Verschillen in straftoemeting - Buro Jansen & Janssen

Wetenschap......ons gericht op de rol van het al dan niet betuigen vanspijt en het gecombineerde kenmerk van een al dan nietNederlands uiterlijk met het al dan niet spreken van deNederlandse taal bij het bepalen van de straf. Bij hetvaststellen van die relaties werd rekening gehouden metandere kenmerken waarvan bekend is dat zij een rolkunnen spelen bij de straftoemeting, zoals delictskenmerkenen kenmerken van criminele geschiedenis. VoorHet zwaarst gestraft werden dedaders met een buitenlands uiterlijkdie ook niet de Nederlandse taalspraken tijdens de strafzittingNederland, maar ook internationaal is dit voor zover onsbekend de eerste studie die dat doet op basis van directeobservaties tijdens strafzittingen en kwantitatieve analyses.De resultaten van deze studie zijn gebaseerd opobservaties tijdens strafzittingen bij de politierechter inNederland in het voorjaar van 2010 (N = 333). Voor dezestudie zijn alleen de zittingen geselecteerd waar de verdachtebij aanwezig was. Onze bevindingen lieten zien datvan de controlevariabelen het type delict en het al danniet in voorlopige hechtenis hebben gezeten de kans opeen onvoorwaardelijke gevangenisstraf beïnvloeden. Daarnaastvonden we ook verschillen in de kans op eenonvoorwaardelijke gevangenisstraf tussen rechtbanken;wat duidt op regionale verscheidenheid. 32 Deze gevondeneffecten sluiten aan bij bevindingen in eerder onderzoeken de ‘focal concerns’ theorie.De hoofdbevindingen van het onderzoek lieten ziendat daders met een Nederlands uiterlijk die ook de Nederlandsetaal spraken tijdens de zitting de minste kans haddenop een gevangenisstraf. Het zwaarst gestraft werdende daders met een buitenlands uiterlijk die ook niet deNederlandse taal spraken tijdens de strafzitting. De oddsop een onvoorwaardelijke gevangenisstraf voor deze laatstegroep zijn ruim twintig keer hoger in vergelijking metmensen met een Nederlands uiterlijk en ongeveer tweekeer hoger in vergelijking met mensen met een buitenlandsuiterlijk die de Nederlandse taal spreken. De resultatenlieten verder zien dat de odds op een onvoorwaardelijkegevangenisstraf voor vrouwen ruim 6,5 keer lager is invergelijking met mannen. Dit zijn zelfstandige effecten,dus onafhankelijk van andere kenmerken van de zaakwaarvoor gecontroleerd is in onze analyses, zoals het aantalen het type delict(en) en het al dan niet hebben vaneen strafblad. Het al dan niet betuigen van spijt door deverdachte tijdens de strafzitting heeft geen invloed op dekans op een onvoorwaardelijke gevangenisstraf. Daarnaastlaten de resultaten zien dat van de controlevariabelen hetal dan niet hebben van een strafblad, het aantal feitenwaar de verdachte voor is veroordeeld en het uitgangsdelictal dan niet samen te hebben gepleegd geen significanteinvloed hebben op de kans op een onvoorwaardelijkegevangenisstraf.De bevinding dat vrouwen minder kans hebben opeen onvoorwaardelijke gevangenisstraf sluit aan bijbevindingen in eerder onderzoek 33 en kan verklaard wordenaan de hand van de ‘focal concerns’ theorie die verondersteltdat rechters vrouwen als minder gevaarlijkinschatten. Het effect van het al dan niet spreken van deNederlandse taal is multi-interpretabel. Ten eerste kanhet effect van het al dan niet spreken van de Nederlandsetaal door de verdachte worden verklaard aan de handvan bewust of onbewust gebruik van (negatieve) stereotyperingendoor rechters om de gevaarlijkheid van dedader te bepalen. Ten tweede kan het niet spreken vande Nederlandse taal het direct uitdrukken van emotiesen gevoelens belemmeren. Ten derde kan een andere,meer praktische, reden worden aangedragen voor hetsubstantiële effect van het al dan niet spreken van deNederlandse taal door de verdachte. Indien verdachtende Nederlandse taal niet beheersen, zal een rechter wellichtgeen taakstraf willen opleggen vanwege de problemendie bij de tenuitvoerlegging daarvan kunnen ontstaandoor het niet beheersen van het Nederlands. Bijhet wegvallen van deze strafoptie zou de rechter dan eerdergeneigd zijn een gevangenisstraf op te leggen. Indiende taakstraf die anders opgelegd zou worden, relatiefgezien kort is, zou het echter ook mogelijk zijn om ineen dergelijk geval eerder een geldboete op te leggen.Het is dus onduidelijk hoe dit de kans op een onvoorwaardelijkegevangenisstraf precies beïnvloedt.Het betuigen van spijt tijdens de strafzitting heeftgeen effect op de straftoemeting in ons onderzoek, terwijldit op basis van de theorie wel de verwachting was.Ook in eerder onderzoek met gegevens uit de VerenigdeStaten is aangetoond dat het betuigen van spijt vaninvloed kan zijn op de gepercipieerde gevaarlijkheid vande dader 34 en dat het betuigen van spijt in zaken waarinde dader verdacht wordt van serieuze aanranding leidttot een lagere strafeis. 35 Een mogelijke verklaring waaromin het huidige onderzoek geen effect werd gevonden,is onze beperking tot zittingen van de politierechterwaar relatief minder ernstige delicten worden behandeld.Het zou kunnen zijn dat het betuigen van spijt bijbepaalde delicten wel effect heeft op de straftoemeting,bijvoorbeeld in ernstigere zaken als zware mishandeling,verkrachting, doodslag en moord. Om meer inzicht tegeven in het effect van spijt op straftoemeting zou toekomstigonderzoek zich kunnen richten op zaken waarinook deze ernstigere delicten behandeld worden. Daarnaasthebben wij spijt alleen gemeten door te onderzoekenin hoeverre het expliciet betuigen van spijt tijdensde strafzitting invloed heeft op straftoemeting. Voor vervolgonderzoekzou het goed zijn om dit aan te vullenmet een maat voor geloofwaardigheid van de spijtbetuigingen verduidelijking waarvan de verdachte preciesaangeeft spijt te hebben.Met betrekking tot taal heeft dit onderzoek zichslechts gericht op het al dan niet spreken van de Nederlandsetaal. Voor vervolgonderzoek zou taal uitgebreideronderzocht kunnen worden waarbij ook aandacht wordtgeschonken aan, bijvoorbeeld, verdachten die gebrekkigNederlands spreken of een sterk buitenlands accent heb-732