schoolleiders inspireren en waarmee
zij hun competenties kunnen versterken, zo blijkt uit het
onderzoek ‘Met andere ogen kijken’ van de VO-academie.
Belangrijk is wel om de opgedane kennis te behouden en
verspreiden en in de organisatie. Voor schoolleiders die
iets willen leren van hun inter nationale uitwisselingsprogramma
of conferenties geldt hetzelfde als voor de
leerlingen, aldus de onderzoekers: van tevoren een leerdoel
formuleren is het effectiefst. Andere aanbevelingen
zijn: kies de juiste mensen van het team om deel te
nemen, onderhoud de buiten landse contacten goed
en vergeet niet de resultaten van het bezoek of de
uitwisseling te delen met de rest van de organisatie.
Erasmus+
Een belangrijk ondersteuningsprogramma waarmee
scholen hun ambities kunnen waarmaken, is Erasmus+
(voorheen Comenius), het Europees subsidieprogramma
voor onderwijs, jeugd en sport. Scholen kunnen ondersteuning
vragen voor mobiliteitsprojecten waardoor
personeel in het buitenland kan leren en werken en
internationalisering sterker onderdeel wordt van het
schoolbeleid. Ook bestaat de mogelijkheid om strategische
partnerschappen aan te gaan met collega-scholen
of andere organisaties. Centraal staat het verankeren
van internationalisering in het schoolbeleid door het
uitwisselen van ervaring, kennis en het ontwikkelen
van vernieuwende, kleinschalige projectresultaten. Een
recente verandering in de verdeelmethodiek maakt het
eenvoudiger voor vo-scholen om een aanvraag binnen
de strategische (school)partnerschappen gehonoreerd
te zien. Verder is er een budget voor scholen die samen
met andere onderwijs- of overheidsorganisaties en
bedrijven een innovatief project willen uitvoeren.
Dat deed bijvoorbeeld het Marne College in Bolsward.
Samen met het Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid
(IVN) coördineert de school het internationale
GEO‐WATER-project waarin leerlingen, studenten,
bedrijven en andere organisaties samenwerken aan
duurzame oplossingen voor waterproblematiek. Vakdocenten
en leerlingen uit vier landen doen mee. Het
Marne College zal bijvoorbeeld het waterschap Friesland
(Wetterskip Fryslân) adviseren. Uitgebreide informatie
over Erasmus+ is te vinden op www.erasmusplus.nl.
Groeien
Opleidingen volgen of internationale activiteiten
organiseren: dat is niet iets wat je er zo maar bij kunt
doen, is de ervaring van de Zwolse directeur Jacqueline
Drok. “Het kost veel tijd; je moet er echt mensen voor
vrijmaken. Er zijn mogelijkheden voor subsidie, maar
ook dat is iets waar je je goed in moet verdiepen.” Tijd,
ideeën, enthousiasme, ondersteuningsmogelijkheden en
daarbij een stevige strategische basis in een agenda voor
de nabije toekomst: daarmee kan internationalisering
verder groeien en grenzen verleggen.
VO-magazine 4 / Januari 2016
29

HAITI
Tien jaar VO-raad:
SAMEN
VIEREN,
SAMEN
GEVEN
De VO-raad bestaat in 2016 tien
jaar. Ter gelegenheid van dit
jubileum willen wij graag iets
betekenen voor het onderwijs in
Haïti. Samen met het Rode Kruis
en met uw hulp maken we vier
scholen rampbestendig, zodat
kinderen ook daar veilig kunnen
leren, en de gemeenschap er kan
schuilen tijdens een natuurramp.
Tekst: Marijke Nijboer / Fotografie: Jose Manuel Jimenez
(foto links), Rode Kruis (overige)
In de tien jaar van zijn bestaan heeft de VO-raad alle
aandacht gericht op het Nederlandse voortgezet onderwijs.
Ons onderwijs is goed en de kinderen leren in een
prettige omgeving. Dat is een groot contrast met het
onderwijs in Haïti, een land dat wordt geteisterd door
natuurrampen. Neem het prachtige Côtes de Fer, een
bosrijk en heuvelachtig gebied gelegen aan een baai aan
de zuidoostkust van Haïti. “Er zijn regelmatig orkanen,
overstromingen en aardbevingen”, vertelt Irene Pouw,
community manager bij het Nederlandse Rode Kruis.
“Deze streek wordt ook wel de ‘hurricane belt’ genoemd.”
Voor de hulpactie ter gelegenheid van tien jaar VO-raad
zijn vier scholen in Côtes de Fer geselecteerd. Op dit
moment wordt er al gewerkt aan de versteviging van een
schoolgebouw: dat van de nationale school Haut des Gri
Gris. De ervaringen met dit gebouw zijn zo positief, dat
Haïtiaanse schoolleiders en docenten zeer uitkijken naar
de aanpak van de andere drie scholen. Jean Ronkin
Carilus, directeur van Haut des Gri Gris: “Onze school
staat vrij dichtbij een rivier. Er zijn vaak overstromingen.
Op zulke momenten is de school een toevluchtsoord,
ook voor mensen uit de dorpen.”
Evacuatiecentrum
Net als deze school zullen de andere drie schoolgebouwen
die worden aangepakt, straks twee doelen
dienen. Ze bieden een veilige plek voor het geven van
onderwijs, maar daarnaast kunnen mensen uit de omliggende
gemeenschappen hier schuilen bij extreme
weersomstandigheden en natuurrampen. Lang niet alle
gebouwen in Haïti zijn veilig, ook al heeft het Rode
Kruis in het verleden wel geholpen met het rampbestendig
maken van huizen. Veel mensen wonen nog
in hutjes, met golfplaten als dak.
Het Rode Kruis zorgt ervoor dat lokale schoolgebouwen
grondig onder de loep worden genomen, zodat ze aan de
eisen voor evacuatie voldoen. Vaak zijn extra werkzaamheden
nodig, zoals het verstevigen van de constructie van
het gebouw. Met orkaanstrips is bijvoorbeeld te voorkomen
dat het dak van het gebouw geblazen wordt.
Soms worden ook de toiletvoorzieningen en keukenfaciliteiten
verbeterd en uitgebreid. Dankzij deze en
andere aanpassingen worden de vier scholen in Côtes
de Fer stevige gebouwen, die zijn opgewassen tegen de
plaatselijke weersomstandigheden en goed kunnen dienen
als evacuatiecentrum voor een grote groep mensen.
Lokale vaklieden
Duckson Laloi, plaatselijk coördinator van het Rode
Kruis: “Het bouwen van een sterke school is goed voor
de educatie van alle kinderen en voor de veiligheid van
de hele gemeenschap. Onze kinderen moeten verscheidene
kilometers naar school lopen. Tijdens het regenseizoen
moeten ze de rivier oversteken en kunnen ze soms niet
terug naar huis. De mensen uit de gemeenschap schuilen
hier dan ook. Ze hebben geen andere veilige plek om
heen te gaan. Helaas is het dak van de school slecht. Als
het regent schuilen mensen allemaal samen in dezelfde
droge hoek. We leggen wel plastic zeilen over het dak,
maar die waaien vaak weg.”
Het Rode Kruis traint en betaalt lokale vaklieden, en
koopt in de regio materialen. Per school kost het € 20.000
om het pand geschikt te maken voor de evacuatie van
15.000 mensen. Het doel van deze hulpactie is om
€ 80.000 bij elkaar te krijgen, zodat de vier geselecteerde
30 VO-magazine 4 / Januari 2016

10 JAAR VO-RAAD
De VO-raad wil zijn tienjarig bestaan vieren
door ook iets te geven aan anderen die het
hard nodig hebben. Daarom zamelen we
tijdens het jubileumjaar geld in voor rampbestendige
schoolgebouwen in Haïti.
Maar ook op andere wijze krijgt het tienjarig
bestaan aandacht. Een greep uit de geplande
activiteiten:
p Tijdens de Algemene Ledenvergadering van
november 2015 werd de aftrap gegeven voor
het jubileum, met onder meer een toespraak
van prins Pieter-Christiaan, vice-voorzitter van
het Rode Kruis, over de actie voor Haïti
p Bijeenkomsten als de VO2020-tour, het
VO‐congres en de Algemene Ledenvergadering
krijgen een feestelijk accent. De ALV van
november zal in het teken staan van tien jaar
VO-raad. Dit wordt een 24-uurs bijeenkomst
waarbij naast de reguliere agendapunten ook
ruimte is voor verrassende sprekers, events en
gezamenlijk het lustrum vieren.
p In het najaar verschijnt een themanummer van
het VO-magazine waarin vanuit diverse invalshoeken
wordt teruggeblikt op tien jaar VO-raad.
WAT KUNT U DOEN?
Een van de initiatieven voor deze actie is een
marktplaats voor bestuurders en schoolleiders.
Vrijwel iedereen heeft specifieke kennis of
ervaring die voor collega’s van waarde is.
Onder het motto ‘We helpen elkaar én Haïti’
brengen we op deze marktplaats vraag en
aanbod bij elkaar. Bestuurders en schoolleiders
kunnen hier hun kennis en ervaring aanbieden
of op zoek gaan naar kennis en ervaring bij
anderen. Dus: hebt u speciale deskundigheid
op het terrein van bijvoorbeeld governance,
onderwijsontwikkeling of financieel? Of bent
u op zoek naar deze deskundigheid en wilt
u daar eens over spreken met een collega?
Kijk op www.vo-raad.nl/voor-leden/
rampbestendige-schoolgebouwen-in-haiti.
De opbrengst van de match tussen vraag en
aanbod komt ten goede aan het Haïti-project.
scholen in Côtes de Fer kunnen worden aangepakt. Daarmee
bieden we een veilige leerplek aan honderden kinderen en een
verantwoord evacuatiecentrum, waar straks indien nodig
60.000 Haïtianen een veilig onderkomen vinden.
Preventief
Deze hulpactie van de VO-raad en het Rode Kruis loopt via
het Prinses Margriet Fonds. Prinses Margriet kreeg dit fonds
aangeboden bij haar afscheid als voorzitter van het Rode Kruis.
Ken merkend voor dit fonds is de preventieve aanpak: acties
worden ingezet vóórdat een ramp plaatsvindt. De preventieve
en innovatieve projecten die vanuit het fonds worden opgezet,
maken mensen zelfredzaam. Zij zijn beter voorbereid op wat
komen gaat. Zo kunnen levens worden gered en wordt veel
schade en leed voorkomen. Natuurgeweld hoeft op deze
manier niet uit te monden in een ramp.
De prinses, nu erevoorzitter: “Ik vind het fantastisch dat
Nederlanders uit allerlei sectoren van de samenleving bereid
zijn om hun schouders te zetten onder een vernieuwende
aanpak om de gevolgen van rampen te verminderen en
mensen weerbaarder te maken.”
Michel Jean Tony, secretaris van het lokale comité van
Côtes de Fer: “Onze gemeenschap is blij met dit project. We
bedanken het Nederlandse Rode Kruis en de schoolleiders en
bestuurders in Nederland voor hun steun. Dit project geeft
ons hoop.”
Wilt u meer weten over deze hulpactie?
Kijk hier: www.voorkomderamp.rodekruis.nl/nl
Wilt u doneren? Dat kan hier: www.voorkomderamp.
rodekruis.nl/nl/people/vo-raad/30263
Bij voorbaat onze hartelijke dank!
VO-magazine 4 / Januari 2016
31

BLIK VAN BUITEN
‘OUD SCHOOLGEBOUW
HEEFT WAARDE’
Naam k Wilma Kempinga (1968)
Achtergrond k Kunsthistorica. Heeft samen met architect Tjeerd Wessel (1963) het ideële
onderzoeksbureau Mevrouw Meijer
Gespreksonderwerp k oude schoolgebouwen herbestemmen
Standpunt k school van het verleden biedt ruimte voor onderwijs van de toekomst
Tekst: Emmanuel Naaijkens / Fotografie Dirk Kreijkamp
Hoe kijkt u terug op uw tijd op de
middelbare school?
“Met veel plezier: het was een heel mooie
tijd. Ik zat op het Willem Lodewijk
Gymnasium in Groningen. Ik kwam
van een klein dorp en op het gymnasium
werd voor mij het venster op de wereld
geopend. Er was genoeg uitdaging, het
was een heel sociale omgeving met
inspirerende leraren. Het leuke is dat
het schoolgebouw, uit de jaren zestig,
nog steeds bestaat. Het is een concrete
bron van herinneringen, en ik kan het
ook mijn zoontje aanwijzen: kijk, daar
heb ik op school gezeten.”
‘Vaak zijn schoolgebouwen
dichtgeslibd door verbouwing
op verbouwing’
U bent kunsthistorica en betrokken
bij Mevrouw Meijer, een stichting die
zich richt op het behoud van oude
schoolgebouwen als school. Heeft uw
ervaring op de middelbare school
hiertoe bijgedragen?
“Ja, in die zin dat je beseft dat de school
een wereld op zich is. Een vertrouwde,
beschutte gemeenschap waarin je als opgroeiende
jongere kunt gedijen, en van
waaruit je de wereld in kunt gaan. En
dat de waarde van het gebouw ertoe doet.
Dat is nu nog steeds een van de leidende
principes bij de onderzoeken die ik doe.”
Wat doet Mevrouw Meijer?
“We zijn een ideëel onderzoeksbureau
op het gebied van scholen en architectuur.
Scholen die voor de vraag staan: nieuwbouw
of doorgaan met de bestaande
bouw, kunnen bij ons aankloppen voor
advies. Samen met mijn collega, architect
Tjeerd Wessel, onderzoek ik wat precies
de vraag is van de school. We formuleren
het programma van eisen en wensen en
we betrekken er zoveel mogelijk mensen
bij: directie, docenten, ouders, leerlingen,
gemeente, de buurt. Die brede benadering
is voor ons essentieel. Naast een technisch
onderzoek en een calculatie van
diverse opties hoort daar een ontwerpend
onderzoek bij. We vragen drie architectenbureaus
om een ontwerp te maken,
elk vanuit hun eigen benadering. Alle
betrokkenen mogen daarop reageren.
Dan gaan bij veel mensen de ogen open:
ze zijn verrast over de keuzemogelijkheden.
Na dit onderzoek naar ‘wat je
kunt willen’ zit onze rol erop. Het is aan
de school om te kiezen hoe ze verder wil
gaan met de resultaten. De naam van
ons bureau is overigens ontleend aan het
kinderboek Mevrouw Meijer, de merel.”
Hebben scholen een beeld bij wat ze
zouden willen?
“Vaak niet. Dat is niet zo vreemd, want
architectuur is een vak, zoals onderwijs
een vak is. Men denkt nogal eens: we
zitten in een oud gebouw gemaakt voor
onderwijs uit het verleden, en dat leent
zich niet voor onderwijs in de toekomst.
Om na te gaan of dat klopt, beginnen de
architecten met een precieze analyse van
het gebouw. Hoe is het gebouw ooit
bedacht? Vaak is het dichtgeslibd door
verbouwing op verbouwing, zodat de
oorspronkelijke kwaliteiten uit het zicht
zijn verdwenen. Als je die kwaliteiten
wakker kust, blijken ze vaak nog heel
actueel en geschikt voor de toekomst.
En ook als je concludeert dat sloop en
nieuwbouw beter is, heb je in ieder geval
serieus de opties onderzocht.”
In de jaren zestig en zeventig was er
veel revolutiebouw. Zijn die scholen
bouwkundig wel in goede staat?
“Onze ervaring is niet dat de bouwkundige
kwaliteit slecht is. Scholen uit de jaren
negentig zijn er vaak slechter aan toe,
doordat er als gevolg van de toenmalige
32 VO-magazine 4 / Januari 2016

‘We hebben nog nooit
een schoolgebouw gezien
dat je niet zou kunnen
transformeren naar welke
onderwijskundige visie
dan ook’
crisis veel is bezuinigd op materiaal.
We hebben nog nooit een schoolgebouw
gezien dat je niet zou kunnen transformeren
naar welke onderwijskundige
visie dan ook. Het mooie is dat heel
veel scholen uit die periode bestaan uit
skeletbouw. Die gebouwen zijn flexibel,
er is heel veel mogelijk.”
Wat is de charme van een schoolgebouw
van een halve eeuw geleden?
“Die scholen hebben ruime, hoge
lokalen, vaak met licht van twee kanten.
En vaak mooi vormgegeven trappenhuizen.
Het zijn meestal in serie gebouwde
standaardscholen, maar dan van een
hoge standaard. In Amsterdam is vlak
na de oorlog bij de wederopbouw
nagedacht over het ideale schoolgebouw.
Als je dat nu leest – en dat verhaal is
de basis voor die zogeheten standaardscholen
-, dat ontroert tot op de dag van
vandaag. Hoe er werd nagedacht over
het welzijn van de kinderen, over de
maatschappij. Het idee van licht, lucht
en ruimte. Dat zijn kwaliteiten die we
ook voor de toekomst aan kinderen mee
kunnen geven. Nog een charme is dat
deze scholen in ons collectief geheugen
zitten. Het is erfgoed, dat jammer
genoeg vaak wordt verslonsd.”
In het proces gaat het niet alleen
over het gebouw als zodanig?
“De vraag wat voor schoolgebouw zij
wil, dwingt de school om terug te gaan
naar de bronnen. Neem een van oorsprong
katholieke school met een gebouw in
de vorm van een kruis. In hoeverre wil
zij daaraan in deze tijd vasthouden?
De school gaat nadenken over haar
identiteit en hoe ze die tot uitdrukking
wil brengen. Waar staan we voor? Wat
is voor ons van belang? Wat voor venster
op de toekomst willen we de kinderen
bieden? Hoe kunnen we daarbij het
gebouw benutten? Wij zien het gebouw
als derde pedagoog: kinderen leren van
elkaar, van de leerkrachten, maar ook
van de omgeving waarin ze leven.”
Speelt duurzaamheid een rol bij
herbestemming?
“Duurzaamheid is een belangrijke
afweging. Mits je alle duurzaamheidsaspecten
daarin betrekt. Vaak wordt
alleen gekeken naar het energieverbruik
als het gebouw er eenmaal staat en dan
lijkt nieuwbouw voordeliger. Maar je
moet ook rekening houden met de
milieukosten van sloop en nieuwbouw;
die zijn zo hoog dat je daarmee het
energievoordeel voor vele jaren kunt
wegstrepen. Vanuit het oogpunt van
duurzaamheid is voortbouwen op het
bestaande gebouw per saldo vaak de
beste keus. En met de huidige techniek
is bijvoorbeeld het isoleren van oude
gebouwen goed mogelijk.”
‘Vanuit het oogpunt van
duurzaamheid is voortbouwen
op het bestaande
gebouw per saldo vaak de
beste keus’
Is het behoud van de schoollocatie
voor jullie ook van belang?
“Vooral steeds meer middelbare scholen
zie je verdwijnen naar de rand van de
stad. Het lijken soms wel bedrijfsverzamel
gebouwen, geïsoleerd van de
samenleving. Terwijl die scholen voorheen
in een woonomgeving stonden.
In de jaren zestig speelde de locatie van
een school een belangrijke rol in stedenbouwkundige
plannen, vanuit de gedachte
dat scholen een onderdeel zijn van wijk
of buurt. Zeker in jonge wijken met nog
weinig geschiedenis is een school een
ijkpunt voor de bewoners.”
www.mevrouwmeijer.nu
VO-magazine 4 / Januari 2016
33

IN DE PRAKTIJK
REKENONDERWIJS OP HELINIUM
‘HET REKENNIVEAU
MOEST GEWOON
OMHOOG’
Met de invoering van de rekentoets kwam het rekenonderwijs in het voortgezet
onderwijs flink in de spotlights te staan. Scholen gemeenschap Helinium in
Hellevoetsluis zet vooral in op goede docenten. “Je moet inzicht hebben in
hoe een leerling denkt en waar het fout gaat.”
Tekst: Maaike Vos / Fotografie: Dirk Kreijkamp en Maaike Vos (kleine leerlingportretten)
De les rekenvaardigheden van docent Elize Oosterberg
vindt plaats in een computerlokaal. Na een korte introductie
weten de leerlingen van de mavo 3-klas wat hen
te doen staat: de online methode Got it?! opstarten en
aan de slag. Het programma test hun kennis over vier
onderwerpen: getallen, meten en meetkunde, verbanden
en verhoudingen. De leerlingen maken oefeningen op
hun eigen niveau. Hebben ze een vraag, dan is Oosterberg
nooit ver weg.
Drie niveaus
In een gesprek met de rekendocenten en twee leerlingen
eerder op de dag blijkt dat de meesten erg tevreden zijn
over de methode. “Got it?! maakt differentiëren een stuk
makkelijker”, vertelt Eldert Vreeling, leraar wiskunde en
nask1. “Je kan precies zien met welke opgaven leerlingen
moeite hebben en zo extra oefeningen op maat aanbieden.”
Vóór de leerlingen aan de slag kunnen met het programma,
maken ze een instaptoets. Die bepaalt hun niveau.
Van daaruit wordt het programma gestart.
Docent Ursula Groenewoudt, die naast rekenvaardigheden
ook lichamelijke opvoeding geeft, heeft daardoor
drie niveaus in één brugklas. Het gaat om 1F (basisschoolniveau),
2F (alle vmbo-richtingen) en 3F (havo/
vwo-niveau). “De twee leerlingen die op 3F-niveau
werken, zijn heel zelfstandig. Degenen die meer moeite
met rekenen hebben, zet ik bij mij aan de instructietafel.
Ze krijgen individuele uitleg en gaan sommen maken
over de onderwerpen die ze lastig vinden. Gewoon op
papier, niet op de computer.”
Brugklas
“We zijn in 2012 begonnen met het rekenonderwijs”,
vertelt Frank Boesenach, sectorhoofd havo/vwo, met
rekenen in portefeuille. Iedere leerling krijgt vanaf de
brugklas les in rekenvaardigheden. Voor mavo, havo en
vwo is dit een half uur per week; vmbo basis en kader
krijgen een uur per week. In eerste instantie gaven de
mentoren les aan hun mentorklas. Inmiddels is dit
overgenomen door de werkgroep rekenen, met daarin
wiskunde- en economiedocenten, maar ook natuurkunde-,
scheikunde- en gymdocenten.
Op dit moment is Boesenach met zijn team nieuw beleid
voor rekenonderwijs aan het ontwikkelen. Er wordt
ingezet op de professionalisering van de docent. “We
willen dat iedereen die rekenen geeft, opgeleid wordt tot
rekendocent.” Jaimie van der Laan, orthopedagoog in
het zorgteam, voegt daaraan toe: “We zijn nu aan het
onderzoeken wat we precies willen en hoe we onze
docenten kunnen scholen. Dat kan bijvoorbeeld met
een lerarenbeurs, maar ook met cursussen.”
34 VO-magazine 4 / Januari 2016

Docenten
Wat voor kwaliteiten moet een docent bezitten om
goed rekenonderwijs te kunnen geven? “Je moet
inzicht hebben in hoe een leerling denkt en waar
het fout gaat. En hoe je vervolgens een stappenplan
kan ontwikkelen om de leerling te helpen”, zegt
Oosterberg. Frank Saakes vindt het vooral van
belang dat een docent kennis heeft over de leerlijnen
vanaf de basisschool. “Daarom pleit ik ook
voor pabo-docenten. En ik zou het heel fijn vinden
als hier een ouderwetse remedial teacher van de
basis school rond zou lopen, die daar nog een keer
bij kan helpen.”
Rector Jorriena de Jongh benadrukt het belang van
goede docenten. “Op het moment dat je rekenen
ziet als een verlengstuk van wiskunde, doe je geen
recht aan het vak. Daarom hechten wij heel veel
waarde aan de rekendocent. Dat moet iemand zijn
die kan analyseren waar een leerling de fout in
gaat.” Ook zij denkt dat pabo-docenten erg
waarde vol kunnen zijn in het voort gezet onderwijs.
“Zij weten hoe het er op de basisschool aan toegaat
met het rekenonderwijs. We hebben echt docenten
nodig die weten wat er aan de hand is, waar het mis
gaat en hoe dat opgelost kan worden.”
Rekenopgaven uit Got it?!
Vraag 1
Elektronicawinkel Jupiter heeft games in
de aanbieding. Een losse game kost € 23,-.
Een set van 3 games kost € 56,-. Maria koopt
4 games. Hoeveel euro heeft zij bespaard door
de aanbieding? Vul het juiste bedrag in.
Maria heeft €…. bespaard.
Vraag 2
Lola geeft maandelijks € 1,25 aan een organisatie
die kinderen in Afrika meer kansen biedt.
Ze is hier in februari 2011 mee begonnen.
Haar laatste gift was in december 2011.
Namens haar ouders heeft ze ook een eenmalige
gift gegeven van € 70,-. Ze wil graag
weten hoeveel ze in totaal heeft gegeven.
Ze gebruikt de volgende formule:
Totaalbedrag giften =
70 + aantal maanden x maandbedrag
Hoeveel heeft ze in totaal gegeven?
Antwoord 1: € 13,- Antwoord 2: € 83,75
VO-magazine 4 / Januari 2016
35

IN DE PRAKTIJK
ADVERTENTIE
Docent Elize Oosterberg tijdens de les rekenvaardigheden in het computerlokaal
Taal
Leerlingen hebben in totaal vier kansen om de rekentoets
te halen. Op het Helinium maken ze eerst een
oefentoets. Als die goed gaat, krijgen ze het advies de
officiële toets te maken. “Maar als we zien dat een
leerling net iets tekort komt, dan raden we af het officiële
toetsmoment mee te pakken”, vertelt Oosterberg. “Op
die manier houd je kansen over. En je neemt ook de
spanning weg bij leerlingen die de oefentoets niet zo
goed hebben gemaakt. Als je net een vijfje hebt gehaald,
ga je met een heel ander gevoel naar zo’n toets dan
wanneer je een acht hebt gehaald.”
Dat bij de rekenlessen taal ook zeer belangrijk is, blijkt
wel in de mavo 3-klas van Oosterberg. Enkele leerlingen
worstelen zichtbaar met de verhaaltjes waaruit ze de
gegevens moeten halen om een som op te kunnen lossen.
Kernteamleider vmbo Marcel Kuipers hekelt de taligheid
van de toets. “Veel leerlingen vinden dat moeilijk en
weten niet wat er nou precies gevraagd wordt.” Saakes,
die lesgeeft op het lwoo, zegt: “Voor sommige leerlingen
is het echt een ramp.”
Mavo 4-leerling Milo is niet blij met de invoering van
de rekentoets. “Opeens wordt zo’n rekentoets je voor
de voeten gegooid. En dan denken ze dat iedereen de
toets gelijk goed kan maken.” Kuipers zegt hierover:
“Leerlingen worden meer geconfronteerd met hun
onvermogen dan met hun vermogen.”
Onzekerheid
Maar wat de docenten het lastigste vinden, is de grote
onzekerheid over de rekentoets. Leerlingen van alle
niveaus moeten de toets maken, maar inmiddels telt de
toets alleen mee voor vwo-leerlingen. Bij vmbo- en
havoleerlingen komt de toets wel op de cijferlijst (bij
vmbo-bb-leerlingen in een bijlage), maar heeft hij geen
invloed op het eindexamen. “Leerlingen weten niet waar
ze aan toe zijn”, zegt Oosterberg. “In de derde klas is het
lastig ze te motiveren, omdat ze weten dat de toets toch
niet meetelt. Dat vind ik jammer.”
Toch zijn de docenten het erover eens dat er actie
moest worden ondernomen tegen het lage rekenniveau.
“De politiek is terecht iets gestart: het niveau van rekenen
moest gewoon omhoog”, zegt Vreeling. Ook reken- en
wiskundedocent Robin ’t Mannetje snapt dat er meer
aandacht moet worden besteed aan rekenonderwijs.
“Je moet een bepaald rekeninzicht creëren.
Leerlingen moeten verbanden leren leggen die ze ook
kunnen toepassen in situaties die niets met rekenen
te maken hebben.” Maar de vragen die daartoe als
hulpmiddel dienen, zijn volgens hem vaak van een
te hoog niveau.
Rekenspecialist
Leerling Marius heeft zijn rekentoets op vmbo-niveau
al gehaald, en volgt nu vrijwillig rekenlessen op een
hoger niveau omdat hij naar de havo wil. Voor zijn
36 VO-magazine 4 / Januari 2016

Jaimie (15) en Marieke (15)
Jaimie: “Tijdens de rekenlessen moet je erg zelfstandig
werken. Het programma Got it?! is niet altijd even duidelijk.
De ene keer moet je afronden op het hele getal, de andere
keer willen ze twee getallen achter de komma. Dan ben je
druk bezig met de berekening, en is het uiteindelijk fout
vanwege zo’n detail. En ze geven ook geen feedback, dus
als je een fout hebt gemaakt, weet je niet wat je fout hebt
gedaan.”
Marieke: “Als je een som twee keer fout hebt beant woord,
krijg je wel een uitlegtekstje. Maar dat is voor iedereen
hetzelfde. Toch is dit leuker dan sommen maken in een
schrift.”
J: “Ik heb niet echt iets tegen de rekentoets, want ik ben
best goed in rekenvaardigheid.”
M: “Ik vind die rekentoets eigenlijk nergens op slaan, want
bij wiskunde krijg je ook al rekenen.”
J: “In het dagelijks leven doe ik eigenlijk niets met rekenen.
Misschien is het wel belangrijk voor mijn beroep later, maar
ik weet nog niet wat ik wil worden. Als ik nu iets moet
uitrekenen, pak ik gewoon mijn telefoon.”
Corné (15)
“Ik vind het programma Got it?! heel erg handig. Ik ben
bijvoorbeeld niet zo goed in getallen, en dan heb je allerlei
filmpjes met uitleg die je kan bekijken. De rekenlessen zijn
wel leerzaam. Ondanks dat de rekentoets niet doorgaat,
hebben we nu nog steeds rekenvaardigheden. Dat is handig.
Ik ben blij dat de toets voor ons niet meetelt. Ik heb een
vriend die de toets heeft gemaakt, en hij zei: ‘dat wil je echt
niet doen, die rekentoets’. Hij had ‘m net gehaald, maar zei
dat het heel moeilijk was. In het dagelijks leven reken ik best
vaak. Als ik bijvoorbeeld boodschappen doe en ik heb tien
euro, dan weet ik wat ik daarmee kan kopen. Dat reken ik
dan uit op mijn telefoon.”
Shirley (15, links) en Marissa (15)
Marissa: “Ik vind de rekenlessen wel goed, maar het is soms
een nadeel dat het digitaal is. Als het internet eruit ligt, kan
de les niet doorgaan.”
Shirley: “Inderdaad. Maar het is ook handig, want het gaat
sneller met nakijken. Je hoeft niet de hele tijd op de lerares
te wachten.”
M: “En ik vind dit fijner dan op een blaadje.”
S: “Ik ben echt blij dat de rekentoets niet doorgaat, want ik
vind rekenen niet zo heel erg makkelijk. De ene keer wel,
de andere keer niet. En het gaat wel gewoon om je
examen.”
M: “Ik ben er ook wel blij mee, maar aan de andere kant is
het toch ook wel belangrijk dat je kan rekenen. Ik had liever
gehad dat we rekenen hadden dan wiskunde, want daar
snap ik al helemaal niks van. Rekenen is belangrijker, daar
heb je meer aan. Wat de inhoud van een doos is, daar ga
ik later nooit over nadenken.”
VO-magazine 4 / Januari 2016
37

IN DE PRAKTIJK
‘Sommige kinderen
die op 2F goed
scoren, halen op
3F een drie’
Voor vertrouwen, veiligheid,
rust en wederzijds respect
• Preventief en curatief
Opleiding voor individuele docenten en teams
• Gratis volgsysteem, door COTAN positief beoordeeld
• Aanpak van pesten, erkend effectief (NJi)
Ouders, docenten en leerlingen verlangen een school
die goede leerresultaten weet te behalen en de
veiligheid weet te waarborgen.
(036) 548 94 05
info@kanjertraining.nl
ADVERTENTIE
kanjertraining.nl
eerste rekentoets scoorde hij een acht. Toch
betekent dat niet per definitie dat de 3F-toets
binnen is. Sommige kinderen die op 2F goed
scoren, halen op 3F een drie. “Er is geen peil
op te trekken”, zucht Oosterberg. “Ik kan er
maar niet achter komen waar het nou aan
ligt.”
Orthopedagoog Van der Laan legt uit dat
docenten speciaal geschoold moeten zijn om
zulke problemen te kunnen analyseren. “Je
moet heel inhoudelijk weten wat er aan de
hand is, en daar ook nog eens het juiste
materiaal bij kunnen zoeken. Er is echt heel
veel voor nodig om de rekenvaardigheden
van leerlingen te verbeteren als ze het met
de instructie en oefenstof onvoldoende
oppikken.” Daarom wil de rekenwerkgroep
van het Helinium een rekenspecialist
aanstellen. “De echte problematiek zit ‘m
bij de kinderen met reken problemen, en
daar moet je in gespecialiseerd zijn”, zegt
Boesenach.
In het nieuwe beleid gaat ook het zorgteam
een grotere rol spelen. Het team werd dit
schooljaar geconfronteerd met leerlingen die
grote rekenproblemen hadden. “We vinden
het heel lastig om die leerlingen te helpen;
daarom zijn we beleid gaan ontwikkelen”,
vertelt Van der Laan. Het zorgteam moet
uiteindelijk gaan bepalen of een leerling de
ER-toets mag maken, een speciale rekentoets
voor kinderen met ernstige rekenproblemen.
De docenten zijn hier blij mee. “Ik kan de
stof prima uitleggen en zie waar het fout gaat
bij leerlingen, maar het is heel lastig om te
bepalen wanneer iemand in aanmerking
komt voor de ER-toets”, zegt Oosterberg.
Ondanks de pittige beginfase slagen de
docenten van het Helinium er in inspirerend
rekenonderwijs aan te bieden. “Je moet
kijken naar de kwaliteiten van een leerling,
niet naar de tekortkomingen”, zegt Saakes.
“We doen allemaal afzonderlijk keihard ons
best en investeren in de leerling”, voegt
Oosterberg toe. “Daarom gaat het goed,
daarom gaan we vooruit”, besluit Saakes.
38 VO-magazine 4 / Januari 2016

VO‐ACADEMIE
BEGELEIDING BEGINNENDE
SCHOOL LEIDER KAN BETER
Beginnende schoolleiders zijn niet te benijden. Liefst 79 procent
kreeg bij aanvang van hun huidige werk geen inwerk- of
begeleidings programma aangeboden, of slechts in beperkte mate.
Dat moet veranderen.
Tekst: Jacq Zinken / Cindy Curré
Een beginnend schoolleider is iemand die een eerste
benoeming of aanstelling krijgt met een personele
lijnverantwoordelijkheid over een team van leraren. In
het voortgezet onderwijs is dat meestal een leraar die
voor het eerst teamleider wordt op de school waar hij of
zij werkt.
De begeleiding van beginnende schoolleiders kan beter,
vertelt Leonie Blom van de VO-academie: “Elk voschoolbestuur
moet een inwerkprogramma hebben, zo
staat in het sectorakkoord. Maar uit alle onderzoeken die
wij hebben laten doen, blijkt dat er weinig aandacht
wordt besteed aan inwerkprogram ma’s. Veel scholen
hebben er geen, en als ze er wel een hebben, bestaat het
vaak alleen op papier. Het gaat dus niet alleen om de
vraag of het er is, maar zeker ook om de kwaliteit.”
49%
Jaarlijks vraagt de VO-academie schoolleiders
in het voortgezet onderwijs naar hun professionalisering:
wat ze hebben gedaan, wat het
effect is en wat hun wensen en behoeftes zijn.
Binnenkort verschijnen de resultaten van het
nieuwe onderzoek, waarin ook is gevraagd
naar inwerkprogramma’s. Op de vraag
‘Kreeg u bij aanvang van uw huidige functie
een inwerk- en begeleidingsprogramma
aangeboden?’ antwoordde 49% nee, 30%
in beperkte mate en 21% ja (het gaat hier om
de groep schoolleiders die vijf jaar of korter
werken in hun huidige leidinggevende functie).
Transities
Een van de onderzoeken die in opdracht van de
VO-academie werd verricht, was een onderzoek van
KPC Groep naar succes- en faalfactoren bij de bege leiding
van startende teamleiders. Om de begeleidings behoefte
van startende schoolleiders in kaart te brengen, is in dat
onder zoek het concept van transities ontwikkeld. Met een
transitie wordt bedoeld: het doorlopen van een verandering
in de benodigde set competenties om het nieuwe werk
(schoolleiderschap) aan te kunnen. De starters moeten
bijvoorbeeld vakinhoudelijk, vakdidactisch en peda gogisch
bekwaam worden in aansturing op het niveau van leraren,
in plaats van op het niveau van leerlingen, terwijl ze
tegelijker tijd een nieuw vak moeten leren, namelijk dat
van schoolleider.
De moeilijkste transitie is blijkens het onderzoek het
leren dragen van lijnverantwoordelijkheid: het aanspreken
van docenten op hun gedrag, het nemen van
beslissingen met (nadelige) personele consequenties en
het geven van sturing aan mensen. In het voortgezet
onder wijs is deze transitie om twee redenen extra
moeilijk: de nieuwe schoolleider en de docent die
hij opeens moet aanspreken, waren daarvoor meestal
collega’s, en de lijnverantwoordelijkheid is in het
voortgezet onderwijs wat diffuser geregeld dan in het
primair onderwijs. De beginnend schoolleider heeft als
teamleider vaak niet de bevoegdheid om mensen aan te
nemen en te ontslaan; formele beoordelingsgesprekken
worden gevoerd door de eindverantwoordelijk
schoolleider en/of docenten zijn weliswaar ingebed in
een team, maar werken voor verschillende teams.
Ook de overgang naar de nieuwe sociale werkcontext
(het moeten loslaten van je oude netwerk als docent en
het opbouwen van een nieuw netwerk als school leider)
ervaren de nieuwe leidinggevenden als een moeilijke
transitie. Je rol en de manier waarop mensen je bekijken,
veranderen immers vanaf het moment van benoeming.
VO-magazine 4 / Januari 2016
39

PRAKTISCHE AANBEVELINGEN
• Schoolleiderschap wordt gezien als een logische
stap voor alle mensen met ambitie en talent. Voor
sommigen is het leiderschap echter een vals
carrièreperspectief. Kweekvijvers en leiderschapsprogramma’s
kunnen meer gericht worden op de
bewustwording bij deelnemers dat het ook mogelijk
is hun talenten op een andere manier te ontplooien
dan via een schoolleidersrol.
• Benadruk bij beginnende schoolleiders dat het niet
gaat om wat of wie je kent, maar om wie je bent en
wat je doet.
• Zorg voor voldoende mogelijkheden voor zelfreflectie
voor de beginnende schoolleider via interne
of externe coaches of intervisie mogelijk heden.
• Zoek lokale en regionale samenwerking voor het
behoud en ontwikkelen van talent.
Specifiek voor het vo:
• Interne doorgroei in de eigen school is in het vo
gebruikelijk. Beginnende teamleiders zijn gebaat bij
een groter extern netwerk en een groter extern
referentie kader om de benodigde transities te maken.
• Stages, uitwisselingstrajecten of interim werkzaamheden
op andere scholen of kweekvijvers met
andere scholen zijn hiertoe mogelijke instrumenten.
• Het loslaten van de rol van leraar moet een groter
onderdeel uitmaken van de oriëntatie op
leiderschap.
(Bron: H. Burgmans & T. van Roosmalen, Inwerken van
beginnende schoolleiders, In positie komen, in positie
blijven. KPC Groep, 2014. Dit onderzoek is te
downloaden op www.vo-academie.nl/publicaties.)
De hoge werkdruk is eveneens een knelpunt, maar schoolleiders
met ervaring beschouwen een cursus timemanagement
daarvoor niet als dé remedie. Zij zien heldere
kaders, een duidelijke rolopvatting en rolvastheid als de
beste waarborg voor het hanteren van de hoge werkdruk.
Creatieve dialoog
Brigit Verbeek werkt onder meer als trainer-adviseur
in leiderschapstrajecten voor onderwijsmanagement.
De VO-academie heeft haar gevraagd een handreiking
te maken voor scholen over de begeleiding van beginnende
schoolleiders en tevens een traject voor beginnende
school leiders te ontwerpen. “Ik heb ter voorbereiding
in januari en februari een creatieve dialoog opgezet met
starters, ervaren leidinggevenden en eind verantwoordelijken.
Er komen vragen op tafel als: waar moet dit
programma aan voldoen, wat moet de school aanpakken,
wat moet de educatieve infrastructuur oppakken, en wat
moet de VO-academie oppakken?”
Uit de eerste bijeenkomst van de creatieve dialoog bleek
onder meer dat de begeleidingsprogramma’s die er zijn,
heel fragmentarisch zijn en gericht op interventies, vult
Blom aan: “Het nadenken over de ontwikkellijn van een
beginnend schoolleider ontbreekt, een lijn die begint
met een oriëntatie op leiderschap, en dan via een aantal
overlevingsjaren overgaat in een fase van permanente
professionalisering.”
Overigens is het heel begrijpelijk dat er nog geen goede
inwerk- en begeleidingsprogramma’s zijn voor beginnende
schoolleiders zijn, vindt Blom: “We zijn pas de
afgelopen jaren het beroep van schoolleider als een echt
beroep gaan zien, en moeten nu samen gaan formuleren
welke competenties en welke opleidingen daarbij horen.”
Bredere blik
Frederique van Breugel is docent Nederlands en sinds
dit schooljaar coördinator van klas 2 op het Coornhert
gymnasium in Gouda. Zij nam het afgelopen jaar deel aan
Lead&Learn, een opleidingstraject voor midden managers.
Net als de meeste beginnende schoolleiders had ze geen
passende vooropleiding voordat ze coördina tor werd. “Ik
wilde graag meedenken op school en toen deze vacature
kwam, heb ik me aangemeld. Ik sta nog maar een paar jaar
voor de klas, dus ik was blij verrast toen ik het mocht gaan
doen. Er was geen kant-en-klaar inwerkplan, maar aan de
overdracht van de oude coör dinator heb ik veel gehad en
ik kan ook bij haar aanklop pen als ik vragen heb. Ik heb
zelf voorgesteld om Lead&Learn te gaan volgen, en
profiteer veel van de ervaring van andere schoolleiders
die dat traject volgen. Daarnaast wil ik wil graag nog
meer scholing volgen, want ik merk nu al dat mijn
nieuwe functie veel meer omvat dan alleen nieuwe taken.
Er komen ook dingen bij als nieuwe verantwoordelijkheden
en hoe collega’s tegen je aankijken.”
Blom vertelt dat ze beginnend schoolleiders als Van
Breugel graag een bredere blik zou bieden. “Steeds weer
blijkt uit de reacties van deelnemers aan bijvoorbeeld
Lead&Learn dat scholen onderling erg verschillend zijn,
bijvoorbeeld qua structuur, onderwijsbeleid, arbeidsrelaties
en invoering van onderwijsvernieuwingen. Het
zou mooi zijn als we schoolleiders bij de start van hun
carrière meer zouden kunnen meegeven over hoe het onderwijsveld
in elkaar zit, welke inspirerende vernieuwingen
er zijn en wat de rol van de middenmanager kan zijn.”
Dit artikel is een bewerkte versie van het artikel
‘Begeleiding beginnende schoolleider kan beter’ uit het
onlangs verschenen KaternPlus van de VO-academie.
Hebt u het KaternPlus niet ontvangen? Lees het op
www.vo-academie.nl/publicaties of vraag een
exemplaar aan.
40 VO-magazine 4 / Januari 2016

WIE WERKT WAAR
STICHTING SCHOLENGROEP RIJK
VAN NIJMEGEN
Internationale Schakelklas (ISK), Nijmegen
Per 20 november is Theus Galesloot (62) benoemd
tot directeur van de Internationale Schakelklas
(ISK) in Nijmegen. Hij volgt Jan Müskens op,
die met pensioen gaat. Galesloot zal de functie
combineren met zijn huidige functie als directeur
van de Sint Jorisschool in Nijmegen.
STICHTING RSG, HARDERWIJK
RSG Slingerbos | Levant, Harderwijk en
Zeewolde
Marianne Compagner is per 1 januari benoemd
tot locatiedirecteur RSG Levant in Zeewolde.
Daarvoor werkte zij in Almere als conrector
onderbouw op het Trinitas Gymnasium.
VERENIGDE SCHOLEN J.A.
ALBERDINGK THIJM
Laar & Berg, Laren
Sannerijn Jansen is per 1 januari de nieuwe
rector van Laar & Berg. De vorige rector, Bart
van den Haak, was sinds anderhalf jaar formeel
‘waarnemend’, nadat hij in augustus 2014 aantrad
als bestuurder van de Gooise scholenkoepel.
Jansen is sinds 2008 verbonden aan Laar & Berg.
ONS MIDDELBAAR ONDERWIJS
(OMO)
Yvonne Kops (54) is benoemd tot lid van de raad
van bestuur van OMO. Op dit moment is zij
directeur bedrijfsvoering van twee faculteiten
van de Vrije Universiteit Amsterdam. Zij start
15 februari. Kops volgt Pieter Hendrikse op, die
afscheid nam in verband met zijn pensionering
en nu voorzitter is van het College voor Toetsen
en Examens (CvTE) in Utrecht.
ACHTERHOEK VO
Ludgercollege, Doetinchem
Louise Beernink is per 1 augustus de nieuwe
rector van het Ludgercollege in Doetinchem.
Zij volgt Martin Hulsen op, die met ingang van
1 september met vervroegd pensioen gaat.
ONDERWIJSGEMEENSCHAP
VENLO & OMSTREKEN
Blariacumcollege, Blerick
Jan Jenneskens (56) volgt Ton Sipkens (63)
op als campusdirecteur van het Blariacumcollege
in Blerick. Hij was bestuursvoorzitter van een
po‐scholenkoepel. Sipkens werd in 2010 aangesteld
als interim-directeur en bleef aan als
permanente bestuurder.
CVO ROTTERDAM
Comenius College, Capelle aan den IJssel,
Nieuwerkerk aan den IJssel, Krimpen aan
den IJssel en Rotterdam
Joany Krijt (44) is de nieuwe rector van het
Comenius College. Zij is nu voorzitter van
CNV Onderwijs. Krijt volgt Hans Neven op,
die 1 februari met pensioen gaat.
Colofon VO‐magazine is een uitgave van de
VO‐raad, de sector organisatie van het voortgezet
onderwijs. VO‐magazine verschijnt 7 keer per jaar
in een oplage van 4.500 exemplaren.
Redactie Cindy Curré, Ingrid Janssen, Stan Termeer
Suzanne Visser (eind redactie), Linda Zeegers.
Medewerkers: Martijn Laman, Hanneke van der
Linden, Emmanuel Naaijkens, Marijke Nijboer,
Carolien Nout en Maaike Vos.
Redactieadres VO‐raad, Postbus 8282,
3503 RG UTRECHT, T 030 232 48 00,
redactie@vo‐raad.nl, www.vo‐raad.nl.
Fotografie Josje Deekens (ook voorpagina),
Dirk Kreijkamp, iStockphoto
Ontwerp OSAGE / communicatie en ontwerp, Utrecht
Druk Drukkerij Damen, Werkendam
Advertenties Uitgeverij Recent Amsterdam,
T 020 330 89 98 (Ray Aronds), www.recent.nl.
Issn 1873-1163
Abonnementen Besturen en de daarbij horende
scholen, die lid zijn van de VO‐raad ontvangen het
VO‐magazine gratis. Een abonnement kost € 75,-
per jaar. Beëindiging van het abon ne ment dient
schriftelijk te geschieden voor 1 juli.
VO-magazine 4 / Januari 2016
41

ADVERTENTIE
ADVERTORIAL
TEKST: NOORTJE VERBEEK / FOTOGRAFIE: HUUB VAN OSCH
“Ik had al vrij snel een
oplossing voor de gevolgen
van de nieuwe wet Werk &
Zekerheid.”
Het nieuwe jaar is net begonnen en ook dit jaar staat onderwijzend
Nederland voor diverse uitdagingen. Zo zal de wet Werk &
Zekerheid (WWZ) ook voor het primair onderwijs gaan gelden.
Voor de meeste besturen een uitdaging op zich om, ondanks
de verplichtingen die de WWZ met zich meebrengt, de kwaliteit
van het onderwijs te kunnen blijven garanderen zonder dat een
en ander ontaard in een financieel debacle. Veel besturen zijn
daarom reeds bezig diverse mogelijkheden te onderzoeken om
bovenstaande gevolgen te voorkomen. Interteach Opleidingen
biedt u hiervoor een oplossing.
HOud ZElf dE rEgIE
Houd zelf de regie, ook over uw tijdelijke personeel!
zoals elke werkgever zal ook u willen weten wie bij u de
lessen verzorgt als een eigen medewerker niet aanwezig
is. U weet namelijk als geen ander wie u voor de klas wilt
en wie juist niet. Waarschijnlijk vindt u het ook belangrijk
te weten tegen welke vergoeding de ‘invaller’ wordt ingezet.
dus wat het u kost. de enige manier om dit te handhaven
is door zelf te regie te houden.
ExclusIEf tIjdElIjk pErsONEEl
Om de WWz voor u werkbaar te houden, biedt Interteach
Opleidingen u als oplossing aan om al uw tijdelijke
personeel over te nemen en een overeenkomst te bieden.
Interteach Opleidingen houdt deze medewerkers exclusief
voor u beschikbaar. hierdoor kunt u hen inzetten waar en
wanneer u dat wenst. En omdat de gemaakte loonafspraken
worden overgenomen, kost hun inzet niets extra’s.
EEN 3x WIN sItuatIE
Omdat u niet steeds een andere
leerkracht inzet, zorgt u op deze manier
ook voor stabiliteit en continuïteit in
de groep. U zorgt er tevens voor dat
medewerkers niet steeds op zoek
moeten naar een andere werkgever
en/of een half jaar aangewezen zijn op
een uitkering. daarnaast zorgt u er ook
voor dat de kosten beheersbaar blijven.
dus met deze oplossing kunnen we
spreken van een win-win-win situatie
voor alle partijen.
Maak geheel vrijblijvend een afspraak
met een van onze adviseurs en houd zelf
de regie! Bel naar 030 744 06 47 of mail;
info@interteach.nl.
gEEN VErplIcHtINgEN
aangezien de medewerkers niet meer direct op uw loonlijst
staan, heeft u ook geen verplichtingen aan hen. Tegelijkertijd
bindt u deze werknemers wel aan uw organisatie, want door
de overname van uw tijdelijke personeel door Interteach,
blijven deze werknemers exclusief voor u beschikbaar.
zo zorgt u heel gemakkelijk voor een ‘reservebank’ met
medewerkers die u kunt inzetten waar en wanneer u maar wilt.

ADVERTENTIE
Eric Bastiaansen, directeur Interteach
Interteach bIedt zekerheId
In 2008 is uitzendbureau Interteach opgericht. Interteach is lid van de abU (algemene bond van Uitzendondernemingen). het doel was om vacatures
in te vullen in het voortgezet onderwijs. Sinds het schooljaar 2009/2010 richten zij zich ook op het primair onderwijs en hebben zij een
eigen ‘vervangerspool’ met circa 200 bevoegde en bekwame leerkrachten. In 2011 is Interteach Opleidingen opgericht. Interteach Opleidingen is
geregistreerd bij het CRKBO en SNA gecertificeerd. Registratie bij het CRKBO heeft tot gevolg dat ze vallen onder de btw vrijstelling van het
onderwijs. En vanwege de SNA certificering kan inzet van hun medewerkers gedeclareerd worden bij het Vervangingsfonds. Via Interteach
Opleidingen worden circa 300 medewerkers ingezet voor onderwijs verzorgende taken.

ADVERTENTIE
Foleta gebruikersmiddag
15 maart 2016
“Iedereen werkt met Foleta”
13.00 - 16.00 • Vergadercentrum Domstad Utrecht
Maak kennis met de nieuwste ontwikkelingen in Foleta en ontmoet
uw collega-gebruikers. Volg verschillende workshops over het formatieproces,
aangeboden door mensen uit de onderwijspraktijk.
Met als onderwerpen (o.a.):
• De nieuwste ontwikkelingen van het afgelopen half jaar.
• Het vernieuwde VMBO en de inrichting ervan in Foleta.
• Opname van gespaard persoonlijk budget na 4 jaar.
• Krimp en pensionering: de gevolgen op lange termijn.
• Waarom financiën in Foleta?
• Automatiseren van toedelen van taakuren.
• Voorbeelden van uitwisseling van gegevens met andere software
middels de web-API.
• Samenwerking van P&O, schoolleiding en roosterbureau bij
vervangingen.
“Iedereen werkt met Foleta” is vrij toegankelijk
Meld u aan voor de gebruikersmiddag
via: www.foleta.nl/events
Specialist in formatieplanning,
les-en taaktoedeling
advertentie.indd 1 08/01/16 15:35