viWTA Is er plaats voor hernieuwbare energie in Vlaanderen?

“Is er plaats voor hernieuwbare energie in Vlaanderen?” viWTA- studie 2004 – PE03 -1
BIJLAGE 2
Sociaal-psychologische processen bij interactief beleid
Interactief beleid krijgt meer kans van slagen, als de maatschappelijke organisaties
via bemiddeling direct zichtbare voordelen kunnen aanbieden aan individuele
burgers die meewerken aan het beleid. Daarbij is een aantal sociaalpsychologische
factoren in het spel.
• Positieve of negatieve dynamiek
Vooral wanneer sprake is van een sociaal dilemma waarin individuele belangen of
voorkeuren botsen met collectieve nadelige gevolgen, zal de werking van een
maatregel afhangen van de initiële omvang van de groep burgers die bereid is mee
te werken aan de maatregel. Er kan sprake zijn van een positieve sociale
dynamiek, waarin de groep burgers die aanvankelijk meewerkt aan de maatregel
een voorbeeldwerking en normerende invloed heeft op de groep burgers die
voorlopig nog niet meewerkt, waardoor uiteindelijk de balans in totaliteit steeds
positiever wordt. Een negatieve dynamiek is echter ook denkbaar waarin juist het
verzet tegen de maatregel steeds zichtbaarder wordt en oproept tot navolging.
• Lasten en baten
Interactief beleid zal de burgers vaak ook politieke of bestuurlijke keuzes moeten
voorleggen, die deels een inperking van keuzevrijheid inhouden: vaak wordt een
tegenstelling ervaren tussen 'persoonlijk offer' en 'collectief goed', of tussen 'ik' en
'anderen'. In de ogen van de individuele burger is een beperking van eigen
keuzevrijheid een `offer' dat gevraagd wordt, terwijl de burger misschien twijfelt
aan:
• de zinvolheid van zijn offer (waarom moet het eigenlijk?);
• de effectiviteit van zijn offer (wat helpt het?);
• het persoonlijke nut van het collectieve goed (wat heb ik eraan?).
• Bereidheid tot collectief “offer”
Volgens de literatuur over sociale dilemma's en marketing (Wiener & Doescher,
1994; Wiener, 1993; ) zijn mensen eerder bereid een collectief offer te leveren,
indien:
1. zij zich identificeren met de groep die wordt aangesproken tot medewerking;
2. zij weten dat ook anderen meewerken, het gaat om een sociaal proces;
3. zij ervan overtuigd zijn dat hun bijdrage een belangrijk verschil kan uitmaken:
het belang van een concrete doelstelling;
4. zij ervan overtuigd zijn dat het te realiseren doel bereikt kan worden: het
belang van een haalbare doelstelling;
5. de grootte van het sociale dilemma wordt teruggebracht tot overzienbare
proporties (bijvoorbeeld het redden van een enkele boom in plaats van een
geheel bos): het belang van het toespitsen van het probleem;
6. de perceptie van de gemaakte kosten wordt geminimaliseerd.
• Tijdsdimensie
Voorts is interactieve wisselwerking tussen burgers en maatschappelijke
organisaties een proces dat zich in de tijd ontwikkelt. Daarbij is van belang dat
continu kleine stappen in de goede richting worden gezet en dat deze stappen ook
tot feitelijke resultaten leiden. De betrokkenen bij dit proces moeten voortdurend
het idee hebben dat hun handelen zin heeft voor de eigen omgeving.
Het is van belang dat het gekozen beleid de burger niet afschrikt door hetzij de
aard, hetzij de omvang van hetgeen gevraagd wordt.
Deelrapport: belemmeringen, draagvlak en aanbevelingen 141/208