Monumentenstudiedag verslag met een vleugje ... - watererfgoed.nl

het Atelier Rijksbouwmeester van VROM eenuitgebreid onderzoek door militair-historicilaten uitvoeren. Door deze onderzoeken wordtsteeds duidelijker dat het hier om meer danalleen (clusters van) gebouwen gaat. Het gaatom een hele infrastructuur en ook om structuurelementenop het terrein zoals aardenwallen, waterlopen en beplanting. Zo is bijvoorbeeldhet Kleibos speciaal aangelegd ombij ontploffingen rondvliegend materiaal op tevangen. De vraag is echter of en zo ja, hoe, jedat wilt/kunt beschermen. En hoe kun je datopnieuw gebruiken?Ook de aanwijzing als Werelderfgoed brengteen verantwoordelijkheid met zich mee omhet terrein op een cultuurhistorisch verantwoordewijze door te ontwikkelen. HetHembrugterrein is dan ook een voorbeeld gewordenvan een groot monumentaal complexwaarbij behoud, gebruik, herbestemming enexploitatie een zware maar ook een uitdagendeen creatieve opgave vormen. De cultuurhistorischebelangen zijn daarin belangrijk, maarzeker niet de enige die gewogen worden bijhet nemen van beslissingen. De RDMZ vindthet belangrijk dat de rijksmonumenten nietals eilandjes temidden van nieuwbouw staan,maar ingebed blijven in de historische ruimtelijkestructuur van het Hembrugterrein.De vele betrokken partijen en door hen vertegenwoordigdebelangen maken het enerzijdseen goed overwogen, maar anderzijds eenlangzaam ontwikkelingsproces. Daarbij botsensoms de afzonderlijke belangen en moetenmoeilijke keuzes gemaakt worden, zowel opgebouwniveau als qua buitenruimte. Voorbeeld1: sommige gebouwen staan letterlijk inde weg voor de bouw van een grote penitentiaireinrichting en moeten gesloopt worden.Voorbeeld 2: de voor herbestemming nodigebodemsanering brengt waarschijnlijk meedat het groen dat speciaal is aangelegd omdoor ontploffing rondvliegend materiaal op tevangen en daarom cultuurhistorische waardeheeft, gerooid moet worden.Thans is een aanvraag van het Cuypersgenootschapvoor uitbreiding van de rijksbeschermingop het terrein in behandeling. Deuitkomst daarvan wordt dit najaar verwacht.Vanuit de Rijksdienst voor de Monumentenzorgwordt niet alleen aangedrongen op eenpassend lange termijn-gebruik, maar ooktijdelijk gebruik gepromoot. Ook los van rijksbeschermingwant niet alles haalt de lat. Zowordt verder verval tegengegaan en krijgenbedrijven, instanties, verenigingen en particulierende kans creatieve herbestemmingsoplossingenaan te dragen. De Westergasfabriekin Amsterdam heeft laten zien dat dat uitstekenderesultaten kan opleveren. De StichtingMobiele artillerie en de galerie op het Hembrugterreinzijn de eerste goede stappen in dierichting.Bijdrage van het CuypersgenootschapVereniging tot behoud van negentiende- entwintigste eeuws cultuurgoed in NederlandHet Hembrugterrein omvat zo’n 45 hectare.Op het terrein staan tientallen bouwwerken uiteen vervlogen verleden. De gebouwen vormenversteende geschiedenis van die plek: miliairgebruik maar dan niet in de vorm van een kazerneof oefenterrein, neen, eenh heus militairindustrieel complex. Hier werden wapens enmunitie beproefd en geproduceerd en werdaan de geleverde producten onderhoud verricht.Er is ook een gereedschapwerktuigenfabriekgevestigd geweest. Het noordelijk deel isoorspronkelijk aangelegd als onderdeel van deStelling van Amsterdam.Dit gebruik leverde tal van gebouwen op. Deeersten verschenen vanaf 1895 op het terrein,de laatsten in de jaren zestig met een enkelelate nakomer. Dit levert al met al een gebiedop dat uniek is in Nederland. Het Hembrugterreinis het enige militaire industriële complexin Nederland. De toegepaste architectuurheeft hier een staalkaart aan stijlen opgeleverd.De utilitaire gebouwen hebben een duidelijkindustrieel karakter wat nog eens doorde er tussendoor lopende buizen en leidingen40