viWTA Is er plaats voor hernieuwbare energie in Vlaanderen?

“Is er plaats voor hernieuwbare energie in Vlaanderen?” viWTA- studie 2004 – PE03 -1
2.4 Participatie in hernieuwbare energie
2.4.1 Participatie en duurzame ontwikkeling
Het begrip participatie loopt als een rode draad door de principes van duurzame
ontwikkeling. In het Brundtlandrapport wordt het expliciet vermeld als voorwaarde
voor duurzame ontwikkeling. In de slotverklaring van de UNCED-conferentie van
Rio (in 1992) 21 wordt verwezen naar de noodzaak van een participatorische
aanpak. Het meest centraal staat participatie in het concept van Agenda 21 22 , dat
een volledig hoofdstuk wijdt aan de inbreng van alle sociale groepen.
Ook in de Vlaamse beleidsdocumenten over milieu wordt expliciet aandacht
besteed aan participatie. In het Vlaams milieubeleidsplan 2003-2007 handelt deel
4 “Actoren” volledig over de verschillende actoren die actief zijn in het milieubeleid,
de noodzaak van een specifiek doelgroepenbeleid, het bereiken van de burger en
de interactie tussen de overheid en de maatschappelijke organisaties.
In het kader van duurzame ontwikkeling is het begrip participatie weinig expliciet
gedefinieerd. Dikwijls wordt het vereenzelvigd met formele politieke interactie via
representatief samengestelde overleg- en adviesorganen zoals de Mina-raad en
de SERV op Vlaams gewestelijk niveau en de Federale Raad voor Duurzame
ontwikkeling op het federale Belgische niveau.
In het eindrapport over Duurzame Ontwikkeling en participatie [Bru 01] wordt de
participatorische dimensie van duurzame ontwikkeling gedefinieerd als het feit dat
sociale actoren door hun sociaal handelen een bewuste bijdrage leveren
aan of bewust deel uitmaken van het proces van sociale verandering in de
richting van een meer duurzame samenleving.
Participatie kan gebeuren op individuele of collectieve basis. De vermelde studie
focust zich voorts op collectieve politieke participatie en definieert het als:
(…) elke interactie tussen de overheid en de civiele maatschappij om
gemeenschappelijke problemen op te lossen. Het behelst tevens het
proces waarmee de regering en de civiele samenleving de dialoog
aangaan, partnerschappen sluiten en informatie delen. Tenslotte wordt ook
de interactie bedoeld tussen deze twee partijen bij het ontwikkelen,
implementeren en evalueren van beleid, programma’s en projecten inzake
duurzame ontwikkeling.
2.4.2 Niveaus van participatie in hernieuwbare energie
Op basis van de in het begin van hoofdstuk 2 beschreven niveaus van participatie
onderscheiden we specifiek voor het domein van hernieuwbare energie vijf niveaus
van participatie:
1. Informatie
Informatie zien we in dit verband als een passieve manier vanwege overheid en
middenveld (sectoriële verenigingen duurzame energie, milieubeweging,
vakbonden enz.) om de individuele burger te activeren tot eigen initiatief inzake
hernieuwbare energie, bvb. door een directe investering te doen in een decentraal
gebouwgebonden hernieuwbaar energiesysteem of een indirecte investering via
financiële participatie (zie verder).
2. Invitatie, Consultatie, Deliberatie
Deze drie niveaus (hier in dezelfde categorie samengebracht) hebben betrekking
op participatieprocessen in de verschillende beleidsstadia zoals we zullen
analyseren in paragraaf 2.5.3.
21
United Nations Conference on Environment and Development, The Rio Declaration on Environment
and Development, 1992
22
Agenda 21 is een van de slotdocumenten van de UNCED conferentie
Deelrapport: belemmeringen, draagvlak en aanbevelingen 58/208