pdf, 1427 KB - Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische ...

GECOMMENTARIEERDGENEESMIDDELEN-REPERTORIUM VOORDIERGENEESKUNDIGGEBRUIK2013Specialiteiten in de handel op 31 maart 2013BELGISCH CENTRUM VOORFARMACOTHERAPEUTISCHE INFORMATIEwww.bcfi-vet.be

GECOMMENTARIEERD GENEESMIDDELENREPERTORIUMVOOR DIERGENEESKUNDIG GEBRUIK 2013Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie(Centre Belge d’Information Pharmacothérapeutique)v.z.w. erkend door het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen enGezondheidsproducten (FAGG)B.C.F.I. v.z.w.p/a Campus Heymans Blok B, 1e verdiepingDe Pintelaan 1859000 GentCorrespondentie-adres :BCFI – diergeneeskundeEUROSTATION IIVictor Hortaplein 40, bus 401060 Brusselbcfi.vet@fagg.beVerantwoordelijke Uitgever:Prof. P. GustinFaculté de Médecine vétérinaireSecteur de Pharmacologie- Pharmacothérapie-ToxicologieBoulevard de Colonster B414000 LiègeDISLAIMER - Dit document is louter van informatieve aard, met voorbehoud vanalle rechten en zonder enige nadelige erkentenis en zonder dat deze aan derdenenig recht kan toekennen of van enige wettelijke verplichtingen kan ontheffen.Voor informatie over de specialiteiten die in de handel toegelaten zijn, geldt enkelde Samenvatting van de Kenmerken van het Product als officiële tekst. Voor detekst van de wetgeving geldt als officiële tekst enkel deze die gepubliceerd in hetBelgisch Staatsblad en het Publicatieblad van de EU.© De informatie die verschijnt in het GecommentarieerdGeneesmiddelenrepertorium voor Diergeneeskundig Gebruik mag nietovergenomen worden zonder toestemming van het redactiebureau. Dezeinformatie mag in geen geval gebruikt worden voor publicitaire doeleinden.D/2013/0435/3

inhoudstafel

INHOUDSTAFELVInhoudstafelVoorwoord .................................................XVIIInleiding .................................................... XIXNuttige adressen. .......................................... XXI1 Anti-infectieuze geneesmiddelen. ........................ 1..1.1 Antimicrobiële middelen ..................................... 11.1.1 Betalactamantibiotica. ...................................... 31.1.1.1 Penicillines. ............................................. 3Natuurlijke penicillines ................................... 3Aminopenicillines ....................................... 5Aminopenicillines geassocieerd met een betalactamase-inhibitor. . 71.1.1.2 Cefalosporines. .......................................... 9Eerste groep: cefalosporines meteen overwegend GRAM+ activiteit. ........................ 10Tweede groep: cefalosporines met breedspectrum activiteit. .... 111.1.2 Aminosiden. ............................................. 121.1.2.1 Gentamicine ........................................... 141.1.2.2 Paromomycine. ......................................... 141.1.2.3 Spectinomycine. ........................................ 141.1.3 Florfenicol. .............................................. 141.1.4 Tetracyclines. ............................................ 161.1.4.1 Chloortetracycline. ...................................... 171.1.4.2 Doxycycline. ........................................... 171.1.4.3 Oxytetracycline. ........................................ 181.1.5 Macroliden, Lincosamiden en Pleuromutilinen. .................. 191.1.5.1 Macroliden. ............................................ 19Gamithromycine. ...................................... 20Tildipirosine. .......................................... 21Tilmicosine ........................................... 21Tulathromycine. ....................................... 22Tylosine. ............................................. 22Tylvalosine. ........................................... 231.1.5.2 Lincosamiden .......................................... 23Clindamycine ......................................... 24Lincomycine. ......................................... 241.1.5.3 Pleuromutulinen. ........................................ 25Tiamuline. ............................................ 25Valnemuline. .......................................... 261.1.6 Peptide antibiotica ........................................ 261.1.6.1 Polymyxines .......................................... 261.1.6.2 Bacitracine. ............................................ 271.1.7 Sulfamiden en Trimethoprim ................................ 271.1.7.1 Trimethoprim. .......................................... 281.1.7.2 Sulfamiden geassocieerd met trimethoprim. .................. 281.1.8 Fluoroquinolonen ......................................... 291.1.8.1 Danofloxacine. ......................................... 311.1.8.2 Difloxacine. ............................................ 311.1.8.3 Enrofloxacine ......................................... 311.1.8.4 Flumequine. ........................................... 341.1.8.5 Ibafloxacine. ........................................... 341.1.8.6 Marbofloxacine. ........................................ 34

VIINHOUDSTAFEL1.1.8.7 Pradofloxacine. ......................................... 351.1.9 Antibiotica onderling geassocieerd of met andere actieve substanties 361.1.9.1 Penicilline + aminoside. .................................. 361.1.9.2 Lincomycine + spectinomycine. ............................ 361.1.9.3 Aminopenicilline + polymyxine ............................. 371.1.9.4 Metronidazol + spiramycine ............................... 371.1.9.5 Florfenicol + flunixine. .................................... 371.2 Antimycotische middelen ................................... 371.2.1 Itraconazol .............................................. 371.2.2 Ketoconazol ............................................. 381.3 Antiparasitaire middelen .................................... 391.3.1 Geneesmiddelen voor systemisch gebruik met antiparasitaire substantiesactief tegen endoparasieten ............................. 391.3.1.1 Benzimidazoles en probenzimidazoles. ...................... 39Albendazol . .......................................... 40Febantel ............................................. 40Fenbendazol. ......................................... 41Flubendazol. .......................................... 42Mebendazol .......................................... 42Oxfendazol. .......................................... 421.3.1.2 Triclabendazol. ......................................... 421.3.1.3 Imidazothiazoles. ....................................... 43Levamisol. ........................................... 431.3.1.4 Amino-acetonitrilderivaten (AAD) ........................... 44Monepantel. .......................................... 441.3.1.5 Tetrahydropyrimidines. ................................... 44Pyrantel. ............................................. 451.3.1.6 Quinolines. ............................................ 45Praziquantel .......................................... 451.3.1.7 Derivaten van fenol en salicylaniliden. ....................... 45Closantel. ............................................ 46Nitroxinil ............................................. 46Oxyclozanide ......................................... 461.3.1.8 Coccidiostatica. ........................................ 46Amprolium. ........................................... 47Diclazuril. ............................................ 47Toltrazuril. ............................................ 47Sulfamiden ........................................... 481.3.1.9 Antiprotozoaire middelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48Carnidazol. ........................................... 49Halofuginon. .......................................... 49Ronidazol ............................................ 491.3.1.10 Combinaties ........................................... 49Moxidectine + triclabendazol. ............................ 49Milbemycine + praziquantel. ............................. 49Praziquantel + pyrantel embonaat. ........................ 50Praziquantel + fenbendazol .............................. 50Pyrantelembonaat + febantel + praziquantel. ................ 50Pyrantelembonaat + oxantel + praziquantel. ................. 51Pyrantelembonaat + febantel. ............................ 51Emodepside + praziquantel .............................. 51Emodepside + toltrazuril. ................................ 521.3.2 Geneesmiddelen voor transdermaal gebruikmet antiparasitaire substanties actief tegen endoparasieten ........ 531.3.2.1 Imidazothiazoles. ....................................... 531.3.2.2 Combinatie ............................................ 53Moxidectine + triclabendazol. ............................ 53Emodepside + praziquantel .............................. 531.3.3 Geneesmiddelen voor transdermaal gebruikmet antiparasitaire substanties actief tegen ecto- en endoparasieten. 54

INHOUDSTAFELVII1.3.3.1 Macrocyclische lactonen (ML). ............................. 54Doramectine. ......................................... 55Eprinomectine. ........................................ 56Ivermectine. .......................................... 56Moxidectine .......................................... 56Selamectine .......................................... 561.3.3.2 Combinaties ........................................... 57Imidacloprid + moxidectine .............................. 57Ivermectine + closantel. ................................. 571.3.4 Geneesmiddelen voor injectie of voor orale toediening met antiparasitairesubstanties actief tegen ecto- en endoparasieten ............ 581.3.4.1 Macrocyclische lactonen. ................................. 58Doramectine. ......................................... 58Ivermectine. .......................................... 58Moxidectine .......................................... 601.3.4.2 Combinaties ........................................... 60Ivermectine + clorsulon. ................................. 60Ivermectine + closantel. ................................. 60Mebendazol + closantel. ................................ 61Moxidectine + praziquantel. .............................. 61Ivermectine + praziquantel. .............................. 611.3.5 Geneesmiddelen voor injectie of voor orale toediening met antiparasitairesubstanties actief tegen ectoparasieten. ................... 611.3.5.1 Groei-inhibitoren. ....................................... 61Lufenuron. ........................................... 611.3.5.2 Spinosad. ............................................. 621.3.6 Geneesmiddelen voor lokaal gebruik met substanties actief tegen ectoparasieten............................................... 632 Geneesmiddelen met invloedop het hormonaal stelsel ................................ 652.1 Geslachtshormonen en geneesmiddelenmet invloed op het voortplantingsstelsel. ...................... 652.1.1 Oestrogenen. ............................................ 652.1.2 Progestagenen ........................................... 652.1.2.1 Progesteron en progesteronderivaten. ....................... 67Delmadinonacetaat. .................................... 67Megestrolacetaat ...................................... 67Medroxyprogesteronacetaat. ............................. 67Proligeston ........................................... 67Progesteron. .......................................... 672.1.2.2 Androgeenpreparaten met progesteronactiviteit. ............... 672.1.3 Middelen bij benigne prostaathypertrofie. ...................... 682.1.3.1 Osateron. ............................................. 682.1.3.2 Delmadinonacetaat. ..................................... 692.1.4 Anabole steroïden ........................................ 692.1.4.1 Nandrolon. ............................................ 692.1.5 Gonadotrofinen en geneesmiddelen die hun vrijstelling beïnvloeden . 702.1.5.1 Humaan choriongonadotrofine (hCG). ....................... 732.1.5.2 Serumgonadotrofine - PMSG (eCG). ........................ 732.1.5.3 GnRH: busereline, gonadoreline, desloreline, peforeline ......... 732.1.5.4 Lyofilisaat van pFSH en pLH. .............................. 742.1.5.5 Combinatie van PMSG (eCG) en hCG. ....................... 742.1.6 Tocolytica ............................................... 742.1.6.1 Clenbuterol ............................................ 752.1.7 Oxytocine ............................................... 752.1.8 Prostaglandinen .......................................... 772.1.8.1 Alfaprostol. ............................................ 792.1.8.2 Cloprostenol ........................................... 79

VIIIINHOUDSTAFEL2.1.8.3 Dinoprost. ............................................. 792.1.9 Geneesmiddelen die de vrijstelling van prolactine beïnvloeden. ..... 792.1.9.1 Cabergoline. ........................................... 802.1.9.2 Metergoline. ........................................... 802.1.10 Antiprogestagenen ........................................ 812.1.10.1 Aglepriston ............................................ 822.2 Glucocorticoïden .......................................... 822.2.1 Dexamethason ........................................... 842.2.2 Methylprednisolon ........................................ 852.2.3 Prednisolon ............................................. 852.3 Geneesmiddel gebruikt bij hypercortisolisme bij de hond (Cushing) 862.3.1 Trilostane ............................................... 862.4 Geneesmiddelen voor de behandeling van pituitaire pars intermediadysfunctie bij het paard (Cushing) ............................ 872.4.1 Pergolide ............................................... 872.5 Geneesmiddelen i.v.m. de schildklier. ......................... 882.5.1 Thyroïdhormoon .......................................... 882.5.1.1 Levothyroxine .......................................... 892.5.2 Thyreostaticum. .......................................... 892.5.2.1 Methimazole (thiamazole). ................................ 902.6 Insuline .................................................. 903 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmers. ....... 933.1 Niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s). .... 933.1.1 Salicylaten .............................................. 943.1.1.1 Natriumsalicylaat. ....................................... 953.1.1.2 Acetylsalicylzuur. ....................................... 953.1.2 Pyrazolonderivaten ........................................ 953.1.2.1 Fenylbutazon. .......................................... 963.1.2.2 Metamizol (dipyrone). .................................... 963.1.3 Nicotinezuurderivaten en fenamaten .......................... 963.1.3.1 Flunixine .............................................. 973.1.3.2 Tolfenaminezuur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 983.1.4 Arylpropionzuurderivaten ................................... 983.1.4.1 Carprofen. ............................................. 993.1.4.2 Ketoprofen. ........................................... 1003.1.5 Oxicamgroep ........................................... 1003.1.6 Coxib-groep ............................................ 1043.1.6.1 Cimicoxib. ............................................ 1053.1.6.2 Firocoxib. ............................................ 1053.1.6.3 Mavacoxib. ........................................... 1053.1.6.4 Robenacoxib. ......................................... 1053.1.7 Combinaties van NSAID’s en andere actieve substanties ......... 1053.2 Analgetica en antipyretica ................................. 1063.2.1 Paracetamol ............................................ 1063.3 Opioïde pijnstillers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1063.3.1 Buprenorfine. ........................................... 1073.3.2 Butorfanol. ............................................. 1083.3.3 Fentanyl ............................................... 1103.3.4 Methadon .............................................. 111

INHOUDSTAFELIX4 Geneesmiddelen met invloed ophet gastro-intestinaal stelsel ........................... 1134.1 Maagzuursecretie-inhibitor. ................................ 1134.1.1 Omeprazol ............................................. 1134.2 Spasmolytica ............................................ 1144.2.1 Combinatie van hyoscine en metamizol ....................... 1144.3 Middelen tegen braken .................................... 1154.3.1 Maropitant ............................................. 1154.3.2 Metoclopramide ......................................... 1164.4 Middelen bij obesitas. ..................................... 1174.4.1 Inhibitoren van het microsomiale triglyceride transferproteïne. ..... 1174.4.1.1 Dirlotapide. ........................................... 1184.5 Anti-infectieuze geneesmiddelengebruikt bij diarree. ....................................... 1184.5.1 Aminosiden. ............................................ 1184.5.1.1 Paromomycine. ........................................ 1184.5.1.2 Apramycine. .......................................... 1184.5.1.3 Spectinomycine. ....................................... 1184.5.2 Polymyxines ............................................ 1185 Geneesmiddelen met invloed op het metabolisme .... 1215.1 Rehydratantia ............................................ 1215.1.1 Rehydratantia voor oraal gebruik ............................ 1215.1.2 Rehydratantia voor parenteraal gebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1225.2 Glucose ................................................. 1225.3 Vitaminen ............................................... 1235.3.1 Vitamine B ............................................. 1235.3.2 Vitamine D ............................................. 1245.3.3 Combinatie van vitamine A + vitamine D3 + vitamine E ........... 1245.4 Mineralen ............................................... 1255.4.1 Ijzer ................................................... 1255.4.2 Selenium. .............................................. 1265.4.3 Combinatie van calcium + magnesium ....................... 1265.4.4 Combinaties calcium + magnesium en andere ................. 1275.5 Combinatie van vitaminen en mineralen ...................... 1275.5.1 Selenium en vitamine E ................................... 1275.6 Combinatie van vitaminen,mineralen en tonica ....................................... 1286 Geneesmiddelen met invloed ophet locomotorisch stelsel. .............................. 1296.1 Hyaluronzuur ............................................ 1296.2 Pentosan polysulfaat natrium. .............................. 1296.3 Dibotermine alfa (rhBMP-2),osteoinductief eiwit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

XINHOUDSTAFEL7 Geneesmiddelen met invloed ophet respiratoir stelsel ................................... 1337.1 Bronchodilatoren ......................................... 1337.1.1 Beta-2-adrenergica ...................................... 1337.1.1.1 Clenbuterol ........................................... 1337.2 Antihistaminica. .......................................... 1348 Geneesmiddelen met invloed ophet cardiovasculair systeem ........................... 1358.1 Geneesmiddelen gebruiktbij hartinsufficiëntie ....................................... 1358.1.1 Inhibitoren van het angiotensine-conversie-enzym (ACE-inhibitoren) 1358.1.1.1 Benazepril. ........................................... 1368.1.1.2 Enalapril. ............................................. 1378.1.1.3 Imidapril. ............................................. 1388.1.1.4 Ramipril. ............................................. 1388.1.2 Aldosteron-antagonist .................................... 1388.1.2.1 Spironolactone ........................................ 1388.1.3 Combinatie ACE-inhibitor met aldosteron-agonist. .............. 1408.1.3.1 Benazepril + spironolactone. ............................. 1408.1.4 Inodilatoren. ............................................ 1408.1.4.1 Pimobendan .......................................... 1408.2 Perifere en cerebrale vasodilatoren .......................... 1418.2.1 Fosfodiësterase-inhibitoren ................................ 1418.2.1.1 Propentofylline. ........................................ 1418.3 Diuretica ................................................ 1428.3.1 Lisdiuretica ............................................. 1428.3.1.1 Furosemide . .......................................... 1429 Geneesmiddelen met invloedop het uro-genitaalstelsel .............................. 1459.1 Geneesmiddelen met als indicatie urinaire incontinentie bij de hondna ovariohysterectomie .................................... 1459.1.1 Fenylpropanolamine (FPA) ................................. 1459.1.2 Oestriol ............................................... 1469.1.3 Efedrine ............................................... 14710 Geneesmiddelen met invloed ophet centrale en perifere zenuwstelsel .................. 14910.1 Algemene injecteerbare anesthetica ........................ 14910.1.1 Barbituraten ............................................ 14910.1.1.1 Pentobarbital. ......................................... 15110.1.2 Niet-barbituraten ........................................ 15110.1.2.1 Dissociatieve anesthetica. ............................... 151Ketamine. ........................................... 153Tiletamine + zolazepam ................................ 15310.1.2.2 Propofol. ............................................. 15310.1.2.3 Neuro-actieve steroïden ................................. 154Alfaxalone. .......................................... 154

INHOUDSTAFELXI10.2 Inhalatieanesthetica ...................................... 15610.2.1 Isofluraan .............................................. 15610.3 Agentia gebruikt voor de euthanasie ......................... 15710.3.1 Barbituraten ............................................ 15710.3.2 Combinatie ............................................. 15810.4 Lokale anesthetica. ....................................... 15910.4.1 Procaïne ............................................... 16010.4.2 Combinaties van lokale anesthetica met een vasoconstrictor ...... 16010.5 Neuroleptica ............................................. 16110.5.1 Fenothiazines ........................................... 16210.5.1.1 Acepromazine. ........................................ 16210.5.2 Butyrofenonen .......................................... 16310.5.2.1 Azaperon. ............................................ 16310.6 Benzodiazepines ......................................... 16410.6.1 Zolazepam ............................................. 16510.7 Alfa-2-adrenerge agonisten en antagonisten .................. 16510.7.1 Alfa-2-adrenerge agonisten ................................ 16510.7.1.1 Detomidine ........................................... 16710.7.1.2 Dexmedetomidine. ..................................... 16710.7.1.3 Medetomidine. ........................................ 16810.7.1.4 Romifidine. ........................................... 16810.7.1.5 Xylazine. ............................................. 16810.7.2 Alfa-2-adrenerge antagonisten. ............................. 16910.7.2.1 Atipamezol. ........................................... 16910.8 Myorelaxerende stoffen. ................................... 17010.8.1 Guaifenesine. ........................................... 17010.9 Antidepressiva ........................................... 17110.9.1 Tricyclische antidepressiva ................................. 17110.9.1.1 Clomipramine ......................................... 17110.9.2 Selectieve serotonine heropnameremmers .................... 17210.9.2.1 Fluoxetine ............................................ 17210.9.3 Inhibitoren van monoamino-oxidasen (MAO-inhibitoren). ......... 17310.9.3.1 Selegiline. ............................................ 17310.10 Middelen gebruikt bij epilepsie. ............................. 17410.10.1 Fenobarbital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17410.10.2 Kaliumbromide .......................................... 17511 Geneesmiddelen voor de huid .......................... 17911.1 Geneesmiddelen die systemisch worden toegediend voor de symptomatischebehandeling van atopische dermatitis ............... 17911.1.1 Glucocorticoïden ........................................ 17911.1.2 Ciclosporine ............................................ 17912 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik. .............. 18112.1 Geneesmiddelen voor dermatologisch gebruik ................ 18112.1.1 Antiseptica ............................................. 18112.1.1.1 Antiseptica voor gebruik op de huid. ....................... 18112.1.1.2 Antiseptica gebruikt als tepeldipmiddel ..................... 182Chloorhexidine. ...................................... 182Jodium ............................................. 182Chloriet + melkzuur . .................................. 183

XIIINHOUDSTAFEL12.1.2 Antibiotica ............................................. 18412.1.3 Antiparasitaire substanties ................................. 18412.1.3.1 Organische fosfaatesters en carbamaten. ................... 184Dimpylaat ........................................... 185Foxim .............................................. 185Propoxur. ........................................... 18612.1.3.2 Pyrethrinoïden. ........................................ 186Deltamethrine. ....................................... 187Flumethrine. ......................................... 187Permethrine. ......................................... 18712.1.3.3 Fipronil. .............................................. 18712.1.3.4 Pyriprole. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18912.1.3.5 Imidacloprid. .......................................... 19012.1.3.6 Metaflumizon. ......................................... 19112.1.3.7 Amitraz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19112.1.3.8 Indoxacarb. ........................................... 19212.1.3.9 Combinaties .......................................... 193Propoxur + flumethrine. ................................ 193Imidacloprid + permethrine. ............................. 193Imidacloprid + flumethrine .............................. 194Fipronil + (S)-methopreen. .............................. 194Fipronil + (S)-methopren + amitraz. ....................... 196Indoxocarb + permethrine .............................. 196Metaflumizon + amitraz. ................................ 19712.1.4 Antiparasitair geneesmiddel voor bijen ....................... 19712.1.4.1 Thymol. .............................................. 19712.1.5 Antimycotica. ........................................... 19812.1.6 Glucocorticoïden ........................................ 19812.1.6.1 Hydrocortisonaceponaat. ................................ 19812.1.7 Cicatriserende stoffen .................................... 19912.1.7.1 Ketanserine. .......................................... 19912.1.8 Associaties ............................................. 19912.2 Geneesmiddelen voor gebruik in het oog ..................... 20012.2.1 Geneesmiddelen met een antibioticum ....................... 20012.2.1.1 Gentamicine .......................................... 20012.2.2 Geneesmiddelen gebruikt bij keratoconjunctivitis sicca. .......... 20012.2.2.1 Ciclosporine. .......................................... 20012.3 Geneesmiddelen voor gebruik in het oor. ..................... 20012.4 Geneesmiddelen voorgynaecologisch gebruik. ................................... 20212.5 Geneesmiddelen voor intramammair gebruik. ................. 20212.5.1 Behandeling van mastitis .................................. 20312.5.1.1 Cloxacilline ........................................... 20312.5.1.2 Cefalosporines met een overwegend GRAM+ activiteit. ........ 20312.5.1.3 Cefalosporines met breedspectrum activiteit. ................ 20312.5.1.4 Pirlimycine. ........................................... 20412.5.1.5 Associaties ........................................... 20412.5.2 Droogzetters met een antimicrobiële stof. ..................... 20412.5.2.1 Cloxacilline ........................................... 20412.5.2.2 Cefalosporines met overwegend GRAM+ spectrum. ........... 20512.5.2.3 Cefalosporines met breedspectrum activiteit. ................ 20512.5.2.4 Rifaximin. ............................................ 20512.5.2.5 Associaties ........................................... 20512.5.3 Droogzetters zonder antimicrobiële stof. ...................... 20612.5.3.1 Bismutsubnitraat ...................................... 206

XIVINHOUDSTAFEL13.1.5.7 Vaccins tegen virale infectieuze anemie. .................... 24313.1.5.8 Vaccins tegen het ‘egg drop syndrome’. .................... 24313.1.5.9 Vaccins tegen infectieuze laryngotracheitis (ILT). .............. 24313.1.5.10 Vaccin tegen vogelpokken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24313.1.5.11 Vaccin tegen rhinotracheïtisvirus. .......................... 24313.1.5.12 Vaccins gebruikt ter preventie van coccidiose ................ 24313.1.5.13 Vaccins tegen salmonellose .............................. 24413.1.5.14 Vaccins tegen andere bacteriële infecties. ................... 244Tabel: klassiek vaccinatieschema voor pluimvee. ............ 24413.1.6 Vaccinatie van kalkoenen, parelhoenen, fazanten,patrijzen en kwartels ...................................... 24413.1.6.1 Vaccinatie tegen Newcastle Disease. ....................... 24413.1.6.2 Vaccin tegen aviaire infectieuze rhinotracheïtis. ............... 24513.1.7 Vaccinatie van duiven ..................................... 24513.1.7.1 Vaccins tegen de ziekte van Newcastle (Paramyxovirose). ...... 24513.1.8 Vaccinatie van kanaries en vinken ........................... 24613.1.8.1 Vaccin tegen kanariepokken. ............................. 24613.1.9 Lijst met beschikbare vaccins. .............................. 246Antivirale vaccins voor pluimvee. ......................... 246Antiparasitaire vaccins voor pluimvee ..................... 251Antibacteriële vaccins voor pluimvee. ..................... 251Vaccins voor duiven. .................................. 252Vaccin voor kanaries en vinken. .......................... 252Overzicht vaccins voor het pluimvee ......................... 253Overzicht vaccins voor duiven .............................. 256Overzicht vaccins voor kanaries en vinken. .................... 25613.1.10 Vaccins voor de hond. .................................... 25613.1.10.1 Vaccins tegen virale ziekten bij de hond. .................... 256Infectieuze hepatitis . .................................. 256Parvovirose. ......................................... 258Hondenziekte of de ziekte van Carré . ..................... 260Herpesvirus van de hond. .............................. 262Virale infecties geassocieerd met kennelhoest. .............. 262Vaccinatie van pups met multivalente vaccins. .............. 26413.1.10.2 Vaccinatie tegen bacteriële ziekten bij de hond ............... 264Bordetella bronchiseptica. .............................. 264Leptospira Canicola/Icterohaemorrhagiae. ................. 26513.1.10.3 Vaccinatie tegen parasitaire ziekten bij de hond .............. 266Leishmania infantum. .................................. 266Overzicht vaccins voor de hond. ............................ 26713.1.11 Vaccins voor de kat ...................................... 26913.1.11.1 Vaccinatie tegen virale ziekten bij de kat. .................... 269Feliene panleukopenie ................................. 269Kattenniesziekte. ..................................... 272Felien leukemievirus. .................................. 275Felien infectieuze peritonitisvirus ......................... 27713.1.11.2 Vaccinatie tegen bacteriële ziekten bij de kat. ................ 278Chlamydophila felis. ................................... 278Overzicht vaccins voor de kat. .............................. 27913.1.12 Vaccins tegen rabiës ..................................... 28113.1.12.1 Monovalente rabiësvaccins. .............................. 28213.1.12.2 Multivalent rabiësvaccin ................................. 28213.2 Immunocastratie ......................................... 28313.2.1 Vaccin gericht tegen het endogeen GnRF ..................... 28313.3 Immunoglobulines en antisera .............................. 28413.3.1 Immunoglobulines en antisera gebruikt bij het rund . . . . . . . . . . . . . 28413.3.2 Antisera tegen tetanus .................................... 28413.4 Immunomodulatoren ...................................... 28513.4.1 Interferon .............................................. 285

INHOUDSTAFELXV14 Antitumorale Middelen. ................................. 28714.1 Tyrosine kinase-inhibitoren. ................................ 28714.1.1 Masitinib ............................................... 28814.1.2 Toceranib .............................................. 288Lijst gemedicineerde voormengsels ....................... 289INDEX ...................................................... 291

voorwoordXVIIVoorwoordHet BCFIHet Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie (BCFI) werd onderimpuls van Belgische professoren in de humane farmacologie, in 1970 opgerichtals een vereniging zonder winstgevend doel. Het BCFI werd op 28 februari 1974 officieelerkend via koninklijk besluit. De statuten van het BCFI werden gepubliceerdin het Belgisch Staatsblad van 25 februari 1971. Het BCFI wordt gesubsidieerddoor het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten(FAGG).Het doel van het Centrum is het verzekeren van de continue vorming en het op peilhouden van de kennis in het domein van de farmacotherapie eerst voor artsen,apothekers en tandartsen en sinds 1998 ook voor dierenartsen.Activiteiten diergeneeskundeSinds 1999 publiceert het BCFI jaarlijks een uitgave van het GecommentarieerdGeneesmiddelenrepertorium voor Diergeneeskundig Gebruik. De eerste drie uitgavendie telkens een deel van het aanbod van Belgische geneesmiddelen voordiergeneeskundig gebruik in farmacotherapeutische groepen behandelden, werdenin 2002 opgevolgd door het eerste volwaardig repertorium waarin alle diergeneesmiddelendie in de Belgische handel beschikbaar waren, werden besproken.Sedertdien wordt jaarlijks een herwerkte uitgave gepubliceerd en verdeeld naardierenartsen, apothekers en studenten diergeneeskunde en farmacie.Met dit repertorium wenst het BCFI het rationeel gebruik te bevorderen van geneesmiddelenwaarvan de kwaliteit, de doeltreffendheid en de veiligheid (voorhet dier, de verbruiker van levensmiddelen van dierlijke oorsprong en het milieu)gestaafd worden door wetenschappelijke evidentie. Diergeneesmiddelen diein België in de handel zijn, worden gerepertorieerd per farmacotherapeutischegroep. Het commentaar bij elke groep geeft een overzicht van de voor- en nadelenvan deze groep. Details betreffende de diergeneesmiddelen zijn beschikbaarin de wetenschappelijke bijsluiters, de zogenaamde “Samenvattingen vande Kenmerken van het Product (SKP)” die worden uitgegeven door de registratiehoudervan het product.In 2001 werden de activiteiten diergeneeskunde uitgebreid met de publicatie vande Folia Veterinaria en een website: www.bcfi-vet.be.De Folia Veterinaria verschijnen drie maal per jaar en brengen artikels waarin zowelmeer algemene informatie rondom het diergeneesmiddel en de farmacotherapiewordt besproken, als meer specifieke analyses van een bepaalde farmacotherapeutischegroep of nieuwe molecule, en actuele items. Verder wordt in de Foliaook de wetenschappelijke evidentie besproken waarop elke risico/baten-analysestoelt en waardoor een rationeel gebruik van geneesmiddelen mogelijk is.De website diergeneesmiddelen wordt dagelijks aangepast en bevat alle informatievan de hierboven vermelde publicaties.ProjectcoördinatorProf. P. Gustin (Ulg)Redactiebureau diergeneeskundeP. Bols (UA) - E. Claerebout (UG) - A. De Rick (UG) - P.V. Drion (ULg) - P. Gustin(ULg) - A. Houvenaghel (UA) - L. Laurier (FAGG) - B. Losson (ULg) - J. Mainil (ULg)- G. Sommereyns (BCFI) - E. Thiry (ULg)

XVIIIvoorwoordTalrijke medewerkers zijn actief betrokken bij het tot stand komen van dediverse uitgaven van het Repertorium of de FoliaG. André-Fontaine (Ecole Nat. Vét. de Nantes) - J. F. Beckers (ULg) – M. Becker(Ulg) - P. Bols (UA) - P. Butaye (CODA-CERVA) - C. Cambier (ULg) - B. Catry (WIV -ISP) - E. Claerebout (UG) - C. Clercx (ULg) - E. Cox (UG) - S. Croubels (UG) -A. Cuisenaire (ULg) - C. Cuvelier (ULg) - S. Daminet (UG) - M. De Becker (ULg) –E. Cheu (Ulg) - A. De Kruif (UG) - A. De Rick (UG) - M. Debackere - A. Decostere -A. Delaunois - P. Deprez (UG) - L. Devriese (UG) - A. Dhem - K. Dierick (WIV - ISP) -P.V. Drion (ULg) - F. Gasthuys (UG) - P. Gustin (ULg) - F. Haesebroeck (UG) -J. Hamoir (ULg) - C. Hansen (ULg) - A. Houvenaghel (UA) - L. Janssen (ULg) -F. Klein (FAGG-AFMPS) - L. Laurier (FAGG - AFMPS) - P. Lekeux (ULg) - A. Linden(ULg) - A. Lloret (UAB, Universitat Autònoma de Barcelona) - B. Losson (ULg) -G. Maghuin-Rogister (ULg) - J. Mainil (ULg) - D. Marlier (ULg) - K. McEntee(ULB) - G. Meulemans (CODA-CERVA) - B. Mignon (ULg) - B. Muylkens (ULg) -H. Nauwynck (UG) - L. Okerman (UG) - C. Onclinx (ULg) - F. Pasmans (UG) - P.P.Pastoret (ULg) – D. Peeters (Ulg) - F. Péters (Ulg) - M. Pensaert (UG) - I. Polis (UG) -D. Serteyn (Ulg) - G. Sommereyns (BCFI - CBIP) - E. Thiry (ULg) - C. Tobback(Belgisch Antigifcentrum) - B. Urbain (AFMPS - FAGG) - S. Vandenabeele (UG) -K. Vandermeulen (UG) - L. Van Ham (UG) - K. Van Reeth (UG) - J. Vercruysse (UG) -J. Verstegen (ULg) - A. Zicola (ULg)

inleidingXIXInleidingFarmacotherapeutisch commentaarDe gegevens van een farmacotherapeutische groep of van een actieve substantieworden volgens een vast patroon weergegeven. In deze paragrafen wordtzoveel mogelijk rekening gehouden met de SKP van de diergeneesmiddelen diemomenteel in de handel aanwezig zijn. Daar het om algemene informatie gaatkunnen niet steeds alle bijzonderheden van alle diergeneesmiddelen gegevenworden. Twee diergeneesmiddelen die tot eenzelfde farmacotherapeutischegroep behoren kunnen verschillende indicaties hebben. Het consulterenvan de SKP blijft daarom steeds noodzakelijk. Bovendien worden somsgegevens uit de literatuur vermeld die niet in de SKP opgenomen zijn.De gebruiker van dit repertorium dient er eveneens rekening mee te houden datde informatie van een aantal rubrieken niet volledig kan zijn. Zo worden in deparagrafen Interacties of Bijwerkingen, de meest relevante gegevens opgesomd.Zeker in deze twee geciteerde paragrafen moet men er tevens rekening meehouden dat bijwerkingen of interacties kunnen optreden die voorheen nietbeschreven werden in de bijsluiter of in de wetenschappelijke literatuur.Indicaties: de indicaties die in de SKP van de gecommercialiseerde diergeneesmiddelenvoorkomen. Andere mogelijke indicaties worden niet besproken. In het hoofdstuk overantimicrobiële middelen wordt deze paragraaf aangevuld met werkingsspectrum enresistentie.Farmacodynamie: gegevens die de werking en de effecten van de werkzamestof verklaren.Farmacokinetiek: een samenvatting van de levensloop van de werkzame stof eneventueel van haar metabolieten in het lichaam van het doeldier.Contra-indicaties: deze worden meestal in de SKP opgesomd.Bijwerkingen: de belangrijkste bijwerkingen.Interacties: de belangrijkste interacties tussen geneesmiddelen onderling,tussen geneesmiddelen en andere stoffen bijvoorbeeld uit de voeding en somsinterferenties van de werkzame stof met de parameters uit het hematologische ofbiochemische bloedonderzoek.Voorzorgen bij het gebruik/Risico voor de mens: bijzondere maatregelen diein acht moeten genomen worden of nuttige opmerkingen. In sommige gevallenwordt extra aandacht besteed aan risico’s bij de mens die bij manipulatie van hetgeneesmiddel, accidentele inname of injectie of bij contact met het behandeldedier kunnen ontstaan.Voortplanting en lactatie: de gegevens zijn soms onvoldoende om het toedienenaan dieren bestemd voor de voortplanting, tijdens de dracht of tijdens de lactatietoe te laten.MRL: Maximum Residue Limiet van elke actieve stof (of combinaties van actievestoffen): zie ook binnenkaft. Deze informatie wordt gegeven ongeacht of dedoeldieren van de desbetreffende diergeneesmiddelen nutsdieren zijn of niet.DiergeneesmiddelenIn deze uitgave worden alle diergeneesmiddelen opgenomen die op 31 maart 2013in België in de handel zijn.Per diergeneesmiddel worden de volgende gegevens opgesomd:

XXInleidingNAAM DIERGENEESMIDDEL (Registratiehouder)Kwalitatieve en kwantitatieve opsomming van de actieve bestanddelenWanneer een actieve substantie als een verbinding in het geneesmiddelvoorkomt bv. als zout of als ester, dan wordt het zout of de ester van dezeverbinding tussen haakjes geplaatst. De posologie wordt uitgedrukt als eenhoeveelheid van de base van de actieve stof. Indien de posologie echterniet als base van het actief opgegeven wordt maar als de hoeveelheid vande zout- of esterverbinding, dan wordt het zout of de ester niet tussenhaakjes geplaatst. De posologie wordt dan als een hoeveelheid van deverbinding van de actieve stof uitgedrukt. Tenzij anders vemeld, wordt deposologie meestal uitgedrukt als een hoeveelheid van de actieve stof(fen)per kg LG of per dier (en niet als een hoeveelheid van het geneesmiddel).Farmaceutische vorm, toedieningswijzePosol: diersoort en dosis voor deze diersoortWachttijd (Vlees, Melk, Ei, Honing)VerpakkingAfleveringR/: diergeneesmiddelen waarvoor een medisch voorschrift is vereist wordenmet “R/” aangeduid.R/i: het voorschrijven van vaccins en antisera tegen gereglementeerdeziekten (ziekten bedoeld in Hoofdstuk III van de diergezondheidswet van24 maart 1987) is verboden (KB van 5 nov 2002). Zie ook ministeriëleomzendbrief van 1 maart 2004 en de Folia Veterinaria 2004 nr. 1.R/par: wanneer het geneesmiddel door een firma die over een vergunningbeschikt om het geneesmiddel dat gecommercialiseerd is in België maarook in een andere lidstaat van de Europese Unie, vanuit deze anderelidstaat wordt ingevoerd. Voor meer informatie zie www.fagg.be kies“Diergeneeskundig gebruik” en vervolgens “Parallelinvoer” in de rubriek“Vergunning voor het in de handel te brengen”.R/premix: de aflevering als gemedicineerd voormengsel wordt met “R/premix” aangeduid en is geregeld in het KB van 21/12/2006 houdendeuitvoering van de wet van 21 juni 1983.R/psych: het voorschrijven en afleveren van verdovende middelen en vansommige psychotrope stoffen is geregeld in respectievelijk het KB van 31 dec1930 en het KB van 22 jan 1998. Zie Folia Veterinaria 2008 nr. 2Opm: commentaar van het redactiecomité van het BCFI (zie verder “De wachttijden”)Belangrijke opmerkingen- De wachttijdenDe huidige Europese regelgeving Verordening (EU) nr. 470/2009 en Verordening(EU) nr. 37/2010, voorheen Verordening (EEG) nr. 2377/90), verbiedt sinds 1 januari2000 de toediening aan voedselproducerende dieren van stoffen waarvoor geenMRL-waarde werd vastgesteld.De wachttijden zijn deze zoals weergegeven in de Samenvatting van de Kenmerkenvan het Product (SKP). Deze wachttijden zijn onderhevig aan wijzigingen die eengevolg zijn van de evolutie van de wetenschappelijke gegevens en de Europeserichtlijnen. We raden de gebruiker van het geneesmiddel voor diergeneeskundiggebruik aan contact op te nemen met de houder van een vergunning voor het inde handel brengen van het geneesmiddel, om op de hoogte gebracht te wordenvan eventuele wijzigingen. Anderzijds kan ook de website van het BCFI wordengeraadpleegd waar de gegevens op een regelmatige wijze worden aangepastnaargelang de informatie die verstrekt wordt door het Federaal Agentschap voorGeneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG). Een lijst met de wachttijdenvan alle diergeneesmiddelen die geïndiceerd zijn voor voedselproducerendedieren, is beschikbaar via de website www.bcfi-vet.be onder de rubriek“Wachttijden” (www.bcfi-vet.be/nl/WTlijstNL.pdf).- De gemedicineerde voormengselsDe aflevering van gemedicineerde voormengsels is verschillend van de afleveringvan andere diergeneesmiddelen. Een lijst van alle gemedicineerde voormengselsdie in België in de handel zijn is terug te vinden op het einde van dit werk (p. 289)

Nuttige adressenXXINuttige adressenBelgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie - BCFIp/a Campus Heymans Blok B 1e verdiepingDe Pintelaan 1859000 GentE-mail: bcfi.vet@fagg.beWebsite BCFI diergeneesmiddelen:www.bcfi-vet.be of www.cbip-vet.beWebsite BCFI geneesmiddelen voor humaan gebruik:www.bcfi.be of www.cbip.beFederaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten -FAGGEurostation IIVictor Hortaplein, 40 bus 40B-1060 BrusselTel: +32 (0)2 524 71 11www.fagg.beBelgisch Centrum voor Geneesmiddelenbewaking voor DiergeneeskundigGebruik - BCGVVictor Hortaplein, 40 bus 40B-1060 BrusselTel: +32 (0)2 524 81 26Tel: +32 (0)2 524 81 29E-mail: adversedrugreactions_vet@fagg.beEuropean Medecines Agency - EMA7 Westferry Circus Canary WharfLondon E14 4HBTel. (44-20) 74 18 84 00Fax (44-20) 74 18 84 16www.ema.europa.euE-mail: info@ema.europa.euFederaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen – FAVVAdministratief Centrum KruidtuinKruidtuinlaan 551000 Brusselwww.favv.beE-mail: info@favv.beDierengezondheidszorg Vlaanderen - v.z.w.www.dgz.beDrongenDeinse Horsweg 19031 DrongenLierHagenbroeksesteenweg 1672500 LierTorhoutIndustrielaan 298820 TorhoutDiestEduard Robeynslaan 293290 Diest

XXIINuttige adressenAssociation Régionale de Santé et d’Identification Animales - a.s.b.l.Siège socialAllée des Artisans 25590 CineyE-mail: arsia@arsia.bewww.arsia.beFaculteit Diergeneeskunde, Universiteit GentSalisburylaan 1339820 Merelbekewww.ugent.be/diFaculté Médecine Vétérinaire, Université de LiègeBd de Colonster B414000 Liègewww.fmv.ulg.ac.beAntigifcentrump/a Militair Hospitaal Koningin AstridBruynstraat 11120 BrusselMedische permanentie:Tel (noodnummer): 070 245 245E-mail: medical.team@poisoncentre.beAdministratie:Tel: 02 264 96 36Fax: 02 264 96 46E-mail: Info@poisoncentre.bewww.poisoncentre.beBijsluiters van alle (dier)geneesmiddelen die in België in de handel zijn:www.fagg.beBijsluiters van diergeneesmiddelen geregistreerd via de centrale procedure:www.ema.europa.euBijsluiters van diergeneesmiddelen geregistreerd via de wederzijdseerkenningsprocedure:www.hma.eu/vmri.html

1 Antimicrobiële middelen 11 Anti-infectieuze geneesmiddelen1.1 Antimicrobiële middelenDe diergeneesmiddelen in dit hoofdstuk zijn voor systemisch gebruik en wordenoraal of parenteraal toegediend. Diergeneesmiddelen met antibacteriële middelendie na orale toediening nagenoeg niet door het gastro-intestinaalstelsel wordengeresorbeerd of die worden gebruikt in combinatie met andere werkzame stoffenvoor de behandeling van spijsverteringsstoornissen, worden besproken in hfdst4.5. Anti-infectieuze geneesmiddelen gebruikt bij diarree. Geneesmiddelen vooruitwendig gebruik met een antibacteriële stof, worden besproken in het hfdst 12Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik.Voor een overzicht van de belangrijkste bacteriën in de diergeneeskunde verwijzenwe naar de Folia Veterinaria (2002 nr. 1). De teksten van de Folia Veterinariadie handelen over antimicrobiële middelen zijn beschikbaar op www.bcfi-vet.be.Een aantal criteria die de keuze van het antibioticum en het geneesmiddel waarinhet aanwezig is, bepalen, worden kort herhaald.• Farmacodynamiek (PD) en farmacokinetiek (PK)Bactericide vs. bacteriostatischAntibiotica kunnen op verschillende, bij voorkeur specifieke, aangrijpingspuntenwerken om de groei van gevoelige kiemen te verhinderen. Bacteriostatische antibioticaverhinderen de kiemgroei tijdelijk, bacteriostatische antibiotica doen ditdefinitief. Bij een normale afweer van de patiënt is er geen reden om voor de eneof de andere groep te kiezen. Bij ernstige infecties zoals meningitis, bacteriemieof bij patiënten met neutropenie of immunodepressie worden bij voorkeur bactericideantibiotica gebruikt.PK/PD-modelDoor farmacokinetische (PK) en farmacodynamische (PK) eigenschappen samenmet de minimale inhibitorische concentratie (MIC) van de kiem naast elkaar te leggen,kan aan de hand van het zogenaamde PK/PD-model een optimale posologiebepaald worden. Ondanks de complexiteit van deze werkwijze kunnen hieruitvoor de dierenarts een aantal aanbevelingen worden gedestilleerd.Met de uitzondering van fluoroquinolones of cefalosporines van de laatste generatieswaarvan het gebruik steeds voorafgegaan moet worden door het aanvragenvan een antibiogram, is het in de praktijk niet steeds mogelijk om de oorzakelijkekiem te identificeren en haar gevoeligheid te bepalen. De keuze van het antibioticummoet worden gebaseerd op aanwezigheid van de kiem en gevoeligheiddie het meest waarschijnlijk is volgens de huidige epidemiologische gegevens.Indien mogelijk kan microscopisch onderzoek van infectieus materiaal bijkomendeindicaties geven over het etiologisch agens (staafjes, kokken, gram positief ofnegatief). Bij therapiefalen of nadat een urgentietherapie werd gestart, moet dekiem geïdentificeerd worden en haar gevoeligheid bepaald worden. Op bedrijvenwaar terugkerende infecties zich voordoen moet een epidemiologisch onderzoekingesteld worden. Het spectrum van het gekozen antibioticum moet in ieder gevalzo nauw mogelijk zijn.Om voldoende werkzaam te zijn, moet het antibioticum ter hoogte van de infectieeen concentratie bereiken die groter is dan de MIC. Op farmacokinetisch vlak verondersteltdit een voldoende hoge resorptie en verdeling van het antibioticum. Defarmacokinetische eigenschappen van een werkzame stof worden ook bepaalddoor de galenische vorm van het geneesmiddelen waar ze deel van uitmaakt. Detherapiekeuze zal afhangen van de farmacokinetische eigenschappen van eenantibioticum.Antibiotica waarvan de weefselconcentraties niet hoger zijn dan de MIC, zijn nietwerkzaam. Gezien de MIC’s kunnen wijzigen, is het mogelijk dat na verloop vantijd een bepaalde posologie niet meer werkzaam is. Hiermee moet rekening gehoudenworden in de therapie en firma’s moeten deze gegevens aanpassen inde registratiedossiers. Ook dierenartsen moeten zich ervan vergewissen dat debeschikbare antibiotica nog wel in staat zijn om een concentratie te bereiken die

21 Antimicrobiële middelengroter is dan de MIC. De kwaliteit van de gegevens in de Samenvatting van deProductkenmerken (SPK) is bepalend voor een afgewogen therapiekeuze.Het bereiken van een concentratie ter hoogte van de infectie die hoger is dan MICvolstaat echter niet om de werkzaamheid van het antibioticum te garanderen. Detijd gedurende dewelke de concentratie hoger is dan MIC, is voor veel antibioticaprimordiaal. Deze tijd wordt bepaald door de dosis en het tijdsinterval waarmeehet dier behandeld wordt en die eigen zijn aan het geneesmiddel. Meestal zal dekiem zich verder vermenigvuldigen wanneer de concentratie onder de MIC daalt.Voor concentratieafhankelijke antibiotica is het bereiken van piekconcentraties diezich ver boven de MIC bevinden belangrijk. Bij tijdsafhankelijke antibiotica is hetdosisinterval van minder belang indien er een postantibiotisch effect is zoals bijfluoroquinolonen. De gevolgen hiervan voor de praktijk werden besproken in deFolia Veterinaria 2012 nr. 2.De metabolisatie en eliminatie van antibiotica die in de SPK worden beschreven,kunnen een rol spelen in de keuze van het geneesmiddel. Zo kunnen hoge concentratiesin de urine een voordeel zijn bij de behandeling van urineweginfecties ofkan de enterohepatische cyclus van het werkzaam bestanddeel zowel een systemischeals een lokale werking opleveren. Lever- of nierinsufficiëntie kunnen eeninvloed hebben op de farmacokinetiek van bepaalde antibiotica en eventueel leidentot een hogere toxiciteit of zelfs een verminderde werkzaamheid. Een verminderderenale of hepatische klaring kan de wachttijd verlengen. Bij een vermoedenvan nier- of leverinsufficiëntie wordt aangeraden om antibiotica te kiezen waarvande kinetiek niet door zulke pathologieën gewijzigd wordt.Het combineren van antibiotica verhoogt de kans op het ontstaan van nieuweresistenties. Bovendien is deze werkwijze meestal nutteloos of ze kan zelfs dewerkzaamheid van de behandeling ondermijnen. Combinaties kunnen terecht zijnindien er een synergie is tussen de gecombineerde antibiotica, wanneer resistentietegen de monotherapie aanwezig is of bij multifactoriële infecties.• ResistentieWanneer de concentratie van het antibioticum kleiner is dan de MIC of nauwelijksdeze MIC bereikt, dan zullen enkel de meest gevoelige kiemen uitgeschakeldworden en zullen de minder gevoelige kiemen of met andere woorden de partieelresistente kiemen, zich verder blijven ontwikkelen. Partiële resistentie kanoverwonnen worden door de posologie aan te passen. Deze aanpassingen zijnmogelijk voor posologieën die bestemd zijn voor gezelschapsdieren maar niet bijnutsdieren aangezien een wijziging van de posologie de wachttijden zal beïnvloeden.Het rechtstreeks verband tussen het gebruik van antibiotica en het ontstaanvan resistentie noopt tot een voorzichtig en beperkt gebruik van antibiotica.• Plaats van de antibioticatherapieAntibiotica zijn van belang in de therapie van ernstige infecties, maar bij infectiesdie spontaan genezen zal hun rol miniem tot onbestaande zijn. Daarom is het vanbelang om niet bij het minste vermoeden een antibacteriële therapie te starten.De dierenarts moet rekening houden met de risico/baten-analyse die in de literatuurbeschikbaar is voor een bepaalde anti-infectieuze therapie en moet geval pergeval de reële voordelen ervan nagaan vooraleer de therapie te starten.Bij acute infecties wordt zo snel mogelijk met de antibioticumtherapie gestart.Wanneer uit concrete factoren blijkt dat er geen alternatief antibioticum beschikbaaris, kan worden afgeweken van de algemene regel om eerst een antibiogram te maken.Profylaxie of metafylaxie zijn slechts in welbepaalde gevallen veroorloofd zoals inde literatuur beschreven en tijdens nascholingsmomenten aan bod komen.• Voorzorgen bij het gebruik van antibiotica, ongewenste effecten encontra-indicatiesBijwerkingen en contra-indicaties van de verschillende antibiotica zijn opgenomenin de SPK. De keuze van het antibioticum kan ook beïnvloed worden door de fysiologischeof pathologische toestand van de patiënt.• VolksgezondheidBij het respecteren van de voorgeschreven posologie zal het risico op resistentiezo klein mogelijk blijven. De wachttijden garanderen de afwezigheid van residuenin voedingsstoffen van dierlijke oorsprong. In de mate van het mogelijke moetenantibiotica die aanleiding geven tot lange wachttijden en tot de aanwezigheid vante verwijderen injectieplaatsen, als tweede keuze beschouwd worden.

1 Antimicrobiële middelen 31.1.1 BetalactamantibioticaPenicillines en cefalosporines zijn de twee families betalactamantibiotica die in dediergeneeskunde gebruikt worden.1.1.1.1 PenicillinesIndicaties - werkingsspectrum- resistentieIn de diergeneeskunde worden driesoorten penicillines gebruikt: (1) denatuurlijke penicillines met benzylpenicilline(penicilline G) en fenoxymethylpenicilline(penicilline V) waarvanhet spectrum in hoofdzaak gericht istegen de GRAM+ kiemen en bepaaldeanaeroben, (2) de aminopenicillines dieook werkzaam zijn tegenover GRAMkiemenen 3) penicillinaseresistentepenicillines zoals cloxacilline (zie 12.5Geneesmiddelen voor intramammairgebruik). Verworven resistentie tenopzichte van penicillines wordt aangetroffenbij sommige GRAM+, met namesommige beta-lactamase-producerende(of penicillinase) Staphylococcusaureus-stammen. Heel wat GRAMkunneneveneens resistentie verwerventegen aminopenicillines.FarmacodynamiePenicillines en cefalosporines dankenhun antibacteriële activiteit aan het bezitvan een beta-lactamring. Ze wordenbeta-lactamines genoemd. Ze verhinderende synthese van peptidoglycanenvan de bacteriële celwand. Hunbactericide werking treft men dan ookenkel aan bij delende kiemen waarde synthese van peptidoglycanen hetmeest intensief is.FarmacokinetiekDe farmacokinetiek is eigen aan de actievesubstantie. Ze verschilt sterk naargelangde diersoort en wordt in belangrijkemate bepaald door de galenischevorm. Om deze reden wordt aangeradenom uitsluitend deze preparaten te gebruikenwaarvan het farmacokinetischprofiel werd geoptimaliseerd en beschrevenin de SKP. De keuze voor een substantiewordt bepaald door de gevoeligheidvan de kiem en de toedieningsvorm.Ongeacht de diersoort hebben dezestoffen die allemaal via glomerulaire filtratieen tubulaire secretie worden uitgescheiden,allemaal een eliminatiehalfwaardetijdvan ongeveer 1 uur.Contra-indicatiesBij het konijn, de chinchilla, de hamsteren de cavia is het gebruik vanbeta-lactamines niet aangewezen.Bij deze diersoorten treedt na toedieningvernietiging van de caecale floraop met een mogelijk fataal verloop.Overgevoeligheid is eveneens eencontra-indicatie.BijwerkingenPenicillines zijn weinig toxisch, zelfs bijdosissen ver boven de therapeutischedosis. Toch worden soms kruisreactiesvan overgevoeligheid, zoals urticaria,oedeem en anafylactische shock geobserveerd.Andere toxiciteitsymptomenzijn het gevolg van de chemischeaard van de gebruikte actieve substanties.Kaliumzouten kunnen bij overdoseringaanleiding geven tot het ontstaanvan hartstilstand en de aanwezigheidvan procaïne in het preparaatkan leiden tot zenuwsymptomen. Hetpaard is zeer gevoelig voor procaïne.(Zie ook Folia Veterinaria 2008, nr 1)InteractiesCombinaties met andere bactericideantibiotica zoals aminoglycosidenkunnen leiden tot een synergistischeffect tegen bepaalde bacteriën.Combinaties met bacteriostatischeantibiotica zoals tetracyclines of florfenicol,moeten vermeden worden.Voorzorgen bij het gebruikPaarden zijn zeer gevoelig voor procaïnedat in bepaalde preparaten aanwezigis. De posologie en de bewaringsvoorwaardenvan injectiepreparatenmoeten steeds worden gerespecteerd.Voortplanting en lactatiePenicillines kunnen naargelang de moleculeen de diersoort in meer of minderemate de placentabarrière passeren.Het gebruik van penicillines tijdensde dracht wordt algemeen als veiligbeschouwd. Teratogene effecten werdenniet beschreven. Penicilline wordtmet de melk uitgescheiden en kan bijzogende jongen diarree, candidiose ofallergische reacties veroorzaken.Natuurlijke penicillinesDe beschikbare diergeneesmiddelenbevatten procaïne benzylpenicilline enfenoxymethylpenicilline. Penethamaat,een lipofiel ester van penicilline, wordtgebruikt bij de behandeling van mastitis.Indicaties - werkingsspectrum -resistentieBenzylpenicillines zijn actief tegen talvan GRAM+ kiemen, aeroben en anaero-

41 Antimicrobiële middelenben met inbegrip van beta-hemolytischestreptococcen en Clostridium, alsooktegen bepaalde GRAM- (Haemophilus,Pasteurella, Actinobacillus, Mannheimia,Fusobacterium, enz.). Ze zijn daarentegengevoelig aan beta-lactamasesgeproduceerd door bepaalde staphylococcen.Het diergeneesmiddel met fenoxymethylpenicillineis geregistreerdvoor de preventie van mortaliteit bijkippen aangetast door necrotiserendeenteritis veroorzaakt door Clostridiumperfringens.FarmacodynamieZie 1.1.1.1.FarmacokinetiekWegens hun snelle afbraak in demaag worden benzylpenicillines enpenethamaat uitsluitend parenteraaltoegediend. In de kristallijne vorm,als waterige of olieachtige oplossing,wordt de absorptie vertraagd.Fenoxymethylpenicilline is stabieler inzuur milieu en kan daarom oraal toegediendworden. De biologische beschikbaarheidna orale toediening is voordeze stof ongeveer 70 %. Penicillinesverdelen zich goed over goed gevasculariseerdeorganen, maar de distributiebeperkt zich tot het extracellulairecompartiment. Uitgezonderd bijontstekingen diffunderen ze moeilijkdoorheen de biologische barrières. Deconcentratie in de melk bedraagt 20% van de plasmaconcentratie. In delever, longen, nieren en urine kunnenhoge concentraties worden bereikt. Deeliminatie gebeurt hoofdzakelijk via denieren. Wegens zijn hoge lipofiliteit bereikthet penethamaat een hoge concentratiein de melk.Contra-indicaties - BijwerkingenZie 1.1.1.1.InteractiesZie 1.1.1.1.Metalen (drankinstallatie) kunnen destabiliteit van fenoxymethylpenicillinenegatief beïnvloeden.Voorzorgen bij het gebruik -Voortplanting en lactatieZie 1.1.1.1.MRL procaïne benzylpenicilline,penethamaat en fenoxymethylpenicillineDEPOSIL (Eurovet)procaïne benzylpenicilline: 300.000 IE/mlsuspensie voor injectie im (Bo, Su, Ov, Ca),sc (Ca, Fe)Posologiebehandelingsduur: min 3 - 4 d:Bo: 12 mg/kg pdSu, Ov: 15 mg/kg pdCa, Fe: 30 mg/kg pdVlees: Bo, Su: 5 d, Ov: 4 d, Melk: Bo: 11 dNiet toedienen aan schapen die melk producerenvoor humane consumptiefles 250 mlR/DUPHAPEN (Pfizer A.H.)procaïne benzylpenicilline: 300 mg/mlsuspensie voor injectie imPosologieBo, Su, Ov: 10 mg/kg pd (3-5 d)Vlees: Bo, Su, Ov: 6 d, Melk: Bo: 96 hNiet toedienen aan ooien waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 100 ml, 250 mlR/PENI-kel 300.000 IE/ml (Kela Laboratoria)procaïne benzylpenicilline: 300.000 IE/mlsuspensie voor injectie imPosologieBo, Su: 21.000 IE/kg pd(Bo max 5 d, Su max 3 d)Vlees: Bo: 9 d Su: 5 d, Melk: 7,5 d(15 melkbeurten)fles 100 ml, 250 mlR/MAMMYZINE 5 g (Boehringer Ingelheim)penethamaathydroiodide: 5 g (voor een suspensievan 333 mg/ml)poeder en oplosmiddel voor suspensie voorinjectie imPosologieBo: dag 1: 15 mg/kg,dag 2 en 3: 7,5 mg/kgVlees: 8 d, Melk: 4 d10 flessen met poeder (5 g) + 10 flessen metoplosmiddel (15 ml)R/MAMMYZINE 10 g (Boehringer Ingelheim)penethamaathydroiodide: 10 g (voor eensuspensie van 333 mg/ml)poeder en oplosmiddel voor suspensie voorinjectie imPosologieBo: dag 1: 15 mg/kg,dag 2 en 3: 7,5 mg/kgVlees: 8 d, Melk: 4 d10 flessen met poeder (10 g) + 10 flessen metoplosmiddel (30 ml)R/PHENOXYPEN WSP (Dopharma Research)fenoxymethylpenicilline (kalium): 293 mg/gpoeder po in het drinkwaterPosologiekip: 13,5 - 20 mg/kg pd (5 d)Vlees: 2 dEi: 0 dpoeder (combibus) 1 kgR/

1 Antimicrobiële middelen 5AminopenicillinesIndicaties - werkingsspectrum -resistentieDe bactericide werking van de aminopenicillinesampicilline en amoxicilline,tegenover GRAM+ is zwakkerdan deze van de benzylpenicillines. Tothun werkingsspectrum behoren echterook GRAM-, zoals de verschillendeEnterobacteriaceae E. coli, Salmonellaen Proteus. Aminopenicillines wordengeïnactiveerd door penicillinase producerendekiemen.FarmacodynamieZie 1.1.1.1.FarmacokinetiekAminopenicillines worden oraal of parenteraaltoegediend. Het dosisintervalvarieert tussen 6 en 48 h. In hetalgemeen zullen preparaten, die gekenmerktworden door een langzameabsorptie ter hoogte van de injectieplaats,een lage plasmaconcentratievertonen. Hun gebruik dient daarombeperkt te worden tot de behandelingvan infecties met de meest gevoeligekiemen. De weefseldistributie van deaminopenicillines is het sterkst in degoed doorbloede organen, maar isbeperkt tot de interstitiële vloeistof. Zeworden voornamelijk uitgescheiden inde urine. In de urine, de gal en de longenworden de hoogste concentratieswaargenomen.Contra-indicatiesDe orale toediening is tegenaangewezenbij het volwassen paard.BijwerkingenDe toxiciteit van de aminopenicillinesis vergelijkbaar met deze van deandere penicillines. Bij carnivoren enkalveren kan een goedaardige diarreevoorkomen na orale toediening vanaminopenicillines.Interacties - Voorzorgen bij hetgebruik - Voortplanting en lactatieZie 1.1.1.1.- AmpicillineMRL ampicilline ALBIPEN LA (MSD A.H.)ampicilline (anhydrisch): 100 mg/mlsuspensie voor injectie imPosologieSu: 30 mg/kgbehandeling na 48 h herhalenVlees: 24 dfles 200 mlR/AMPI-DRY 3 g, 5 g (Prodivet)ampicilline anhydraat (natrium): 3 g / 5 gpoeder voor oplossing voor injectie ivPosologieEq: 30 mg/kg met 6 h interval (max 5 d)Bo, kalf: 25 mg/kg met 6 h interval (max 5 d)Vlees: Eq: 4 d, Bo: 3 d, Melk: Bo: 48 h(4 melkbeurten)fles 3 g, 5 gR/- AmoxicillineMRL amoxicilline AMOXICURE (Oropharma)amoxicilline (trihydraat): 300 mg/gpoeder po in het drinkwaterPosologieduif: 150 mg/kg (5 d) of 1 dosis/l waterVlees: 60 hpoeder 120 g (doos)R/AMOXIVAL VET 200 mg tabl hond (Sogeval Lab)amoxicilline (trihydraat): 200 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 10 mg/kg(5 d of langer afh klinische respons)bij voorkeur buiten de maaltijdtabl 200R/AMOXIVAL VET 400 mg tabl hond (Sogeval Lab)amoxicilline (trihydraat): 400 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 10 mg/kg(5 d of langer afh klinische respons)bij voorkeur buiten de maaltijdtabl 200R/AMOXYCILLINE 70 % Kela (Kela Laboratoria)amoxicilline (trihydraat): 700 mg/gpoeder po met het drinkwater (Su, Av)of het voeder (Su)PosologieSu: 10 - 20 mg/kg pd (4 - 5 d)kip: 14 mg/kg pd (5 d)Vlees: Su: 2 d, kip: 1dNiet toedienen aan legkippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptiepoeder 1 kgR/AMOXY-kel 15 (Kela Laboratoria)amoxicilline (trihydraat): 150 mg/mlsuspensie voor injectie imPosologieSu: 7 - 15 mg/kg pd (3 d)Vlees Su: 53 dfles 250 mlR/CLAMOXYL LA (Pfizer A.H.)amoxicilline (trihydraat): 150 mg/mlsuspensie voor injectie im, scPosologieSu, Ov, Ca, Fe: 15 mg/kgHerhaal na 24 h (GRAM-) of na 48 h(GRAM+)Vlees: Su: 42 d, Ov: 21 d, Melk: Ov: 96 hfles 250 mlR/

61 Antimicrobiële middelenCLAMOXYL Ready To Use (Pfizer A.H.)amoxicilline (trihydraat): 150 mg/mlsuspensie voor injectie im (Bo, Su, Ov, Ca, Fe),sc (Ca, Fe)PosologieBo, Su, Ov, Ca, Fe: 7 mg/kg pd (3 - 5 d)Vlees: Bo: 25 d, Su: 26 d, Ov: 53 dMelk: Bo: 144 hfles 6 x 100 mlR/CLAMOXYL smakelijke tabl 40 mg (Pfizer A.H.)amoxicilline (trihydraat): 40 mgsmakelijke tablet poPosologieCa, Fe: 2 x pd 4 - 10 mg/kgtabl 10, 100R/CLAMOXYL smakelijke tabl 200 mg (Pfizer A.H.)amoxicilline (trihydraat): 200 mgsmakelijke tablet poPosologieCa, Fe: 2 x pd 4 - 10 mg/kgtabl 10, 100R/DOKAMOX 100 mg/g premix (Sogeval Lab)amoxicilline (trihydraat): 100 mg/ggemedicineerd voormengsel poPosologieSu: 20 mg/kg pd (5 d)Vlees + organen: 5 dgemed voorm 25 kgR/premixDOKAMOX 80% (Emdoka)amoxicilline (trihydraat): 800 mg/gpoeder po in het drinkwater, de melkPosologiekalf, Su, kip : 2 x pd 10 mg/kg (3-5 d)Vlees: kalf: 4 d , Su: 3 d , kip: 1 dNiet voor leghennen die eieren voor menselijkgebruik producerenpoeder 1 000 gR/DUPHAMOX LA (Pfizer A.H.)amoxicilline trihydraat: 150 mg/mlsuspensie voor injectie imPosologieBo, Su, Ov: 15 mg/kg pdMag herhaald worden na 48 hVlees: Bo: 23 d, Su, Ov 21 d, Melk: Bo: 84 hNiet toedienen aan schapen die melk producerenvoor humane consumptiefles 100 ml, 250 mlR/LONGAMOX (Vétoquinol)amoxicilline (trihydraat): 150 mg/mlsuspensie voor injectie imPosologieBo, Su, Ov: 2 x 15 mg/kg met 48 h intervalVlees: Bo: 50 d, Su: 50 d, Ov: 50 d,Melk: Bo: 3 dNiet toedienen aan ooien waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 100 ml, 250 mlR/MOXAJECT 15 % (VMD)amoxicilline (trihydraat): 150 mg/mlsuspensie voor injectie imPosologieBo, Su: 15 mg/kg pd (3-5 d)Vlees: Bo: 110 d , Su: 93 dNiet toedienen aan dieren die melk producerenvoor humane consumptiefles 100 ml, 250 mlR/MOXAPULVIS 50 % (VMD)amoxicilline (trihydraat): 500 mg/gpoeder po in het drinkwaterPosologieSu: 2 x pd 20 mg/kg (3-5 d)Vlees: 2 dpoeder 1 kgR/OCTACILLIN voor kippen (Eurovet A.H.)amoxicilline (trihydraat): 697 mg/gpoeder voor oplossing po met het drinkwaterPosologiekip: 10 - 20 mg poeder/kg pd (3 - 5 d)Vlees: 24 hNiet toedienen aan kippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptiepoeder 500 gR/OCTACILLIN voor varkens (Eurovet A.H.)amoxicilline (trihydraat): 697 mg/gpoeder voor oplossing po met het drinkwaterPosologieSu: 14 mg/kg (3 - 5 d)Vlees + organen: 2 dpoeder 500 g, 1 kgR/ORIGIN (MSD A.H.)amoxicillinetrihydraat: 800 mg/gpoeder po met het drinkwaterPosologieSu: 14 mg/kg(20 mg poeder/kg LG) pd (3 - 5 d)kip: 7 - 14 mg/kg(10 - 20 mg poeder/kg) pd (3 - 5 d)Vlees: Su: 48 h, kip: 24 hNiet toedienen aan kippen die eieren leggenvoor humane consumptiepot 1 kgR/RHEMOX premix (Industrial Veterinaria)amoxicilline (trihydraat): 100 mg/ggemedicineerd voormengsel poPosologieSu (gespeend): 15 mg amox/kg LG pd (15 d)Vlees: 4 dgemed voorm 24 kgR/premixSURAMOX 5% premix (Virbac)amoxicilline (trihydraat): 5 g/100 ggemedicineerd voormengsel poPosologiebig: 15 mg/kg (14 d)Vlees: 4 dzak 25 kgR/premix

1 Antimicrobiële middelen 7SURAMOX 50% (Virbac)amoxicilline (trihydraat): 500 mgpoeder po met het brijvoederPosologieSu (gespeend): 20 mg/kg pd (5 d)Vlees: 14 dpoeder 1 kgR/VETRIMOXIN 150 mg (Ceva Santé Animale)amoxicilline (trihydraat): 150 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 10 mg/kg (5 d)tabl 500R/VETRIMOXIN 450 mg (Ceva Santé Animale)amoxicilline (trihydraat): 450 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 10 mg/kg (5 d)tabl 20 x 8R/VETRIMOXIN LA (Ceva Santé Animale)amoxicilline (trihydraat): 150 mg/mlsuspensie voor injectie imPosologieBo: 15 mg/kg (herhaal na 48 h)Su: 15 mg/kg pd (2 d)big: 15 mg/kg pd (3 d)Vlees + organen: Bo: 16 d, Su: 24 d,Melk: 6 melkbeurten (72 h)fles 250 mlR/Aminopenicillines geassocieerd meteen betalactamase-inhibitorIndicaties - werkingsspectrum -resistentieDoor de associatie van amoxicillinemet een betalactamase-inhibitor zoalsclavulaanzuur wordt het werkingsspectrumuitgebreid met belangrijkebetalactamase producerende kiemenzoals bepaalde staphylococcen enGRAM-. Het gebruik van deze associatiesis enkel aangewezen bij aanwezigheidvan resistentie ten opzichtevan aminopenicillines, wanneer deproductie van betalactamases wordtvermoed.FarmacodynamieClavulaanzuur is eenbetalactamase-inhibitor.FarmacokinetiekDe kinetiek van amoxicilline lijkt nietgewijzigd te worden door de aanwezigheidvan clavulaanzuur.Contra-indicatiesZie 1.1.1.1.BijwerkingenIntestinale intolerantie kan somsvoorkomen.Interacties - Voorzorgen bij hetgebruikZie 1.1.1.1.Voortplanting en lactatieNet zoals amoxicilline diffundeert clavulaanzuurdoorheen de placenta en wordtmet de melk uitgescheiden. Teratogeneeffecten worden niet waargenomen.MRL amoxicilline + clavulaanzuur AMOXICLAV-VMD 50 mg (VMD)amoxicilline: 40 mgclavulaanzuur (kalium): 10 mgtablet poPosologieCa, Fe: 2 x pd 10 mg/kg amox + 2,5 mg/kgclav (5-7 d, evt langer)dosis evt x 2tabl 10R/AMOXICLAV-VMD 250 mg (VMD)amoxicilline (trihydraat): 200 mgclavulaanzuur (kalium): 50 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 10 mg/kg amox + 2,5 mg/kg clav(5-7 d, evt langer)dosis evt x 2tabl 10R/AMOXICLAV-VMD 500 mg (VMD)amoxicilline: 400 mgclavulaanzuur (kalium): 100 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 10 mg/kg amox + 2,5 mg/kg clav(5-7 d, evt langer)dosis evt x 2tabl 2R/CLAVASEPTIN 50 mg (Vétoquinol)amoxicilline (trihydraat): 40 mgclavulaanzuur (kalium): 10 mgtablet poPosologieCa, Fe: 2 x pd 10 mg/kg A + 2.5 mg/kg C(7 d)Na evaluatie kan de behandeling bij Fe met7 d verlengd wordentabl 10, 100R/CLAVASEPTIN 250 mg (Vétoquinol)amoxicilline (trihydraat): 200 mgclavulaanzuur (kalium): 50 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 10 mg/kg A + 2.5 mg/kg C (7 d)tabl 10, 100R/CLAVASEPTIN 500 mg (Vétoquinol)amoxicilline (trihydraat): 400 mgclavulaanzuur (kalium): 100 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 10 mg/kg A + 2.5 mg/kg C (7 d)tabl 10, 100R/

81 Antimicrobiële middelenCLAVOBAY 50 mg tabl (Norbrook Lab)amoxicilline (trihydraat): 40 mgclavulaanzuur (kalium): 10 mgtablet po met het voederPosologieCa, Fe: 2 x pd 12,5 mg/kg (5 - 7 d)tabl 100R/CLAVOBAY 250 mg tabl (Norbrook Lab)amoxicilline (trihydraat): 200 mgclavulaanzuur (kalium): 50 mgtablet po met het voederPosologieCa: 2 x pd 12,5 mg/kg (5 - 7 d)tabl 100R/CLAVOBAY smakelijke tabl 500 mg (Norbrook Lab)amoxicilline (trihydraat): 400 mg/tablclavulaanzuur (kalium): 100 mg/tablsmakelijke tablet po met het voederPosologieCa: 2 x pd 12,5 mg/kg (5 - 7 d)tabl 100R/CLAVUBACTIN 50/12,5 (Le Vet)amoxicilline (trihydraat): 50 mgclavulaanzuur (kalium): 12,5 mgtablet poPosologieCa, Fe: 12,5 mg/kg 2 x pd (dosis evt.verdubbelen), (5 - 10 d) (chron. huidinfect.10 - 30 d,diepe pyodermie 6 - 8 w, chron. cystitis10 - 28 d)tabl 10, 100R/CLAVUBACTIN 250/62,5 (Le Vet)amoxicilline (trihydraat): 250 mgclavulaanzuur (kalium): 62,5 mgtablet poPosologieCa: 12,5 mg/kg 2 x pd (dosis evt. verdubbelen)(5 - 10 d) (chron. huidinfect. 10 - 30d, diepe pyodermie 6 - 8 w, chron. cystitis10 - 28 d)tabl 10, 100R/CLAVUBACTIN 500/125 (Le Vet)amoxicilline (trihydraat): 500 mgclavulaanzuur (kalium): 125 mgtablet poPosologieCa: 12,5 mg/kg 2 x pd (dosis evt. verdubbelen),(5 - 10 d) (chron. huidinfect. 10 - 30d, diepe pyodermie 6 - 8 w, chron. cystitis10 - 28 d)tabl 10, 100R/KESIUM 50 mg/12,5 mg kauwtabl honden, katten(Sogeval)amoxicilline (trihydraat): 50 mgclavulaanzuur (kalium): 12,5 mgkauwtablet poPosologieCa, Fe: 12,5 mg/kg 2 x pd (5-7 d, behandelingsduurevt. verlengen) (dosis evt.verdubbelen)tabl 10, 100R/KESIUM 200 mg/50 mg kauwtabl honden (Sogeval)amoxicilline (trihydraat): 200 mgclavulaanzuur (kalium): 50 mgkauwtablet poPosologieCa: 12,5 mg/kg 2 x pd (5-7 d, behandelingsduurevt. verlengen) (dosis evt. verdubbelen)tabl 8, 96R/KESIUM 400 mg/100 mg kauwtabl honden(Sogeval)amoxicilline (trihydraat): 400 mgclavulaanzuur (kalium): 100 mgkauwtablet poPosologieCa: 12,5 mg/kg 2 x pd (5-7 d, behandelingsduurevt. verlengen) (dosis evt. verdubbelen)tabl 12, 96R/NOROCLAV 50 mg (Norbrook Lab)amoxicilline (trihydraat): 40 mgclavulaanzuur (kalium): 10 mgtablet po met het voederPosologieCa, Fe: 12,5 mg actief/kg 2 x pd(5-7 d of langer bij chron gevallen)tabl 20, 100, 500R/NOROCLAV 250 mg (Norbrook Lab)amoxicilline (trihydraat): 200 mgclavulaanzuur (kalium): 50 mgtablet po met het voederPosologieCa: 12,5 mg actief/kg 2 x pd(5-7 d of langer bij chron gevallen)tabl 4 x 5, 10 x 5, 50 x 5R/NOROCLAV 500 mg smakelijke tabl honden(Norbrook Lab)amoxicilline (trihydraat): 400 mg/tablclavulaanzuur (kalium): 100 mg/tablsmakelijke tablet po met het voederPosologieCa: 12.5 mg actief/kg 2 x pd(5 - 7 d of langer bij chron gevallen)tabl 25, 100R/NOROCLAV inj (Norbrook Lab)amoxicilline (trihydraat): 140 mg/mlclavulaanzuur (kalium): 35 mg/mlsuspensie voor injectie im (Bo), sc (Ca)PosologieBo, Ca: 8,75 mg/kg pd (3 - 5 d)Vlees en slachtafval: 42 d,Melk: 60 u (5 melkbeurten)fles 50 ml, 100 mlR/SYNULOX 500 mg bolus (Pfizer A.H.)amoxicilline (trihydraat): 400 mgclavulaanzuur (kalium): 100 mgtablet poPosologiekalf: 2 x pd 6,25 tot 12,5 mg/kgNiet voor dieren met een actieve pensfunctieVlees: 10 dtabl 20R/

1 Antimicrobiële middelen 9SYNULOX READY TO USE (Pfizer A.H.)amoxicilline (trihydraat): 140 mg/mlclavulaanzuur (kalium): 35 mg/mlsuspensie voor injectie scPosologieCa, Fe: 8,75 mg/kg pd voor 3 - 5 dfles 12 x 50 mlR/SYNULOX smakelijke druppels (Pfizer A.H.)amoxicilline (trihydraat): 40 mg/mlclavulaanzuur (kalium): 10 mg/mlpoeder poPosologieCa, Fe: 2 x pd 12,5 mg/kg (5 - 7 d)dosis evt. verdubbelenfles 15 mlR/SYNULOX smakelijke tabl 50 mg (Pfizer A.H.)amoxicilline (trihydraat): 40 mgclavulaanzuur (kalium): 10 mgsmakelijke tablet poPosologieCa, Fe: 2 x pd 12,5 mg/kg (5 - 7 d)dosis evt. verdubbelentabl 10, 100R/SYNULOX smakelijke tabl 250 mg (Pfizer A.H.)amoxicilline (trihydraat): 200 mgclavulaanzuur (kalium): 50 mgsmakelijke tablet poPosologieCa: 2 x pd 12,5 mg/kg (5 - 7 d)dosis evt. verdubbelentabl 10, 100R/SYNULOX smakelijke tabl 500 mg (Pfizer A.H.)amoxicilline trihydraat): 400 mgclavulaanzuur (kalium): 100 mgsmakelijke tablet poPosologieCa: 2 x pd 12,5 mg/kg (5 - 7 d)dosis evt. verdubbelentabl 10, 100R/1.1.1.2 CefalosporinesKlassiek werden de cefalosporines gerangschiktvolgens “generaties”: vande eerste tot de vierde generatie. Dezerangschikking stemt overeen met deperiode waarop deze substanties voorhet eerst in de handel verschenen enin zekere mate ook met hun werkingsspectrum.Het is echter juister dezestoffen in groepen te rangschikken volgenshun kinetische eigenschappen enhun werkingsspectrum.Voor het toedienen van cefalosporinesvoor systemisch gebruik van 3 de en 4 degeneratie (cefquinome en ceftiofur)aan nutsdieren moet rekening gehoudenworden met belangrijke beperkingen(zie Folia Veterinaria 2012, nr. 2).Indicaties - werkingsspectrum- resistentie- Cefalosporines uit de eerste groep,zoals cefalexine, vertonen een spectrumgelijkend op dit van de benzylpenicillines.Ze zijn bijgevolg voornamelijkactief tegen GRAM+ kiemen, maarook tegen penicillinase producerendestaphylococcen en enkele GRAM- kiemen(niet tegen Enterobacteriaceae,noch Pseudomonas aeruginosa).- Het spectrum van de cefalosporinesuit de tweede groep is vergelijkbaarmet dit van de aminopenicillines,aangevuld met talrijke GRAM- (zoalsbijvoorbeeld Enterobacteriaceae) metinbegrip van betalactamaseproducerendekiemen. Pseudomonas aeruginosais echter niet gevoelig. Tot dezegroep behoren ceftiofur, cefquinomeen cefovecin.- Cefalosporines van de derde groepbezitten een variabel spectrum met activiteittegen Pseudomonas aeruginosa(zie 12.5. Geneesmiddelen voor intramammairgebruik).- De vierde groep bevat geen substantiesvoor diergeneeskundig gebruik.In het algemeen gaat een verruimingvan het spectrum gepaard met eenlagere activiteit tegen GRAM+ kiemen.Voor meer informatie over resistentiebij cefalosporines, zie Folia Veterinaria2009 nr. 1.Om het rationeel gebruik van cefalosporinesvan 3de en 4de generatie(cefquinome, ceftiofur) die systemischtoegediend worden aan voedselproducerendedieren, te bevorderen en hunwerkzaamheid zowel in de diergeneeskundeals in de humane geneeskundete vrijwaren, zijn in de SKP’s van dezediergeneesmiddelen een aantal beperkingenvoor hun gebruik geformuleerd(Zie Folia veterinaria 2012, nr. 2).Een antibiogram is steeds essentieelvooraleer deze moleculen toegediendworden.FarmacodynamieCefalosporines bezitten op hun betalactamringeen dihydrothiazinering.Hierdoor bezitten ze een hogere resistentietegen betalactamases. Hunwerkingsmechanisme is vergelijkbaarmet dat van de penicillines. Zie 1.1.1.1.FarmacokinetiekCefalexine wordt oraal of parenteraaltoegediend. De biologische beschikbaarheiddie na orale inname onafhankelijkvan de maaltijd is, en de weefseldistributiezijn vergelijkbaar met dezevan de aminopenicillines. Ceftiofur encefquinome worden parenteraal toegediend.Ze worden vlug geresorbeerdna im of sc injectie en worden hoofd-

101 Antimicrobiële middelenzakelijk via de urine en in mindere matevia de gal uitgescheiden. Cefovecinverschilt van de andere cefalosporinesdoor haar grote plasmaproteïnebindingen haar lange eliminatiehalfwaardetijdmet lange werkingsduur bij dehond en de kat. De uitscheiding gebeurtvoornamelijk als onveranderdemolecule met de urine.Contra-indicatiesCefalexine is weinig toxisch.Allergische reacties, soms kruisreactiesmet penicillines, komen zeldenvoor. Bij carnivoren kan de orale toedieningbraken en diarree veroorzaken.Bijwerkingen - Interacties- Voorzorgen bij het gebruik -Voortplanting en lactatieZie 1.1.1.1.Eerste groep: cefalosporines meteen overwegend GRAM+ activiteitMRL cefalexine CEFALEXINE Kela 50 mg (Kela Laboratoria)cefalexine (monohydraat): 50 mg/tabltablet poPosologieCa: 2 x pd 10 - 15 mg/kg(5 d, kan verlengd worden)Dosis kan verdubbeld wordentabl 20R/CEFALEXINE Kela 250 mg (Kela Laboratoria)cefalexine (monohydraat): 250 mg/tabltablet poPosologieCa: 2 x pd 10 - 15 mg/kg(5 d, kan verlengd worden)Dosis kan verdubbeld wordentabl 10, 100R/CEFASEPTIN Forte (Vétoquinol)cefalexine (monohydraat): 600 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 25 mg/kg (1 tot 3 w)tabl 30 en 200R/CEFASEPTIN Mite (Vétoquinol)cefalexine (monohydraat): 120 mgtablet poPosologieCa, Fe: 2 x pd 25 mg/kg (1 tot 3 w)tabl 30 en 150R/CEPHACARE FLAVOUR 250 mg (Animalcare)cefalexine (monohydraat): 250 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 15 mg/kg (5 d)De dosis mag verdubbeld worden,de behandeling kan verlengd wordentabl 100R/CEPHACARE FLAVOUR 500 mg (Animalcare)cefalexine (monohydraat): 500 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 15 mg/kg (5 d)De dosis mag verdubbeld worden,de behandeling kan verlengd wordentabl 100R/CEPOREX 50 mg (MSD A.H.)cefalexine: 50 mgtablet poPosologieCa, Fe: 2 x pd 10 - 15 mg/kg (5 d)De dosis mag verdubbeld worden,de behandeling kan verlengd wordentabl 20R/CEPOREX 250 mg (MSD A.H.)cefalexine: 250 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 10 - 15 mg/kg (5 d)De dosis mag verdubbeld worden,de behandeling kan verlengd wordentabl 10R/CEPOREX inj (MSD A.H.)cefalexine (natrium): 180 mg/mlsuspensie voor injectie sc, imPosologieBo: 7 mg/kg pd (5 d)Ca, Fe: 10 mg/kg pd (5 d)Vlees: Bo: 19 d, Melk: 0 dfles 100 mlR/KEFAVET VET 250 mg, 500 mg (Orion Corp)cefalexine (monohydraat): 250 mg of 500 mgomhulde tablet poPosologieCa:infect. urinewegen: 2 x pd 15 mg/kg (14 d)ernstige huidinfect.: 2 x pd 25 - 30 mg/kg(min 3 w, evt. 4 - 6 w bij diepe pyodermie)tabl 14 x 250 mg, 14 of 70 x 500 mgR/RILEXINE 75 (Virbac)cefalexine (monohydraat): 75 mgtablet poPosologieCa, Fe: 2 x pd 15 mg/kg (5 d)tabl 14, 210R/RILEXINE 300 (Virbac)cefalexine (monohydraat): 300 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 15 mg/kg (5 d)tabl 14, 210R/RILEXINE 600 (Virbac)cefalexine (monohydraat): 600 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 15 mg/kg (5 d)tabl 14, 210R/

1 Antimicrobiële middelen 11THERIOS 75 mg kauwtabl katten (Sogeval Lab)cefalexine (monohydraat): 75 mg/tablkauwtablet poPosologieFe: 15 mg/kg 2 x pd (wonden en abcessen:5 d,urineweginfect: 10 tot 14 d, pyodermie: min14 d en behandeling 10 d voortzetten naverdwijning van de laesies)tabl 20, 100R/THERIOS 300 mg smakelijke tabl honden (Sogeval Lab)cefalexine (monohydraat): 300 mg/tablsmakelijke tablet poPosologieCa: 2 x pd 15 mg/kg (14 d bijurineweginfect,min 15 d bij oppervlak infect dermatitis,min 28 d bij diepe infect dermatitis)(dosis mag verdubbeld worden)tabl 10, 200R/THERIOS 750 mg smakelijke tabl honden (Sogeval Lab)cefalexine (monohydraat): 750 mg/tablsmakelijke tablet poPosologieCa: 2 x pd 15 mg/kg (14 d bijurineweginfect,min 15 d bij oppervlak infect dermatitis, min28 d bij diepe infect dermatitis)(dosis mag verdubbeld worden)tabl 10, 200R/Tweede groep: cefalosporines metbreedspectrum activiteitMRL cefquinome, ceftiofur, cefovecin CEFENIL (Norbrook Lab)ceftiofur (natrium): 1 g of 4 gNa reconstitutie 50 mg ceftiofur/mlpoeder en oplosmiddel voor injectie imPosologieBo: 1 mg/kg pd (tussenklauwpanaritium: 3 dof luchtweginf: 3-5 d)Su: 3 mg/kg pd 3 d (luchtweginf)Vlees: Bo: 2 d, Su: 2 d, Melk: Bo: 0 h1 x, 6 x, 12 x flacons poeder (1g of 4 g) enflacons opl.middel (20 ml, 80 ml)R/CEFFECT 25 mg/ml (Emdoka)cefquinome (sulfaat): 25 mg/mlsuspensie voor injectie imPosologie:Bo: 1 mg/kg pd (2 - 5 d)kalf: 2 mg/kg pd (3 - 5 d)Su: 2 mg/kg pd (2 - 3 d)big: 2 mg/kg pd (5 d)Vlees + organen: Bo: 5 d, Su: 3 d,Melk: Bo: 24 hfles 100 mlR/CEFTIOCYL 50 mg/ml inj susp rund en varken(Vétoquinol)ceftiofur (hydrochloride): 50 mg/mlsuspensie voor injectie sc (Bo), im (Su)PosologieSu: 3 mg/kg pd (3 d)Bo:- resp inf: 1 mg/kg (3-5 d)- ac interdig necrobacillose: 1 mg/kg (3 d)- ac metritis post partum: 1 mg/kg (5 d)Vlees Bo: 8 d, Melk Bo: 0 h, Vlees Su: 6 dfles 100 mlR/CEFTIOSAN 50 mg/ml inj susp varken, rund(Alfasan)ceftiofur: 50 mg/mlsuspensie voor injectie sc (Bo), im (Su)PosologieBo:- bact luchtweginfect: 1 mg/kg pd (3 tot 5 d)- ac interdigit necrobacillose: 1 mg/kg pd(3 d)- ac postpartummetritis (< 10 d na afkalven):1 mg/kg pd (5 d)Su:- bact luchtweginfect: 3 mg/kg pd (3 d)Vlees + organen: Bo: 8 d, Su: 8 d, Melk: 0 hfles 100 ml, 250 mlR/CEVAXEL 50 mg/ml (Ceva Santé Animale)ceftiofur (natriumzout): 50 mg/ml oplpoeder en oplosmiddel voor oplossing voorinjectie imPosologieBo:resp. stoornis: 1 mg/kg pd (3 - 5 d)interdigit panaritium: 1 mg/kg pd (3 d)Su: 3 mg/kg pd (3 d)Vlees en organen: Bo: 2 d, Su: 2 d, Melk: 0 dfles 4 g poeder + 80 ml oplosmiddelR/CEVAXEL RTU 50 mg/ml (Ceva Santé Animale)ceftiofur (hydrochloride): 50 mg/mlsuspensie voor injectie Bo: sc, Su: imPosologieBo:luchtweginfect: 1 mg/kg pd (3-5 d)ac interdigit necrobac: 1 mg/kg pd (3 d)ac postpartum metritis: 1 mg/kg pd (5 d)(binnen 10 d post partum)Su: 3 mg/kg pd (3 d)Vlees en organen: Bo: 8 d, Su: 5 d,Melk Bo: 0 hfles 100 mlR/COBACTAN 2,5% (MSD A.H.)cefquinome (sulfaat): 25 mg/mlsuspensie voor injectie imPosologieBo: 1 mg/kg pd (3 - 5 d)( 2 d igv E. coli mastitis)kalf: 2 mg/kg pd (3 - 5 d)Su: 2 mg/kg pd (3 d) (2 d igv MMA)big: 2 mg/kg pd (5 d)Vlees: Bo: 5 d, Su: 3 d, Melk: 24 hfles 100 mlR/

121 Antimicrobiële middelenCOBACTAN 4,5% (MSD A.H.)cefquinome (sulfaat): 45 mg/mlpoeder en solvens voor oplossing voor injectieim (Eq, Bo), iv (Eq)PosologieEq: 1 x 1 mg/kg pd (5 - 10 d,stop therap 2 d na verdwijnen klinischesymptomen)veulen: 2 x 1 mg/kg pd (6 - 14 d, stop therap3 dna verdwijnen klinische symptomen)Bo: 1 x 1 mg/kg pd (3 - 5 d)(2 d in geval van E. coli mastitis)kalf: 1 x 2 mg/kg pd (3 - 5 d)Vlees: Eq: 4 d, Bo: 2 d,Melk: Bo: 36 h (3 melkmalen)Niet toedienen aan lacterende Eq waarvan demelk bestemd is voor humane consumptiefles 30 ml, 100 mlR/COBACTAN LA 7,5% (MSD A.H.)cefquinome (sulfaat): 75 mg/mlsuspensie voor injectie scPosologieBo: 2 x 2,5 mg/kg met 48 h intervalVlees, slachtafval: 13 dNiet toedienen aan Bo waarvan de melkbestemd is voor humane consumptie (in lactatie-of droogzetperiode) of binnen de 2 mvoor de eerste kalving van Bo waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 100 mlR/CONVENIA (Pfizer A.H.)cefovecin (natrium): 852 mg/flesgevriesdroogd poeder voor oplossing voorinjectie scPosologieNa reconstitutie: 80 mg/ml cefovecin in oplCa, Fe (lft > 8 w):huid, weke delen infect.: 1 x 8 mg/kg(kan bij Ca tot 3 x, bij Fe 1 x herhaald wordenmet 14 d interval)urineweginfect: 1 x 8 mg/kgCa: tandvlees-, periodontale inf: 1 x 8 mg/kg1 flacon poeder + 1 flacon oplosmiddel (10 ml)R/EFICUR 50 mg/ml (Hipra Lab)ceftiofur (hydrochloride): 50 mg/mlsuspensie voor injectie sc (Bo), im (Su)PosologieBo:- resp infect: 1 mg/kg pd sc (3 - 5 d)- acute interdigit necrobacillosis:1 mg/kg pd sc (3 d)- acute postpartum metritis binnen 10 d nakalven: 1 mg/kg pd sc (5 d) (aanvullendeondersteunende therapie kan nodig zijn)Su: 3 mg/kg pd im (3 d)Vlees + organen: Bo: 8 d, Su: 5 dMelk: 0 dfles 100 ml, 250 mlR/EXCENEL (Pfizer A.H.)ceftiofur (natrium): 1 g , 4 gpoeder voor oplossing voor injectie im (Bo, Su)PosologieBo: 1 mg/kg/24h (resp. stoornis: 3 - 5 d,interdigit necrobaccillose: 3 d)Su: 3 mg/kg/24h (3 d)Vlees: Bo: 48 h , Su: 48 h, Melk: 0 hpoeder 1 g, 4 gR/EXCENEL RTU (Pfizer A.H.)ceftiofur (hydrochloride): 50 mg/mlsuspensie voor injectie im (Su), sc (Bo)PosologieBo: 1 mg/kg pd (3 - 5 d)Su: 3 mg/kg pd (3 d)Vlees: Bo: 8 d, Su: 5 d, Melk: 0 dfles 100 mlR/NAXCEL rundvee (Pfizer A.H.)ceftiofur: 200 mg/mlsuspensie voor injectie scPosologieBo: 1 x 6,6 mg/kgVlees: Bo: 9 d, Melk: Bo: 0 dfles 100 mlR/NAXCEL varkens (Pfizer A.H.)ceftiofur: 100 mg/mlsuspensie voor injectie imPosologieSu: 1 x 5 mg/kgVlees: 71 dfles 100 mlR/READYCEF 50 mg/ml (Lab Calier)ceftiofur (hydrochloride): 50 mg/mlsuspensie voor injectie im (Su), sc (Bo)PosologieBo:- luchtweginfect: 1 mg/kg pd (3-5 d)- acute interdigit necrobacillose:1 mg/kg pd (3 d)- acute post-partum metritis:1 mg/kg pd (5 d) binnen 10 d na het kalvenSu: 3 mg/kg pd (3 d)Vlees en organen: Bo: 8 d, Su: 5 d, Melk: 0 dfles 100 mlR/TRULEVA RTU (Continental Farmacéutica S.L.)ceftiofur (hydrochloride): 50 mg/mlsuspensie voor injectie im (Su), sc (Bo)PosologieBo:resp inf: 1 mg/kg pd (3-5 d)interdigit necrobac: 1 mg/kg pd (3 d)post part metritis: 1 mg/kg pd (5 d)Su: 3 mg/kg pd (3d)Vlees en slachtafval: Bo: 8 d, Su: 5 d,Melk: Bo: 0 dfles 100 mlR/1.1.2 AminosidenAminosiden gebruikt bij diarree zie 4.5.1.Indicaties - werkingsspectrum - resistentieAminosiden (of aminoglycosiden) zijn bactericide antibiotica die vooral actief zijntegen aerobe GRAM- en tegen sommige mycoplasmen en mycobacteriën. Inanaeroob, zuur en/of purulent milieu neemt hun activiteit af.Aminosiden worden in de volgende groepen onderverdeeld:

1 Antimicrobiële middelen 13Streptomycine (niet in de handel) bezit een werkingsspectrum dat verruimd is metmycobacteriën en sommige mycoplasmen en staphylococcen, maar is inactief tegende genera Pseudomonas en Proteus. Neomycines: tot deze groep behorenneomycine (zie 1.1.9 Associaties, 12.5.1.6 Associaties gebruikt bij mastitis), kanamycine(zie 12.5.1.6. Associaties gebruikt bij mastitis) en paromomycine. Hunactiviteit tegen staphylococcen ligt hoger dan die van streptomycine. Dit geldt, zijhet in mindere mate, ook voor streptococcen. Talrijke pseudomonas zijn gevoelig,Pseudomonas aeruginosa niet.- Gentamicine en apramycine (zie 4.5. Anti-infectieuze geneesmiddelen gebruiktbij diarree): de meest actieve aminosiden, zijn actief tegen talrijke GRAM+ en GRAM-(waaronder E. coli en salmonella’s) en tegen mycoplasmen en Pseudomonasaeruginosa.- Het spectrum van spectinomycine (zie ook 4.5. Anti-infectieuze geneesmiddelengebruikt bij diarree) is vergelijkbaar met dat van streptomycine. De pseudomonaszijn resistent. Spectinomycine wordt gebruikt voor de behandeling van infecties metmycoplasmen en bepaalde GRAM- zoals coliformen, salmonella’s en pasteurella’s.Spectinomycine wordt eveneens in associatie met lincomycine gebruikt.FarmacodynamieNa penetratie van de bacteriële celwand, inhiberen ze de proteïnesynthese doorte binden op de 30 S eenheid van de bacteriële ribosomen met een bactericidewerking als gevolg.FarmacokinetiekAminosiden worden per os of parenteraal toegediend. Bij een intact maagdarmkanaalis hun resorptie gering; de orale weg is wel aangewezen bij enteritis veroorzaaktdoor GRAM- kiemen. Geneesmiddelen met aminosiden voor oraal gebruik wordenbesproken in het hoofdstuk over het spijsverteringsstelsel (4.5.1.). Na parenteraletoediening is hun distributie beperkt tot de extracellulaire vloeistof. Ze gaan zeermoeilijk doorheen de biologische barrières en bereiken zeer lage concentraties inde melk, bronchiale secreties en cerebrospinaal vocht. Ze worden via glomerulairefiltratie geëlimineerd. Nierinsufficiëntie en deshydratatie verhogen, door hun invloedop de renale klaring en weefseldistributie, de serumconcentratie van deze stoffen.Bij obese patiënten zal een posologie die gebaseerd is op het iedeale lichaamsgewichtleiden tot dezelfde resultaten. Gezien de nauwe veiligheidsmarge zal eenverhoging van de serumconcentraties snel leiden tot toxische verschijnselen.BijwerkingenAlle aminosiden zijn in verschillende mate ototoxisch, in het bijzonder bij de kat,en nefrotoxisch. Jonge dieren zijn gevoeliger. Aminosiden kunnen, vooral tijdensanesthesie en in combinatie met spierrelaxerende stoffen, ook een neuromusculaireblok veroorzaken die kan leiden tot paralyse en apnoe. Deze neuromusculaireblok kan worden opgeheven door toediening van neostigmine en calciumgluconaat.Intraveneuze toediening kan door het ontstaan van hypocalcemie een negatieveinvloed hebben op het hart. Spectinomycine, een aminocyclitol met een anderechemische structuur dan de aminosiden, lijkt minder toxisch.InteractiesNefrotoxiciteit wordt versterkt door gelijktijdig gebruik van diuretica zoals furosemideen mannitol. De ototoxiciteit wordt versterkt door het gelijktijdig toedienen vanfurosemide. Synergistische werking met bactericide antibiotica, zoals deze van debetalactamgroep, kan optreden tegen bepaalde kiemen (zie 1.1.9.)Voorzorgen bij het gebruikHet is aangewezen de nierfunctie na te gaan. Wegens hun geringe veiligheidsmargeis het noodzakelijk de dosis te verlagen bij obese of gedehydrateerde patiëntenof bij patiënten met nierproblemen. Intraveneuze injectie kan eveneens leiden totmyocarddepressie te wijten aan hypocalcemie. Neomycine zou wegens zijn zeerhoge toxiciteit uitsluitend oraal mogen worden aangewend voor de behandeling vaninfecties van het spijsverteringsstelsel of voor lokaal gebruik. Parenteraal gebruikdient met de grootste voorzichtigheid te gebeuren. Er wordt opgemerkt dat er therapeutischealternatieven bestaan.Voortplanting en lactatieAminosiden gaan doorheen de placenta en kunnen in zeldzame gevallen aanleidinggeven tot neurologische (aantasting van kopzenuw VIII) en nefrologische symptomenbij de foetus. Uitscheiding via de melk is minimaal en het risico bij zogendedieren is bijgevolg klein.

141 Antimicrobiële middelen1.1.2.1 GentamicineMRL gentamicine GENTA-kel 5 % (Kela Laboratoria)gentamicine (sulfaat): 50 mg/mloplossing voor injectie imPosologiekalf: 2 - 3 mg/kg pd (3 d)Vlees: 155 dfles 100 mlR/GENTAVETO-5 (VMD)gentamicine (sulfaat): 50 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu (big): 2 x 5 mg/kg pd (5 d)Vlees: 146 dfles 100 mlR/1.1.2.2 ParomomycineMRL paromomycine GABBROVET 70 (Ceva Santé Animale)paromomycine sulfaat: 100 mg/gpoeder po in de melk of het drinkwaterPosologiekalf (niet herkauwend):25 - 50 mg/kg LG pd (3 - 5 d)(melk)Su: 25 - 40 mg/kg LG pd (3 - 5 d)(drinkwater)Vlees: kalf (niet herkauwend): 20 d, Su: 2 dpoeder 1 kgR/1.1.2.3 SpectinomycineMRL spectinomycine SPECTAM SCOUR-HALT (Ceva Santé Animale)spectinomycine (dihydrochloride): 50 mg/mloplossing poPosologiebig: basisdosering: 20 mg/kg/12 h (3 d)Vlees: 12 dfles 100 mlR/GABBROVET (Ceva Santé Animale)paromomycine: 175.000 IE/mloplossing voor injectie imPosologieSu (< 50 kg): 14 mg/kg pd (3-5 d)Vlees: Su: 16 dfles 100 mlR/1.1.3 FlorfenicolFlorfenicol is een analoog van chlooramfenicol dat echter geen irreversibele depressievan het beenmerg bij de mens veroorzaakt. Daarom kan het in tegenstellingtot chlooramfenicol gebruikt worden bij nutsdieren.Indicaties - werkingsspectrum - resistentieDit bacteriostatisch antibioticum is actief tegen de meeste GRAM+ en - kiemen,aeroben en anaeroben (de genera Proteus en Pseudomonas zijn van nature resistent),rickettsia en chlamydiën, alsook tegen sommige mycoplasmen. Bij sommigeEnterobacteriaceae wordt resistentie aangetroffen. In het algemeen vertoontflorfenicol kruisresistentie met chlooramfenicol; het omgekeerde is niet steeds zo.Het gebruik van florfenicol moet worden voorbehouden voor ernstige infecties.FarmacodynamieFlorfenicol is een krachtige inhibitor van de bacteriële proteïnesynthese door zijnirreversibele binding met de 50S-subeenheid van de ribosomen.FarmacokinetiekFlorfenicol wordt oraal goed geresorbeerd, heeft een goede weefseldistributie metinbegrip van het centraal zenuwstelsel en het oogkamervocht en diffundeert goeddoorheen de biologische barrières. Het wordt gedeeltelijk gemetaboliseerd terhoogte van de lever en onder actieve vorm geëlimineerd door de nier.Contra-indicatiesIntraveneuze toediening is een contra-indicatie. Niet toedienen aan fokstieren offokberen.BijwerkingenReactie ter hoogte van de injectieplaats.InteractiesEr zijn geen interacties bekend.Voorzorgen bij het gebruikHet gebruik van florfenicol moet worden voorbehouden voor ernstige infecties.

1 Antimicrobiële middelen 15Voortplanting en lactatieNiet toedienen aan fokstieren of fokberen. Bij proefdieren werden geen embryooffoetotoxische effecten waargenomen. De toediening bij doeldieren tijdens dedracht of lactatie werd niet onderzocht.MRL florfenicol COLFEN 300 mg/ml inj opl runderen, varkens(Pfizer A.H.)florfenicol: 300 mg/mloplossing voor injectie im (Bo, Su), sc (Bo)PosologieBo:- behandeling: 20 mg/kg (im)(herhaal na 48 h) of 1 x 40 mg/kg (sc)- preventie: 1 x 40 mg/kg (sc)Su: 15 mg/kg (im) (herhaal na 48 h)Vlees: Bo: 30 d (im) of 44 d (sc), Su: 18 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor menselijke consumptiefles 100 ml, 250 mlR/FENFLOR 300 mg/ml inj opl runderen (KRKA)florfenicol: 300 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo behandeling:2 x 20 mg/kg (im), met 48 h interval1 x 40 mg/kg (sc)Bo preventie:1 x 40 mg/kg (sc)Vlees + organen Bo: 30 d (im) of 44 d (sc)Melk Bo: niet gebruiken bij dieren waarvan demelk bestemd is voor humane consumptiefles 250 mlR/FENFLOR 300 mg/ml inj opl varkens (KRKA)florfenicol: 300 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu (LG > 2 kg): 2 x 15 mg/kgmet 48 h tussenVlees: 18 dfles 250 mlR/FLORFENIKEL 300 mg/ml (Kela Laboratoria)florfenicol: 300 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu (LG > 2 kg): 2 x 15 mg/kgmet 48 intervalVlees en organen: 18 dfles 100 ml, 250 mlR/FLORGANE 300 mg/ml inj susp runderen (Emdoka)florfenicol: 300 mg/mlsuspensie voor injectie imPosologieBo: 1 x 30 mg/kgVlees + organen: Bo: 37 dNiet toedienen aan dieren die melk producerenvoor humane consumptiefles 100 ml, 250 mlR/FLORKEM 300 mg/ml inj opl runderen en varkens(Ceva Santé Animale)florfenicol: 300 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo: 20 mg/kg 2 x met 48 h tussenSu (LG > 2 kg): 15 mg/kg 2 xmet 48 h tussenVlees + organen: Bo: 37 d, Su: 18 dNiet toedienen aan dieren die melk producerenvoor humane consumptiefles 100 ml, 250 mlR/KEFLORIL 300 mg/ml inj opl rund en varken(Vétoquinol)florfenicol: 300 mg/mloplossing voor injectie im, scPosologieBo behandeling:(im) 2 x 20 mg/kg met 48 h interval(sc) 1 x 40 mg/kgBo preventie:(sc) 1 x 40 mg/kgSu: 2 x 15 mg/kg (im) met 48 h intervalBo Vlees: 30 d (im), 44 d (sc), Su: Vlees: 18 dNiet toedienen aan Bo die melk producerenvoor humane consumptiefles 100 en 250 mlR/NUFLOR inj opl 300 mg/ml (MSD A.H.)florfenicol: 300 mg/mloplossing voor injectie im, scPosologieBehandelingBo (im): 20 mg/kg (2 x met 48 h interval)Bo (sc): 40 mg/kg (1 x)Preventie: Bo (sc): 40 mg/kg (1 x)Vlees: 30 d (im), 44 d (sc)Niet toedienen aan runderen waarvan de melkbestemd is voor humane consumptieNiet gebruiken bij volwassen fokstierenfles 100 ml, 250 mlR/SELECTAN (Hipra Lab)florfenicol: 300 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo: 20 mg/kg 2 x met 48 h tussenSu, big (LG > 2 kg): 15 mg/kg2 x met 48 h tussenNiet gebruiken bij volwassen fokstieren of-berenVlees: Bo: 30 d, Su: 18 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 100 ml, 250 mlR/SELECTAN oral (Hipra Lab)florfenicol: 23 mg/mloplossing po in het drinkwaterPosologieSu: 10 mg/kg pd (5 d)Vlees + organen: 20 dvat 5 lR/

161 Antimicrobiële middelenSHOTAFLOR 300 mg/ml inj opl rund (Virbac)florfenicol: 300 mg/mloplossing voor injectie im, scPosologieBo behandeling:2 x 20 mg/kg (im), met 48 h interval1 x 40 mg/kg (sc)Bo preventie:1 x 40 mg/kg (sc)Vlees + organen: 30 d (im), 44 d (sc)Niet gebruiken bij dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 100 ml, 250 mlR/SHOTAFLOR 300 mg/ml inj opl varken (Virbac)florfenicol: 300 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu (> 2 kg): 2 x 15 mg/kg met 48 h intervalVlees: 18 dfles 250 mlR/1.1.4 TetracyclinesIndicaties - werkingsspectrum - resistentieHet brede werkingsspectrum bevat GRAM+ en GRAM-, aeroben en anaeroben,mycoplasmen, rickettsia en chlamydiën en sommige protozoa (Babesia, Theileria).Resistentie treedt op bij talrijke aeroben en anaeroben. Mycobacteriën en de generaProteus en Pseudomonas zijn van nature resistent.FarmacodynamieTetracyclines inhiberen de eiwitsynthese door binding met de 30S-subeenheid vande ribosomen. Hun bacteriostatische activiteit is optimaal in zuur milieu.FarmacokinetiekTetracyclines zijn amfotere stoffen die bij pH 7 zwak oplosbaar zijn in water. Ze zijnbeschikbaar voor oraal en parenteraal gebruik. “Long acting” preparaten (LA) opbasis van oxytetracycline zijn eveneens beschikbaar. Bij hond en kat bezitten detetracyclines, naargelang de galenische vorm en het type molecule, een goede oralebiologische beschikbaarheid in tegenstelling met het varken en pluimvee. Behalvevoor doxycycline wordt de orale absorptie verlaagd bij gebruik tijdens de maaltijden dit voornamelijk bij melk. Tetracyclines vormen chelaten met tweewaardige ionen(aanwezig bijvoorbeeld in antacida). De kwaliteit van het drinkwater en het materiaalvan de drinkinstallatie en drinkbakken, kunnen in belangrijke mate de biologischebeschikbaarheid beïnvloeden. Door hun sterk lipofiel karakter diffunderen ze goeddoorheen de biologische barrières en bereiken voldoende hoge concentraties, ookintracellulair, met name ter hoogte van de placenta, de melkklier, de bronchiale secretiesen het ascitesvocht. Enkel de tetracyclines die de hoogste vetoplosbaarheidvertonen zoals minocycline (niet in de handel in België) en doxycycline, bereikenvoldoende hoge concentraties ter hoogte van de prostaat, het traanvocht en hetspeeksel. Door binding met eiwitten kunnen de tetracyclines niet diffunderen naarhet cerebrospinaal vocht. De eliminatie van oxytetracycline gebeurt door glomerulairefiltratie onder actieve vorm en in mindere mate door de gal. De enterohepatischecyclus verlengt de halfwaardetijd en kan leiden tot het verstoren van deintestinale flora. Doxycycline wordt dankzij zijn hoge vetoplosbaarheid voornamelijkuitgescheiden door het spijsverteringsstelsel na een directe diffusie vanuit het bloednaar het lumen. In geringe mate wordt doxycycline eveneens uitgescheiden met degal. De uitscheiding van doxycycline is onafhankelijk van de glomerulaire filtratiewaardoor het kan toegediend worden bij nierlijden.Contra-indicatiesDoor de kans op vernietiging van de intestinale flora bij het paard blijft hun gebruik(ook parenteraal) bij deze diersoort te mijden.BijwerkingenDe toxiciteit van tetracyclines is relatief laag. Bij orale toediening kunnen ze brakenen diarree veroorzaken en ter hoogte van de injectieplaats kan weefselbeschadigingoptreden. Dit gebeurt voornamelijk bij gebruik van de LA-preparaten. Problemenmet residuen ter hoogte van de injectieplaats zijn hiervan het gevolg. LA-preparatenkunnen ook pyrrolidone bevatten dat soms anafylactische reacties veroorzaakt. Hetvermogen van tetracyclines om calcium te fixeren veroorzaakt bij opgroeiende dierendepotvorming ter hoogte van de tanden en beenderen. Hierdoor treedt geelverkleuringvan de tanden op. Cardiovasculaire reacties en hypocalcemie werdenbeschreven. De iv-injectie verhoogt de kans op toxische reacties. Bij hoge dosissentreedt eveneens nier- en leverdegeneratie op. Bij kalveren jonger dan 4 weken moet

1 Antimicrobiële middelen 17de dosis worden verlaagd. Gevallen van myopathie bij het kalf werden gemeld diete wijten zouden kunnen zijn aan de toediening van doxycycline. Alhoewel dit verdermoet worden onderzocht, dient men met de nodige voorzichtigheid te handelen ende posologie te respecteren. (Zie ook Folia Veterinaria 2012, nr. 2)InteractiesTetracyclines voor orale toediening kunnen chelaten vormen met bivalente ionendie bijvoorbeeld als antacida of ijzerpreparaten per os worden toegediend.Natriumbicarbonaat, kaolien of pectine kunnen eveneens de resorptie van tetracyclinesverminderen. Tetracyclines kunnen de biologische beschikbaarheid vandigoxine verhogen. De dosis van insuline moet eventueel worden aangepast.Voortplanting en lactatieToediening van tetracyclines tijdens de dracht kan leiden tot verkleuring van detanden en stoornissen in de ontwikkeling van het skelet. Tetracyclines worden metde melk uitgescheiden.1.1.4.1 ChloortetracyclineMRL chloorteracycline AUROFAC 250 mg/g premix (Pfizer A.H.)chloortetracycline hydrochloride: 250 mg/ggemedicineerd voormengsel poPosologieSu: 10 - 20 mg/kg pd (5 - 7 d)mestkip: 20 - 30 mg/kg pd (5 - 7 d)leghen: 20 - 25 mg/kg pd (5 - 7 d)Vlees + organen: Su: 10 d, kip: 2 d, Ei: 4 dgemed voorm 20 kgR/premix1.1.4.2 DoxycyclineMRL docycycline CENTIDOX 100% (Eurovet A.H.)doxycyclinehyclaat: 1000 mg/gpoeder po met melk(vervanger) of metdrinkwaterPosologiekalf: 10 mg/kg LG pd (5 d)varken: 10 mg/kg LG pd (5 d)Vlees + organen: kalf: 16 d, Su: 8 dzak 1 kgR/DOXYCYCLINE 75 % Kela (Kela Laboratoria)doxycycline (hyclaat): 750 mg/gpoeder po in het drinkwater, in het voederPosologieSu: 10,5 mg/kg pd (5 d)Vlees: 5 dpoeder 1 kgR/DOXYLIN 50% WSP (Dopharma Research)doxycyclinehyclaat: 500 mg/gpoeder voor oplossing poPosologiekalf (niet herkauwend): 10 mg/kg pd(3 - 5 d),verdeeld over 2 maaltijdenSu: 10 mg/kg pd (3 - 5 d),in het drinkwater, over het voederkip: 25 mg/kg pd (3 - 5 d), in het drinkwaterVlees, orgaanvlees: kalf: 7 d, Su: 8 d, kip: 5 dNiet toedienen aan runderen die melk producerenvoor menselijke consumptieNiet toedienen aan leghennen waarvan deeieren bestemd zijn voor menselijke consumptiecontainer 1000 gR/DOXYPREX 100 mg/g premix (IndustrialVeterinaria)doxycycline (hyclaat): 100 mg/ggemedicineerd voormengsel poPosologieSu: 10 mg/kg LG pd (7 d)Vlees en slachtafval: 7 dzak 25 kgR/premixDOXYRAL 10% premix (Emdoka)doxycycline (hyclaat): 100 mg/ggemedicineerd voormengsel poPosologieSu: 10 mg/kg pd (7 d)Vlees + slachtafval: 7 dgemed voorm 25 kgR/premixDOXYRAL 50% (Emdoka)doxycycline (hyclaat): 500 mg/gpoeder po met het drinkwater, de melk,het voederPosologiekalf: 10 mg/kg pd (max 3 d)Su: 10 mg/kg pd (max 5 d)Vlees: kalf: 10 d, Su: 5 dpoeder 1000 gR/DOXYRAL 80% (Emdoka)doxycycline (hyclaat): 800 mg/gpoeder po met het drinkwater, de melkPosologiekalf: 10 mg/kg pd (max 3 d)Su: 10 mg/kg pd (max 5 d)Vlees: kalf: 10 d, Su: 5 dpoeder 1000 gR/DOXYVETO 50 % pulvis (VMD)doxycycline (hyclaat): 500 mg/gpoeder po in de melk, in het drinkwaterPosologiekalf, big: 10 mg/kg pd (3 - 5 d)Niet voor dieren met actieve pensfunctieVlees: kalf: 12 d , big: 5 dpoeder 1 kg, 2 kgR/

181 Antimicrobiële middelenHYDRODOXX 500 mg/g (Huvepharma)doxycycline (hyclaat): 500 mg/gpoeder voor oplossing po met het drinkwaterPosologiemestvarken: 10 mg/kg pd (5 d)slachtkip: 20 mg/kg pd (3 - 5 d)Vlees: Su: 6 d, kip: 6 dNiet toedienen aan hennen die eieren producerenvoor humane consumptie of binnen de 4 wvoor start van legperiodezak 1 kgR/ORNICURE 7.5% (Oropharma)doxycyclinehyclaat: 75 mg/gpoeder po in het drinkwaterPosologieduif, siervogel: 15 mg/kg pd (5 d) (ornithose,psittacose: 3 tot 4 w)Niet toedienen aan duiven bestemd voormenselijke consumptiepoeder 8 x 4 g, 24 x 4 g (zakjes)R/RONAXAN 20 mg (Merial)doxycycline (hyclaat): 20 mgtablet poPosologieCa, Fe: 10 mg/kg pd (3 - 5 d of 10 d igvchronische aandoeningen)tabl 2 x 10R/RONAXAN 100 mg (Merial)doxycycline (hyclaat): 100 mgtablet poPosologieCa: 10 mg/kg pd (3 - 5 d of 10 d igv chronischeaandoeningen)tabl 1 x10R/SOLUDOX 15 % (Eurovet)doxycyclinehyclaat: 150 mg/gpoeder po in het drinkwaterPosologieSu: 12,5 mg/kg pd (3-5 d)kip: 20 mg/kg pd (3-5 d)duif, siervogel: 10 - 20 mg/kg pd (3-5 d,Chlamydia inf: 30-45 d)vogels die grit ontvangen: 2 x pd behandelenof dosis verdubbelenVlees: Su: 12 d, kip: 9 dNiet toedienen aan kippen die eieren producerenvoor humane consumptieNiet toedienen aan duiven bestemd voorhumane consumptiepoeder 10 x 100 gR/SOLUDOX 500 mg/g poeder varkens en kippen(Eurovet)doxycyclinehyclaat: 500 mg/gpoeder po met het drinkwaterPosologieSu: 12,5 mg/kg LG pd (4 d, indien nodig totmax 8 d)kip:- bij P. Multocida infect: 10 mg/kg LG pd(3-4 d)- bij O. rhinotracheale infect: 20 mg/kg LGpd ( 3-4 d)Vlees: Su: 5 d, kip: 3 d (bij dosis 10 mg/kg),12 d (bij dosis vanaf 10 mg/kg tot 20 mg/kg)Niet toedienen aan kippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptiedoos 1000 gR/1.1.4.3 OxytetracyclineMRL oxytetracycline BAXYL LA (Prodivet)oxytetracycline (dihydraat): 200 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo, kalf, Su: 20 mg/kgVlees: Bo: 35 d, Su: 14 dNiet toedienen aan Bo waarvan de melkbestemd is voor menselijke consumptiefles 100 ml, 250 mlR/CITROXY 50 % (Dopharma Research)oxytetracyclinehydrochloride: 500 mg/gpoeder po in het drinkwaterPosologiebig: 20 - 40 mg/kg pd (3 - 7 d)Vlees: 15 dpoeder 1 kgR/CYCLOSOL 200 LA (Eurovet)oxytetracycline (dihydraat): 200 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo, Su: 20 mg/kg (evt. herhalen na 3 d)Vlees: Bo: 46 d, Su: 28 dNiet toedienen aan runderen waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 250 mlR/DUPHACYCLINE 100 (Pfizer A.H.)oxytetracyclinehydrochloride: 100 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo, Su, Ov: 10 mg/kg pd (5 d)Vlees: Bo: 23 d, Su, Ov: 18 d, Melk: 5 dNiet toedienen aan Ov die melk voor menselijkeconsumptie producerenfles 250 mlR/DUPHACYCLINE 30 % LA (Pfizer A.H.)oxytetracycline (dihydraat): 300 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo, Su: 30 mg/kg, 20 mg/kgVlees: Bo: 35 d, Su: 18 d (20 mg/kg) - 21 d(30 mg/kg),Melk: Bo: 10 dfles 250 mlR/DUPHACYCLINE LA (Pfizer A.H.)oxytetracycline (dihydraat): 200 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo, Su, Ov: 20 mg/kgVlees, slachtafval Bo: 29 d, Su: 18 d, Ov: 10 d,Melk Bo: 10 d, Ov: 7 dfles 250 mlR/

1 Antimicrobiële middelen 19ENGEMYCINE 10 % LA (MSD A.H.)oxytetracycline (hydrochloride): 100 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo: 10 mg/kgkalf, Su, big, Ov, lam: 20 mg/kgmag herhaald worden na 48 hVlees: Bo: 28 d, Su: 11 d, Ov: 18 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptieflacon 100 ml, 250 mlR/FEEDMIX OXY 10% (Dopharma Research)oxytetracycline HCl: 100 mggemedicineerd voormengsel po met het voederPosologieSu: 15 - 40 mg/kg LG pd (5 - 7 d)Vlees: 5 dgemed voorm 5 kgR/premixOXY-kel 20 % LA (Kela Laboratoria)oxytetracycline (hydrochloride): 200 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo: 20 mg/kg (evt. herhalen na 72 h)Vlees: 53 dNiet toedienen aan runderen waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 250 mlR/OXYTETRACYCLINE 80% Kela (Kela Laboratoria)oxytetracycline (hydrochloride): 800 mg/gpoeder po in het drinkwater, in de melkPosologiekalf: 2 x pd 20 mg/kg (3 - 5 d)Su: 50 mg/kg pd (4 - max 6 d)Vlees: kalf: 7 d, Su: 3 dpoeder 1 kgR/RETARDOXI 20 % L.A. (VMD)oxytetracycline (dihydraat): 200 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo, Su: 20 mg/kgmag herhaald worden na 72 hVlees Bo: 46 d, Su: 31 dNiet toedienen aan runderen waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 250 mlR/TENASAN LA (Ceva Santé Animale)oxytetracycline: 200 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo*, Su, Ov*: 20 mg/kg (mag herhaaldworden na 3 d (Bo, Ov) of na 2 d (Su))*(niet-lacterend)Vlees: Bo: 35 d, Su, Ov: 19 dNiet voor gebruik bij dieren die melk voor menselijkeconsumptie producerenfles 250 mlR/TERRAMYCINE 100 (Pfizer A.H.)oxytetracycline hydrochloride: 100 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu: 10 mg/kg pd (5 d)Vlees: 24 dfles 250 mlR/TERRAMYCINE LA (Pfizer A.H.)oxytetracycline (dihydraat): 200 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo, Su, Ov: 20 mg/kgVlees: Bo: 25 d, Ov, Su: 21 d, Melk Bo, Ov: 7 dfles 250 mlR/1.1.5 Macroliden, Lincosamiden en PleuromutilinenDe macroliden, lincosamiden en streptogramines vormen samen de MLS antibioticumfamilie.Hierbij worden eveneens de pleuromutilines gevoegd, die uitsluitendvoor diergeneeskundig gebruik zijn. Met uitzondering van virginiamycine, datmomenteel echter niet als diergeneesmiddel in België in de handel is, wordende streptogramines niet therapeutisch gebruikt. Deze antibiotica worden samenmet tiamuline in eenzelfde groep besproken omdat ze ondanks een verschillendemoleculaire structuur, talrijke gemeenschappelijke eigenschappen bezitten.Ze zijn allen bacteriostatisch of bactericide naargelang de dosis, binden op de50S-subeenheid van de ribosomen, vertonen een sterk lipofiel karakter en hebbeneen hoge weefsel- en intracellulaire distributie.1.1.5.1 MacrolidenIndicaties - werkingsspectrum -resistentieSpiramycine, tylosine, tilmicosine ende recentere stoffen tulathromycine,tylvalosin (acetylisovaleryltylosine) engamithromycine, zijn macroliden dieoraal of parenteraal worden gebruiktin de diergeneeskunde. Ze zijn actieftegen verschillende aerobe enanaerobe GRAM+ (Rhodococcus equi,Bacillus, Corynebacterium, Erysipelothrixrhusiopathiae, Listeria, Staphylococcus,Streptococcus, Actinomyces, Clostridium)en een aantal GRAM- (Leptospira, Campylobacter,Actinobacillus, Bacteroïdes).Entero bacteriaceae, Pseudomonas, mycobacteriënen chlamydiën zijn van natureresistent. Verworven kruisresistentiemet lincosamiden is bekend.Spiramycine heeft een goede weefselpenetratieen kan worden gebruiktbij dieren allergisch aan penicillinesof bij de behandeling van kiemen resistentvoor penicilline. Bij carnivorenwordt spiramycine gebruikt in combinatiemet metronidazol (zie 1.1.9.Associaties). Tylosine wordt voor-

1 Antimicrobiële middelen 21TildipirosineMRL tildipirosine ZUPREVO rund (MSD A.H.)tildipirosine: 180 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo: 1 x 4 mg/kgVlees Bo: 47 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptie, noch aandrachtige dieren 2 m voor de partusfles 50 mlR/ZUPREVO varken (MSD A.H.)tildipirosine: 40 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu (lft > 4 w): 1 x 4 mg/kgVlees: Su: 9 dfles 100 ml, 250 mlR/TilmicosineMRL tilmicosine HYMATIL 300 mg/ml (Industrial Veterinaria)tilmicosine: 300 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo: 1 x 10 mg/kgVlees en slachtafval: 77 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 100 mlR/MICOTIL (Eli Lilly)tilmicosine: 300 mg/mloplossing voor injectie scPosologiejong rund, Ov (> 15 kg): 1 x 10 mg/kgVlees: jong rund: 60 d, Ov: 42 d, Melk: Ov: 15 d,Niet toedienen aan runderen die melk voorhumane consumptie producerenfles 50 mlR/PULMOTIL 100 Granules (Eli Lilly)tilmicosine (fosfaat): 100 g/kggranulaat po met het voederPosologieSu: 8 - 16 mg/kg LG pd (15 - 21 d)Konijn: 12 mg/kg LG pd (7 d)Vlees: Su: 21 d, Konijn: 4 dgran 2 kgR/PULMOTIL 200 Vet Premix (Eli Lilly)tilmicosine (fosfaat): 200 g/kggemedicineerd voormengsel poPosologieSu: 8 - 16 mg/kg LG pd (15 - 21 d)Konijn: 12 mg/kg LG pd (7 d)Vlees: Su: 21 d, Konijn: 4 dgemed voorm 10 kgR/premixPULMOTIL AC (Eli Lilly)tilmicosine (fosfaat): 250 mg/mloplossing po in het drinkwater, de kunstmelkPosologiekalf: 2 x pd 12,5 mg/kg (3 - 5 d)Su: 15 - 20 mg/kg pd (5 d)kip: 15 - 20 mg/kg pd (3 d)kalkoen: 10 - 27 mg/kg (3 d)Vlees: kalf: 42 d, Su: 14 d, kalkoen: 19 d, kip 12 dNiet toedienen aan legkippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptieNiet toedienen binnen de 14 d voor startlegperiodeNiet toedienen aan zogende dierenfles 960 mlR/TILMI-KEL (Kela Laboratoria)tilmicosine: 300 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo: 1 x 10 mg/kgVlees en slachtafval: 77 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 50 ml, 100 mlR/TILMODIL (Emdoka)tilmicosine: 300 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo, Ov (LG > 15kg): 1 x 5 of 10 mg/kgVlees (organen): Bo: 60 d, Ov: 42 d, Melk: Ov:15 d (360 h)Niet toedienen aan runderen die melk voorhumane consumptie produceren, noch aandrachtige melkvaarzen of drooggezette melkkoeienbinnen 60 dagen vóór afkalvenfles 50 ml, 100 mlR/TILMOVET 100 mg/g gran varkens (Huvepharma)tilmicosine: 100 mg/ggranulaat po met het voederPosologiemestvarken (gespeend): 1 x pd 16 mg/kgLG (15 d)Vlees en slachtafval: 21 dzak 1 kgR/TILMOVET 200 g/kg premix (Huvepharma)tilmicosine: 200 mg/ggemedicineerd voormengsel poPosologieSu: 16 mg/kg LG pd (15 d)Vlees en slachtafval: 21 dgemed voorm 20 kgR/premixTILMOVET 250 mg/ml (Huvepharma)tilmicosine: 250 mg/mloplossing poPosologiekalf: 2 x 12,5 mg/kg pd (3-5 d)Su 15 - 20 mg/kg (5 d)kip: 15 - 20 mg/kg (3 d)kalkoen: 10 - 27 mg/kg (3 d)Bo: 42 d, Su: 14 d, kip: 12 d, kalkoen: 19 dNiet toedienen aan kippen die eieren voorhumane consumptie producerenfles 960 mlR/

221 Antimicrobiële middelenTulathromycineMRL tulathromycine DRAXXIN (Pfizer A.H.)tulathromycine: 100 mg/mloplossing voor injectie sc (Bo), im (Su)PosologieBo, Su: 2,5 mg/kg (1 x)Vlees: Bo: 49 d, Su: 33 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkgebruikt wordt voor humane consumptieof aan drachtige dieren binnen de 2 maandenvoor afkalfdatum wanneer hun melk bestemdzal zijn voor humane consumptiefles 50 ml, 100 mlR/TylosineMRL tylosine PHARMASIN 100% w/w gran (Huvepharma)tylosine (tartraat): 1g/1,1 ggranules po met het drinkwaterPosologiekalf: 2 pd 10-20 mg/kg (7-14 d)Su:enzoöt pneum: 20 mg/kg pd (10 d)ileïtis-PIA: 5-10 mg/kg pd (7d)kip:chron Ahst: 75-100 mg/kg pd (3-5 d)necrot enteritis: 20 mg/kg pd (3 d)kalkoen: 75-100 mg/kg pd (3-5 d)Vlees en organen: kalf: 12 d, Su: 1 d, kip: 1 d,kalkoen: 2 dEi: kip, kalkoen: 0 dgran 1,1 kgR/PHARMASIN 250 mg/g gran po varkens(Huvepharma)tylosine fosfaat: 250 mg/ggranules poPosologieSu: 1 x pd 5 mg/kg LG (3 w)Vlees: Su: 0 dzak 1 kg, 5 kgR/PHARMASIN 250 mg/g premix (Huvepharma)tylosine fosfaat: 250 mg/ggemedicineerd voormengsel poPosologie- Su behandeling + preventie:L. intracellularis: 4 - 5 mg/kg LG (3 w)B. hyodysenteriae: 4 - 5 mg/kg LG (4 - 5 w)of 8 - 10 mg/kg LG (8 d), gevolgd door 4 - 5mg/kg LG tot einde risicoperiode- kip behandeling + preventie:M. gallisepticum/synoviae: 127 mg/kg LG (ineerste 5 levensdagen)herhaal op lft 3-4 wCl. perfringens: 10 - 20 mg/kg LG (7 d)Vlees- en slachtafval: Su: 0 d , kip: 1 dNiet gebruiken bij hennen die eieren voormenselijke consumptie producerengemed voorm 20 kgR/premixTYLAN 100 Granules (Eli Lilly)tylosine (fosfaat): 100 mg/ggranulaat po met het voederPosologie- Su:dysenterie: 4 - 5 mg/kg LG pd (4 w)L. intracellularis en resp. infect: 4 - 5 mg/kgLG pd (21 d)- vleeskip, moederdierCRD: 92 - 127 mg/kg LG pd (eerste 5levensdagen), daarna op lft 3 - 4 w: 67 - 92mg/kg LG pd (2 d)necrot. enteritis: 20 mg/kg LG pd (7 d)Vlees: Su: 0 d , kip: 1 dNiet toedienen aan kippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptiegran 1 kgR/TYLAN 200 (Eli Lilly)tylosine: 200 mg/mloplossing voor injectie im, iv (Bo, kalf), im (Su)PosologieBo, kalf: 5 - 10 mg/kg pd (max 5 d)Su: 5 - 10 mg/kg pd (max 3 d)Vlees: Bo: 28 d, Su: 8 d, Melk: 4 dfles 100 ml, 250 mlR/TYLAN 250 Vet Premix (Eli Lilly)tylosine (fosfaat): 250 g/kggemedicineerd voormengsel poPosologieSu:- dysenterie: 4 - 5 mg/kg LG pd (4 - 5 w)- L. intracellularis, resp. infecties: 4 - 5 mg/kg LG pd (21 d)Av: vleeskip, moederdier:- CRD: 92 - 127 mg/kg LG pd (1ste 5levensd), gevolgd door 67 - 92 mg/kg LG pd(2 d) op lft 3 - 4 w- necrot. enteritis: 20 mg/kg LG pd (7 d)Vlees: Su: 0 d, kip: 1 dNiet toedienen aan legkippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptiezak 25 kgR/premixTYLAN oplosbaar (Eli Lilly)tylosine (tartraat): 1000 g/zakoplosbaar poeder po in het drinkwater, in demelkPosologie- niet-ruminerend kalf: 2 x pd 1 g poedermet kunstmelk of drinkwater (7 - 14 d)- Su: dysenterie: 0,25 g poeder/l water(3 - 10 d)L. intracellularis: 5 mg/kg LG pd (7 d)- kip:CRD: 0,5 g poeder/l water (2-5 d)necrotische enteritis: 24 mg tylosine/kgLG (3 d)- kalkoen: 0,5 g poeder/l water (2 - 5 d)Vlees: kalf: 13 d, Su, kip, kalkoen: 1 d, Ei: 0 dpoeder 1 000 g/zakR/TYLO-kel 20 % (Kela Laboratoria)tylosine (tartraat): 200 mg/mloplossing voor injectie im, sc, ivPosologieBo: 2,5 - 10 mg/kg pd (1 - 3 d)Vlees: 29 d, Melk: 6 dfles 100 mlR/

1 Antimicrobiële middelen 23TYLOSINE 75 % Kela (Kela Laboratoria)tylosine (tartraat): 750.000 IE/g (750 mg/g)poeder po met het drinkwaterPosologieSu: 30 - 60 mg/kg pd (3 - max 10 d)kip: 90 - 150 mg/kg pd (2 - 5 d)Vlees: Su, kip: 1 dNiet toedienen aan kippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptiepoeder 133 g, 1333 gR/TYLOVETO-20 (VMD)tylosine (tartraat): 200 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo: 2 x pd 20 mg/kg (max 5 d)Vlees Bo:49 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor menselijke consumptiefles 100 mlR/TylvalosineMRL tylvalosine AIVLOSIN 42,5 mg/g premix varkens (Eco A.H.)tylvalosine (tartraat): 42,5 mg/ggemedicineerd voormengsel poPosologieSu:- preventie, behandeling enzoöt pneum:2,125 mg/kg pd (7 d)- behandeling prolif enteropathie:4,25 mg/kg pd (10 d)- preventie, behandeling dysenterie:4,25 mg/kg pd (10 d)Vlees + organen: 2 dgemed voorm 20 kgR/premixAIVLOSIN 625 mg/g gran kippen (Eco A.H.)tylvalosine (tartraat): 625 mg/ggranulaat po met het drinkwaterPosologiekip: M. gallisepticum:- therapie: 25 mg/kg LG pd (3 d)- preventie (lft 1 d): 25 mg/kg LG pd (3 d),1 x herhalen tijdens risicoperiodeVlees + organen: 2 dNiet gebruiken bij legvogels die eieren voorhumane consumptie producerenNiet gebruiken binnen 14 d voor het begin vande leggran 40 g, 400 gR/AIVLOSIN 625 mg/g gran varkens (Eco A.H.)tylvalosine (tartraat): 625 mg/ggranulaat po met het drinkwaterPosologieSu: 5 mg/kg LG pd (5 d)Vlees + organen: 1 dgran 40 g, 160 gR/1.1.5.2 LincosamidenIndicaties - werkingsspectrum- resistentieTot deze groep behoren lincomycineen clindamycine. Ze zijn actief tegenGRAM+ aeroben en anaeroben en mycoplasmen.Heel wat GRAM- bezittennatuurlijke resistentie. Ook verworvenresistentie werd reeds opgemerkt.Clindamycine is in belangrijke mateactief tegen anaeroben en is eveneenswerkzaam tegen toxoplasmen.Lincosamiden zijn aangewezen bij debehandeling van diepe infecties meto.a. anaerobe GRAM+ die farmacokinetischmoeilijk te bereiken zijn (vb.abcessen, prostatitis, arthritis, osteomyelitis,pyodermatitis).FarmacodynamieLincosamiden interfereren met de50S subeenheid van de bacteriëleribosomen.FarmacokinetiekLincomycine en voornamelijk clindamycineworden per os zeer goedgeresorbeerd bij de monogastrica.De absorptie wordt echter vertraagddoor voedsel en kaolien. Ze wordenvoornamelijk gemetaboliseerd in delever en in mindere mate onder actievevorm uitgescheiden in de nier. Ze diffunderengoed doorheen biologischebarrières. De bereikte weefselconcentratiesliggen hoger dan de plasmaconcentratiesvooral in lever, nieren,longen, beenderen, gewrichten, centraalzenuwstelsel, prostaat en melkklierweefsel.Deze weefseldistributieis deels te wijten aan hun basisch karakter.De concentraties ter hoogte vanhet cerebrospinaal vocht blijven klein.Clindamycine diffundeert in voldoendemate naar de beenderen en is werkzaambij osteomyelitis. Bovendien kandeze stof zich concentreren ter hoogtevan de macrofagen.Contra-indicatiesHet gebruik van lincosamiden is te mijdenbij konijn, cavia en hamster, paardenen ruminantia.BijwerkingenAls toxische bijwerking veroorzakende lincosamiden voornamelijk ernstigediarree, met eventueel dodelijk verloopbij de mens en herbivoren. Bij melkveekan dit gepaard gaan met acetonemieen daling van de melkproductie.Bij carnivoren worden lincosamidengoed getolereerd. Andere mindervoorkomende toxische effecten zijn:neuromusculaire blok met paralysena anesthesie, cardiale depressie naeen te snelle intraveneuze injectie,allergische reacties en een matigeleverdegeneratie.InteractiesLincosamiden antagoniseren de werkingvan chlooramfenicol en van ma-

241 Antimicrobiële middelencroliden. De absorptie van lincomycinewordt gehinderd door kaolien.Gelijktijdige toediening van neuromusculaireinhibitoren moet met de nodigevoorzichtigheid gebeuren.Voortplanting en lactatieBij gebrek aan gegevens is het gebruiktijdens dracht of lactatie slechts verantwoordals de baten opwegen tegende risico’s.ClindamycineMRL clindamycine ANTIROBE 25 mg (Pfizer A.H.)clindamycine (hydrochloride): 25 mgcapsule poPosologieCa:osteomyelitis: 2 x pd 11 mg/kg (min 28 d)opp. pyodermie: 2 x pd 5,5 mg/kg (3 w)Ca, Fe:geïnfect. wond, abces: 2 x pd 5,5 mg/kg (7d of 10 d bij infect. mondholte)preventie tandoperaties: behandel 5 d voor,tot 5 d na ingreepcaps 16, 80R/ANTIROBE 75 mg (Pfizer A.H.)clindamycine (hydrochloride): 75 mgcapsule poPosologieCa: geïnfect. wond, abces: 2 x pd 5,5 mg/kg(7 d of 10 d bij infect. mondholte)preventie tandoperaties: behandel 5 d voor,tot 5 d na ingreepopp. pyodermie: 2 x pd 5,5 mg/kg (3 w)osteomyelitis: 2 x pd 11 mg/kg (min 28 d)caps 16, 80R/ANTIROBE 150 mg (Pfizer A.H.)clindamycine (hydrochloride): 150 mgcapsule poPosologieCa:geïnfect. wond, abces: 2 x pd 5,5 mg/kg (7d of 10 d bij infect. mondholte)preventie tandoperaties: behandel 5 d voor,tot 5 d na ingreepopp. pyodermie: 2 x pd 5,5 mg/kg (3 w)osteomyelitis: 2 x pd 11 mg/kg (min 28 d)caps 16, 80R/ANTIROBE 300 mg (Pfizer A.H.)clindamycine (hydrochloride): 300 mgcapsule poPosologieCa: geïnfect. wond, abces: 2 x pd 5,5 mg/kg(7 d of 10 d bij infect. mondholte)preventie tandoperaties: behandel 5 d voor,tot 5 d na ingreepopp. pyodermie: 2 x pd 5,5 mg/kg (3 w)osteomyelitis: 2 x pd 11 mg/kg (min 28 d)caps 16, 80R/CLINDABUC 200 (Ceva Santé Animale)clindamycine (hydrochloride): 200 mgtablet poPosologieCa: 2 x pd 5,5 mg/kg (min 7 d, max 28 d)tabl 1 x 10, 25 x 10R/CLINDAMYCINE Kela 100 mg (Kela Laboratoria)clindamycine (hydrochloride): 100 mgtablet poPosologieCa (LG > 9 kg):- wondinfectie, abces: 2 x pd 5,5 mg/kg(7 d)- geïnfecteerde mondholte, tanden: 2 x pd5,5 mg/kg (10 d, max 28 d)- preventief igv tandoperaties: 2 x 5,5 mg/kg(5 d vóór en 5 d na ingreep)Ca (LG > 4,5 kg):- osteomyelitis: 2 x pd 11 mg/kg (28 d)tabl 2 x 10, 8 x 10R/CLINDAMYCINE Kela 200 mg (Kela Laboratoria)clindamycine (hydrochloride): 200 mgtablet poPosologieCa:- wondinfectie, abces: 2 x pd 5,5 mg/kg(7 d)- geïnfecteerde mondholte, tanden: 2 x pd5,5 mg/kg (10 d, max 28 d)- preventief igv tandoperaties: 2 x 5,5 mg/kg(5 d vóór en 5 d na ingreep)- osteomyelitis: 2 x pd 11 mg/kg (28 d)tabl 2 x 10, 8 x 10R/LincomycineMRL lincomycine LINCOCIN 100 mg/ml (Pfizer A.H.)lincomycine (hydrochloride): 100 mg/mloplossing voor injectie im (Su) , im, iv (Ca, Fe)PosologieSu: 10 mg/kg pd (3 d)Ca, Fe (im): 20 mg/kg 1 x pd of 10 mg/kg2 x pdCa, Fe (iv): 10 - 20 mg/kg 1 of 2 x pdVlees: Su: 4 dfles 100 ml, 250 mlR/LINCOCIN 40 % (Pfizer A.H.)lincomycine (hydrochloride): 400 mg/gpoeder po in het drinkwaterPosologieSu: 6 mg/kg pd (max 10 d)mestkip: 5 mg/kg pd (7 d)Vlees: Su: 1 d, mestkip: 5 dNiet toedienen aan kippen die eieren producerenvoor humane consumptiepoeder 150 g, 1,5 kgR/LINCOMYCINE 40 %-VMD pulvis (VMD)lincomycine (hydrochloride): 400 mg/gpoeder po in het drinkwaterPosologieSu:10 mg/kg pd (5, max 10 d)Vlees: 1 dpoeder 150 g, 1,5 kgR/

1 Antimicrobiële middelen 25LINCOMYCINE-VMD inj (VMD)lincomycine (hydrochloride): 100 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu: 10 mg/kg pd (3 - 7 d)Vlees + organen: 3 dfles 100, 250 mlR/1.1.5.3 PleuromutulinenIndicaties - werkingsspectrum- resistentieDeze antibiotica worden bij de mensniet gebruikt. Hun werkingsspectrumis vergelijkbaar met dat van tylosine,maar de activiteit tegenover mycoplasmenen anaeroben is sterker. De werkzaamheidtegen Enterobacteriacae isverwaarloosbaar. Wegens zijn toxiciteitbij andere diersoorten, wordt tiamulinealleen bij pluimvee en varkensgebruikt voor de behandeling vanademhalingsziekten veroorzaakt doormycoplasmen en bij het varken eveneensvoor de behandeling van anaerobespirocheten (Brachyspira hyodysenteriae).Valnemuline is eveneensgeregistreerd voor de behandeling vandysenterie met anaerobe spirocheten(Brachyspira hyodysenteriae) en zoönotischepneumonie met mycoplasmen(Mycoplasma hyopneumoniae) bijhet varken.FarmacodynamieTiamuline en valnemuline zijn semisynthetischederivaten van pleuromutuline.Hun antibiotische werking berustnet zoals deze van de antibioticauit de MLS-groep, op de inhibitie vande eiwitsynthese ter hoogte van de50S-eenheid van de ribosomen.FarmacokinetiekHun farmacokinetische eigenschappenzijn vergelijkbaar met deze van demacroliden.Contra-indicatiesWegens toxiciteit bij andere diersoorten,wordt tiamuline alleen bij pluimveeen varkens gebruikt.BijwerkingenDe bijsluiter vermeldt dat epidemiologischonderzoek heeft uitgewezen datZweedse en Deense landrasvarkensen hun kruisingen (in het bijzonder dejongere dieren) mogelijk gevoeligerzijn voor bijwerkingen van valnemuline(pyrexie, anorexie, ataxie, coördinatiestoornissen,erytheem, oedeem en tot1% sterfte).InteractiesTiamuline en valnemuline mogen nietsamen met ionofore antibiotica (monensine,salinomycine, narasine) wordentoegediend.Voortplanting en lactatieNiet toedienen aan dieren tijdens dedracht of lactatie.TiamulineMRL tiamuline TIAMUTIN 10% (VMD)tiamuline: 100 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu: 8 mg/kg pd (1 - 2 d)Vlees: 14 dfles 100 mlR/TIAMUTIN 10% gemed voorm (VMD)tiamulinefumaraat: 100 mg/ggemedicineerd voormengsel poPosologieSu:behandeling dysenterie (B. hyodysenterica),colitis (B. pilosicoli): 5-10 mg/kg pd (7-10 d)preventie dysenterie (B. hyodysenterica): 2mg/kg pd (2-4 w)behandeling ileïtis (L. intracellularis): 7,5 mg/kg pd (10-14 d)behandeling enzoöt pneum (M. hyopneumoniae):5 -10 mg/kg pd (7-10 d)kip:behandeling, preventie CRD (M. gallisepticum),luchtzakinfect, synovitis: 25 mg/kgpd (3-5 d)kalkoen:behandeling, preventie besmett sinusitis,luchtzakinfect (M. gallisepticum, M. synoviae,M. meleagridis): 40 mg/kg pd (3-5 d)konijn:behandeling, preventie epizoötische ERE: 3mg/kg pd (behandel tot 2-3 d na klin tekens,preventie 3-4 w na spenen)Vlees: Su preventie: 1 d, behandeling: 6 d, kip:1 d, kalkoen: 4 d, konijn: 0 d, Ei kip: 0 dgemed voorm 5 kgR/premixTIAMUTIN oplosbaar (VMD)tiamulinefumaraat: 450 mg/ggranulaat poPosologieSu:- dysenterie door B. hyodysenteriae:8,8 mg/kg LG pd (5 d)- enzoöt. pneum. door M. hyopneumoniae:15 - 20 mg/kg LG pd (5 d)kip en kalkoen: 25 mg/kg LG pd (3 tot 5 d)Vlees: Su: 5 d, kip: 3 d, kalkoen: 5 d, Ei: kip: 0 dgran 1 kgR/VETMULIN 100 g/kg premix (Huvepharma)tiamuline waterstoffumaraat: 100 g/kggemedicineerd voormengsel poPosologieSu:dysenterie: 8,8 mg/kg (7 - 10 d)Vlees: 7 dgemed voorm 1 kg, 20 kgR/premix

261 Antimicrobiële middelenVETMULIN 100 mg/g orale gran varkens(Huvepharma)tiamuline waterstoffumaraat: 100 mg/ggranules poPosologieSu:dysenterie: 8,8 mg/kg (7 - 10 d)Vlees en slachtafval: 7 dzak 1 kgR/VETMULIN 162 mg/ml inj opl varkens(Huvepharma)tiamuline: 162 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu:- dysenterie: 1 x 8.1 mg/kg, daarna tiamulinein drinkwater of voer- enzoot pneum of mycoplasmale arthritis:12.1 mg/kg pd (3 d), indien nodig nadientiamuline oraal toedienenVlees en slachtafval: 21 dfles 100 mlR/VETMULIN 450 mg/g (Huvepharma)tiamuline waterstoffumaraat: 450 mg/ggranules po met het drinkwaterPosologieSu:dysenterie: 8,8 mg/kg (5 d)enzoöt pneum: 15 - 20 mg/kg (5 d)Vlees: 5 dgran 1 kgR/ValnemulineMRL valnemuline ECONOR 10 % (Novartis)valnemuline (hydrochloride): 100 mg/ggemedicineerd voormengsel poPosologieSu: behandeling dysenterie: 3 - 4 mg/kg(7 d - 4 w)preventie dysenterie: 1 - 1,5 mg/kg (7 d - 4w)proliferatieve enteropathie: 3 - 4 mg/kg (2 w)preventie colitis: 1 - 1,5 mg/kg (4 w)preventie enzoöt. pneumonie: 10 - 12 mg/kg (3 w)Vlees: 1 dgemed voorm 1 kgR/premix1.1.6 Peptide antibiotica1.1.6.1 PolymyxinesIndicaties - werkingsspectrum- resistentieColistine of polymyxine E is een bactericideantibioticum gebruikt tegenGRAM- bacteries. GRAM+ kiemen zijnresistent evenals de genera Proteusen Serratia. Bij sommige stammenvan Pseudomonas aeruginosa kanresistentie optreden. De activiteit vancolistine tegenover deze kiem kanonderdrukt worden door calcium. Hetvermogen van colistine om te bindenmet bacteriële toxines dient te wordenonderstreept. Colistine is beschikbaarals oraal preparaat voor de behandelingvan gastro-intestinale infectiesmet GRAM- bacteries (Zie 4.5.2) of alseen inspuitbare oplossing. In de humanegeneeskunde wordt colistine beschouwdals een laatste reddingsmiddeltegen bepaalde resistente kiemen.Dit antibioticum dient daarom eerderals tweedelijnsantibioticum ingezet teworden.FarmacodynamieDe binding van colistine met fosfolipidenveroorzaakt beschadiging van debacteriële membranen.FarmacokinetiekDe absorptie van colistine per os iszeer laag en gebeurt zeer traag. De diffusiedoorheen biologische membranenis zeer laag. De concentraties inde melk en de intracellulaire vloeistofzijn zeer laag. Het wordt ongewijzigduitgescheiden in de urine.Contra-indicatiesPolymyxines zijn uitermate nefrotoxischen bij nierinsufficiëntie is desystemische toediening te mijden.BijwerkingenZoals bij de aminosiden ontstaat ereen neuromusculaire blok die echterniet reversibel is na behandeling metneostigmine of calcium. Bij de honden het kalf werden eveneens apathieen respiratoire insufficiëntie beschreven.Polymyxines zijn uitermatenefrotoxisch.InteractiesSynergie met andere antimicrobiëlestoffen die een invloed hebben op debacteriële membranen zoals sulfamidenen trimethoprim.Voortplanting en lactatieColistine per oraal toegediend, tastbij de rat de fertiliteit niet aan en isniet teratogeen. Bij parenterale toedieningzijn er wel aanwijzigingen vanfoetotoxiciteit.

1 Antimicrobiële middelen 27MRL colistine COLISTINE SULFAAT 1 MIO IE/ml (VMD)colistinesulfaat: 1.000.000 IE/mloplossing voor injectie imPosologiekalf: 2 x pd 50.000 IE/kg (3 d)Vlees kalf: 62 dfles 40 mlR/COLIVET “S” (Prodivet)colistinesulfaat: 2,5 mg/mloplossing voor injectie imPosologiebig: 2,5 mg/kg pd (3 - 5 d)Vlees: 21 dfles 100 mlR/COLIVET “S” FORTE (Prodivet)colistinesulfaat: 20 mg/mloplossing voor injectie imPosologiekalf, Su: 2,5 mg/kg pd (3 - 5 d)Vlees: kalf: 26 d, Su: 21 dfles 100 mlR/1.1.6.2 BacitracineIndicaties - werkingsspectrum- resistentieVerminderen van de symptomen ensterfte te wijten aan enterocolitis geassocieerdmet infecties door Clostridiumperfringens, gevoelig aan bacitracine,bij konijnen tijdens de opfok.FarmacodynamieBacitracine is een complex van zesanaloge antimicrobiële polypeptidendie de synthese van de celwand inhiberen.Het antimicrobieel spectrum bevatGram positieve aeroben en anaeroben.FarmacokinetiekNa orale toediening of lokale toedieningop de huid of mucosae wordtbacitracine nauwelijks geresorbeerd.Na intramusculaire injectie ziet meneen goede weefseldistributie. De uitscheidinggebeurt hoofdzakelijk via deurine.Contra-indicatiesNierinsufficientie voor parenteraal toegediendepreparaten.BijwerkingenBacitracine is nefrotoxisch na parenteraalgebruik.InteractiesSynergie met penicillines, aminosidenen polymyxines.Voorzorgen bij het gebruik/Risicovoor de mensBacitracine kan overgevoeligheidreactiesveroorzaken bij inademing ofbij aanraking van de huid. Het gebruikvan beschermende kledij, veiligheidsbril,handschoenen en stofmaskerwordt aangeraden bij de aanmaak vande oplossing.Voortplanting en lactatieBij een therapeutische dosis werdenbij ratten geen teratogene of embryotoxischeeffecten waargenomen. Deveiligheid van het product is echter nietvastgesteld bij drachtige of zogendekonijnen. Het gebruik wordt bij dezedieren niet aanbevolen.MRL bacitracine BACIVET S (Pfizer A.H.)zink bacitracine: 4200 IE/gpoeder po in het drinkwaterPosologiekonijn: 420 IE/kg LG pd (14 d, evt. + 7 d)Vlees en organen: 2 dzakje 10 x 100 gR/1.1.7 Sulfamiden en TrimethoprimIndicaties - werkingsspectrum - resistentieSulfamiden zijn bacteriostatische antibiotica actief tegen GRAM+ en GRAMkiemen,aeroben en anaeroben, chlamydiën, toxoplasmen en coccidiën.Pseudomonas, mycoplasmen en spirocheten zijn van nature resistent. Sulfamidenworden voornamelijk gebruikt bij de behandeling van coccidiose (pluimvee, herkauwers)of bij urinaire of gastro-intestinale infecties bij carnivoren. Verworvenresistentie komt regelmatig voor en beperkt bijgevolg hun gebruik in de kliniek.Trimethoprim is bacteriostatisch en is actief tegen GRAM+ en GRAM- kiemen,maar niet tegen anaeroben. Pseudomonas, mycoplasmen en chlamidiën zijn vannature resistent. Sulfamiden worden dikwijls gebruikt in combinatie met trimethoprimwegens het synergistisch effect. Deze combinaties, meestal in een 5/1verhouding, zijn bactericide.FarmacodynamieSulfonamiden zijn competitieve antagonisten van para-aminobenzoëzuur (PABA),een essentiële precursor van foliumzuur. Door remming van het enzym dihydropteroïnezuursynthetasewordt de vorming van dihydrofoliumzuur uit PABA geblokkeerd.De werking is biostatisch. Het is belangrijk dat de effectieve concentraties

281 Antimicrobiële middelenworden gehandhaafd tijdens de gehele duur van de behandeling. Aanwezigheidvan PABA in necrotische weefsels, etter en in sommige geneesmiddelen kan dewerking van sulfonamiden belemmeren. Trimethoprim is bacteriostatisch en inhibeerteveneens de synthese van foliumzuur doch dit maal ter hoogte van eenander enzym: het dihydrofoliaatreductase. Deze twee verschillende aangrijpingspuntenverklaren het synergistisch effect van de combinaties van sulfamiden mettrimethoprim.FarmacokinetiekSulfamiden zijn zwakke zuren. Doorgaans worden ze oraal goed geresorbeerd meteen uitgebreide distributie naar de weefsels met inbegrip van cerebrospinaalvochten gewrichtsvocht. De weefseldistributie varieert echter naargelang de molecule.De weefseldistributie van sulfadiazine is opmerkelijk kleiner dan deze van anderesulfonamiden. Hun concentratie in de melk is dikwijls te laag voor de behandelingvan mastitis. De renale excretie wordt bevorderd door een alkalische pH.Kristalurie kan worden vermeden door voldoende wateropname en alkalinisatievan de urine. De weefseldiffusie van trimethoprim is goed, vooral naar de prostaat.De metabolisatie gebeurt ten dele in de lever en de eliminatie via de nieren.Contra-indicatiesLeverpathologiën, bloedafwijkingen en overgevoeligheid.BijwerkingenSulfamiden kunnen aanleiding geven tot nierstoornissen (hematurie, kristalurie,blok), stoornissen t.h.v. de hematopoëtische weefsels (trombocytopenie, anemie),allergieën, droge keratoconjunctivitis, ideopatische reacties voornamelijk bij deDoberman pinscher, Dwergschnauzer, Samoyeed en enkele andere rassen meteen witte vacht (bv. koorts, urticaria, polyarthritis).InteractiesSulfonamiden kunnen als gevolg van interacties met andere geneesmiddelen(fenylbutazon, ionofore antibiotica, androgene hormonen) vertraagd wordenuitgescheiden.Voorzorgen bij het gebruikVoorzichtig te gebruiken bij honden met een voorgeschiedenis van urolithiasis.Voortplanting en lactatieBij hogere dosissen worden bij proefdieren teratogene afwijkingen vastgesteld.1.1.7.1 TrimethoprimMRL trimethoprim THERAPRIM pot (Oropharma)trimethoprim: 80 mg/gpoeder po in het drinkwaterPosologieduif, siervogel: 20 mg/kg of 400 mg/2 lwater (5 d)Niet toedienen aan duiven bestemd voor menselijkeconsumptiepoeder 120 g (doos)R/THERAPRIM zakje (Oropharma)trimethoprim: 400 mg/5 gpoeder po in het drinkwaterPosologieduif, siervogel: 20 mg/kg of 400 mg/2 lwater (5 d)Niet toedienen aan duiven bestemd voor menselijkeconsumptiepoeder 8 x 5 gR/1.1.7.2 Sulfamiden geassocieerdmet trimethoprimMRL sulfamiden + trimethoprim BORGAL 24 % (Virbac)sulfadoxine: 200 mg/mltrimethoprim: 40 mg/mloplossing voor injectie im, iv, sc (Bo, Su) - iv(Eq)PosologieEq, veulen, Bo, kalf, Su, big: 2,5 mg/kg T +12,5 mg/kg SVlees: Eq, Bo, Su: 10 d, Melk: Bo: 4 d (96 h)fles 100 mlR/COSUMIX PLUS (VMD)sulfachloorpyridazine natrium: 100 mg/gtrimethoprim: 20 mg/gpoeder po in het drinkwaterPosologiepluimvee: 24 mg/kg pd (3 - 6 d)Vlees: pluimvee: 7 dNiet toedienen aan kippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptiepoeder 500 g, 2 kgR/

1 Antimicrobiële middelen 29DOFATRIM-JECT (Dopharma Research)trimethoprim: 40 mg/mlsulfadoxine: 200 mg/mloplossing voor injectie im, sc, ivPosologieBo, Su: 15 mg/kgBij ernstige infecties en indien LG < 200 kg:25 mg/kgVlees: 8 d, Melk: 2 dfles 100 ml, 250mlR/DUPHATROXIM (Pfizer A.H.)sulfadiazine: 200 mg/mltrimethoprim: 40 mg/mloplossing voor injectie im, ivPosologieBo, Su: 12,5 mg/kg S + 2,5 mg/kg T pd(1 ml/16 kg pd) (5 d)Vlees: Bo: 8 d, Su: 20 d, Melk: 48 hfles 100 ml, 250 mlR/EMDOTRIM 10% sol (Emdoka)sulfadiazine: 83,3 mg/mltrimethoprim: 16,7 mg/mloplossing poPosologiekip: 33,3 mg/kg S pd + 6,7 mg/kg T pd(4 - 6 d)Vlees: 3 dNiet toedienen aan kippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humaan gebruikfles 100 ml, 1000 ml, 5000 mlR/EMDOTRIM 60% MIX (Emdoka)trimethoprim: 100 mg/gsulfadiazine (natrium): 500 mg/gpoeder po in het drinkwaterPosologieSu (big, gespeende big): 30 mg actief/kg pd(in 2 innames) (5 d)Vlees + organen: Su: 10 dpoeder 500 g, 1 kg, 2 kgR/EQUIBACTIN vet (Le vet)sulfadiazine: 333,3 mg/gtrimethoprim: 66,7 mg/gpasta poPosologieEq: 5 mg/kg T + 25 mg/kg S pd (5 d)Vlees en organen: 14 dNiet toedienen aan dieren die melk producerenvoor humane consumptiespuit 45 gR/LIDOPRIM S (Prodivet)sulfamethoxazol: 200 mg/mltrimethoprim: 40 mg/mloplossing voor injectie imPosologiekalf, big: 25 mg/kg S + 5 mg/kg T pd(3 - 5 d)Vlees: kalf: 24 d, big: 4 dfles 250 mlR/METHOXASOL 20/100 mg/ml drinkb opl varkens,kippen (Eurovet A.H.)sulfamethoxazol: 100 mg/mltrimethroprim: 20 mg/mloplossing po met het drinkwaterPosologieSu: 25 mg/kg (3-4 d)slachtkip: 33 mg/ml (3-4 d)Vlees: Su: 5 d, Av: 6 dNiet toedienen aan legkippen die eieren leggenvoor humane consumptiefles 1 l, 5 lR/TRIMAZIN 30 % (Kela Laboratoria)sulfadiazine (natrium): 250 mg/gtrimethoprim: 50 mg/gpoeder po in het voeder of drinkwater (Su)PosologieSu: 25 mg/kg S + 5 mg/kg T (in 2 giften pd)(3 - 5 d)Vlees: Su: 12 dpoeder 1 kgR/TRIMAZIN 90 % (Kela Laboratoria)sulfadiazine (natrium): 750 mg/gtrimethoprim: 150 mg/gpoeder po met het voeder, met het drinkwaterPosologieSu: 25 mg/kg S + 5 mg/kg T (in 2 giften pd)(3 - 5 d)Vlees: 12 dpoeder 1 kgR/TUCOPRIM poeder (Pfizer A.H.)sulfadiazine: 12,5 % (w/w)trimethoprim: 2,5 % (w/w)gemedicineerd voormengsel poPosologiegecombineerde activiteit S/T:Su: 15 - 30 mg/kg pd (5 d, zeug: 3 d voorhet werpen tot 2 d erna)niet-leggende kip: 25 - 30 mg/kg pd (10 d)Vlees: Su: 5 d , kip: 24 hNiet toedienen aan kippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptiegemed voorm 25 kgR/premix1.1.8 FluoroquinolonenDoor toevoeging van een fluoratoom werden fluoroquinolonen afgeleid van dequinolonen. Fluoroquinolonen bezitten bredere werkingsspectra en betere farmacokinetischeeigenschappen dan de quinolonen. Tot de fluoroquinolonen behorenflumequine, een ouder fluoroquinolone dat gebruikt wordt in de behandeling vangastro-intestinale infecties bij nutsdieren, en recentere fluorverbindingen zoalsenrofloxacine, marbofloxacine, danofloxacine, difloxacine, ibafloxacine en prad o-floxacine. Deze verbindingen zijn zuiver synthetisch.Indicaties - werkingsspectrum - resistentieFluoroquinolonen zijn bactericide en zijn actief tegen GRAM- aeroben (ookPseudomonas aeruginosa), mycoplasmen en rickettsias en met de uitzondering

301 Antimicrobiële middelenvan pradofloxacine, weinig actief tegen anaeroben. Ze bezitten een variabele, dochmatige activiteit tegen GRAM+. Recente fluoroquinolonen die in de humane geneeskundegebruikt worden, hebben een hogere werking tegen Gram+ en anaeroben.Resistenties zijn in de eerste plaats een gevolg van mutaties ter hoogte van degenen die coderen voor bacteriële topoisomerasen of soms door de aanwezigheidvan een effluxsysteem waardoor het antibioticum verwijderd wordt uit de bacteriecel.Recente doseringsschema’s die gebaseerd zijn op de systemische toedieningvan hoge dosissen voor een relatief korte tijd, verzekeren echter een optimalewerkzaamheid van het antibioticum en beperken waarschijnlijk het optreden vanresistenties. Het voorkomen van resistenties benadrukt de noodzaak om de posologievan deze geneesmiddelen strikt toe te passen. (Zie ook Folia Veterinaria 2004nr. 3 en 2008 nr. 3)FarmacodynamieDe bactericide werking van de fluoroquinolones wordt veroorzaakt door inhibitievan proteïnen (topo-isomerasen), waaronder het bacterieel DNA-gyrase, die verantwoordelijkzijn voor de stabilisatie van de driedimensionele structuur van hetbacterieel DNA.FarmacokinetiekBij monogastrica worden fluoroquinolonen oraal snel en nagenoeg volledig geresorbeerd(80 - 100 %). Een uur na opname worden de maximale plasmaconcentratiesbereikt. De orale absorptie vermindert in aanwezigheid van magnesium enaluminium (antacida). Bij ruminantia is de orale biodisponibiliteit laag. Door hunsterk lipofiel karakter is er een grote weefseldistributie, met goede penetratie naarbronchiale secreties, been, kraakbeen en prostaat. Concentratie van deze stoffenin macrofagen en neutrofielen leidt tot een hoge concentratie ter hoogte van deontstekingsplaatsen. Ze worden gedeeltelijk gemetaboliseerd door de lever en alsactieve moelcule uitgescheiden in de gal en de urine. De urinaire concentratie kan10 maal hoger zijn dan de plasmaconcentratie.Contra-indicatiesHet gebruik van fluoroquinolonen bij dieren met gewrichtsproblemen of groeistoornissendient met de nodige omzichtigheid te gebeuren en enkel wanneer geen anderetherapieën voorhanden zijn.BijwerkingenFluoroquinolonen zijn weinig toxisch. Hun voornaamste bijwerking is het aantastenvan het kraakbeen bij opgroeiende honden. Daarom wordt aangeraden om voorelk diergeneesmiddel in de bijsluiter de rubriek “contra-indicaties” te raadplegen.In het algemeen is toediening van deze stoffen aan honden jonger dan 1 jaar ofjonger dan 18 maanden bij reuzenrassen, tegenaangewezen. Voor marbofloxacinevermeldt de bijsluiter echter een kortere periode. Bij gebruik van zeer hoge dosissenwerden spijsverteringsstoornissen (nausea, braken, diarree) en zenuwstoornissenbeschreven. Toxische effecten ter hoogte van de retina die kunnen leiden tot blindheid,werden gemeld bij de kat na een overdosis enrofloxacine.InteractiesDe klaring van moleculen die door de lever worden gemetaboliseerd (bv. theofylline)kan door quinolonen gereduceerd worden.Voorzorgen bij het gebruikNa orale toediening van deze stoffen aan nutsdieren kunnen in de darmflora vandeze dieren resistente bacteriepopulaties ontstaan, die overgebracht kunnen wordennaar de darmflora van de mens. Daarom kunnen fluoroquinolones uitsluitendals tweedelijnsantibiotica gebruikt worden, dus na identificatie van de kiem en vaststellingvan haar gevoeligheid. Deze stoffen moeten voorbehouden worden voorernstige infecties die niet reageren op andere antibiotica of waarvan wetenschappelijkreeds werd aangetoond dat ze niet reageren op andere antibiotica. Aangezienfluoroquinolones convulsies kunnen veroorzaken, wordt de toediening ervan aandieren met zenuwstoornissen zoals epilepsie afgeraden.Voortplanting en lactatieVoor de meeste fluoroquinolones werd de veiligheid van hun gebruik tijdens drachten lactatie niet vastgesteld. Malformaties verbonden aan het gebruik van fluoroquinolonenwerden bij bepaalde proefdieren vastgesteld. Gebruik van ibafloxacine bijdrachtige honden is mogelijk. Het veilig gebruik van deze stof bij drachtige kattenof tijdens de lactatie van honden en katten of bij mannelijke fokdieren werd nietvastgesteld.

1 Antimicrobiële middelen 311.1.8.1 DanofloxacineMRL danofloxacine ADVOCIN 180 (Pfizer A.H.)danofloxacine (mesilaat) 180 mg/mloplossing voor injectie sc, ivPosologieBo: 1 x 6 mg/kg (kan herhaald worden na48 h)Vlees: 8 d, Melk: 4 dfles 50 ml, 100 mlR/ADVOCIN 2,5 % (Pfizer A.H.)danofloxacine (mesilaat): 25 mg/mloplossing voor injectie im, sc, ivPosologieBo (im, sc of iv): 1,25 mg/kg pd (3 d, kanmet 2 d verlengd worden indien nodig)Su (im): 1,25 mg/kg pd (3 d)Vlees Bo: 3 d, Su: 6 d, Melk Bo: 48 hfles 100 mlR/1.1.8.2 DifloxacineMRL difloxacine DICURAL 100 mg/ml orale opl (Pfizer A.H.)difloxacine (hydrochloride): 100 mg/mloplossing po in het drinkwaterPosologiekip, kalkoen (< 2 kg): 10 mg/kg pdVlees: 24 hNiet toedienen aan legvogels waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptiefles 1 lR/DICURAL 50 mg/ml inj opl (Pfizer A.H.)difloxacine: 50 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo: 2,5 - 5 mg/kg pd (3-5 d)Ca: 5 mg/kgVlees: Bo: 46 dfles 50 mlR/1.1.8.3 EnrofloxacineMRL enrofloxacine BAYTRIL 0,5 % orale opl (Bayer)enrofloxacine: 5 mg/mloplossing poPosologiebig:< 3 kg LG: 5 mg/dier (3 d)3 tot 10 kg LG: 15 mg/dier (3 d)Vlees: 7 dfles 100 mlR/BAYTRIL 10% inj opl (Bayer)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing voor injectie ivPosologieBo: 5 mg/kg pd (2 d) met interval van 24 hVlees: 7 d, Melk: 3 dfles 100 mlR/BAYTRIL 10% orale opl (Bayer)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing po in het drinkwaterPosologiekip, kalkoen: 10 mg/kg (3 d of 5 d igv salmonelloseen pasteurellose)Vlees: kip, kalkoen: 3 dNiet toedienen aan legkippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptie. Niettoedienen aan opfokvogels binnen 14 dagenvoor het begin van de leg.fles 100 ml, 1 lR/BAYTRIL 100 (Bayer)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo niet-melkgevend: 1 x 7,5 mg/kg (sc)Bo melkgevend: 5 mg/kg (iv), herhaal na24 hVlees: Bo niet-melkgevend: 14 d, Bo melkgevend:7 d, Melk: 3 dfles 100 mlR/BAYTRIL 2,5 % inj opl (Bayer)enrofloxacine: 25 mg/mloplossing voor injectie scPosologieCa, Fe: 5 mg/kg pd (5 - 10 d)fles 50 mlR/BAYTRIL 2,5 % orale opl (Bayer)enrofloxacine: 25 mg/mloplossing poPosologiekalf: 2,5 - 5 mg/kg pd (3 - 5 d)Vlees: 7 dfles 500 mlR/BAYTRIL 5 % inj opl (Bayer)enrofloxacine: 50 mg/mloplossing voor injectie sc (kalf), iv (Bo, kalf) ,im (Su)Posologie- Bo, kalf:richtdosis: 2,5 mg/kg pd (3 d)ernstige resp. stoornis: 5 mg/kg pd (3 d)salmonellose: 5 mg/kg pd (5 d)- Su:richtdosis: 2,5 mg/kg pd (3 d)ernstige resp. stoornis: 5 mg/kg pdVlees: Bo: 7 d (iv), 12 d (sc), Su: 10 d, Melk:3 d (iv)Melkgevende Bo uitsluitend iv behandelenfles 100 mlR/BAYTRIL FLAVOUR 15 mg tabl (Bayer)enrofloxacine: 15 mgtablet poPosologieCa, Fe: 5 mg/kg pd (5 - 10 d)tabl 10, 10 x 10R/BAYTRIL FLAVOUR 50 mg tabl (Bayer)enrofloxacine: 50 mgtablet poPosologieCa: 5 mg/kg pd (5 - 10 d)tabl 10, 10 x 10R/

321 Antimicrobiële middelenBAYTRIL FLAVOUR 150 mg tabl (Bayer)enrofloxacine: 150 mgtablet poPosologieCa: 5 mg/kg pd (5 - 10 d)tabl 10, 10 x 10R/BAYTRIL FLAVOUR 250 mg tab (Bayer)enrofloxacine: 250 mgtablet poPosologieCa: 5 mg/kg pd (5 - 10 d)tabl 12R/BAYTRIL FLAVOUR 25 mg/ml (Bayer)enrofloxacine: 25 mg/mlsuspensie poPosologieFe: 1 x 5 mg/kg pd (5 - 10 d)fles 8,5 mlR/BAYTRIL MAX (Bayer)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing voor injectie sc (Bo), iv (Bo), im (Su)PosologieBo:resp infect: 1 x 7,5 mg/kg sc (erge of chroninfect: herhaal na 48 h)colimastitis: 5 mg/kg iv (2 - 3 d)Su:resp infect: 1 x 7,5 mg/kg im (erge of chroninfect: herhaal na 48 h)Vlees: Bo (sc): 14 d, Bo (iv): 7 d, Su: 12 d,Melk: 3 dfles 100 mlR/BAYTRIL pigeon/rabbit (Bayer)enrofloxacine: 25 mg/mloplossing poPosologieduif: 200 ppm enroflox in het drinkwater (5d) of 8 ml product/l drinkwaterkonijn: 1 x 5 mg enroflox/kg pd (5 d)Vlees: konijn 3 d - Niet toedienen aan duivenbestemd voor menselijke consumptiefles 100 mlR/BAYTRIL piglet (Bayer)enrofloxacine: 25 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu: 1 x pd 2,5 mg/kg (3 d), bij ernstige resp.infect.: 5 mg/kgVlees + organen: 10 dfles 100 mlR/BAYTRIL swine (Bayer)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu: 1 x pd 2,5 mg/kg (3 d), bij ernstige respinfect: 1 x pd 5 mg/kg (3 - 5 d)Vlees + organen: 14 dfles 100 mlR/COLMYC 100 mg/ml (S.P. Veterinaria)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing voor injectie sc (Bo), im (Su)PosologieBo: 2,5 mg/kg pd (5 d) scSu: 2,5 mg/kg pd (3d) imVlees + organen: Bo (sc): 14 d, Su (im): 10 d,Melk: 96 hfles 100, 250 mlR/DORAFLOX 100 mg/ml (Vetpharma A.H.)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing voor injectie sc, imPosologieBo: AHSt, GISt: 2,5 mg/kg pd (3 d) scgecompliceerde AHSt: evt 5 mg/kg (5 d)Su: AHSt, GISt: 2,5 mg/kg pd (3 d) imgecompliceerde AHSt: 5 mg/kg (5 d)Vlees + organen: Bo (sc): 13 d, Su (im): 10 d,Melk: Bo (sc): 84 hfles 100 ml, 250 mlR/DORAFLOX 25 mg/ml (Vetpharma A.H.)enrofloxacine: 25 mg/mloplossing po met kunstmelk, drinkwaterPosologiekalf (niet herkauwend): 5 mg/kg pd (5 d)Vlees + organen: kalf: 11 dfles 1 lR/ENRO-K 10% (Karizoo Lab)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing po met het drinkwaterPosologiekip, kalkoen: 10 mg/kg pd (min 3 d, bijsalmonellose: 5 d)Vlees + organen: kip: 4 d, kalkoen: 4 dNiet gebruiken bij legvogels waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptieNiet gebruiken binnen 4 w vóór het begin vande legfles 1 lR/ENROSHORT 100 mg/ml (Eurovet A.H.)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing poPosologiekip, kalkoen: 10 mg/kg pd (min 3 d, salmonellose:5 d)Vlees en organen: 3 d, niet toedienen aanlegvogels waarvan de eieren bestemd zijn voorhumane consumptiefles 100 ml, 1 lR/ENROVETO 100 mg/ml (Vetpharma A.H.)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing po in het drinkwaterPosologiekip, kalkoen: 10 mg/kg LG pd (5 d)Vlees + organen: kip, kalkoen: 4 dNiet gebruiken bij vogels binnen 4 w voor hetbegin van de leg indien de eieren bestemd zijnvoor humane consumptiefles 1 lR/

1 Antimicrobiële middelen 33ENROX FLAVOUR 15 mg (KRKA)enrofloxacine: 15 mgtablet poPosologieCa (lft > 1 jaar of 18 m):1 x pd 5 mg/kg of 2 x pd gesplitste dosis(5 -10 d), evt. met voertabl 100R/ENROX FLAVOUR 50 mg, 150 mg (KRKA)enrofloxacine: 50 mg of 150 mgtablet poPosologieCa (lft > 1 jaar of 18 m):1 x pd 5 mg/kg of 2 x pd gesplitste dosis(5 -10 d), evt. met voertabl 100R/ENROXIL MAX 100 mg/ml inj opl (KRKA)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo: 7,5 mg/kgVlees + organen: 14 d, Melk: 84 hfles 100 mlR/FENOFLOX 100 mg/ml inj opl voor rund en varken(Chanelle Pharmaceuticals)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing voor injectie sc, iv (Bo), im (Su)PosologieBo, Su: 2.5 mg/kg pd (3 d)erge resp infect: 5 mg/kg pd (5 d)Bo mastitis (iv): 5 mg/kg pd (2 d)Vlees + organen: Bo (sc): 10 d, Bo (iv): 4 d,Su: 10 dMelk: Bo (sc): 84 h (7 melkmalen), Bo (iv): 72 h(6 melkmalen)fles 250 mlR/FENOFLOX 50 mg/ml inj opl voor rund, varken,hond en kat (Chanelle Pharmaceuticals)enrofloxacine: 50 mg/mloplossing voor injectie sc (Bo, Ca, Fe), im (Su)PosologieBo, Su: 2.5 mg/kg pd (3 d)erge resp infect: 5 mg/kg pd (5 d)Ca, Fe: 5 mg/kg pd (5 d)Vlees + organen: Bo: 14 d, Su: 10 dNiet toedienen aan Bo die melk voor humaneconsumptie producerenfles 100 mlR/FLOXABACTIN 15 mg kat en hond (Le Vet)enrofloxacine: 15 mg/tabltablet poPosologieCa (lft > 12 - 18 m naargelang ras):5 mg/kg LG pd (10 d bij lage urineweginfect, 15 d bij hoge urineweg infect en lageurineweg infect geassoc met prostatitis, tot21 d bij oppervlak. pyodermie, tot 49 d bijdiepe pyodermie)Fe (lft > 3 m, LG > 1 kg): 5 mg/kg LG pd(5 - 10 d)tabl 100R/FLOXABACTIN 50 mg hond (Le Vet)enrofloxacine: 50 mg/tabltablet poPosologieCa (lft > 12 - 18 m naargelang ras):5 mg/kg LG pd (10 d bij lage urineweginfect, 15 d bij hoge urineweg infect en lageurineweg infect geassoc met prostatitis, tot21 d bij oppervlak. pyodermie, tot 49 d bijdiepe pyodermie)tabl 100R/FLOXABACTIN 150 mg hond (Le Vet)enrofloxacine: 150 mg/tabltablet poPosologieCa (lft > 12 - 18 m naargelang ras): 5 mg/kgLG pd (10 d bij lage urineweg infect, 15 d bijhoge urineweg infect en lage urineweg infectgeassoc met prostatitis, tot 21 d bij oppervlak.pyodermie, tot 49 d bij diepe pyodermie)tabl 100R/FLOXADIL 50 mg/ml inj opl (Emdoka)enrofloxacine: 50 mg/mloplossing voor injectie sc, iv (Bo), im (Su)PosologieBo:richtdosis: 2,5 mg/kg pd (3 d)ernstige resp. stoornis, salmonellose:5 mg/kg (3 d) (5 d salmonellose bij kalveren)Su:richtdosis: 2,5 mg/kg pd (3 d)ernstige resp. stoornis: 5 mg/kgVlees: Bo: 7 d (iv), 12 d (sc), Su: 10 dMelk: 3 d (iv), niet sc aan melkgevende Bofles 100 ml, 250 mlR/FLOXADIL 100 mg/ml inj opl (Emdoka)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing voor injectie sc, iv (Bo), im (Su)PosologieBo:richtdosis: 2,5 mg/kg pd (5 d)ernstige resp. stoornis: 5 mg/kg pd (5 d)Su: 2,5 mg/kg pd (3 d) (1 - 2 d MMA-syndr)Vlees: Bo: 7 d (iv), 14 d (sc), Su: 9 d (im), Melk:3 d (iv), 5 d (sc)fles 100 ml, 250 mlR/FLOXAMAX 100 mg/ml opl po (S.P. Veterinaria)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing po in het drinkwaterPosologiekip, kalkoen: 10 mg/kg (3 d, salmonellose ofpasteurellose: 5 d)Vlees + organen: 3 dNiet toedienen aan legkippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptie of aanopfokleghennen binnen 14 d voor de start vande legfles 1 l, 5 lR/SPECTRON 100 mg/ml (Hipra Lab)enrofloxacine: 100 mg/mloplossing po in het drinkwaterPosologiekip, kalkoen: 10 mg/kg pd (3 d, salmonellose:5 d)Vlees + organen: 3 dNiet toedienen aan dieren waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptiefles 1 lR/

1 Antimicrobiële middelen 35MARBOCYL 10 % (Vétoquinol)marbofloxacine: 100 mg/mloplossing voor injectie iv, im, sc (Bo) , im (Su)PosologieBo: 2 mg/kg pd (3 - 5 d)Su (zeug): 2 mg/kg pd (3 d)Vlees: Bo: 6 d , Su: 4 d, Melk: 36 hfles 50 ml, 100 mlR/MARBOCYL bolus (Vétoquinol)marbofloxacine: 50 mgtablet poPosologiekalf: 1 mg/kg pd (3 d)Vlees: 6 dtabl 24, 96R/MARBOCYL P 5 mg (Vétoquinol)marbofloxacine: 5 mgsmakelijke tablet poPosologieCa, Fe: 2 mg/kg pd (duur is afh vanindicatie)tabl 10, 100R/MARBOCYL P 20 mg (Vétoquinol)marbofloxacine: 20 mgsmakelijke tablet poPosologieCa: 2 mg/kg pd (duur is afh van indicatie)tabl 10, 100R/MARBOCYL P 80 mg (Vétoquinol)marbofloxacine: 80 mgsmakelijke tablet poPosologieCa: 2 mg/kg pd (duur is afh van indicatie)tabl 12, 72R/MARBOX 100 mg/ml inj opl voor rund en varken(Ceva Santé Animale)marbofloxacine: 100 mg/mloplossing voor injectie im (Bo, Su), sc (Bo)PosologieBo:- luchtweginfect: 1 x 8 mg/kg (im)- acute mastitis: 1 x pd 2 mg/kg sc (3 d),1ste inject mag ook ivzeug: 1 x pd 2 mg/kg im (3 d)Vlees + organen: Bo (im) 3 d, Bo (sc): 6 d, Su(im): 4 dMelk: Bo (im): 72 h, Bo (sc): 36 hfles 100 mlR/MARFLOQUIN 20 mg/ml (KRKA)marbofloxacine: 20 mg/mloplossing voor injectie im (Bo, Su), sc (Bo)Posologiekalf: 1 x 2 mg/kg pd (3 - 5 d), 1ste injectkan ook IVSu: 1 x 2 mg/kg pd (3 - 5 d)Vlees + organen: kalf: 6 d, Su: 4 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 100 mlR/MARFLOQUIN 100 mg/ml (KRKA)marbofloxacine: 100 mg/mloplossing voor injectie im (Bo, Su), sc (Bo)PosologieBo:- resp infectie: 1 x 8 mg/kg im- acute mastitis: 2 mg/kg pd im of sc (3 d),de 1ste inject kan ook ivSu (zeug): 2 mg/kg pd im (3 d)Vlees + organen: Bo (im, 1 x 8 mg/kg): 3 d, Bo(im of sc, 2 mg/kg pd): 6 d, Su: 4 dMelk: Bo (im, 1 x 8 mg/kg): 72 h, Bo (im of sc, 2mg/kg pd): 36 hfles 100 mlR/UBIFLOX 20 mg/ml (KRKA, d.d., Novo mesto)marbofloxacine: 20 mg/mloplossing voor injectie im (Bo, Su), sc (Bo)Posologiekalf (LG < 100 kg)Su: 2 mg/kg pd, 3-5 dVlees Bo: 6 d, Su: 4 dfles 100 mlR/UBIFLOX 100 mg/ml (KRKA, d.d., Novo mesto)marbofloxacine: 100 mg/mloplossing voor injectie im (Bo, Su), sc (Bo), iv(Bo)PosologieBo: 1 x 8 mg/kg (im)Bo: 2 mg/kg pd (3-5 d) ‘im, sc, iv)Su: 2 mg/kg pd (3d)Vlees: Bo (1x8 mg/kg): 3 d, Bo (2 mg/kg): 6 d,Su: 4 d, Melk: Bo (1x8 mg/kg): 72 h, Bo(2 mg/kg): 36 hfles 100 mlR/1.1.8.7 PradofloxacineMRL pradofloxacine VERAFLOX 25 mg/ml po susp katten (Bayer)pradofloxacine: 25 mg/mlsuspensie poPosologieFe: 5 mg/kg 1 x pd (5-7 d afh van indicatie)fles 15 mlR/VERAFLOX 15 mg (Bayer)pradofloxacine: 15 mgtablet poPosologieCa: 1 x 3 mg/kg pd (7-35 d, afh vanindicatie)Fe: 1 x 3 mg/kg pd (5 d)tabl 7 of 70R/VERAFLOX 60 mg (Bayer)pradofloxacine: 60 mgtablet poPosologieCa: 1 x 3 mg/kg pd (7-35 d, afh van indicatie)tabl 7 of 70R/VERAFLOX 120 mg (Bayer)pradofloxacine: 120 mgtablet poPosologieCa: 1 x 3 mg/kg pd (7-35 d, afh van indicatie)tabl 7 of 70R/

361 Antimicrobiële middelen1.1.9 Antibiotica onderling geassocieerd of met andere actieve substantiesOm het ontstaan van bijkomende resistentie te vermijden dienen enkel deze associatieste worden gebruikt die leiden tot een synergistisch effect. Uitgezonderdbij multipele infecties is het systematisch gebruik van associaties waarbij enkeleen ruimer werkingsspectrum wordt verkregen, niet veroorloofd. De identificatievan de oorzakelijke kiem moet kunnen leiden tot een specifiekere keuze van hetantibioticum. De combinatie van meerdere actieve substanties in een bepaaldeverhouding kan leiden tot een verandering in de farmacokinetische eigenschappenvan deze substanties.De associatie van lincomycine en spectinomycine leidt tot een additief of synergistischeffect. Hierdoor wordt het werkingsspectrum uitgebreid met mycoplasmen.Het synergistisch effect van penicillines en aminosiden tegenover GRAM+,ontstaan door desorganisatie van de bacteriële celwand, is reeds lang bekend.Polymyxines die de celmembraan vernietigen, vertonen een synergistisch effectmet sulfamiden en trimethoprim tegenover bepaalde resistente Enterobacteriaceaeen Pseudomonas. Metronidazol wordt in combinaties aangewend voor zijn activiteittegen anaeroben en bepaalde protozoa, maar heeft een potentieel teratogeeneffect. Ook een combinatie van een NSAID met een antibioticum is in de handel.1.1.9.1 Penicilline + aminosideMRL procaïne benzylpenicilline +neomycine NEOPEN (MSD A.H.)procaïne benzylpenicilline: 200.000 IE/ml (200mg/ml)neomycine (sulfaat): 100 mg/mlsuspensie voor injectie im, scPosologievolwassen en jonge dieren:Bo, Su, Ov: 10.000 IE/kg PBP + 5 mg/kg Nbig, lam, Ca, Fe:20.000 IE/kg PBP + 10 mg/kg NVlees en organen: Bo: 89 d, Su: 45 d, Ov: 56 dMelk: Bo: 3,5 dNiet toedienen aan schapen waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 100 ml, 250 mlR/1.1.9.2 Lincomycine +spectinomycineMRL lincomycine + spectinomycine EMDACTILIN 150 (Emdoka)lincomycine (hydrochloride monohydraat):50 mg/mlspectinomycine (hydrochloride pentahydraat):100 mg/mloplossing voor injectie imPosologiekalf: 2 x 15 mg/kg de 1ste d, nadien 1 x pd(1 - 4 d)Su: 15 mg/kg pd (3-7 d)Vlees: Bo: 24 d, Su: 16 dfles 100 ml, 250 mlR/LINCOMYCINE-SPECTINOMYCINE-VMD inj (VMD)lincomycine (hydrochloride): 50 mg/mlspectinomycine (hydrochloride): 100 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu: 5 mg/kg L + 10 mg/kg S pd (3-7 d)Vlees + organen: 14 dfles 100, 250 mlR/LINCOMYCINE-SPECTINOMYCINE-VMD pulvis(VMD)lincomycine (hydrochloride): 222 mg/gspectinomycine (hydrochloride): 444 mg/gpoeder po in het drinkwaterPosologieSu: 2,33 mg/kg L + 4,66 mg/kg S pd(150 g poeder/1500 l water) (7 d)Vlees: 2 dpoeder 150 g, 1,5 kgR/LINCO-SPECTIN (Pfizer A.H.)lincomycine (hydrochloride): 50 mg/mlspectinomycine (sulfaat): 100 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu, Ov: 15 mg/kg pd (Su: 3-7 d, Ov: 3 d)Vlees + vleesafval: Su: 12 d, Ov: 15 dNiet toedienen aan Ov waarvan de melk bestemdis voor humane consumptiefles 250 mlR/LINCO-SPECTIN 100 (Pfizer A.H.)lincomycine (hydrochloride): 33,3 g/150gspectinomycine (sulfaat): 66,7 g/150gpoeder po in het drinkwaterPosologieSu: 10 mg actief/kg pd (4 - 7 d) (7 d ileïtis)kip:CRD: 150 g poeder/150 l water (3 - 7 d)coryza: 150 g poeder/200 l water (3 - 7 d)Vlees: Su: 0 d, Av: 5 dNiet toedienen aan kippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptiepoeder 150 g, 1,5 kgR/LINCO-SPECTIN 22 + 22 premix (Pfizer A.H.)lincomycine (hydrochloride): 22 g/kgspectinomycine (sulfaat): 22 g/kggemedicineerd voormengsel poPosologieSu: 2 mg/kg LG L + 2 mg/kg LG S (21 d)Vlees: 2 dgemed voorm 25 kgR/premix

1 Antimycotische middelen 37LINCO-SPECTIN 44 (Pfizer A.H.)lincomycine (hydrochloride): 22 g/kgspectinomycine (sulfaat): 22 g/kgpoeder poPosologieSu: 3 - 6 mg/kg LG pd (21 d) of0,2 kg poeder/100 kg voederVlees: 0 dpoeder 1 kgR/SPECTOLIPHEN 100 (Kela Laboratoria)lincomycine (hydrochloride): 222 mg/gspectinomycine (sulfaat): 444 mg/gpoeder po met het drinkwaterPosologieSu: 150 g poeder/1600 l water pd (1 w)Av preventief:- lft 3-5 d: 150 g poeder/200 l water pd- lft: 4 w of igv stress: 150 g poeder/200 lwater gedurende 12 h (totaal LG 2000 kgkip) (1-3 d)Av curatief: 150 g poeder/160 l water pd(5-10 d)Vlees: Su: 8 d, Av: 3 dNiet toedienen aan legkippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptiepoeder 150 g, 1,5 kgR/1.1.9.3 Aminopenicilline +polymyxineMRL amoxicilline + colistine POTENCIL (Virbac)colistine (sulfaat): 250.000 IE/mlamoxicilline (trihydraat): 100 mg/mlsuspensie voor injectie imPosologiekalf: 25.000 IE/kg C + 10 mg/kg A pd (3 d)Vlees: 57 dfles 100 mlR/1.1.9.4 Metronidazol + spiramycineMRL metronidazol + spiramycine STOMORGYL 10 kg (Merial)metronidazol: 125 mgspiramycine: 750.000 IEtablet poPosologieCa: 12,5 mg/kg M + 75000 IE/kg S pd(6-10 d)In ernstige gevallen:Ca: 16,7 mg/kg M + 100000 IE/kg S pd(3 - 5 d)tabl 2 x 10R/STOMORGYL P.A. (Merial)metronidazol: 16,67 mgspiramycine: 100.000 IUtablet poPosologieCa, Fe: 8,33 - 16,67 mg/kg M + 50 000 -100 000 IE/kg S pd (6 - 10 d)tabl 3 x 10R/1.1.9.5 Florfenicol + flunixineMRL florfenicol + flunixine RESFLOR 300 runderen (MSD A.H.)florfenicol: 300 mg/mlflunixine (meglumine): 16,5 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo: 1 x 40 mg flor/kg + 2,2 mg flun/kgVlees: 46 dNiet toedienen aan Bo waarvan de melk bestemdis voor humane consumptie, tijdens lactatie ofdroogstandperiodes, noch in de 2 m voorafgaandaan het kalven van dieren bestemd voor toekomstigemelkproductie voor consumptiefles 100 ml, 250 mlR/1.2 Antimycotische middelen1.2.1 ItraconazolIndicatiesItraconazol, een synthetisch breedspectrum triazole, bezit een hoge activiteittegen dermatofyten en andere schimmels.FarmacodynamieTriazoles verstoren (net als imidazoles zoals ketoconazole) de cytochroom P450-afhankelijke ergosterolsynthese, met beschadiging van de fungimembranen alsgevolg. Hun werking is fungistatisch.FarmacokinetiekItraconazol wordt oraal goed geresorbeerd en bindt in hoge mate met de plasmaeiwitten.Tijdens de behandeling worden hoge concentraties ter hoogte van dehuid opgemerkt. De uitscheiding gebeurt in hoofdzaak via de faeces.BijwerkingenIn vergelijking met andere moleculen uit deze farmacotherapeutische groep,reageert itraconazole in mindere mate met het cytochroom P450, wat de goedetolerantie van dit geneesmiddel bij het doeldier verklaart. De meest voorkomendebijwerkingen zijn braken, diarree, anorexie, speekselen, depressie en apathie. Zezijn gewoonlijk mild en van voorbijgaande aard. Katten die in een slechte algeme-

381 Antimycotische middelenne toestand verkeren of die lijden aan een bijkomende aandoening zijn gevoeligervoor bijwerkingen en moeten tijdens de behandeling met itraconazol nauwlettendworden opgevolgd.InteractiesDe plasmaconcentraties van bepaalde geneesmiddelen kunnen gezien de mogelijkeinteractie van itraconazol met cytochroom P450, gewijzigd worden.Voorzorgen bij het gebruikKatten die in een slechte algemene toestand verkeren of die lijden aan een bijkomendeaandoening zijn gevoeliger voor bijwerkingen en moeten tijdens de behandelingmet itraconazol nauwlettend worden opgevolgd. Ook katten met hartkwalenmoeten zorgvuldig worden opgevolgd.Voortplanting en lactatieHet gebruik bij drachtige of lacterende dieren wordt afgeraden.MRL itraconazol ITRAFUNGOL (Eli Lilly)itraconazol: 10 mg/mloplossing poPosologieFe: 5 mg/kg pd (7 d)3 x afwisselend met interval van 7 d zonderbehandelingfles en spuit 52 mlR/1.2.2 KetoconazolIndicatiesKetoconazol, een imidazoldioxolanderivaat, is actief tegen dermatofyten, gistenen andere pathogene fungi. Het preparaat is geïndiceerd voor de behandelingvan oppervlakkige of diepe mycosen zoals dermatomycosen veroorzaakt doorMicrosporum en Trichophyton spp., voor de behandeling van oppervlakkige of diepemycosen veroorzaakt door gisten zoals Candida, Cryptococcus en Malasseziaen de behandeling van systemische mycosen zoals histoplasmose en coccidioidomycose.Resistentie tegen Candida albicans werd beschreven.FarmacodynamieKetoconazol verstoort via de remming van een cytochroom-P452-enzymcomplex(CYP450), de synthese van ergosterol. Het ergosteroltekort leidt tot membraanschadeen een verhoogde membraanpermeabiliteit. De werking is bij normale dosisfungistatisch, bij hogere dosissen fungicied. De inhiberende werking van ketoconazolop de CYP450 leidt eveneens tot de remming van de steroïdsynthese met dalingvan cortisol-, testosteron- en oestradiolsynthese. De indicaties die hieruit volgen,zijn niet opgenomen als indicatie bij het onderstaand geneesmiddel.FarmacokinetiekKetoconazol wordt goed geresorbeerd wanneer het samen met het voeder wordttoegediend. De absorptie kent echter grote individuele verschillen. Ketoconazolkent een goede weefseldistributie en een relatief lange halfwaardetijd en wordt gemetaboliseerdtot verscheidene inactieve metabolieten. De uitscheiding gebeurthoofdzakelijk via de gal en het maagdarmkanaal, een klein percentage wordt uitgescheidenvia de urine. Ketoconazol bindt zich in hoge mate aan plasmaproteïnenvoornamelijk aan de albuminefractie.Contra-indicatiesLeverschade.BijwerkingenBij anorexie, braken, diarree of levertoxiciteit moet de behandeling wordenaangepast.InteractiesNiet samen toedienen (min 2 h verschil) met antacida, H2-antagonisten, protonpompinhibitorenen/of antihistaminica die de absorptie van ketoconazol verminderen.Ketoconazol kan het metabolisme remmen van geneesmiddelen die gemetaboliseerdworden door bepaalde CYP450-leverenzymes, vnl. deze van de CYP3Afamilie, met als mogelijk gevolg het versterken of verlengen van hun werking en/

1 Antiparasitaire middelen 39of bijwerkingen. Inhibitie van CYP450 leidt eveneens tot de remming van de steroïdsynthese.Bij toediening samen met ciclosporine of macrocyclische lactonen,moet de dosering van deze geneesmiddelen verlaagd worden. Ketoconazol zoup-glycoproteïnen inhiberen wat de toxiciteit van macrocyclische lactones zoals ivermectinekan verhogen.Voorzorgen bij het gebruikToediening gebeurt bij voorkeur tijdens de maaltijd en is afgeraden bij dieren onderde speenleeftijd.Voortplanting en lactatieNiet toedienen aan drachtige dieren. Ketoconazol wordt in de melk uitgescheiden.MRL ketoconazol KETOFUNGOL 200 mg (Eli Lilly)ketoconazol: 200 mgtablet poPosologieCa (gespeend):dermatofytosen en mycosen veroorzaaktdoor gisten: 10 mg/kg pd (min 20 d)systemische mycosen: 10 - 30 mg/kg pd(evt in 2 doses pd) (min 3 m)tabl 6 x 10R/1.3 Antiparasitaire middelenIn dit hoofdstuk komen antiparasitaire preparaten aan bod met een systemische activiteittegen endo- en ectoparasieten. Ze worden naargelang hun toedieningswijzeingedeeld. Diergeneesmiddelen met een topische werking tegenover ectoparasietenworden besproken in het hoofdstuk van geneesmiddelen voor dermatologischgebruik (Zie 12.1.3.).De geneesmiddelen die in de onderstaande rubrieken aan bod komen, zijn gerangschiktvolgens hun farmacologische familie en niet volgens hun werkingsspectrum.De belangrijkste parasieten in de diergeneeskunde zijn opgenomen in de FoliaVeterinaria. In tegenstelling met de antimicrobiële substanties worden antiparasitairemiddelen zowel preventief als curatief gebruikt: bij nutsdieren om de negatievegevolgen van een parasitaire infestatie op de productie te voorkomen, bij gezelschapsdierenom infestaties te voorkomen. Deze aanpak, die noodzakelijk is doorde wijze waarop onze dieren worden gehouden en de economische implicatiesdaarvan, is mogelijk vermits resistentie bij parasieten minder frequent optreedt danbij bacteriën. Resistentie kan evenwel een belangrijk probleem vormen (zie ook FoliaVeterinaria 2006 nr. 3, 2009 nr. 1 en 2009 nr. 3).1.3.1 Geneesmiddelen voor systemisch gebruik met antiparasitairesubstanties actief tegen endoparasietenHeel wat stoffen worden slechts in een zeer geringe mate geresorbeerd door hetgastro-intestinaal stelsel maar vertonen toch een zeer goede werkzaamheid tegenendoparasieten van het maagdarmkanaal. Een geringe resorptie sluit echter nietde mogelijkheid op algemene nevenwerkingen en de aanwezigheid van residuenuit. Omdat de spectra van de diverse diergeneesmiddelen kunnen verschillennaargelang de actieve substantie, de samenstelling van het preparaat, de posologieen het doeldier, dient dit spectrum in de SKP te worden geraadpleegd.1.3.1.1 Benzimidazoles enprobenzimidazolesIndicatiesBenzimidazoles worden voornamelijkbeschouwd als nematocide (uitgezonderdtriclabendazol, zie 1.3.1.2).Afhankelijk van de gebruikte dosisbezitten een aantal onder hen echterook een activiteit tegen trematoden encestoden. Fenbendazol bezit ook eenactiviteit tegen Giardia. Bijgevolg is hetbelangrijk de SPK te raadplegen omvoor een bepaalde diersoort het juistespectrum van een bepaald diergeneesmiddelte kennen.

401 Antiparasitaire middelenFarmacodynamieHun activiteit ontstaat door het verstorenvan diverse biologische processenbij de parasiet waaronder de polymerisatievan microtubuli en het energiemetabolisme.Bepaalde wormen, zoalsHaemonchus contortus en de kleinepaardenstrongyliden (Cyathostominae)ontwikkelden resistentie tegen debenzimidazoles.FarmacokinetiekDe intestinale absorptie van deze stoffenis afhankelijk van hun oplosbaarheidin water. Daar deze meestal laagis, weerspiegelt de plasmaconcentratieniet steeds de dosis die oraalwerd toegediend. De substantiesmet een hogere resorptie (bv. oxfendazolen fenbendazol) kunnen wordenaangewend tegen longwormen.Benzimidazoles verschillen soms inmetabolisatie en uitscheiding (fecaal,urinair en biliair). Hierdoor ontstaannaargelang het preparaat en het actiefbestanddeel verschillende wachttijden.Bij vleeseters zijn benzimidazolesna een éénmalige toediening niet ofonvoldoende werkzaam tegen alle nematoden,ook niet bij het gebruik vanhogere dosissen. Bij deze diersoortenworden ze tijdens drie tot vijf opeenvolgendedagen toegediend. De probenzimidazoles(febantel) worden gemetaboliseerdtot benzimidazoles. Zebezitten een grote veiligheidsmarge.Contra-indicatiesDracht kan een contra-indicatie zijn,zie verder.BijwerkingenBij een juist gebruik van deze stoffenzijn de risico’s eerder beperkt. In bepaaldegevallen kunnen bijwerkingenzoals anorexie, nausea, braken en diarreereeds bij therapeutische dosissenoptreden.InteractiesGelijktijdig gebruik van fenbendazol ofoxfendazol met bromsalan fascioliciden(dibromsalan, tribromsalan; dezestoffen zijn in België niet als geneesmiddelin de handel) veroorzaakt sterftebij schapen en abortus bij runderen.Voortplanting en lactatieHet gebruik van benzimidazoles enprobenzimidazoles tijdens de drachtdient met de nodige voorzichtigheidte gebeuren. Vooral tijdens het eerstederde van de dracht kunnen sommigestoffen bij bepaalde diersoorten teratogeneletsels veroorzaken. Ook hiervoordient men de bijsluiters te raadplegen.AlbendazolMRL albendazol VALBAZEN 1,9 % (Eli Lilly)albendazol: 19 g/lsuspensie poPosologieOv: nematoden, cestoden: 3,8 mg/kgfasciola: 5 mg/kg (7,5 mg/kg bij hoge infectdruk)Niet toedienen gedurende de 1ste m vande drachtVlees: 5 d, Melk: 4 dfles 1 lR/VALBAZEN 10 % (Eli Lilly)albendazol: 100 g/lsuspensie poPosologieBo: nematoden, cestoden: 7,5 mg/kgnematoden, cestoden, fasciola: 15 mg/kgNiet toedienen gedurende de 1ste 3 m vande drachtVlees: 5 d, Melk: 84 hfles 1 lR/VALBAZEN boli (Eli Lilly)albendazol: 200 mgtablet (bolus) poPosologieOv: nematoden, cestoden: 3,8 mg/kgfasciola: 5 mg/kg (7,5 mg/kg bij hoge infectdruk)Niet toedienen gedurende de 1ste m vande drachtVlees: 14 d, Melk: 4 dtabl 50R/FebantelMRL febantel AVICAS (Oropharma)febantel: 15 mgtablet poPosologieduif: 30 mg/kg of 1 tabl/duif (herhaal na 8 d)Niet toedienen aan duiven bestemd voor menselijkeconsumptietabl 40RINTAL 10 % gran (Bayer)febantel: 10 g/100 ggranulaat po met het voederPosologieEq: 6 mg/kgBo: 7,5 mg/kgSu, Ov: 5 mg/kg(sommige wilde dieren: zie bijsluiter)Vlees: 14 d, Melk: 4 dgran 250 gR/

1 Antiparasitaire middelen 41RINTAL pellets (Bayer)febantel: 1,9 g/100 gpellets poPosologieEq: 6 mg/kgBo: 7,5 mg/kgSu, Ov: 5 mg/kgVlees: Bo: 9 d, Su: 17 d, Ov: 14 d, Melk: 7 dNiet toedienen aan Eq bestemd voor humaneconsumptiepellets 2 kg, 10 kgR/FenbendazolMRL fenbendazol PANACUR 4% poeder (MSD A.H.)fenbendazol: 40 mg/gpoeder po met het voederPosologie:Su: 5 mg/kg LG (in 1 x, of gespreid over5-15 d)Vlees: 5 dpoeder 2 kgR/PANACUR 4% premix (MSD A.H.)fenbendazol: 40 mg/ggemedicineerd voormengsel poPosologie:Su: 5 mg/kg (in 1 x of gespreid over 5 - 15 d)Vlees: 5 dgemed voorm 25 kgR/premixPANACUR AQUASOL (MSD A.H.)fenbendazol: 200 mg/mlsuspensie voor in het drinkwater poPosologie:Su: 2,5 mg/kg pd (2 d)Vlees + organen: 4 dfles 1 lR/PANACUR boli 250 mg (MSD A.H.)fenbendazol: 250 mg/bolustablet (bolus) poPosologie:Ov: 5 mg/kg (Moniezia spp: 10 mg/kg)Vlees: 14 d, Melk: 4 dtabl 5 x 10R/PANACUR EQUINE GUARD (MSD A.H.)fenbendazol: 100 mg/mlsuspensie poPosologie:Eq: 7,5 mg/kg pd (5 d)Vlees: 5 dfles 225 mlR/PANACUR pasta (MSD A.H.)fenbendazol: 187,5 mg/gpasta poPosologie:Eq, ezel: 7,5 mg/kgveulen (lft 2 - 3 w) (Strongyloides westeri):50 mg/kgVlees: 14 dapplic 1 x 24 g, 10 x 24 gR/PANACUR PUPPY (MSD A.H.)fenbendazol: 100 mg/mlsuspensie poPosologie:Ca, pup: 50 mg/kg pd (3 d), (Oslerus osleri:2 x 8 d met 8 d interval)fles 100 mlPANACUR SR bolus (MSD A.H.)fenbendazol: 12 gbolus poPosologie:Bo herkauwend (100 - 300 kg LG, lft >3 - 4 m): 1 bolus/dierVlees: 200 dNiet toedienen aan runderen waarvan de melkbestemd is voor menselijke consumptie of aanvaarzen 200 d voor het kalvenbolus 10R/PANACUR susp 2,5 % (MSD A.H.)fenbendazol: 25 mg/mlsuspensie poPosologie:Ov: 5 mg/kg (Moniezia spp: 10 mg/kg)Vlees: 14 dNiet toedienen aan Ov waarvan de melk bestemdis voor humane consumptiefles 1 lR/PANACUR susp 10 % (MSD A.H.)fenbendazol: 100 mg/mlsuspensie poPosologie:Eq, Bo: 7,5 mg/kgveulen (Strongyloides westeri): 50 mg/kgVlees: 14 d, Melk: 4 dfles 1 lR/PANACUR tabl 250 mg (MSD A.H.)fenbendazol: 250 mgtablet poPosologie:- klinische infecties Ca, Fe, pup, kitten:50 mg/kg pd (3 d)- routinebehandeling Ca: 100 mg/kg (1 x)tabl 10PANACUR tabl 500 mg (MSD A.H.)fenbendazol: 500 mgtablet poPosologie:Ca: 50 mg/kg pd (3 d)tabl 10ZEROFEN vet 4 % (Chanelle Pharmaceuticals)fenbendazol: 40 mg/gpoeder po met voederPosologie:Su (na het spenen): 1 x 5 mg/kgVlees: 21 dpoeder 500 g, 1 kg, 2,5 kgR/

421 Antiparasitaire middelenFlubendazolMRL flubendazol FLUBENOL 220 mg (Janssen Pharmaceutica)flubendazol: 220 mgkauwtablet poPosologieCa: 22 mg/kg pd (2 - 3 d)tabl 2 x 3, 60 x 3FLUBENOL 5 % gemed voorm (Eli Lilly)flubendazol: 50 mg/ggemedicineerd voormengsel poPosologiebig, mestvarken:30 ppm (5d, ernstige T. suis: 10 d)A. suum: 30 ppm (5 d) of 21,4 ppm (7 d) of15 ppm (10 d)fokvarken: 30 ppm (10 d)individuele behand: 1 x 5 mg/kg LGkip, gans: 30 ppm (7 d)kalkoen: 20 ppm (7 d)fazant: 60 ppm (7 d)Vlees: Su: 5 d, kip, kalkoen, gans: 1 d, fazant:5 dEi: 0 dgemed voorm 12 kgR/premixFLUBENOL 5 % poeder (Eli Lilly)flubendazol: 50 mg/gpoeder po met het voederPosologiebig, mestvarken: 1 mg/kg pd (5 d, ernstigeT. suis: 10 d)fokvarken: 0,5 mg/kg pd (10 d)kalkoen: 0,95 mg/kg pd (7 d)kip, gans: 1,43 mg/kg pd (7 d)fazant: 2,86 mg/kg pd (7 d)Vlees: Su: 5 d, kip, kalkoen, gans: 1 d, fazant:5 d, Ei: 0 dpoeder 600 g, 2 kgR/FLUBENOL KH (Eli Lilly)flubendazol: 44 mg/mlpasta poPosologieCa, Fe: 22 mg/kg pd (2 - 3 d)applic 7,8 mlSOLUBENOL 100 mg/g (Eli Lilly)flubendazol: 100 mg/gemulsie po in het drinkwaterPosologieSu,mestvarken, big, drachtige zeugvolw + larvaire stadia Ascaris suum:1 mg/kg pd (5 d)mestvarken, big:volw stadia Ascaris suum: 2,5 mg/kg pd(2 d)kip: 1,43 mg/kg pd (7 d)Vlees: Su, kip: 4 d, Ei: 0 dzak 5 x 500 gR/MebendazolMRL mebendazol TELMIN KH (Eli Lilly)mebendazol: 100 mgtablet poPosologie- enkel spoelwormen:pup, kitten: 2 x pd 50 mg/dier (2 d)volwassen dier: 2 pd x 100 mg/dier (2 d)- meerdere wormsoorten:Ca, Fe (< 2 kg LG): 2 x pd 50 mg/dier (5 d)Ca, Fe (> 2 kg LG): 2 x pd 100 mg/dier (5 d)tabl 10TELMIN pasta (Eli Lilly)mebendazol: 200 mg/gpasta poPosologieEq, pony: 8,8 mg/kgVlees: 28 dNiet toedienen aan Eq waarvan de melk bestemdis voor humane consumptieapplic 20 gR/OxfendazolMRL oxfendazol DOLTHENE (Merial)oxfendazol: 22,65 mg/mlsuspensie poPosologieCa: 11,3 mg/kg pd (3 d)fles 20 ml, 50 ml, 100 mlFENDOV 750 (Pfizer A.H.)oxfendazol: 5 x 750 mg/bolusbolus poPosologieBo, herkauwend (100 - 250 kg LG, lft > 4 m):1 bolus/dierVlees: 7 maandenNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptieboli 3 x 4R/FENDOV 1250 (Pfizer A.H.)oxfendazol: 5 x 1.250 mg/bolusbolus poPosologieBo, herkauwend (250 - 500 kg LG):1 bolus/dierVlees: 7 maandenNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptieboli 3 x 4R/1.3.1.2 TriclabendazolIndicatiesTriclabendazol behoort tot de groepvan de benzimidazoles maar bezit eensterkere werking tegen immature enmature stadia van Fasciola hepatica enFasciola gigantica.FarmacodynamieHet werkingsmechanisme van triclabendazolverschilt van dit van de an-

1 Antiparasitaire middelen 43dere benzimidazoles. Triclabendazol inhibeertde proteïnesynthese ter hoogtevan het tegument van de parasiet.FarmacokinetiekNa orale opname ondergaat triclabendazoleen belangrijke first pass metabolisatiein de lever met vorming van sulfoxideensulfonemetabolieten. De sulfoxidemetabolietwordt gezien als de actievesubstantie. De hoeveelheid triclabendazoldat uiteindelijk in het plasma komt, iszeer gering. In tegenstelling met anderebenzimidazoles binden de metabolietenvan triclabendazol sterk aan plasmaalbuminenmet een lange halfwaardetijden lange wachttijd tot gevolg. Het grootstedeel van een orale dosis is na 6 tot10 dagen met de faeces uitgescheiden.Contra-indicatiesTriclabendazol mag niet toegediendworden aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptie.BijwerkingenBij orale toediening van de normaledosissen zijn geen noemenswaardigebijwerkingen te vermelden.InteractiesGeen bekend.Voortplanting en lactatieHet gebruik bij dracht en lactatie wordtniet afgeraden.MRL triclabendazol Diergeneesmiddelen met triclabendazolzijn enkel als combinatieproducten beschikbaar,zie 1.3.1.10. en 1.3.2.21.3.1.3 ImidazothiazolesIndicatiesIn het algemeen is er een goede activiteittegen gastro-intestinale en pulmonairenematoden. De bijsluiter dientechter te worden geraadpleegd om hetjuiste werkingsspectrum van elk diergeneesmiddelte kennen.FarmacodynamieLevamisol, het L-isomeer van tetramisol,bezit een zeer ruim werkingsspectrumen vertoont minder nevenwerkingendan het D-isomeer. Levamisolveroorzaakt een reversibele spastischeparalyse van de worm. Zowel nicotinergeals muscarinerge effecten werdenwaargenomen. Resistentie komt voor(zie Folia Veterinaria 2006 nr. 3).FarmacokinetiekLevamisol wordt vlug geresorbeerddoorheen het maagdarmstelsel. Hetwordt gemetaboliseerd in de lever ende uitscheiding gebeurt nagenoeg volledigbinnen de 48 uur na toediening viade urine en faeces. Toedieningsvormenmet een geprogrammeerde vrijstellingworden gebruikt om de werkingsduurte verlengen. De verschillende galenischevormen zijn een gevolg van eengoede resorptie na transcutane of intramusculairetoediening.Contra-indicatiesPaarden, geiten, honden en katten zijnzeer gevoelig voor de bijwerkingen vanlevamisol. Voor deze diersoorten is levamisolniet geregistreerd. Verzwaktedieren of dieren met nier- of leverpathologieënzouden best niet behandeldworden met levamisol.BijwerkingenBij de voorgeschreven dosissen heeftlevamisol weinig bijwerkingen. Nausea,braken, speekselen, anorexia en abdominalepijn kunnen optreden, maar zijnvan voorbijgaande aard. Atropine kanworden toegediend om deze symptomente bestrijden. (Zie ook FoliaVeterinaria 2005 nr. 3)InteractiesDe toxische werking van levamisolwordt versterkt door nicotinerge stoffen(bijv. pyrantel, morantel) of cholineesteraseremmers(bijv. organofosfaten,neostigmine). Gelijktijdig gebruikmet chlooramfenicol leidde reeds totsterfte. De pijnstillende en ontstekingsremmendewerking van fenylbutazonwordt door gelijktijdig gebruik met levamisolgeïnhibeerd en de hepatotoxiciteitvan fenylbutazon wordt verhoogd.Piperazine antagoniseert de werkingvan levamisol. Levamisol is in vitro incompatibelmet neomycine, sulfonamides,tetracycline en fenylbutazon.Voorzorgen bij het gebruikHet toedienen van levamisol tijdensstresstoestanden (vaccineren, onthoornen,castratie) wordt best vermeden.Voortplanting en lactatieHet gebruik bij dracht of lactatie wordtafgeraden.LevamisolMRL levamisol CODIVERM 100 (Kela Laboratoria)levamisol (hydrochloride): 100 mg/mloplossing voor injectie sc (Bo), im (Su)PosologieBo, Su: 8 mg/kgVlees: Bo: 28 d, Su: 18 dNiet toedienen aan Bo waarvan de melk bestemdis voor humane consumptiefles 100 ml, 250 mlR/

441 Antiparasitaire middelenLEVAMISOLE 7,5 % (Kela Laboratoria)levamisolhydrochloride: 75 mg/mloplossing voor injectie scPosologieOv: 7,5 mg/kgVlees: 14 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor menselijke consumptiefles 500 mlR/LEVAMISOLE HYDROCHLORIDE 80 % Kela (KelaLaboratoria)levamisolhydrochloride: 800 mg/gpoeder po met het drinkwaterPosologieSu: 8 mg/kg of 10 mg poeder/kg LGVlees: 10 dzak 10 x 100 gR/LEVAVETO 75 % (VMD)levamisol (hydrochloride): 750 mg/gpoeder voor oplossing poPosologieSu: 1 x 10 mg/kgVlees + organen: 12 dzak 1 kgR/QUADROSOL 10 % (Prodivet)levamisol (hydrochloride): 100 mg/mloplossing voor injectie imPosologiejonge en volwassen dieren:Bo, Su: 5 mg/kgVlees: Bo: 32 d, Su: 34 dNiet toedienen aan Bo waarvan de melk bestemdis voor humane consumptiefles 250 mlR/1.3.1.4 Amino-acetonitrilderivaten(AAD)MonepantelIndicatieDit breedspectrum-anthelminthicumis geïndiceerd voor de behandeling enpreventie van infestaties met gastrointestinalenematoden (volwassen enL4 stadia) bij het schaap met inbegripvan lammeren ouder dan 2 weken enzwaarder dan 10 kg. Het gebruik bij ooiendie melk produceren voor menselijkgebruik is niet toegestaan. Het geneesmiddelis werkzaam tegen stammendie resistent zijn tegen benzimidazoles,levamisole, morantel, salicylanilides enmacrocyclische lactones.FarmacodynamieMonepantel is een amino-acetonitrilderivaat(AAD), een nieuwe klassevan anthelminthica. Het is werkzaamop de Hc-MPTL subeenheid vande nematodespecifieke nicotinergeacethylcholinereceptor.FarmacokinetiekMonepantel wordt na orale toedieninggoed geabsorbeerd en vervolgens geoxideerdnaar een sulfonmetaboliet.Piekbloedconcentraties worden bereiktbinnen een dag. De eliminatiehalfwaardetijdbedraagt ongeveer vijf dagen.De excretie gebeurt hoofdzakelijkvia de feces, in mindere mate met deurine. Voeren of vasten voor of kort nade behandeling heeft geen invloed opde werkzaamheid.Contra-indicatiesDe veiligheid is niet verzekerd bij schapendie minder dan 10 kg wegen ofjonger zijn dan 2 weken.BijwerkingenGeen bekend.InteractiesGeen bekend.Voorzorgen bij gebruik/Risico’s voorde mensOm resistentie te vermijden wordt aangeradenom de werkzaamheid van debehandeling na te gaan (klinische verschijnselen,faecale eitelling). Slechtewerking van het toedieningsapparaatof het onderschatten van het lichaamsgewichtvan de dieren kan leiden totonderdoseringen wat het ontstaan vanresistentie in de hand werkt.Voortplanting en lactatieHet diergeneesmiddel kan worden gebruiktbij fokschapen, inclusief drachtigeen lacterende ooien indien de melkervan niet voor menselijke consumptieis bedoeld.MRL monepantel ZOLVIX 25 mg/ml opl po schaap (Novartis)monepantel: 25 mg/mloplossing poPosologieOv (LG> 10 kg, lft > 2 w): 2,5 mg/kgVlees Ov: 7 dNiet toedienen aan dieren die melk producerenvoor humane consumptiefles 1 lR/1.3.1.5 TetrahydropyrimidinesIndicatiesPyrantelembonaat wordt gebruikt alsnematocide bij paarden, honden enkatten. Oxantel is bij de hond geïndiceerdvoor de behandeling van infestatiesmet nematoden (waaronderTrichuris spp.) en cestoden. Oxantel isin de handel als combinatiepreparaat(zie 1.3.1.10).FarmacodynamiePyrantel is een sterke agonist van deacetylcholinereceptoren. De activiteitin maagdarm-nematoden resulteert inspiercontracties (nicotine-like effect) en

1 Antiparasitaire middelen 45remming van fumaraatreductase. Dezeer geringe resorptie van oxantel (zie1.3.1.10. Combinaties) leidt tot een hogeconcentratie ter hoogte van het colon eneen goede activiteit tegen Trichuris spp.FarmacokinetiekPyrantelembonaat wordt slechts ingeringe mate geresorbeerd uit hetmaagdarmstelsel.BijwerkingenBijwerkingen zijn zeer zeldzaam (emesisbij kleine huisdieren).InteractiesToxiciteit verhoogt door gelijktijdig gebruikmet andere cholinerge stoffen:levamisol, morantel en organofosfaten.Pyrantel en piperazine werkenantagonistisch.Voortplanting en lactatieWegens hun belangrijke veiligheidsmargena orale administratie kunnen pyrantelzoutengebruikt worden bij jonge enverzwakte dieren of tijdens de dracht enlactatie bij vrouwelijke dieren.PyrantelMRL pyrantel CATMINTH (Pfizer A.H.)pyrantel (embonaat): 40 mg/gpasta poPosologieFe: 20 mg/kgspuit 1 x 3 gDOGMINTH (Pfizer A.H.)pyrantel (embonaat): 7,5 mg/gpasta poPosologieCa: 1 x 5 mg/kgtube 24 gHORSEMINTH (Pfizer A.H.)pyrantel (embonaat): 152,3 mg/gpasta poPosologieEq: 6,6 mg/kgWachttijd: 0 dspuit 26 g1.3.1.6 QuinolinesIndicatiesHet werkingsspectrum van praziquanteldat tot deze klasse behoort, beperktzich tot cestoden.FarmacodynamiePraziquantel veroorzaakt een verhoogdespieractiviteit en beschadigingenter hoogte van het tegument die leidentot de dood van de worm.FarmacokinetiekPraziquantel wordt zowel oraal als parenteraalgoed geresorbeerd en wordtgoed verdeeld over het hele lichaam.Praziquantel ondergaat in een belangrijkemate het first pass effect. Bij rattenwerd aangetoond dat praziquantelde bloed-hersen-barrière en de placentapasseert, dit laatste doch in zeergeringe mate. Na metabolisatie in delever wordt het in de vorm van inactievemetabolieten voornamelijk metde urine uitgescheiden.Contra-indicatiesIn sommige publicaties wordt aangeradendeze producten niet toe te dienenaan jonge dieren (pup lft < 4 w enkitten lft < 6 w).BijwerkingenOver het algemeen wordt praziquantelgoed getolereerd. Bijwerkingen zoalsabdominale pijn, nausea, braken endiarree kunnen bij honden en kattenvoorkomen maar zijn van voorbijgaandeaard, dosisgebonden en komen ietsfrequenter voor bij parenterale toediening.Andere zelden voorkomende bijwerkingenzijn koorts, pruritus, spierengewrichtspijn. Subcutane injectiekan pijnlijk zijn.InteractiesDe halfwaardetijd van praziquantel kanverhoogd zijn bij leveraandoeningenof na gelijktijdige toediening van eensubstantie die een inhiberende invloedheeft op het cytochroom P450 zoalsbijvoorbeeld cimetidine. Inductorenvan cytochroom P450 zoals fenobarbitalbijvoorbeeld, hebben een tegengesteldeffect.Voortplanting en lactatieGebruik bij dracht of lactatie is veilig.PraziquantelMRL praziquantel Diergeneesmiddelen met praziquantel:zie 1.3.1.10. Combinaties1.3.1.7 Derivaten van fenol ensalicylanilidenIndicatiesDerivaten van fenol en salicylanilidenzijn voornamelijk voor de bestrijdingvan trematoden. Ze hebben een hogerewerkzaamheid op de volwassenleverbot dan op de immature vormen.Bepaalde van deze moleculen kunnenevenwel ook worden gebruiktin de strijd tegen andere parasitairefamilies (arthropoden, nematoden).De juiste indicaties zijn zoals steedsterug te vinden in de SPK van dediergeneesmiddelen.

461 Antiparasitaire middelenFarmacodynamieZe werken voornamelijk via ontkoppelingvan de oxidatieve fosforylatie.FarmacokinetiekClosantel wordt slechts in geringemate gemetaboliseerd en wordt zeerlangzaam uitgescheiden, voornamelijkvia de faeces. Nitroxinil is in hoge concentratiesterug te vinden in de galwegen,wordt gekenmerkt door een hogeplasmaproteïnebinding en een zeertrage metabolisatie. De uitscheidinggebeurt voornamelijk via de faeces.Oxyclozanide heeft in vergelijking metde twee voorgaande stoffen een veelkortere halfwaardetijd en wordt voornamelijkvia de faeces uitgescheiden.Contra-indicatiesToediening aan dieren die melk voorhumane consumptie produceren (metuitzondering van runderen in het gevalvan oxyclozanide).BijwerkingenDe geringe toxiciteit kan verhogen bijhet overschrijden van de voorgeschrevendosis en, afhankelijk van de substantie,bij drachtige dieren, bij sterkgeïnfesteerde dieren, bij dieren in eenslechte algemene toestand of bij dierenmet stress. Symptomen die wordenopgemerkt zijn een verlaagde eetlust,platte mest, hyperpnee, hyperthermiete wijten aan inhibitie van de oxidatievefosforylatie, convulsies en tachycardie.InteractiesGeen bekend.Voorzorgen bij het gebruikDe wachttijd na gebruik van dezestoffen is lang tot bijzonder lang.Oxyclozanide heeft echter een relatiefkorte wachttijd voor vlees en eenwachttijd voor melk.Voortplanting en lactatieNegatieve invloeden bij dracht of lactatiewerden tot nu niet vastgesteldbij toediening van de therapeutischedosissen.ClosantelMRL closantel FLUKIVER 5 % inj opl (Eli Lilly)closantel (natrium): 50 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo, naargelang de wormsoort:2,5 of 5 mg/kgVlees: 11 wekenNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 4 x 250 mlR/NitroxinilMRL nitroxinil DOVENIX (Merial)nitroxinil: 250 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo, Ov: 10 mg/kgVlees: Bo: 60 d, Ov: 50 dNiet toedienen aan Bo en Ov waarvan de melken afgeleide producten bestemd zijn voormenselijke consumptiefles 250 mlR/OxyclozanideMRL oxyclozanide ZANIL (MSD A.H.)oxyclozanide: 34 mg/mloplossing poPosologieBo: 10 mg/kg, max 100 mlVlees: 10 d, Melk: 60 hbus 5 lR/1.3.1.8 CoccidiostaticaIndicatiesDe hierna besproken sulfamiden, triazines(diclazuril en toltrazuril) en amproliumworden gebruikt tegen coccidiën.Sulfamiden werden reeds behandeldin hfdst 1.1.7.FarmacodynamieSulfonamiden zijn actief tegen Eimeriaspp. in de dunne en dikke darm metuitzondering van E. tenella (caecum)waartegen ze een geringere werkingvertonen. Amprolium is een competitieveremmer van thiamine die hetkoolhydraatmetabolisme van de coccidiaverstoort. De werkzaamheid vanamprolium kan verlaagd zijn na toedieningvan producten met vitamine-B-complex. Amprolium is geïndiceerdvoor de behandeling van coccidiosebij pluimvee en kalkoenen. Diclazurilwordt gebruikt bij schapen en runderenen is eveneens actief tegen verschillendeintracellulaire stadia vanEimeria. Toltrazuril wordt gebruikt bijgevogelte en het varken en is actief tegenverschillende intracellulaire stadiavan Eimeria en Isospora.FarmacokinetiekDe absorptie van amprolium na oraletoediening aan kippen en kalkoenenis klein. Het wordt vnl. via de fecesuitgescheiden. Na orale toedieningwordt diclazuril weinig geresorbeerdbij het schaap. De absorptie vermindertmet de leeftijd van de lammeren.

1 Antiparasitaire middelen 47Metabolisatie is waarschijnlijk heelgering en de uitscheiding gebeurthoofdzakelijk met de faeces. Na oraletoediening wordt toltrazuril traag geabsorbeerd,de biologische beschikbaarheidis ≥ 70 %. De uitscheiding vantoltrazuril gebeurt vooral via de faecesen is traag. De eliminatiehalfwaardetijdis ongeveer 3 dagen.BijwerkingenOver het algemeen zijn triazines veiligte gebruiken. Braken en plattemest kunnen worden waargenomen.Zie ook 1.1.7 voor bijwerkingen vansulfonamiden.Voorzorgen bij het gebruikHet alternerend gebruik van coccidiostaticamet een verschillend werkingsmechanismekan resistentievoorkomen.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van amprolium is niet onderzochtbij vogels tijdens de leg.AmproliumMRL amprolium COCCIBAL 200 mg/ml (SP Veterinaria)amprolium (hydrochloride): 200 mg/mloplossing po in het drinkwaterPosologiekippen (vleeskippen, kuikens, legkippen,fokkippen) en kalkoenen: 20 mg/kg pd(5 - 7 d)Vlees: 0 d, Ei: 0 dfles 1 l, 5 lR/EIMERYL 200 mg/ml opl kip en kalkoen (GlobalVet health)amprolium (hydrochloride): 200 mg/mloplossing po in het drinkwaterPosologiekip (vleeskip, kuiken, legkip, fokkip), kalkoen:20 mg/kg LG pd (5 - 7 d)Vlees: 0 d, Ei: 0 dfles 1 l, 5 lR/DiclazurilMRL diclazuril VECOXAN 2,5 mg/ml (Eli Lilly)diclazuril: 2,5 mg/mlsuspensie poPosologiekalf, lam: 1 x 1 mg/kgWachttijd kalf of lam: 0 dfles 200 ml, 1 l, 5 lR/ToltrazurilMRL toltrazuril BAYCOX 2,5 % orale opl (Bayer)toltrazuril: 25 g/loplossing po in het drinkwaterPosologiekip, kalkoen (< 16 w): 7 mg/kg pd (2 d)Vlees: kip: 14 d, kalkoen: 16 dNiet toedienen aan legkippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptie, niettoedienen aan reproductiekippenfles 100 ml, 1 l, 5 lR/BAYCOX 50 mg/ml orale susp (Bayer)toltrazuril: 50 mg/mlsuspensie poPosologieSu (lft 3 - 5 d): 1 x 20 mg/kgVlees en afval: 77 dfles 250 ml, 1 lR/BAYCOX bovis (Bayer)toltrazuril: 50 mg/mlsuspensie poPosologiekalf < 80 kg LG:1 x 15 mg/kgVlees en afval: 63 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 100, 250 en 1000 mlR/BAYCOX sheep (Bayer)toltrazuril: 50 mg/mlsuspensie poPosologielam: 1 x 20 mg/kgVlees en afval lam: 42 d.Niet toedienen aan Ov waarvan de melk bestemdis voor humane consumptie.fles 250 mlR/CEVAZURIL (Ceva Santé Animale)toltrazuril: 50 mg/mlsuspensie poPosologiebig (lft 3 - 5 d): 1 x 20 mg/kgVlees: 77 dfles 1000 mlR/DOZURIL 25 mg/ml (Dopharma Research)toltrazuril: 25 mg/mloplossing po in het drinkwaterPosologieAv: 7 mg/kg pd (2 d), continu toedienengedurende 48 h of gedurende 8 h pd op 2opeenvolgende dVlees + organen: 16 dNiet gebruiken bij Av waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptiefles 1 lR/

481 Antiparasitaire middelenDOZURIL PIG 50 mg/ml susp po varkens (LavetPharmaceuticals Ltd)toltrazuril: 50 mg/mlsuspensie poPosologieSu (lft 3 - 5 d): 1 x 20 mg/kg LGVlees + organen: 77 dfles 250 ml en 1 lR/TOLTAROX 50 mg/ml susp po varken (KRKA)toltrazuril: 50 mg/mlsuspensie poPosologiebig (lft 3 - 5 d): 1 x 20 mg/kgVlees + organen: 77 dfles 250 ml, 1 lR/TOLTRANIL 50 mg/ml susp po varken (KRKA)toltrazuril: 50 mg/mlsuspensie poPosologiebig (lft 3 - 5 d): 1 x 20 mg/kgVlees + organen: 77 dfles 250 mlR/TRATOL 50 mg/ml (KRKA)toltrazuril: 50 mg/mlsuspensie poPosologieSu (lft 3 - 5 d): 20 mg/kgVlees: 77 dfles 250 ml, 1 lR/SulfamidenMRL sulfamiden COXI PLUS (Oropharma)natriumsulfadimethoxine: 250 mg/gpoeder po in het drinkwaterPosologieduif: 50 mg/kg of 1 dosis/2 l water (5 d)Niet toedienen aan duiven bestemd voor menselijkeconsumptiepoeder 8 x 4 g (zakjes), 120 g (pot)R/ESB 3 30% (Novartis)natriumsulfaclozine (monohydraat): 30 g/100 gpoeder po in het drinkwaterPosologiekip, kalkoen: 50 - 100 mg/kg pd (3 d, herhaalevt. na 2 d)duif: 60 mg/kg pd (6 d)Vlees: kip: 18 d, kalkoen: 28 dNiet toedienen aan legkippen waarvan de eierenbestemd zijn voor humane consumptieNiet toedienen aan duiven bestemd voorhumane consumptiepoeder 250 gR/1.3.1.9 Antiprotozoaire middelenIndicatiesBepaalde imidazoles zijn bij de duifgeïndiceerd voor de behandeling vantrichomonose. Halofuginon is actief tegende vrije vorm van Cryptosporidiumparvum (sporozoïten en merozoïten)en blijft ondanks de nauwe therapeutischemarge het geneesmiddel vande eerste keuze. Andere indicatiesvoor deze stoffen die in de literatuurbeschreven werden, zijn echter nietopgenomen in de bijsluiters van de geregistreerdediergeneesmiddelen.FarmacodynamieNitroimidazoles bezitten zoals nitrofuraneneen ringstructuur met eenN-groep. Die wordt in de parasiet gereduceerdmet vorming van vrije radicalendie de macromoleculen van deparasiet aantasten. Halofuginon zouop verschillende plaatsen de stofwisselingvan de parasiet verhinderen.FarmacokinetiekGeen gegevens bekend voor imidazoles.Na orale toediening is de biologischebeschikbaarheid van halofuginonmeer dan 80%. Halofuginon wordt goedverdeeld naar de weefsels met weefselconcentratiesdie hoger zijn dan de plasmaconcentraties.De maximale concentratiein het plasma wordt traag bereikt(kalf na po: > 11 h). Bij het kalf zou de uitscheidingvooral via de urine gebeuren.Contra-IndicatiesIn de SKP van het diergeneesmiddelmet halofuginon raadt men het toedienenop een lege maag of aan dierendie langer dan 24 h diarree vertonen af.BijwerkingenRonidazol: milde gastro-intestinalebijwerkingen werden slechts bij 4maal de normale dosis opgetekend.Halofuginon heeft een nauwe therapeutischebreedte, een verdubbelingvan de dosis kan reeds leiden tot gastro-intestinalebijwerkingen (diarree,anorexie, apathie, dehydratatie) meteventueel sterfte vanaf een dosis van5 mg/kg. Toediening van het productmet voldoende water zou het risico opbijwerkingen verminderen.Voorzorgen bij het gebruikImidazoles zijn mutageen in bacteriënen carcinogeen bij muis en rat waardoorhun gebruik bij nutsdieren nietlanger veroorloofd is. Halofuginonis irriterend voor huid en ogen.Halofuginon is toxisch voor vissen enwaterorganismen en mag niet in waterlopenterechtkomen.Voortplanting en lactatieHalofuginon is geïndiceerd voor pasgeborendieren. De bijsluiter raadthet gebruik van carnidazol af tijdenshet broeden. Volgens de bijsluitersvan de diergeneesmiddelen met ronidazolis het gebruik veilig tijdens dekweekperiode.

1 Antiparasitaire middelen 49CarnidazolMRL carnidazol SPARTRIX (Eli Lilly)carnidazol: 10 mgtablet poPosologieduif: 10 mg/dierNiet toedienen aan duiven bestemd voorhumane consumptietabl 50R/HalofuginonMRL halofuginon HALOCUR (MSD A.H.)halofuginon (lactaat): 0,50 mg/mloplossing po na het voederenPosologiekalf (neonaat): 0,1 mg/kg pd (7 d)Vlees: 13 dfles 490 mlR/RonidazolMRL ronidazol TRICHO PLUS (Oropharma)ronidazol: 200 mg/4 gpoeder po in het drinkwaterPosologieduif, siervogel: 10 mg/kg (5 - 7 d)Niet toedienen aan duiven bestemd voor menselijkeconsumptiepoeder 8 x 4 g, 30 x 4 g (zakjes)R/TRICHOCURE (Oropharma)ronidazol: 5 mgtablet poPosologieduif: 10 mg/kg of 1 tabl/duifNiet toedienen aan duiven bestemd voor menselijkeconsumptietabl 40R/1.3.1.10 CombinatiesHet combineren van meerdere actievesubstanties heeft voornamelijk als doelhet verbreden van het antiparasitairewerkingsspectrum. Hierdoor is hetmogelijk de dieren door één enkele administratiete behandelen tegen meerdereparasieten die bij een bepaaldediersoort worden aangetroffen. Debelangrijkste nadelen zijn het gelijktijdigtoedienen van twee moleculen meteen uiteenlopende wachttijd en eensimultane behandeling van totaal verschillendeparasieten met een verschillendeepidemiologie. Dit kan leiden toteen behandeling die op een verkeerdtijdstip van het jaar gebeurt.De werkzame substanties die in de onderstaandecombinaties aanwezig zijn,werden reeds eerder besproken.Moxidectine + triclabendazolMRL moxidectine + triclabendazole CYDECTIN TRICLAMOX schaap (Pfizer A.H.)moxidectine: 1 mg/mltriclabendazol: 50 mg/mloplossing poPosologieOv: 0,2 mg/kg mox + 10 mg/kg tbzVlees: 31 dNiet toedienen aan Ov waarvan de melk bestemdis voor menselijke consumptie of aandrachtige Ov binnen 2 m voor de verwachttepartusfles 1 lR/Milbemycine + praziquantelMRL milbemycine + praziquantel MILBEMAX kleine honden en puppy‘s (Novartis)milbemycine oxime: 2,5 mgpraziquantel: 25 mgtablet poPosologieCa (LG > 0,5 kg en lft > 2 w):1 x 0,5 mg/kg milb + 5 mg/kg praz (samenmet of na het eten)tabl 5 x 10R/MILBEMAX honden (Novartis)milbemycine oxime: 12,5 mgpraziquantel: 125 mgtablet poPosologieCa (LG > 5 kg): 1 x 0,5 mg/kg milb + 5 mg/kg praz (samen met of na het eten)tabl 5 x 10R/MILBEMAX kleine katten en kittens (Novartis)milbemycine oxime: 4 mgpraziquantel: 10 mgtablet poPosologieFe (LG > 0,5 kg en lft > 6 w): 1 x 2 mg/kg milb+ 5 mg/kg praz (samen met of na het eten)tabl 2 x 10MILBEMAX katten (Novartis)milbemycine oxime: 16 mgpraziquantel: 40 mgtablet poPosologieFe (LG > 2 kg): 1 x 2 mg/kg milb + 5 mg/kgpraz (samen met of na het eten)tabl 2 x 10MILBEMAX kauwtabl kleine honden en puppy’s(Novartis)milbemycine oxime: 2,5 mg/tablpraziquantel: 25 mg/tabltablet poPosologieCa (LG > 1 kg): 1 x 0,5 mg/kg milb + 5 mgpraz/kg (samen of na het eten)tabl 12 x 4R/

501 Antiparasitaire middelenMILBEMAX kauwtabl honden (Novartis)milbemycine oxime: 12,5 mg/tablpraziquantel: 125 mg/tabltablet poPosologieCa (LG > 5 kg): 1 x 0,5 mg/kg milb +5 mg praz/kg (samen of na het eten)tabl 12 x 4R/Praziquantel + pyrantel embonaatMRL praziquantel + pyrantel DRONTAL CAT (Bayer)pyrantelembonaat: 230 mgpraziquantel: 20 mgtablet poPosologieFe (lft > 3 w): 5 mg/kg praz + 57,5 mg/kgpyr embtabl 2, 24Praziquantel + fenbendazolMRL praziquantel + fenbendazol CANIQUANTEL PLUS (Fendigo)praziquantel: 50 mgfenbendazol: 500 mgtablet poPosologieCa, Fe: 5 mg/kg P + 50 mg/kg Ftabl 6, 100R/PARAZAN (Prodivet)praziquantel: 50 mgfenbendazol: 500 mgtablet poPosologieCa, Fe: 5 mg/kg praz + 50 mg/kg fenb pd(2 d, 3 d ankylostoma, trichuris)tabl 2, 6, 100VEPRAFEN (Ceva Santé Animale)fenbendazol: 500 mgpraziquantel: 50 mgtablet poPosologieCa, Fe: 5 mg/kg praz + 50 mg/kg fenbtabl 6, 100ZANTEL (Chanelle Pharmaceuticals)praziquantel: 50 mgfenbendazol: 500 mgtablet poPosologieCa (lft > 2 w): 5 mg/kg praz + 50 mg/kg fenbpd (2 d)tabl 100R/Pyrantelembonaat + febantel +praziquantelMRL pyrantel + febantel + praziquantel ANTHELMEX FORTE kauwtabl honden (LavetPharmaceuticals)febantel: 525 mgpyrantel (embonaat): 175 mgpraziquantel: 175 mgkauwtablet poPosologie:Ca (LG > 17,5 kg): 1 x 15 mg feb + 5 mg pyr(emb) + 5 mg praz/kgtabl 2, 48ANTHELMEX kauwtabl honden (LavetPharmaceuticals)febantel: 150 mgpyrantel (embonaat): 50 mgpraziquantel: 50 mgkauwtablet poPosologie:Ca (LG < 30 kg): 1 x 15 mg feb + 5 mg pyr(emb) + 5 mg praz/kgtabl 2, 8, 104CAZITEL PLUS tabl hond (ChanellePharmaceuticals)praziquantel: 50 mgpyrantel (embonaat): 50 mgfebantel: 150 mgtablet poPosologieCa: 15 mg/kg feb + 5 mg/kg pyr + 5 mg/kgpraz (1 tabl/10 kg LG)tabl 1 x 2, 13 x 8CESTEM smakelijke tabl middelgrote en kleinehonden (Ceva Santé Animale)febantel: 150 mgpyrantel (embonaat): 50 mgpraziquantel: 50 mgtablet poPosologie:Ca, pup (LG min 3 kg):15 mg/kg feb + 5 mg/kg pyr + 5 mg/kg prazpup (lft 2 w - 12 w) behandel om de 2 wteef: 2 w na partus, dan per 2 w tot spenenCa (lft > 12 w): behandel om de 3 mtabl 1 x 2, 52 x 2CESTEM smakelijke tabl grote honden (Ceva SantéAnimale)febantel: 525 mgpyrantel (embonaat): 175 mgpraziquantel: 175 mgtablet poPosologie:Ca, pup: LG > 17,5 kg15 mg/kg feb + 5 mg/kg pyr + 5 mg/kg prazpup (lft 2 w - 12 w) behandel om de 2 wteef: 2 w na partus, dan per 2 w tot spenenCa (lft > 12 w): behandel om de 3 mtabl 1 x 2, 24 x 2DRONTAL DOG FLAVOUR (Bayer)pyrantelembonaat: 144 mgpraziquantel: 50 mgfebantel: 150 mgtablet poPosologie:Ca: 14,4 mg/kg pyr emb + 5 mg/kg praz +15 mg/kg febnematoden + cestoden: 1 d, Giardia: 3 dtabl 2, 6, 104

1 Antiparasitaire middelen 51DRONTAL LARGE DOG FLAVOUR (Bayer)febantel: 525 mgpyrantelembonaat: 504 mgpraziquantel: 175 mgtablet poPosologie:Ca: 15 mg/kg feb + 14,4 mg/kg pyr emb +5 mg/kg praz (= 1 tabl/35 kg)nematoden + cestoden: 1 d, Giardia: 3 dtabl 2, 24ENDOGARD PLUS FLAVOUR (KRKA)praziquantel: 50 mgpyrantel embonaat: 144 mgfebantel: 150 mgtablet poPosologie:Ca (klein tot middelgroot): 15 mg feb/kg +14,4 mg pyr/kg + 5 mg praz/kg, vanaf lft 2w om de 2 w tot lft 12 w, nadien om de 3 m(moederdier samen met pups behandelen)(Toxocara: toedienen 2 w na de worp aanzogende teven, nadien herhalen om de 2 wtot einde zoogperiode, ernstige rondworminfest:dosis herhalen na 14 d, routinebehand:om de 3 m)tabl 30, 100ENDOGARD PLUS XL (KRKA)praziquantel: 175 mgpyrantel embonaat: 504 mgfebantel: 525 mgtablet poPosologie:Ca (groot en zeer groot): 15 mg feb/kg +14,4 mg pyr/kg + 5 mg praz/kg (Toxocara:toedienen 2 w na de worp aan zogendeteven, nadien herhaling om de 2 w tot eindezoogperiode, ernstige rondworm infest:dosis herhalen na 14 d, routinebehand: 1dosis om de 3 m)tabl 10PRAZITEL PLUS (Chanelle Pharmaceuticals)praziquantel: 50 mgpyrantel (embonaat): 50 mgfebantel: 150 mgtablet poPosologie:Ca: 15 mg feb/kg + 5 mg pyr/kg + 5 mgpraz/kgtabl 24, 104R/Pyrantelembonaat + oxantel +praziquantelMRL pyrantel + oxantel + praziquantel DOLPAC tabl kleine honden (Vétoquinol)oxantel (embonaat): 40,06 mgpyrantel (embonaat): 9,99 mgpraziquantel: 10,00 mgtablet poPosologieCa: Ca: 1 x 20 mg/kg ox + 5 mg/kg pyr +5 mg/kg praz (= 1 tabl/2 kg)clinic pack tabl 60R/DOLPAC tabl middelgrote honden (Vétoquinol)oxantel (embonaat): 200,28 mgpyrantel (embonaat): 49,94 mgpraziquantel: 50,00 mgtablet poPosologieCa: Ca: 1 x 20 mg/kg ox + 5 mg/kg pyr +5 mg/kg praz (= 1 tabl/10 kg)clinic pack tabl 60R/DOLPAC tabl grote honden (Vétoquinol)oxantel (embonaat): 500,70 mgpyrantel (embonaat): 124,85 mgpraziquantel: 125,00 mgtablet poPosologieCa: 1 x 20 mg/kg ox + 5 mg/kg pyr +5 mg/kg praz (= 1 tabl/25 kg)clinic pack tabl 60R/Pyrantelembonaat + febantelMRL pyrantel + febantel DRONTAL PUP (Bayer)pyrantelembonaat: 14,4 mg/mlfebantel: 15 mg/mlsuspensie poPosologiepup, jonge hond: 15 mg/kg feb +14,4 mg/kg pyr embfles 50 mlEmodepside + praziquantelIndicatiesDeze combinatie is actief tegen rondwormenen lintwormen.(Praziquantel zie 1.3.1.6. Gelijknamigeproducten voor de kat: zie 1.3.2.2.)FarmacodynamieEmodepside behoort tot de nieuwechemische groep van de depsipeptidenen is actief tegen rondwormen.Emodepside werkt ter hoogte van desecretinereceptoren van de neuromusculaireverbinding met verlamming endood van de parasiet tot gevolg.FarmacokinetiekVoor beide werkzame stoffen werdende maximumconcentraties 2 h natoediening bereikt. Beide werkzamestoffen werden dan uit het serum geëlimineerdmet een halfwaardetijd van1,4 tot 1,7 uur. Na orale toediening bijratten wordt emodepside naar alle organengedistribueerd. De hoogste concentratiesworden teruggevonden in hetvetweefsel. Onveranderd emodepsideen de gehydroxyleerde metabolietenzijn de voornaamste excretieproducten.Excretie van emodepside werd nietonderzocht bij honden. Studies bij verschillendespecies tonen aan dat praziquantelsnel wordt afgebroken in delever. Praziquantel wordt voornamelijk

521 Antiparasitaire middelenvia de nieren uitgescheiden.Contra-indicatiesNiet toedienen aan dieren jonger dan12 weken of aan dieren die lichter wegendan 1 kg.BijwerkingenSpijsverteringsstoornissen of neurologischestoornissen kunnen zeer zeldenvoorkomen, vnl. bij toediening aanniet-nuchtere dieren. Neurologischestoornissen zijn erger bij collies en andererassen met mdr1-mutatie.InteractiesOmdat emodepside een substraat is voorhet P-glycoproteïne, zouden interactiesmet andere stoffen die als substraat ofinhibitor voor het P-glycoproteïne fungeren,kunnen voorkomen: bv. ivermectineen andere macrocyclische lactonen,erythromycine, prednisolon en ciclosporine.In hoeverre deze interacties klinischrelevant zijn is niet bekend.Voorzorgen voor gebruik/Risico’svoor de mensDe orale producten enkel toedienenaan nuchtere honden. Voedselpas aanbieden 4 h na de medicatie.Studies bij ratten en konijnen toondenaan dat emodepside van invloed kanzijn op de embryo-foetale ontwikkeling.Daarom dienen zwangere vrouwenof vrouwen die zwanger kunnenworden, contact te vermijden met hetproduct of wegwerphandschoenen tedragen bij de toediening ervan.Voortplanting en lactatieHet diergeneesmiddel mag gebruiktworden tijdens dracht en lactatie.MRL emodepside + praziquantel PROFENDER tabl geregul afgifte kleine honden(Bayer HealthCare)emodepside: 3 mg/tablpraziquantel: 15 mg/tabltablet poPosologieCa (lft > 12 w, LG: 1 - 6 kg):min 1 mg/kg E + 5 mg/kg P(of 1 tabl/3 kg)tabl 24R/PROFENDER tabl geregul afgifte middelgrotehonden (Bayer HealthCare)emodepside: 10 mg/tablpraziquantel: 50 mg/tabltablet poPosologieCa (lft > 12 w, LG: 6 - 20 kg):min 1 mg/kg emodep + 5 mg/kg praz(of 1 tabl/10 kg)tabl 24, 102R/PROFENDER tabl geregul afgifte grote honden(Bayer HealthCare)emodepside: 30 mg/tablpraziquantel: 150 mg/tabltablet poPosologieCa (lft > 12 w, LG: 20 - 60 kg):min 1 mg/kg E + 5 mg/kg P(of 1 tabl/30 kg)tabl 24R/Emodepside + toltrazurilDeze specialiteit is niet aanbevolen omtoegediend te worden aan collierassen.MRL emodepside + toltrazuril PROCOX (Bayer)emodepside: 0,9 mg/mltoltrazuril: 18 mg/mlsuspensie poPosologieCa (lft > 2 w, LG > 0,4 kg): 1 x 0,45 mg/kgemodep + 9 mg/kg toltrazfles 20 mlR/

1 Antiparasitaire middelen 531.3.2 Geneesmiddelen voor transdermaal gebruik met antiparasitairesubstanties actief tegen endoparasietenHet toedienen van deze middelen via de huid sluit een systemische werking nietuit en kan bovendien leiden tot nevenwerkingen en toxische verschijnselen. Degebruiksaanwijzingen voor deze preparaten dienen dus strikt te worden nageleefd.1.3.2.1 ImidazothiazolesVoor commentaar: zie hfdst 1.3.1.3.MRL levamisol QUADROSOL pour-on (Prodivet)levamisol: 200 mg/mloplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)PosologieBo, kalf: 10 mg/kg (max 6.000 mg/dier)Vlees: 42 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 500 mlR/1.3.2.2 CombinatieMoxidectine + triclabendazolMoxidectine zie 1.3.3., triclabendazolzie 13.1.2.MRL moxidectine + triclabendazole CYDECTIN TRICLAMOX RUND (Pfizer)moxidectine: 5 mg/mltriclabendazol: 200 mg/mloplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)Posol:Bo: 0,5 mg/kg mox + 20 mg/kg tbzVlees: Bo: 143 dNiet toedienen aan lacterende of drachtigedieren waarvan de melk bestemd is voor menselijkeconsumptie ongeacht hun leeftijd.Niet behandelde en behandelde dieren tijdensde wachttijd apart houden (contaminatie doorlikken)fles 1 l, 2,5 l, 5 lR/Emodepside + praziquantelIndicatiesDeze combinatie is actief tegen rondwormenen lintwormen.Praziquantel zie 1.3.1.6.(Gelijknamigproduct bij de hond: zie 1.3.1.10)FarmacodynamieEmodepside behoort tot de nieuwechemische groep van de depsipeptidenen is actief tegen rondwormen.Emodepside werkt ter hoogte van desecretinereceptoren van de neuromusculaireverbinding met verlamming endood van de parasiet tot gevolg.FarmacokinetiekNa topicale toediening van dit productaan katten werden de maximumconcentratiesbereikt 3,2 ± 2,7 dagen natoediening voor emodepside en 18,7 ±47 uur na toediening voor praziquantel.Beide werkzame stoffen wordentraag uit het serum geëlimineerd (t1/2= 9,2 ± 3,9 dagen voor emodepside en4,1 ± 1,5 dagen voor praziquantel). Naorale toediening bij ratten wordt emodepsidenaar alle organen verdeeld. Dehoogste concentraties worden teruggevondenin het vetweefsel. Eliminatievan onveranderd emodepside en metabolietengebeurt voornamelijk viade feces. Studies bij verschillendespecies tonen aan dat praziquantelsnel wordt afgebroken in de lever.Praziquantel wordt voornamelijk via denieren uitgescheiden.Contra-indicatiesNiet toedienen aan dieren jonger dan 8weken of aan dieren die lichter wegendan 0,5 kg.InteractiesOmdat emodepside een substraatis voor het P-glycoproteïne zoudeninteracties met andere stoffen dieals substraat of inhibitor voor hetP-glycoproteïne fungeren, kunnenvoorkomen: bv. ivermectine en anderemacrocyclische lactonen, erythromycine,prednisolon en ciclosporine. Inhoeverre deze interacties klinisch relevantzijn is niet bekend.BijwerkingenIn zeer zeldzame gevallen kunnenspeekselen en braken optreden (waarschijnlijktengevolge van likken van hetproduct onmiddellijk na de behandeling).In zeer zeldzame gevallen werdvoorbijgaande alopecie, pruritus en/ofontsteking t.h.v. de toedieningsplaatswaargenomen.Voorzorgen voor gebruik/Risico’svoor de mensVooraleer het topicaal aangebrachteproduct volledig opgedroogd is, moetmen voorkomen dat de behandeldekat of andere katten uit de omgevingeraan likken of dat kinderen ermee incontact komen. Voedsel pas aanbieden4 h na de medicatie. Studies bijratten en konijnen toonden aan datemodepside van invloed kan zijn op deembryo-foetale ontwikkeling. Daaromdienen zwangere vrouwen of vrouwendie zwanger kunnen worden, contact

541 Antiparasitaire middelenmet het product te vermijden of wegwerphandschoenendragen bij toedieningervan.Voortplanting en lactatieHet diergeneesmiddel mag gebruiktworden tijdens dracht en lactatie.MRL emodepside + praziquantel PROFENDER SPOT-ON opl kleine katten (BayerHealthCare)emodepside: 7,5 mg/pipetpraziquantel: 30 mg/pipetoplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)PosologieFe (lft > 8 w, LG: 0,5 - 2,5 kg):min 3 mg/kg E + 12 mg/kg P(of 0,14 ml opl/kg)pipet 2 x 0,35 ml20 x 0,35 mlR/PROFENDER SPOT-ON opl middelgrote katten(Bayer HealthCare)emodepside: 15 mg/pipetpraziquantel: 60 mg/pipetoplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)PosologieFe (lft > 8 w, LG: 2,5 - 5 kg):min 3 mg/kg E + 12 mg/kg P(of 0,14 ml opl/kg)pipet 2 x 0,70 ml4 x 0,70 ml20 x 0,70 mlR/PROFENDER SPOT-ON opl grote katten (BayerHealthCare)emodepside: 24 mg/pipetpraziquantel: 96 mg/pipetoplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)PosologieFe (lft > 8 w, LG: 5 - 8 kg):min 3 mg/kg E + 12 mg/kg P(of 0,14 ml opl/kg)Fe (LG > 8 kg):geschikte combinatie pipetten gebruikenpipet 2 x 1,12 ml20 x 1,12 mlR/PROFENDER SPOT-on voor katten multidosisflacon(Bayer HealthCare)emodepside: 21,4 mg/mlpraziquantel: 85,8 mg/mloplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)PosologieFe (lft > 8 w, LG: 0,5 kg):min 3 mg/kg E + 12 mg/kg P(of 0,14 ml opl/kg)fles 14 mlR/1.3.3 Geneesmiddelen voor transdermaal gebruik met antiparasitairesubstanties actief tegen ecto- en endoparasieten1.3.3.1 Macrocyclische lactonen (ML)De verschillende macrocyclische lactonenworden gesynthetiseerd doorStreptomyces. De macrocyclische lactonenworden onderverdeeld in tweegroepen. Ivermectine, doramectine,eprinomectine en selamectine behorentot de groep van de avermectines.Moxidectine en milbemycine behorentot de groep van de milbemycines.IndicatiesZe worden voornamelijk gebruikt tegennematoden en bij het rund, dehond en de kat tegen bepaalde arthropoden.Trematoden en cestoden zijnvan nature resistent. De werkzaamheidvan de ML bedraagt nagenoeg 100 %voor de meeste parasieten en dit zowelvoor de mature als voor de immaturevormen zoals de geïnhibeerde larven.Nematodirus en Psoroptes worden beschouwdals de ‘dose limiting genera’.De extern aan te brengen vormen zijnminder actief tegen psoroptes-schurft.In Europa werden bij herkauwers totnu toe slechts enkele gevallen vanresistentie gemeld (Haemonchuscontortus, Teladorsagia circumcincta,Cooperia oncophora). Resistentie bijParascaris equorum bij veulens wordtvermoed. (Zie ook Folia Veterinaria2006 nr. 3 en 2009 nr. 1).FarmacodynamieMacrocyclische lactones (ML) activerenglutamaat-gereguleerde chloridekanalen(GluCl-kanalen) die aanwezigzijn in de zenuwcellen en spiercellenvan invertebraten. Hierdoor verhoogtde permeabiliteit van de celmembraanvoor chloride-ionen met hyperpolarisatievan de zenuw- of spierceltot gevolg, wat uiteindelijk leidt toteen slappe paralyse van de parasiet.Bij zoogdieren komen GluCl-kanalenniet voor. De veiligheidsmarge is bijgevolgrelatief hoog bij deze species.In de recentere literatuur wordt dezewerking als belangrijkste werkingsmechanismevoor ML aangeduid. Bijhogere concentraties kunnen dezemoleculen ook een interactie hebbenmet GABA-afhankelijke chloridekanalen.De stimulatie van deze GABA-

1 Antiparasitaire middelen 55receptoren veroorzaakt eveneenslangdurige hyperpolarisatie van dezenuwcellen en een slappe paralysevan de parasiet. De aanwezigheid vanGABA in de hersenen van zoogdierenverklaart de toxische bijwerkingen vanML. Teken worden niet onmiddellijkgedood door ML, maar deze moleculenonderdrukken diverse biologischeprocessen zoals de eiproductie en hetvervellingsproces.FarmacokinetiekNa de absorptiefase die afhankelijkvan de gekozen toedieningsweg tragerof sneller kan gebeuren, worden dezestoffen voornamelijk gestapeld in hetvetweefsel en de lever. Ondanks hunhoge vetoplosbaarheid is het gehaltevan deze stoffen dat ter hoogte van hetcentraal zenuwstelsel wordt teruggevondenlaag. Ze worden hoofdzakelijkuitgescheiden in de faeces, maar ookvia de urine en de melk. Eprinomectinevertoont een bijzondere melk-plasmaverdeling.Deze substantie gaat nagenoegniet doorheen de bloedmelkbarrièreen de wachttijd voor melk van hetrund is dan ook nul. Een wachttijd vannul dagen voor de melk van koeiengeldt eveneens voor de pour-on-vormmet moxidectine. Dit in tegenstellingmet de andere moxidectinepecialiteitendie per os of per injectie wordentoegediend. Verder ondergaan dezestoffen een gedeeltelijke metabolisatie.Contra-indicatiesSommige hondenrassen zijn bijzondergevoelig aan de bijwerkingen van dezestoffen (zie ook Bijwerkingen).BijwerkingenHet gebruik van ML bij zoogdieren diein goede gezondheid verkeren, houdtgeen grote risico’s in. Bij belangrijkeoverdosissen kunnen ataxie, lethargie,mydriasis, hypothermie, tremor, comaen mortaliteit optreden. Het lokaal gebruikvan deze stoffen sluit een systemischeffect en bijgevolg ook de opgesomdebijwerkingen en toxiciteit nietuit. Men dient deze geneesmiddelendan ook strikt volgens hun gebruiksaanwijzingaan te wenden. Het gebruikvan bepaalde van deze stoffen bij hondenen voornamelijk bij de ‘Engelserassen’ (o.a. bobtail en collie), kanreeds bij therapeutische of subtherapeutischedosissen aanleiding geventot ernstige nevenwerkingen (Zie ookFolia Veterinaria 2010 nr. 2).Topicale formuleringen met selamectineof moxidectine of orale metmilbemycine oxim die geregistreerdwerden voor de hond zijn veilig indiende dosis gerespecteerd wordt.Overgevoeligheidsreacties t.g.v. hetafsterven van een groot aantal parasietenkunnen optreden bij het paard ofde hond wanneer deze dieren besmetzijn met resp. Onchocerca spp. of hartworm.Behandeling van runderen besmetmet Hypoderma bovis kan leidentot ernstige bijwerkingen wanneer deparasiet zich in vitale organen bevindt(bv. verlamming t.w.a. aanwezigheidvan de parasiet in het wervelkanaalof tympanie bij lokalisatie ter hoogtevan de slokdarm). Het behandelen vanrunderen moet vermeden worden vanbegin december tot begin maart.InteractiesGelijktijdige toediening van benzodiazepinesleidt tot wederzijdse verhogingvan de toxiciteit.Voorzorgen bij het gebruikDe nodige maatregelen moeten getroffenworden om te vermijden dat dezestoffen in het milieu terecht komen.Deze maatregelen zijn terug te vindenin de SPK’s. ML die in het milieu terechtkomen,kunnen bv. een lethaaleffect hebben op bepaalde arthropodendie leven van de uitwerpselen vandieren en die deze gedeeltelijk afbreken(zoals mestkevers en bepaaldevliegen). Nadelige effecten kunneneveneens vastgesteld worden bij vissenen bepaalde waterorgansimenwanneer deze stoffen in het waterterechtkomen.Voortplanting en lactatieBij reproductiestudies bij diverse huisdierentrof men geen foetale afwijkingenaan. Toch wordt de toediening inbepaalde SKP’s afgeraden. Met de uitzonderingvan eprinomectine wordendeze stoffen in lage concentraties viade melk uitgescheiden.DoramectineMRL doramectine DECTOMAX pour-on (Eli Lilly)doramectine: 5 mg/mloplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)PosologieBo: 1 x 0,5 mg/kgVlees: 35 dNiet toedienen aan melkkoeien waarvan demelk bestemd is voor menselijke consumptie,noch aan melkkoeien tijdens de droogstand ofaan melkvaarzen tijdens de 60 d voor het kalvenfles 1 l en 3 lR/

561 Antiparasitaire middelenDECTOMAX pour-on (Wirtz Farma)doramectine: 5 mg/mloplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)PosologieBo: 1 x 0,5 mg/kgVlees: 35 dNiet toedienen aan koeien waarvan de melk bestemdis voor menselijke consumptie, tijdens deproductie, tijdens de droogstand of aan vaarzen60 d voor het kalvenfles 1 lR/parEprinomectineMRL eprinomectine EPRINEX pour-on (Merial)eprinomectine: 5 mg/mloplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)PosologieBo: 1 x 0,5 mg/kgVlees: 15 d, Melk: 0 dfles 1 l, 2,5 l, 5 lR/IvermectineMRL ivermectine ECOMECTIN CATTLE pour-on (Eco A.H.)ivermectine: 5 mg/mloplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)PosologieBo: 500 mcg/kg (1 ml/10 kg)Vlees: 31 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptie of tijdensde droogstand of aan vaarzen binnen de 60 dvoor het kalvenfles 1 l, 2,5 l, 5 lR/IVOMEC pour-on (Merial)ivermectine: 5 mg/mloplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)PosologieBo, kalf: 0,5 mg/kgVlees: 15 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor menselijke consumptie of 60 dvoor het kalvenfles 250 ml, 1 lR/NOROMECTIN pour-on (Norbrook Lab)ivermectine: 0,5 % w/voplossing voor cutaan gebruikPosologieBo: 500 mcg/kgVlees: 28 dNiet toedienen aan Bo waarvan de melk bestemdis voor humane consumptie en binnende 60 d voor het kalvenfles 250 ml, 1 l, 2,5 lR/TOPIMEC pour-on opl 0,5 % (Chanelle A.H.)ivermectine: 5 mg/mloplossing voor transdermaal gebruikPosologieBo: 500 mcg/kg (min 28 d tussen 2behandelingen)Vlees: 28 dNiet toedienen aan dieren die melk producerenvoor humane consumptie, noch tijdens dedroogstand, noch aan vaarzen binnen de 60dagen voor het kalvenfles 1 l en 2,5 lR/VIRBAMEC pour-on (Virbac)ivermectine: 5 mg/mloplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)PosologieBo: 0,5 mg/kgVlees: 28 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor menselijke consumptie of 60 dvoor het kalvenfles 1 l, 2,5 l, 5 lR/MoxidectineMRL moxidectine CYDECTIN 0,5 % pour-on rundvee (Pfizer A.H.)moxidectine: 5 mg/mloplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)Posologie:Bo: 0,5 mg/kg (1 ml/10 kg)Vlees: 14 d, Melk: 0 dfles 500 ml, 1 l, 2,5 l, 5 lR/CYDECTIN 0,5 % pour-on rundvee (Wirtz Farma)moxidectine: 5 mg/mloplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)Posologie:Bo: 0,5 mg/kg (1 ml/10 kg)Vlees: 14 d, Melk: 0 dfles 1 lR/parSelamectineMRL selamectine STRONGHOLD 15 mg, 30 mg, 45 mg, 60 mg, 120mg, 240 mg (Pfizer A.H.)selamectine: 15 mg, 30 mg, 45 mg, 60 mg, 120mg, 240 mgoplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)PosologieCa, Fe (> 6 w): 6 mg/kgtube3 of 15 x 15 mg/0,25 ml3 of 6 x 30 mg/0,25 ml3 of 6 x 45 mg/0,75 ml3 of 6 x 60 mg/0,5 ml3 of 6 x 120 mg/1 ml3 of 6 x 240 mg/2 mlR/

1 Antiparasitaire middelen 571.3.3.2 CombinatiesImidacloprid + moxidectineMoxidectine: zie 1.3.3.1 en imidacloprid:zie 12.1.3.5.IndicatiesDit product is bij de hond, de kat en defret geïndiceerd voor de preventie enbehandeling van gemengde parasitaireinfestaties: vlooien (Ca, Fe, fret), oormijtinfestatie(Ca, Fe), bijtende luizen(Ca), sarcoptes- en demodexschurft(Ca), hartworm (Ca, Fe, fret) en bepaaldemaagdarmnematoden (Ca, Fe). Defrequentie van toediening is afhankelijkvan de parasietsoort.FarmacokinetiekBij toepassing op de huid verdeelt imidaclopridzich over het gehele huidoppervlak,terwijl moxidectine wordt geabsorbeerddoor de huid.Contra-indicatiesNiet gebruiken bij honden jonger dan7 weken, noch bij katten jonger dan 9weken.BijwerkingenJeuk en in zeldzame gevallen een vettigevacht, erythema en braken kunnenvoorkomen bij behandelde dieren.Oplikken van het product bij zichzelf ofbij andere behandelde dieren kan leidentot speekselen, neurologische symptomen,abnormale ademhaling en braken.Voorzorgen bij het gebruikVermijd dat de dieren zichzelf of anderebehandelde dieren kunnen likken terhoogte van de plaats waar het productwerd aangebracht. Behandeling van hondenen katten van minder dan 1 kg en vanfretten van minder dan 0,8 kg dient gebaseerdte zijn op een risico-baten analyse.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van het product werd nietaangetoond tijdens dracht of lactatie.MRL imidacloprid + moxidectine ADVOCATE SPOT-ON opl kleine katten en fretten(Bayer HealthCare)moxidectine: 4 mgimidacloprid: 40 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieFe (lft > 9 w , LG tot 4 kg):10 mg/kg I + 1 mg/kg Mfret (LG > 800 g): 10 mg/kg I + 1 mg/kg Mpipet 3 x 0,4 ml, 21 x 0,4 mlR/ADVOCATE SPOT-ON opl grote katten (BayerHealthCare)moxidectine: 8 mgimidacloprid: 80 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieFe (lft > 9 w , LG > 4 - 8 kg): 10 - 20 mg/kg I+ 1 - 2 mg/kg MFe (LG > 8 kg): geschikte combinatie vanpipetten gebruikenpipet 3 x 0,8 ml, 21 x 0,8 mlR/ADVOCATE SPOT-ON opl kleine honden (BayerHealthCare)moxidectine: 10 mgimidacloprid: 40 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 7 w, LG tot 4 kg): 10 mg/kg I +2,5 mg/kg Mpipet 3 x 0,4 ml, 21 x 0,4 mlR/ADVOCATE SPOT-ON opl middelgrote honden(Bayer HealthCare)moxidectine: 25 mgimidacloprid: 100 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 7 w, LG > 4 - 10 kg):10 - 25 mg/kg I + 2,5 - 6,25 mg/kg Mpipet 3 x 1 ml, 21 x 1 mlR/ADVOCATE SPOT-ON opl grote honden (BayerHealthCare)moxidectine: 62,5 mgimidacloprid: 250 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologie:Ca (lft > 7 w, LG > 10 - 25 kg):10 - 25 mg/kg I + 2,5 - 6,25 mg/kg Mpipet 3 x 2,5 ml, 21 x 2,5 mlR/ADVOCATE SPOT-ON opl zeer grote honden(Bayer HealthCare)moxidectine: 100 mgimidacloprid: 400 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 7 w, LG > 25 - 40 kg):10 - 16 mg/kg I + 2,5 - 4 mg/kg MCa (LG > 40 kg): geschikte combinatie vanpipetten gebruikenpipet 3 x 4 ml, 21 x 4 mlR/Ivermectine + closantelMRL ivermectine + closantel CLOSAMECTIN pour-on runderen (Norbrook Lab)ivermectine: 5 mg/mlclosantel (natriumdihydraat): 200 mg/mloplossing voor uitwendig gebruik (transcutaan)PosologieBo: 500 mcg I/kg + 20 mg C/kgVlees en afval: 28 dNiet toedienen aan Bo waarvan de melkbestemd is voor humane consumptie, incldrachtige dieren die bestemd zijn om melk voormenselijke consumptie te producerenfles 1 l, 2.5 lR/

581 Antiparasitaire middelen1.3.4 Geneesmiddelen voor injectie of voor orale toediening metantiparasitaire substanties actief tegen ecto- en endoparasieten1.3.4.1 Macrocyclische lactonenZie ook 1.3.3.1. Injecteerbare vormenzijn niet aangewezen voor debehandeling van chorioptesschurft.De langzame absorptie van het actiefbestanddeel leidt tot een langdurigeaanwezigheid ervan ter hoogte vande injectieplaats. Er wordt aan herinnerddat het gebruik van deze stoffenbij dieren die niet als doeldier in de bijsluiterwerden opgegeven, belangrijkerisico’s inhoudt. Dit is voornamelijkhet geval bij de hond waar bepaaldedieren een hoge gevoeligheid kunnenvertonen. Er dient eveneens te wordenherinnerd aan het risico voor het milieuwanneer deze substanties met de uitwerpselenworden uitgescheiden. Ditgeldt ook voor de pour-on vormen.DoramectineMRL doramectine DECTOMAX 10 mg/ml insp opl varken (Eli Lilly)doramectine: 10 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu: 0,3 mg/kgVlees + slachtafval: 56 dfles 200, 500 mlR/DECTOMAX inj opl (Wirtz)doramectine: 10 mg/mloplossing voor injectie sc (Bo), im (Ov)PosologieBo, Ov: 1 x 0,2 mg/kgVlees en slachtafval: Bo: 56 d, Ov: 70 dNiet toedienen aan Bo of Ov waarvan de melkbestemd is voor menselijke consumptie noch60 d (Bo) of 70 d (Ov) voor het werpenfles 200 mlR/parDECTOMAX insp opl (Eli Lilly)doramectine: 10 mg/mloplossing voor injectie sc (Bo), im (Ov)PosologieBo, Ov: 1 x 0,2 mg/kgVlees + orgaanvlees: Bo: 56 d, Ov: 70 dNiet toedienen aan Bo of Ov waarvan de melkbestemd is voor menselijke consumptie noch60 d (Bo) of 70 d (Ov) voor het werpenfles 50 ml, 200 ml, 500 mlR/IvermectineMRL ivermectine BOVIMEC B (Cross Vetpharm Group)ivermectine: 10 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo: 200 mcg/kgVlees: 49 dNiet gebruiken bij melkvee, tijdens de lactatie ofdroogstand, wanneer de melk bestemd is voorhumane consumptie. Niet gebruiken bij drachtigevaarzen binnen de 60 d voor het kalven.fles 500 mlR/ECOMECTIN 10 mg/ml (Eco A.H.)ivermectine: 10 mg/mloplossing voor injectie scPosologie:Bo, Ov: 1 x 200 mcg/kgSu: 1 x 300 mcg/kgOv (Psoroptes ovis): 2 x 200 mcg/kg met7 d intervalVlees en orgaanvlees: Bo: 49 d, Ov: 42 d , Su:28 dNiet toedienen aan Bo of Ov waarvan de melkbestemd is voor humane consumptie of binnende 60 d voor het lammeren/kalverenfles 200 ml, 500 mlR/ECOMECTIN 6 mg/g poeder (Eco A.H.)ivermectine: 6 mg/gpoeder poPosologie:Su: 0,1 mg/kg LG pd (7 d)Vlees: 12 dpoeder 333 gR/ECOMECTIN 6 mg/g premix (Eco A.H.)ivermectine: 6 mg/ggemedicineerd voormengsel poPosologie:Su: 0,1 mg/kg LG pd (7 d)Vlees: 12 dgemed voorm 5 kgR/premixEQVALAN (Merial)ivermectine: 18,7 mg/gpasta poPosologie:Eq, veulen: 0,2 mg/kgVlees: 16 dNiet toedienen aan Eq waarvan de melk bestemdis voor humane consumptieapplic 20 x 6,42 gR/

1 Antiparasitaire middelen 59ERAQUELL (Virbac)ivermectine: 18,7 mg/gpasta poPosologie:Eq: 1 x 200 mcg/kg (interval tussen 2 toedieningenmin 30 d)Vlees: 30 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiepasta 1 of 48 x 7,49 gR/ERAQUELL TABS (Virbac)ivermectine: 20 mg/tablkauwtablet poPosologie:Eq (lft > 2 w): 200 mcg/kgVlees + organen: 35 dtabl 1 x 8R/FUREXEL IVERMECTINE (Merial)ivermectine: 1,87 g/100 gpasta poPosologie:Eq, veulen: 0,2 mg/kgVlees: 14 dNiet gebruiken bij merries die melk voor humaneconsumptie producerenapplic 6,42 gR/IVERMAX 18,7 mg/g orale pasta paarden (Eco A.H.)ivermectine: 18,7 mg/gpasta poPosologie:Eq: 200 mcg/kgVlees: 34 dMelk: niet gebruiken bij merries waarvan demelk bestemd is voor humane consumptiespuit 7,49 gR/IVOMEC 1 % (Merial)ivermectine: 10 mg/mloplossing voor injectie scPosologie:Bo, kalf, Ov, lam: 0,2 mg/kgBehandeling Psoroptes: 2 injectiesmet 7 d tussenVlees: Bo: 49 d, Ov: 22 dNiet toedienen aan Bo of Ov binnen de 60 dvoor het kalven, resp lammeren, als de melkbestemd is voor menselijke consumptiefles 50 ml, 200 mlR/IVOMEC oraal poeder 0,6 % (Merial)ivermectine: 0,6 %poeder po met het voederPosologie:Su (< 100 kg LG): 0,1 mg/kg pd (7 d)Vlees: 12 dpoeder 333 gR/IVOMEC V/P (Merial)ivermectine: 10 mg/mloplossing voor injectie scPosologie:Su, big: 0,3 mg/kgVlees: 14 dfles 200 mlR/MAXIMEC orale pasta paarden, 18.7 mg/g(Cross Vetpharm Group)ivermectine: 18,7 mg/gpasta poPosologie:Eq: 0,2 mg/kgVlees: 21 dNiet gebruiken bij lacterende merries waarvande melk bestemd is voor humane consumptieapplic 6,42 gR/NOROMECTIN 1,87% oral paste for forses(Norbrook Lab)ivermectine: 18,7 mg/gpasta poPosologie:Eq: 1 x 200 mcg/kgVlees: 34 dNiet toedienen aan Eq waarvan de melk bestemdis voor humane consumptiespuit 1 of 10 x 7,49 gR/NOROMECTIN inj (Norbrook Lab)ivermectine: 1,0 % g/voplossing voor injectie scPosologie:Bo: 200 mcg/kgSu: 300 mcg/kgVlees: Bo: 49 d, Su: 18 dNiet toedienen aan Bo tijdens lactatie of droogstandals de melk bestemd is voor humaneconsumptie of aan vaarzen binnen de 60 d voorhet kalvenfles 50 ml, 250 ml, 500 ml, 1 lR/NOROMECTIN premix (Norbrook Lab)ivermectine: 0.6g/100ggemedicineerd voormengsel poPosologie:Su: 0,1 mg/kg pd (7 d)Vlees en slachtafval: 12 dzak 5 kgR/premixPORCIMEC P (Cross Vetpharm Group)ivermectine: 10 mg/mloplossing voor injectie scPosologie:Su: 300 mcg/kgVlees: 28 dfles 500 mlR/VIRBAMEC 1% (Virbac de Portugal Lab.)ivermectine: 10 mg/mloplossing voor injectie scPosologie:Bo, Ov: 0,2 mg/kgSu: 0,3 mg/kgVlees: Bo: 49 d, Su: 35 d, Ov: 45 dNiet toedienen aan Bo en Ov waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 50 ml, 200 ml, 500 ml, 1 lR/

601 Antiparasitaire middelenMoxidectineMRL moxidectine CYDECTIN 0,1 % orale opl schapen (Pfizer A.H.)moxidectine: 1 mg/mloplossing poPosologieOv: 200 mcg/kg (1 ml/5 kg LG)Vlees: 14 d, Melk: 5 dfles 1 lR/CYDECTIN 1 % (Pfizer A.H.)moxidectine: 10 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo, kalf (> 8 w):0,2 mg/kg (1 ml/50 kg LG)Vlees: 65 dNiet toedienen aan koeien waarvan de melkbestemd is voor menselijke consumptie of voorindustrieel gebruik of binnen de 60 d voor hetkalvenfles 50 ml, 200 ml, 500 mlR/CYDECTIN 10% LA (Pfizer A.H.)moxidectine: 100 mg/mloplossing voor injectie sc in het oorPosologieBo (> 100 kg en < 500 kg): 1 mg/kgVlees: 108 dNiet toedienen aan Bo waarvan de melk bestemdis voor humane consumptie of industrieelgebruik of gedurende 80 d voor het kalvenfles 50 ml, 200 mlR/EQUEST orale gel (Pfizer A.H.)moxidectine: 18,92 mg/ggel poPosologieEq, pony (lft > 4 m): 1 x 400 mcg/kgVlees: 32 dapplic 12,2 gR/1.3.4.2 CombinatiesIvermectine + clorsulonCombinaties worden aangewend omhet toch al brede werkingsspectrumnog te verruimen. Ivermectine en anderemacrocyclische lactonen mogenniet in de periode vanaf begin decembertot begin maart gebruikt wordentegen Hypoderma. Ivermectine zie1.3.3.1 en 1.3.4.1.IndicatiesClorsulon is slechts actief tegen devolwassen vormen van leverbot.FarmacodynamieClorsulon inhibeert glucolyse-enzymenvan de parasiet. De werking is nieteffectief tegen immature stadia van deleverbot.FarmacokinetiekNa orale opname wordt clorsulon snelgeresorbeerd (tmax bij rund is 4 h).BijwerkingenClorsulon is veilig na oraal gebruik bijschapen en runderen en bij een normaalgebruik worden geen bijwerkingenverwacht.InteractiesGeen bekend.Voortplanting en lactatieHet gebruik van clorsulon in drachtigeen lacterende dieren wordt als veiligbeschouwd.MRL ivermectine + clorsulon IVOMEC F (Merial)ivermectine: 10 mg/mlclorsulon: 100 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo, kalf: 0,2 mg/kg I + 2 mg/kg CVlees: 66 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melk bestemdis voor menselijke consumptie of binnende 60 d voor het kalvenfles 50 ml, 200 ml, 500 mlR/LEVATUM SUPER (Chanelle)ivermectine: 10 mg/mlclorsulon: 100 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo: 200 mcg I + 2 mg C/kgVlees + organen: 66 dMelk: niet gebruiken bij dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptieNiet gebruiken bij melkgevende Bo, met inbegripvan drachtige vaarzen binnen de 60 d voorde partuscontainer 250 ml, 500 mlR/VIRBAMEC F (Virbac)ivermectine: 10 mg/mlclorsulon: 100 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo: 1 x 0,2 mg I + 2 mg C/kgVlees : 66 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptie of aanvaarzen 60 d voor het kalvenfles 200 ml, 500 mlR/Ivermectine + closantelCombinaties worden aangewend omhet toch al brede werkingsspectrumnog te verruimen. Ivermectine en anderemacrocyclische lactonen mogenniet in de periode vanaf begin decembertot begin maart gebruikt wordentegen Hypoderma. Ivermectinezie 1.3.3.1 en 1.3.4.1 en closantel zie1.3.1.7.

1 Antiparasitaire middelen 61MRL ivermectine + closantel CLOSAMECTIN inj opl runderen (Norbrook Lab)ivermectine: 5 mg/mlclosantel (natrium dihydraat): 125 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo: 200 mcg/kg I + 5 mg/kg CVlees en afval: 49 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptie, nochtijdens de droogstand, noch aan vaarzen 60 dvoor het afkalvenfles 100 ml, 250 ml, 500 mlR/CLOSAMECTIN inj opl schapen (Norbrook Lab)ivermectine: 5 mg/mlclosantel (natrium dihydraat): 125 mg/mloplossing voor injectie scPosologieOv: 200 mcg I/kg + 5 mg C/kg (bij schurft,2de inject toedienen met enkel ivermectinebinnen de 7 d na 1ste inject)Vlees en afval: 28 dMelk: niet toedienen aan Ov die melk producerenvoor humane consumptie, incl drachtigedieren die bestemd zijn om melk te producerenvoor humane consumptiefles 100 mlR/Mebendazol + closantelMRL mebendazol + closantel FLUKIVER COMBI (Eli Lilly)closantel (natriumdihydraat): 50 mg/mlmebendazol: 75 mg/mlsuspensie poPosologieschaap, lam: 10 mg/kg C + 15 mg/kg MVlees + organen: 65 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 1 lR/Moxidectine + praziquantelMoxidectine zie 1.3.3.1 en 1.3.4.1; praziquantelzie 1.3.1.6.Geïndiceerd voor de behandeling vaninfestaties met cestoden, nematodenen arthropoden.MRL moxidectine + praziquantel EQUEST PRAMOX (Pfizer A.H.)moxidectine: 19,5 mg/gpraziquantel: 121,8 mg/ggel poPosologieEq (lft > 6,5 m): 400 mcg mox/kg + 2,5 mgpraz/kgVlees: 64 dNiet toedienen aan lacterende merries die melkvoor humane consumptie producerenapplic 11.8 g (10 of 20 per doos)R/Ivermectine + praziquantelIvermectine zie 1.3.3.1 en 1.3.4.1; praziquantelzie 1.3.1.6. Met deze combinatiewordt het werkingsspectrum vanivermectine uitgebreid met een activiteittegen cestoden.MRL ivermectine + praziquantel EQUIMAX (Virbac)ivermectine: 18,7 mg/gpraziquantel: 140,30 mg/ggel poPosologieEq (lft > 2 w): 1 x 200 mcg/kg I +1,5 mg/kg PVlees: 35 dNiet toedienen aan Eq waarvan de melk bestemdis voor humane consumptieapplic 1 of 48 x 7,49 gR/EQUIMAX tabs (Virbac)ivermectine: 20 mg/tablpraziquantel: 150 mg/tablkauwtablet poPosologieEq: 200 mcg/kg I + 1.5 mg/kg PVlees: 35 dNiet toedienen aan Eq die melk producerenvoor menselijke consumptietabl 1 x 8R/EQVALAN DUO (Merial)ivermectine: 15,5 mg/gpraziquantel: 77,5 mg/gpasta poPosologie:Eq: 1 x 200 mcg/kg I + 1 mg/kg PVlees: 30 d, Melk:Niet toedienen aan Eq waarvan de melk bestemdis voor humane consumptieapplic 20 x 7,74 gR/1.3.5 Geneesmiddelen voor injectie of voor orale toediening metantiparasitaire substanties actief tegen ectoparasieten1.3.5.1 Groei-inhibitorenLufenuronIndicatiesGroei-inhibitoren hebben geen effectop de volwassen vlo maar op haarnageslacht. Lufenuron heeft als injecteerbarevorm een werkingsduur van6 maanden. Er wordt aangeraden hetdier een maand voor het vlooienseizoente behandelen en de behandelingte herhalen volgens de gegevens uit debijsluiter.

621 Antiparasitaire middelenFarmacodynamieBepaalde stoffen verstoren op een specifiekemanier de ontwikkeling van deimmature parasiet. Tot deze groep behorende inhibitoren van de chitinesynthesezoals lufenuron dat behoort totde familie van de benzoyluraten en datactief is tegen vlooien. Deze stof veroorzaakteen inhibitie van de synthesevan chitine dat deel uitmaakt van hetexoskelet. De eiproductie zelf van devlo wordt niet beïnvloed maar lufenurondat door de vrouwelijke vlooien werdopgenomen tijdens een bloedmaaltijdbij het behandelde dier, tast wel transovarieelde zich ontwikkelende eierenaan. Lufenuron dat rijkelijk aanwezig isin de faeces van de vlo wordt opgenomendoor de larve met de nefaste resultatenvoor de parasiet tot gevolg.FarmacokinetiekNa subcutane injectie bij de kat zullende werkzame plasmaspiegels bereiktworden na 21 dagen. Lufenuron wordtzonder metabolisatie via de gal weeruitgescheiden.Contra-indicatiesDe injecteerbare vormen met lufenuronniet toedienen aan honden (reactie tegende hulpstof).BijwerkingenLufenuron wordt goed verdragen,slechts in zeldzame gevallen kan lethargieoptreden na de injectie. Na injectiekan een tijdelijke zwelling ter hoogtevan de injectieplaats voorkomen.InteractiesAndere insecticiden (adulticiden) kunnengelijktijdig met lufenuron wordentoegediend.Voortplanting en lactatieLufenuron kan bij drachtige of lacterendedieren worden gebruikt. Jongenworden via de melk van het behandeldemoederdier beschermd.MRL lufenuron PROGRAM 40 (Novartis)lufenuron: 40 mgsuspensie voor injectie scPosologieFe (< 4 kg LG): 10 mg/kgvlo: 6 minjectiespuit 0,4 mlR/PROGRAM 80 (Novartis)lufenuron: 80 mgsuspensie voor injectie scPosologieFe (> 4 kg LG): 10 mg/kgvlo: 6 minjectiespuit 0,8 mlR/1.3.5.2 SpinosadIndicaties - werkingsspectrum -resistentieBehandeling en preventie van vlooieninfestaties(Ctenocephalides felis) bijde hond. Toe te dienen met het voederof onmiddellijk na het voederen.FarmacodynamieSpinosad is voornamelijk (90 %) samengestelduit spinosyn A en spinosynD. Deze spinosynes worden doorde volwassen vlo tijdens een bloedmaaltijdopgenomen. Spinosyne activeertde acethylcholinereceptoren vande vlo met spiercontracties, tremor,uitputting, verlamming en snelle doodvan de vlo tot gevolg. Na ongeveer 4 hzijn alle vlooien gedood.FarmacokinetiekSpinosyn A en D worden bij de hondsnel opgenomen en uitgebreid verdeeld.De biologische beschikbaarheidbedraagt ongeveer 70 %. Degemiddelde Tmax voor spinosynen Aen D liggen tussen 2 - 4 h en de gemiddeldeeliminatiehalfwaardetijd bedragenresp. 27,5 tot 162,6 h en 101,3tot 131,9 h. AUC en Cmax-waardenzijn hoger bij gevoede dan bij nuchterehonden. De toename van deze tweewaarden is binnen het dosisbereik lineairmet de toename van de dosis.Daarom wordt aanbevolen om het producttoe te dienen met voedsel. De primairemetabolieten in de gal, faeces enurine zijn zowel bij ratten als bij hondenspinosynen, gluthation-conjugaten enN-gedemethyleerde spinosynen A enD. De uitscheiding gebeurt vnl. via degal en de faeces, in mindere mate ookvia de urine. Bij zogende teven wordtspinosad uitgescheiden in het colostrumof de melk.Contra-indicatiesNiet toedienen aan dieren jonger dan14 weken of aan dieren met een lichaamsgewichtkleiner dan 3,9 kg.BijwerkingenDe vaakst waargenomen bijwerkingis braken, meestal binnen de 48 h natoediening en vnl. bij de hogere dosissen.Dit komt ongeveer bij 5 % van dedieren voor, dit percentage ligt hogerbij hogere dosissen. Het braken is vanvoorbijgaande aard, zodat een symptomatischebehandeling meestal nietnodig is. Sloomheid, anorexie, diarree,ataxie en epileptische aanvallen werdeneveneens opgetekend, zij het heelzelden.

1 Antiparasitaire middelen 63InteractiesSpinosad is een substraat vanP-glycoproteïne (Pgp) waardoor mogelijkeinteracties met andere stoffendie als substraten, induceerders of inhibitorenvan het Pgp zouden kunnenoptreden zoals doxorubicine (humaancytostaticum), digoxine, cyclosporine,dexamethason. Simultaan gebruikmet ivermectine leidt tot het optredenvan zenuwsymptomen (trillen, ataxie,epileptische aanvallen, speekselen,mydriasis, blindheid).Voorzorgen bij het gebruikDien het diergeneesmiddel toe samenmet voedsel of onmiddellijk na demaaltijd. Voorzichtigheid wordt aangeradenvoor het gebruik van dit productbij honden met epilepsie.Voortplanting en lactatieBij proefdieren werden geen teratogene,foetotoxische of maternotoxischeeffecten vastgesteld. Er werden ookgeen effecten op het reproductievevermogen van mannelijke of vrouwelijkedieren waargenomen. In proevenbij honden werd dit onvoldoendeonderzocht. Omdat spinosad in hetcolostrum en de melk wordt uitgescheidenen de veiligheid van de pupsonvoldoende onderzocht werd, is hetgebruik bij lacterende dieren afhankelijkvan een risico-batenanalyse.MRL spinosad COMFORTIS 270 mg kauwtabl hond en kat (Eli Lilly)spinosad: 270 mgkauwtablet poPosologieCa (lft > 14 w): 45 - 70 mg/kgFe (lft > 14 w): 50-75 mg/kgtabl 6R/COMFORTIS 425 mg kauwtabl hond en kat (Eli Lilly)spinosad: 425 mgkauwtablet poPosologieCa (lft > 14 w): 45 - 70 mg/kgFe (lft > 14 w): 50-75 mg/kgtabl 6R/COMFORTIS 665 mg kauwtabl hond (Eli Lilly)spinosad: 665 mgkauwtablet poPosologieCa (lft > 14 w): 45 - 70 mg/kgtabl 6R/COMFORTIS 1040 mg kauwtabl hond (Eli Lilly)spinosad: 1040 mgkauwtablet poPosologieCa (lft > 14 w): 45 - 70 mg/kgtabl 6R/COMFORTIS 1620 mg kauwtabl hond (Eli Lilly)spinosad: 1620 mgkauwtablet poPosologieCa (lft > 14 w): 45 - 70 mg/kgtabl 6R/1.3.6 Geneesmiddelen voor lokaal gebruik met substanties actief tegenectoparasietenDirect contact van de werkzame stoffen uit de diergeneesmiddelen die onder dezerubriek worden geklasseerd resulteert in het afsterven van de parasiet. Daar dewerking van deze stoffen lokaal is, worden ze besproken in het hoofdstuk over degeneesmiddelen voor dermatologisch gebruik (zie 12.1.3.).

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 652 Geneesmiddelen met invloedop het hormonaal stelselHet gebruik van de stoffen die in de volgende hoofdstukken worden besproken,valt onder de Wet van 15 juli 1985 betreffende het gebruik bij dieren van stoffenmet hormonale, antihormonale, beta-adrenergische of productiestimulerendewerking. In deze wet wordt een onderscheid gemaakt tussen het therapeutischen het zoötechnisch gebruik van deze stoffen. Het gebruik van deze stoffen in devetmesterij is verboden.2.1 Geslachtshormonen en geneesmiddelenmet invloed op het voortplantingsstelsel2.1.1 OestrogenenDe natuurlijke oestrogenen oestron, oestradiol en oestriol, worden naargelang dediersoort gesynthetiseerd ter hoogte van de ovaria, de testes, de bijnieren en deplacenta. Daarnaast bestaan er verschillende synthetische oestrogenen zoals hetoestradiolcypionaat of -valeriaat, DES (diethylstilbœstrol). In België is slechts ééndiergeneesmiddel met oestrogenen in de handel voor de behandeling van urineincontinentiena ovariohysterectomie bij de teef (zie 9.1.).2.1.2 ProgestagenenProgestagenen zijn ofwel van natuurlijke oorsprong zoals het progesteron ofwelzijn het synthetische derivaten van progesteron of 17-hydroxyprogesteron.Bepaalde derivaten van testosteron of van nortestosteron vertonen een hoge progestageneactiviteit door de substitutie van bepaalde groepen in deze moleculen(vb. altrenogest).IndicatiesPaardAltrenogest (allyl-trenbolone) wordt bij het paard gebruikt voor het synchroniserenof induceren van de bronst.RundEen vaginaal toedieningssysteem (spiraal) met progesteron kan bij cyclerendekoeien toegediend worden voor de synchronisatie van de oestrus. De spiraal kanworden aangebracht minimum 35 dagen na het kalven en wordt na 7 dagen verwijderd.Opdat de behandeling bij alle behandelde dieren een oestrus zou inducerenis het noodzakelijk dat de progesteronbehandeling wordt vergezeld door eeninjectie met prostaglandine 24 h vóór de spiraal wordt verwijderd.VarkenBij het varken wordt altrenogest gebruikt voor oestrussynchronisatie- Oesrussynchronisatie van cyclische gelten. De toediening van altrenogest gedurende18 dagen via het voeder leidt 5 tot 6 dagen na het stopzetten van debehandeling tot een fertiele bronst.- Oestrussynchronisatie van primipare zeugen. Wordt altrenogest toegediend viahet voeder gedurende 3 dagen vanaf speendatum dan ontstaat na enkele dageneen fertiele bronst. Bij de daarop volgende worp kan het aantal levend geborenbiggen verhoogd zijn.Kleine herkauwersGeen diergeneesmiddel beschikbaar.Carnivoren- Preventie en suppressie van de oestrus. Oestrussuppressie mag uitsluitendworden uitgevoerd tijdens de 2 tot 3 eerste dagen van de pro-oestrus.Oestruspreventie dient te gebeuren tijdens de anoestrus en ten laatste een maandvoor de verwachte loopsheid.

662 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel- Progestagenen met een anti-androgene activiteit, zoals delmadinonacetaat, zijnaangewezen voor de behandeling van prostaathyperplasie. Deze stoffen veroorzakeneen snelle involutie van de prostaat. Idealiter dient hun gebruik te wordenbeperkt tot één of twee toedieningen, gevolgd door een langdurige toedieningvan een inhibitor van het 5-alfa-reductase, bij fokdieren waarbij castratie nietkan worden overwogen. Hierdoor wordt het effect van testosteron op de prostaatafgeremd zonder dat de libido of het voortplantingsgedrag wordt gewijzigd.De gebruikte progestagenen dienen aan een voldoende hoge dosis te wordentoegediend.- Delmadinonacetaat dat een uitgesproken anti-androgene activiteit bezit kanworden toegediend in gevallen van hyperseksualiteit of bij bepaalde gevallen vanagressiviteit.(Zie ook Folia Veterinaria 2007 nr. 1 en 2010 nr. 3)FarmacodynamieProgesteron wordt in het lichaam gesynthetiseerd ter hoogte van het corpusluteum, de testes, de bijnieren en de placenta. Progestagenen voorkomen de vrijstellingvan GnRH waardoor ovulaties worden verhinderd, stimuleren de endometriumproliferatieen remmen uteruscontracties.FarmacokinetiekNa orale toediening zal het natuurlijke progesteron een belangrijk first pass effectondergaan ter hoogte van de lever. De biologische beschikbaarheid van desynthetische stoffen is meestal beter. De toediening kan ook parenteraal of intravaginaalgebeuren. Eenmaal in de bloedbaan binden deze stoffen zich aan verschillendeplasma-eiwitten zoals het transcortine en albumine. Het belang vandeze eiwitbinding en de aard en het belang van een bepaald transporteiwit wordtbepaald door de diersoort.Contra-indicatiesProgestagenen worden meestal niet aangewend tijdens de dracht, al kan hun toedieningeen voortijdige partus verhinderen. Progestagenen met androgene of antiandrogenewerking zijn niet aangewezen om gebruikt te worden tijdens de dracht.Een verkeerdelijke toediening tijdens de dracht zou kunnen leiden tot cryptorchidieof andere afwijkingen die kunnen optreden tijdens de geslachtsdifferentiatie,afwijkende geboortegewichten, uitstel of totale inhibitie van de partus. Hetgebruik van injecteerbare progestagenen of van progestagenen met een langerewerkingsduur dient dan ook vermeden te worden tijdens de dracht.BijwerkingenProgestagenen die in het algemeen aan dosissen worden gegeven die boven defysiologische grens liggen, veroorzaken bijwerkingen die te wijten zijn aan hun effectop het metabolisme, de bijnierschors, de pancreas en de uterus. Naargelangde molecule en de diersoort kunnen ze aanleiding geven tot gewichtstoename,glucose-intolerantie en diabetes mellitus en hypercortisolisme (Cushing). Daaromwordt hun gebruik tijdens bepaalde fysiologische of pathologische toestanden zoalsdiabetes mellitus, hormoonafhankelijke tumoren en infecties van het voortplantingsstelsel,afgeraden. Daar deze stoffen bij kleine huisdieren predisponerend zijnvoor het ontstaan van uteriene infecties en tumorale processen, voornamelijk vande melkklieren, moet bij deze dieren het langdurig en herhaaldelijk gebruik vandeze stoffen om de oestrus te verhinderen met de nodige voorzichtigheid gebeuren(zie Folia Veterinaria 2007 nr. 1). Bij het mannelijk dier leidt het herhaaldelijkgebruik van progestagenen aan hoge dosissen tot vruchtbaarheidsstoornissen eneen gewijzigd voortplantingsgedrag. Continue toediening leidt in bepaalde gevallentot gynaecomastie, mammatumoren en stimulatie van de melksecretie.InteractiesBij gelijktijdig gebruik van progestagenen met glucocorticoïden kan een adrenocorticalesuppressie en diabetes mellitus verergeren.Voorzorgen bij het gebruik/Risico voor de mensIn de bijsluiter van het dit diergeneesmiddel wordt gewezen op de risico’s van hethanteren van altrenogest door zwangere vrouwen of vrouwen die zwanger kunnenzijn, mensen met progesteron-afhankelijke tumoren of trombo-embolische aandoeningenmogen het product niet toedienen.Voortplanting en lactatieZie contra-indicaties.

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 672.1.2.1 Progesteron enprogesteronderivatenDelmadinonacetaatMRL delmadinonacetaat TARDAK (Pfizer A.H.)delmadinonacetaat: 10 mg/mlsuspensie voor injectie sc, imPosologieCa, Fe: 1 - 2 mg/kgreu, kater:- (< 10 kg LG): 1,5 - 2 mg/kg- (10 - 20 kg LG): 1 - 1,5 mg/kg- (> 20 kg LG): 1 mg/kgfles 10 mlR/MegestrolacetaatMRL megestrolacetaat CHRONOPIL (Ceva Santé Animale)megestrolacetaat: 2 mgtablet poPosologieFe: 2 mg/w (max 12 m)tabl 30R/MEGECAT (Vétoquinol)megestrolacetaat: 5 mgtablet poPosologieFe: 5 mg/14 dmax 12 mtabl 18R/MedroxyprogesteronacetaatMRL medroxyprogesteronacetaat DEPO-PROMONE 50 mg/ml (Pfizer A.H.)medroxyprogesteronacetaat: 50 mg/mlsteriele suspensie voor injectie scPosologieCa:- (< 45 kg LG): 50 mg- (> 45 kg LG): 75 - 100 mgFe: 50 mgfles 5 mlR/SUPPRESTRAL (Vétoquinol)medroxyprogesteronacetaat: 50 mg/mlsuspensie voor injectie sc, imPosologieCa: 50 - 100 mgFe: 50 mgfles 5 mlR/ProligestonMRL proligeston DELVOSTERON (MSD A.H.)proligeston: 100 mg/mlsuspensie voor injectie scPosologieCa:(< 5 kg LG): 30 mg/kg(5 - 10 kg LG): 30-25 mg/kg(10 - 20 kg LG): 25-17,5 mg/kg(20 - 30 kg LG): 17,5-15 mg/kg(30 - 40 kg LG): 15-12 mg/kg(> 45 kg LG): 12 mg/kgFe: 30 mg/kgfles 20 mlR/ProgesteronMRL progesteron CIDR (Pfizer A.H.)progesteron: 1,38 gapplicator voor intravaginaal gebruikPosologieBo: 1,38 g/dier (7 d)Vlees: 0 d, Melk: 0 dGedurende de behandeling kan de melkgebruikt worden voor humane consumptieapplic 10R/PRID DELTA (Ceva Santé Animale)progesteron: 1,55 g/devicedevice voor intravaginaal gebruikPosologieBo (min 35 d na kalven): 1,55 g/dier (7d)prostaglandine toedienen bij cyclerendeBo 24 h voor verwijderen van device, bijniet-cyclerende Bo ook eCG (ofwel PMSG)injectie tijdens verwijderingVlees + organen: 0 d, Melk: 0 d, vlees en melkmogen tijdens de behandelingsperiode afgeleverdworden voor humane consumptiedevice 10 x 1R/2.1.2.2 Androgeenpreparaten metprogesteronactiviteitMRL altrenogest ALTRESYN 4 mg/ml (Ceva Santé Animale)altrenogest: 4 mg/mloplossing poPosologieSu (geslachtsrijpe gelt): 20 mg/dier pd (18 d)Vlees en organen: 9 dfles 540 ml, 1080 mlR/REGUMATE 4 mg/ml opl po varkens (MSD A.H.)altrenogest: 4 mg/mloplossing po met het voederPosologieSu:- primipare zeug: 5 ml pd (3 d)- cyclische gelt: 5 ml pd (18 d)Vlees: 9 dfles 360 ml, 1 lR/

682 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelselREGUMATE EQUINE (MSD A.H.)altrenogest: 2,2 mg/mloplossing po (met het voeder)PosologieEq: 0,044 mg/kg pd (10 d)Vlees en afval: 9 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 150 mlR/VIRBAGEST (Virbac)altrenogest: 4 mg/mloplossing po met het voerPosologiecyclische gelt: 20 mg/dier pd (18 d)Vlees en orgaanvlees: 9 dfles 450 ml, 900 mlR/2.1.3 Middelen bij benigne prostaathypertrofie2.1.3.1 OsateronIndicatiesOsateron, een anti-androgeen steroïd,is geïndiceerd voor de behandelingvan benigne prostaathypertrofie (BPH)bij mannelijke honden met als doel degrootte van de prostaat te verminderenen aldus de klinische symptomente reduceren.FarmacodynamieOsateronacetaat en zijn farmacologischactieve metaboliet bezitteneen krachtige progestagene en antiandrogenewerking. Via diverse mechanismenremmen ze de effectendie ontstaan door een overmatigehoeveelheid aan testosteron, concurrerencompetitief met androgenenvoor de receptoren in de prostaat envoorkomen dat testosteron de prostaatbinnendringt. Osateronacetaatheeft eveneens een glucocorticoïdewerking.FarmacokinetiekOsateronacetaat per os toegediendmet het voedsel, wordt snel opgenomen(Tmax +/- 2 uur) en ondergaateen eerste omzetting in de lever, ondermeertot een farmacologisch actievemetaboliet. Osateronacetaat endeze metaboliet binden aan plasmaalbumine(+/- 90% en 80% respectievelijk).Deze binding is omkeerbaaren wordt niet beïnvloed door anderestoffen waarvan bekend is dat ze specifiekaan albumine binden. Osateronwordt voornamelijk uitgescheiden metde faeces (60%) en in mindere matevia de urine (25%). De uitscheidinggebeurt langzaam (T½ 80 h). Na herhaaldetoedieningen van 0,25 mg/kg/dag osateronacetaat gedurende 7 dagenis de accumulatiefactor circa 3-4zonder veranderingen in het absorptieofuitscheidingspercentage. Vijftiendagen na de laatste toediening is degemiddelde concentratie in het plasmaongeveer 6,5 μg/l.Contra-indicatiesHonden met stress of adrenocortisolisme,en honden met leverproblemen:zie Voorzorgen voor gebruik.BijwerkingenEen tijdelijke toename van de eetlustkomt zeer vaak voor. Een tijdelijke veranderingvan het gedrag, zoals eenactiviteitstoe- of afname, of socialergedrag, komt veel voor. Andere reacties,zoals tijdelijk braken en/of diarree,polyurie/polydipsie, lethargie of feminisatiesyndroom,inclusief hyperplasievan de melkklieren treden niet vaakop. Een tijdelijke afname van cortisol inhet plasma doet zich bij de meeste behandeldedieren voor. Tijdens klinischeonderzoeken, werd de behandelingmet het diergeneesmiddel niet onderbrokenen alle honden genazen zondereen specifieke therapie.InteractiesBij honden met BPH die gepaard gaatmet prostaatontsteking kan het productgelijktijdig worden toegediendmet antibacteriële middelen.Voorzorgen bij het gebruik/Risicovoor de mensBij honden met een leverstoornis moetbehoedzaam worden opgetreden aangeziende veiligheid van het productbij deze honden niet grondig is onderzochten aangezien tijdens klinisch onderzoekde behandeling van een aantalhonden met een leverstoornis tot eenomkeerbare toename van ALT en ALPheeft geleid. Cortisolconcentraties inhet plasma kunnen tijdelijk afnemen;dit kan enkele weken na de toedieningaanhouden. Bij honden met stress(b.v. na een operatie) of met hypoadrenocorticismedient goed toezichtte worden gehouden. Het is eveneensmogelijk dat de reactie op een ACTHstimulatietest wordt onderdrukt gedurendeenkele weken na de toedieningvan osateron. Bij vrouwelijke laboratoriumdierenveroorzaakte osateronacetaaternstige negatieve reacties op

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 69de voortplantingsfuncties. Vrouwen opvruchtbare leeftijd vermijden best ditproduct aan te raken of dragen wegwerphandschoenenbij het toedienenvan dit product.Voortplanting en lactatieSommige klinische studies bij mannelijkehonden toonden een reductievan het aantal zaadcellen aan zonderschadelijke invloeden op de kwaliteitvan het sperma. In andere studies werdendan weer geen wijzigingen in dekwaliteit van het semen vastgesteld.MRL osateron YPOZANE 1,875 mg, 3,75 mg, 7,5 mg en 15 mg(Virbac)osateron (acetaat):1,875 mg, 3,75 mg, 7,5 mg of 15 mgtablet poPosologieCa (reu): 1 x 0,25 - 0,5 mg/kg LG pd (7 d)tabl 7R/2.1.3.2 DelmadinonacetaatProgestagenen met een anti-androgeneactiviteit, zoals delmadinonacetaat,zijn aangewezen voor de behandelingvan prostaathyperplasie. Deze stoffenveroorzaken een snelle involutievan de prostaat. Idealiter dient hungebruik te worden beperkt tot een oftwee toedieningen, gevolgd door eenlangdurige toediening van een inhibitorvan het 5-alfa-reductase bij fokdierenwaarbij castratie niet kan wordenoverwogen. Hierdoor wordt het effectvan testosteron op de prostaat afgeremdzonder dat de libido of het voortplantingsgedragwordt gewijzigd. Degebruikte progestagenen dienen aaneen voldoende hoge dosis te wordentoegediend om doeltreffend te zijn. (Zieook 2.1.2.)MRL delmadinonacetaat TARDAK (Pfizer A.H.)delmadinonacetaat: 10 mg/mlsuspensie voor injectie sc, imPosologieCa, Fe: 1 - 2 mg/kgreu, kater:- (< 10 kg LG): 1,5 - 2 mg/kg- (10 - 20 kg LG): 1 - 1,5 mg/kg- (> 20 kg LG): 1 mg/kgfles 10 mlR/2.1.4 Anabole steroïden2.1.4.1 NandrolonIndicatiesBij patiënten met een negatieve stikstofbalans zoals bij verzwakte dieren, trauma,chirurgie.FarmacodynamieNandrolon is een anabool steroïde met een zwak viriliserend en een sterk anaboolkarakter.FarmacokinetiekExogene anabole steroïden zijn relatief bestand tegen biotransformatie in de lever.De eliminatie uit het lichaam gebeurt over verschillende weken.Contra-indicatiesHet gebruik is tegenaangewezen bij dieren met leverpathologiën, tijdens dedracht, in geval van prostaathyperplasie of bij fokdieren of jonge dieren.BijwerkingenRetentie van elektrolyten (Na, Cl, K, Ca, P) en water, hepatotoxiciteit, fertiliteitsstoornissen,foetale afwijkingen (o.a. masculinisatie), gedragswijzigingen, sluitenvan de groeiplaten bij jonge dieren.InteractiesAnticoagulantia en insuline vergen respectievelijk dosisverlaging en -verhoging.Aanpassing van de posologie en het opvolgen van de behandelde dieren en hunziektetoestand is noodzakelijk.Voortplanting en lactatieHet gebruik bij dracht is niet aangewezen. Of er een uitscheiding is via de melk isniet gekend.

702 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelselMRL nandrolon LAURABOLIN (MSD A.H.)nandrolonlaurinaat: 25 mg/mloplossing voor injectie sc, imPosologieCa, Fe: 1 mg/kg (max 25 mg)fles 5 mlR/2.1.5 Gonadotrofinen en geneesmiddelen die hun vrijstelling beïnvloedenZowel de mannelijke als de vrouwelijke geslachtsorganen worden beïnvloed doorgonadoliberine dat gesecreteerd wordt ter hoogte van de hypothalamus (gonadotropinreleasing hormone of GnRH; busereline, gonadoreline, desloreline en peforelinezijn synthetische analogen van GnRH) en door de gonadotrope hormonen ofgonadotrofinen FSH (follikel stimulerend hormoon) en LH (luteïniserend hormoon)die gesecreteerd worden door de hypofysevoorkwab. Twee andere hormonen vanplacentaire oorspong, die eveneens geregistreerd zijn in de diergeneeskunde,zijn PMSG (Pregnant Mare Serum Gonadotropin) dat ook eCG (equine ChorionicGonadotropin) wordt genoemd en het hCG (human chorionic gonadotropin).IndicatiesPaard- Follikelgroei en ovulatie. Toediening van hCG aan merries die in oestrus zijn enwaarbij er zich op één van de ovaria een follikel bevindt van minstens 3 cm in doorsnede,leidt in de meeste gevallen tot ovulatie binnen 48 uur. Daarom kan een hCGtoedieningzinvol zijn indien men verwacht dat de bronst en follikelgroei lang zullenaanslepen en/of wanneer men een merrie slechts éénmaal tijdens de betreffendecyclus wenst te insemineren. GnRH geeft bij deze indicatie minder goede resultatendan hCG. Wat het gebruik van PMSG (of eCG) bij de merrie betreft liggen onvoldoendebewijzen voor dat hiermee een fertiele oestrus kan worden geïnduceerd.RundZowel hCG, als GnRH kunnen bij het rund voor dezelfde indicaties worden gebruikt.Beide moleculen geven vergelijkbare resultaten. De indicaties zijn:- Cysteuze ovariële follikels. Zowel toediening van hCG, als van GnRH veroorzakenluteïnisatie of ovulatie van de cyste(n). Is de therapie succesvol, dan treedt er17 tot 24 dagen na de behandeling oestrus op. Beide producten werken zowel bijfolliculaire als bij geluteïniseerde cysten.- Inductie van de ovulatie. Na toediening van hCG of GnRH aan een koe in oestrustreedt ovulatie meestal binnen 24 uur op. Aangezien te late (verlate) ovulaties bijrunderen betrekkelijk zelden optreden en er bovendien vooraf niet vastgesteld kanworden welke koeien te laat zullen ovuleren, dient het gebruik van hCG of GnRHvoor deze indicatie niet aangemoedigd te worden. Tevens is gebleken dat verlateovulaties min of meer toevallig optreden en bij een volgende oestrus niet meervoorkomen.- Verhoging van het drachtigheidspercentage na een inseminatie of dekking. Erzijn zeer veel experimenten verricht waarbij hCG of GnRH werd toegediend opverschillende momenten na de inseminatie om na te gaan of het drachtigheidspercentagevan een inseminatie verhoogd zou kunnen worden. De uiteenlopende resultatenvan deze experimenten laten een éénduidige conclusie niet toe. Zeker iswel dat de toediening van hCG of GnRH aan koeien die voor de eerste of tweedekeer postpartum worden geïnsemineerd geen zin heeft. In hoeverre toedieningvan hCG of GnRH aan herhaald opbrekende koeien (repeat breeders) zinvol is,valt nog te bezien.PMSG (eCG) kan bij het rund worden aangewend voor:- Superovulatie. In het kader van embryotransplantatie stimuleert PMSG (eCG) defolliculaire ontwikkeling. Wordt het product op het juiste moment toegediend dankomt het tot superovulatie van verscheidene follikels. Indien het betreffende dier isgeïnsemineerd, kunnen 7 dagen later de embryo’s worden uitgespoeld.- Superovulatie kan bij het rund ook plaatsvinden door het gebruik van de combinatieFSH en LH. De dieren moeten daartoe gedurende 4 dagen 2 keer daags inafnemende dosering met het product worden ingespoten.

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 71VarkenDe indicaties waarvoor bij het varken gebruik kan worden gemaakt van de combinatiehCG met PMSG (eCG) zijn:- Oestrusinductie na het spenen. Deze combinatie stimuleert de ovariële folliculaireontwikkeling. Oestrus treedt in de meeste gevallen 3 tot 7 dagen na toedieningop.- Anoestrus is de belangrijkste oorzaak van niet berig worden en wordt vooralaangetroffen bij primipare zeugen. Een injectie van hCG met PMSG (eCG) leidt bijde meeste zeugen na enkele dagen tot een fertiele oestrus.- Oestrussynchronisatie. Deze indicatie is minder aangewezen, omdat de synchronisatiegraadna behandeling minder goed is.-Oestrusinductie bij gelten na synchronisatie met een progestageen. De KI kan 30à 33 h later gebeuren.- Subfertiliteit en te kleine tomen. Indien men meent dat zeugen niet drachtigworden omdat er te weinig ovulaties optreden of dat de toomgrootte te klein isvanwege te weinig ovulaties, kan overwogen worden om dergelijke zeugen met decombinatie van PMSG (eCG) en hCG te behandelen.In die gevallen waar een combinatie van PMSG (eCG) en hCG onvoldoende resultaatgeeft, kan PMSG (eCG) ook afzonderlijk worden gebruikt in een hogeredosering voor oestrusinductie en voor de behandeling van anoestrus bij gelten ofprimipare zeugen. Het hCG kan bij het varken worden gebruikt voor dysgalactiapostpartum. Deze indicatie is echter onvoldoende onderbouwd en behoeft naderonderzoek.Kleine herkauwersBij schapen en geiten kan met hCG toegediend tijdens de oestrus, een ovulatieworden opgewekt. Het is niet duidelijk in hoeverre dit zinvol is. Het PMSG (eCG)kan worden ingezet voor de volgende indicaties:- Verhoging van de fertiliteit en van de worpgrootte na een progestagene voorbehandeling.Toediening van PMSG (eCG) op het moment dat de spons wordtverwijderd, leidt tot een beter drachtigheidspercentage en tot een gemiddeld grotereworp.- Oestrusinductie bij ooien of geiten in anoestrus. Mogelijk kan met PMSG (eCG) deovariële follikelactiviteit zodanig worden gestimuleerd dat de dieren in oestrus komen.De met deze therapie verkregen resultaten behoeven een betere onderbouwing.Carnivoren- Inductie van een ovulatie. Het gebruik van hCG wordt aanbevolen voor de behandelingvan nymfomanie waarvan de oorzaak ovariëel gebonden is (aanwezigheidvan follikelcysten of achtereenvolgende follikkelgolven die elkaar snel opvolgen).Deze indicatie is vooral aangewezen bij de kat en de fret, twee species meteen geïnduceerde ovulatie.- Na toediening van hCG kan na het meten van het oestrogeen- of testosterongehaltein het plasma een onvolledig verwijderd ovarium of een intra-abdominaletestis worden vastgesteld. Interpretatie van deze test dient met de nodige voorzichtigheidte gebeuren.- Bij het uitblijven van de pubertijd na de leeftijd van 2 jaar of bij een verlengdeanoestrus (wanneer de loopsheid achterwege blijft gedurende een periode equivalentaan de duur van twee cycli). eCG kan de loopsheid induceren bij de teef.Vroeger werd aangeraden om PMSG (eCG) bij de teef te combineren met een zeerlage dosis oestrogenen, om de loopsheid te introduceren. Oestrogenen kunnenechter bij de teef ernstige bijwerkingen veroorzaken waardoor hun gebruik dient teworden vermeden. Bij de kat is een enkelvoudige dosis van PMSG (eCG) effectief.Mannelijke dieren- Toediening van hCG aan mannelijke dieren stimuleert de cellen van Leydig.Daardoor stijgt de testosteronproductie en zou de libido en/of fertiliteit van het betreffendedier kunnen verbeteren. Bepaalde publicaties melden het toedienen vanhCG aan pups met (volledige of unilaterale) chryptorchidie onmiddellijk na de partuswaarbij de afdaling van de testis gestimuleerd wordt door de verhoogde testosteronproductie.Deze methode is controversieel en het resultaat is niet verzekerd.- Desloreline is een synthetisch analoog van GnRH dat toegediend aan honden(reuen) of fretten (rammen) in kleine continue dosissen de synthese en vrijstellingvan FSH en LH onderdrukt. Toediening van desloreline (als implantaat) aan

722 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelselgezonde volwassen reuen veroorzaakt een tijdelijke en omkeerbare infertiliteit. Deinfertiliteit treedt op vanaf 8 weken na de eerste behandeling en duurt minimum6 maanden (of minimum 12 maanden bij hogere dosissen). Bij een klein aantaldieren trad de infertiliteit pas op na 12 weken, maar deze dieren zijn meestal nietin staat om nageslacht te krijgen. Bij fretten treedt de infertiliteit op tussen 5 en 14weken en duurt 16 maanden. De omkeerbaarheid van de effecten en het vermogenvan behandelde fretten om nadien nageslacht te krijgen is niet onderzocht.(Zie ook Folia Veterinaria 2010 nr. 3).FarmacodynamieGnRH, een decapeptide vrijgesteld door de hypothalamus, stimuleert de secretievan hypofysaire gonadotrofinen. De synthetische derivaten gonadoreline en buserelinehebben gelijkaardige eigenschappen. LH en FSH beïnvloeden de gametogeneseen de productie van geslachtssteroïden in de testes en de ovaria. Het hCGen het PMSG (eCG) die gesynthetiseerd worden in het lichaam van respectievelijkde zwangere vrouw en de drachtige merrie bezitten een gonadotrofe activiteit.Het hCG bezit uitsluitend een LH-werking, het eCG bezit naargelang de diersoortzowel een FSH- als een LH-werking (bij het paard enkel een LH-werking).FarmacokinetiekGnRH (synthetisch of natuurlijk) worden gekenmerkt door een zeer korte halfwaardetijd.De werking treedt zeer snel op. De maximale plasmaconcentraties van LHen FSH treden na 0,5 h (iv), resp. 2 h (im) op. De halfwaardetijden van FSH en LHzijn iets langer. Deze hormonen worden vnl. in de lever afgebroken en via de nierenuitgescheiden.Contra-indicatiesGnRH-gebruik bij koeien met een hoog risico op bacteriële contaminatie van deuterus dient vermeden te worden 14 tot 18 d post partum. Ovulatie gevolgd doorde vorming van het corpus luteum en de productie van progestagenen bevordertde bacteriële groei in de uterus en kan leiden tot ernstige endometritis.BijwerkingenDe intraveneuze of intramusculaire toediening van gonadotrofinen kan eventueelleiden tot allergische reacties die kunnen behandeld worden met adrenaline encorticoïden. Gonadotrofinen leiden tot een verhoogd aantal ovulaties, met somsovariële cysten als complicatie. Het is van groot belang de posologie te respecterenom de gewenste effecten te verkrijgen en om nevenwerkingen te vermijden. Erdient te worden opgemerkt dat de gebruikte dosissen voor bepaalde diersoortenempirisch worden bepaald en dat deze stoffen met de nodige voorzichtigheidmoeten worden gebruikt.InteractiesGeen bekend.Voorzorgen bij het gebruikHet herhaaldelijk en ongeoorloofd gebruik van gonadotrofines kan aanleiding geventot immunisatie niet enkel tegen exogene gonadotrofinen, maar eveneens,door kruisreacties, tegen endogene gonadotrofinen. Deze reacties kunnen danaanleiding geven tot een reductie van de werkzaamheid van de behandeling ofzelfs tot een verminderde fertiliteit. Herhaaldelijk gebruik dient dus te gebeurenmet de nodige voorzichtigheid. Gonadoliberinen bezitten dit nadeel niet door hunlaag moleculair gewicht en het feit dat hun structuur heel sterk gelijkt op het endogeenGnRH. Wanneer voorzichtigheid geboden is of wanneer meerdere injectiesmoeten worden toegediend, dient men aan deze stoffen de voorkeur te geven.Toch kan desensibilisatie van de hypofysereceptoren en dus een verminderde reactieop het GnRH, optreden wanneer talrijke injecties met een kort dosisinterval(enkele uren) worden toegediend.Voortplanting en lactatieHet gebruik van deze stoffen is niet aangewezen tijdens de dracht.

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 732.1.5.1 Humaanchoriongonadotrofine (hCG)MRL humaan choriongonadotrofine CHORULON (MSD A.H.)choriongonadotrofine (HCG): 1.500 IE/5 mllyofilisaat en oplosmiddel voor injectie im, ivPosologieEq: inductie ovulatie: 1500 - 3000 IE (iv)anoestrus: 1500 - 3000 IE (im, iv)eventueel herhalen na 48 hBo: inductie ovulatie: 1500 IE (im, iv)cysteus ovarium syndroom: 3000 IE (iv)Ca: anoestrus: 500 IE pd (eerste 10 dbronst)(iv, im), voorbehandelen met PMSGlaattijdige ovulatie, verlengde bronst:100 - 500 IE pd (im) (tot vaginale uitvloei isverdwenen)cryptorchisme: 2 x/w 100 - 500 IE (6 w) (im)verhogen geslachtsdrift: 100 - 500 IE (im)(6-12 h voor dekken)Wachttijd: 0 dlyofilisaat 5 x 1.500 IE + 5 x 5 ml oplosmiddelR/2.1.5.2 Serumgonadotrofine -PMSG (eCG)MRL serumgonadotrofine FOLLIGON (MSD A.H.)serumgonadotrofine (PMSG): 1.000 IElyofilisaat en oplosmiddel voor injectie sc, imPosologieEq: anoestrus, oestrusinductie: 1.000 -2.000 IEBo (im): superovulatie: 1500 - 3000 IEanoestrus: 500 - 1000 IEstimulatie fertiliteit (na progestagenen):300 - 750 IESu: anoestrus : 200 - 800 IE (met HCG)Ov, Capr: oestrusinductie, -synchronisatie(na progestagenen): 400 - 700 IECa: anoestrus, oestrusinductie: 500 IE of20 IE/kg pd (10 d) (hCG op dag 10)konijn (im, sc): anoestrus, oestrusinductie,superovulatie: 40 IEWachttijden: 0 dlyofilisaat 1.000 IE + 1 fles oplosmiddelR/SYNCROSTIM 500 IU (Ceva Santé Animale)equine serum gonadotrophine (eCG): 500 IElyofilisaat voor oplossing voor injectie imPosologieBo, Ov: 1 x 500 IE/dierVlees + organen: 0 d, Melk: 0 d5 flessen lyofilisaat + 10 ml diluensR/2.1.5.3 GnRH: busereline,gonadoreline, desloreline,peforelineMRL busereline, desloreline,gonadoreline, peforeline MAPRELIN (Veyx-Pharma)peforelin: 75 mcg/mloplossing voor injectie imPosologieprimipare zeug: 37,5 mcg/dier(24 h na spenen)multipare zeug: 150 mcg/dier(24 h na spenen)gelt: 150 mcg/dier (48 h na medicatie voorinhibitie van cyclus)Vlees + organen: 0 dfles 50 mlR/OVARELIN (Ceva Santé Animale)gonadoreline (diacetaat): 50 mcg/mloplossing voor injectie imPosologieBo: 100 mcg/dierVlees + organen: 0 d, Melk: 0 hfles 10 mlR/RECEPTAL (MSD A.H.)busereline-acetaat: 4,2 mcg/mloplossing voor injectie iv, im, scPosologieEq: 5 - 10 mlBo: 2,5 - 5 mlSu (gelt): 2,5 ml/dier)konijn: 0,2 mlVlees: Eq, Bo, konijn: 0 d, Melk: Bo: 0 dfles 5 x 10 mlR/SUPRELORIN 4,7 mg implantaat honden (Virbac)desloreline (acetaat): 4,7 mgimplantaat scPosologieCa (reu): 1 implantaat/dier (herhalen om de 6 m)Infertiliteit treedt op 6 w na eerste behandelingen duurt min 6 mimplantaat 2, 5R/SUPRELORIN 9,4 mg implantaat honden, fretten(Virbac)desloreline (acetaat): 9,4 mgimplantaat scPosologieCa (reu): 1 impl/dier/12 mInfertiliteit: vanaf 8 w na 1ste behand, duurtmin 12 mfret (ram): 1 impl/dier/16 mInfertiliteit: tussen 5-14 w na 1ste behand,duurt min 16 mimplantaat 2R/VETERELIN 0,004 mg/ml (Lab Calier)busereline: 0,004 mg/mloplossing voor injectie im, iv, scPosologieEq: 10 ml product/dier im (iv, sc)Bo: 2.5 - 5 ml product/dier im (iv, sc)Su: 2.5 ml product/dier im (iv)konijn: 0.2 ml product/dier im (iv, sc)Vlees en organen: 0 d, Melk: 0 dfles 5 x 10 mlR/

742 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel2.1.5.4 Lyofilisaat van pFSH enpLHMRL follitropine + lutropine PLUSET (Lab Calier)follikelstimulerend hormoon (FSHp): 500 IE/flesluteïniserend hormoon (LHp): 500 IE/flespoeder en oplosmiddel voor oplossing voorinjectie imPosologieBo (geslachtsrijpe vrouwelijke dieren): totaledosis van 800 tot 1000 IE in afnemendedosering, in 4 - 5 dVlees: 0 d, Melk: 0 d2 flesjes gevriesdroogd product + 1 x 21 mloplosmiddelR/STIMUFOL (Reprobiol)follitropine: 0,5 mglutropine: 0,1 mglyofilisaat voor oplossing voor injectie imPosologieDe dosis wordt verdeeld over 4 d (2 injectiespd)Bo: 0,45 - 0,5 mg pFSHvaars: 0,32 - 0,36 mg pFSHWachttijd: 0 dfles lyofilisaat + 10 ml oplossingR/2.1.5.5 Combinatie van PMSG(eCG) en hCGGESTAVET 600 (Hipra Lab)serumgonadotrofine (PMSG): 400 IEchoriongonadotrofine (hCG): 200 IEpoeder en oplosmiddel voor oplossing voorinjectie imPosologiezeug: 400 IE PMSG + 200 IE hCG (vanaf 0 tot2 d na het spenen)Vlees + organen: 0 d10 flesjes poeder en 10 flesjes oplosmiddel(5 ml/fles)R/GESTAVET 3000 (Hipra Lab)serumgonadotrofine (PMSG): 2000 IEchoriongonadotrofine (hCG): 1000 IEpoeder en oplosmiddel voor oplossing voorinjectie imPosologiezeug: 400 IE PMSG + 200 IE hCG (vanaf 0 tot2 d na het spenen)Vlees + organen: 0 d10 flesjes poeder + 10 flesjes oplosmiddel(25 ml/flesje)R/PG-600 (MSD A.H.)choriongonadotrofine (hCG): 200 IE/dosisserumgonadotrofine (PMSG): 400 IE/dosislyofilisaat en oplosmiddel voor injectie sc, imPosologieSu: min 1 dosis (5 ml)/dierVlees: 0 dfles 1 x 5 dosissen + 1 fles diluens (25 ml) of5 x 1 dosis + 5 flessen diluens (5 ml)R/MRL choriongonadotrofine + serumgonadotrofineFERTIPIG (Ceva Santé Animale)equine serumgonadotrofine (PMSG): 80 IE/mlchoriongonadotrofine (hCG): 40 IE/mllyofilisaat voor oplossing voor injectie imPosologiezeug: 400 IE PMSG + 200 IE hCG per dierbinnen 24 h na spenenWachttijd: 0 dflacon 1 x 10 ml lyofilisaat + 1 x 25 ml diluens(5 dosissen)R/2.1.6 TocolyticaIndicatiesRund:- Uitstel van de partus - Worden tocolytica in het openingsstadium van de partustoegediend, dan wordt de partus met 4 tot 8 uur uitgesteld, zonder dat dit eennadelig effect heeft op het kalf of de koe.- Bij keizersnede op een rund met sterke uteruscontracties. Wordt er aan het beginvan de operatie een tocolyticum toegediend, dan is de uterus gerelaxeerd ophet moment dat deze naar buiten moet worden gebracht. De manipulatie van deuterus wordt sterk vergemakkelijkt. Na de keizersnede moet de werking van hettocolyticum worden opgeheven door oxytocine toe te dienen.- Bij een verloskundige ingreep, zoals een foetotomie of een repositie waarbij menvan mening is dat uterusrelaxatie noodzakelijk is. Na de ingreep kan men de werkingvan het tocolyticum opheffen door oxytocine toe te dienen.- Bij valse weeën. Bij dergelijke koeien komen door uteruscontracties vruchtdelenin de bekkenholte terecht nog voor de partus is begonnen. De behandeling vandergelijke patiënten bestaat uit het achter hoog plaatsen, toediening van een uterusrelaxansen een epidurale anesthesie.

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 75FarmacodynamieClenbuterol (beta-2 adrenerge agonist) veroorzaakt een relaxatie van hetmyometrium.FarmacokinetiekClenbuterol wordt goed verdeeld in het lichaam en diffundeert doorheen de placentabij het rund. De maximale plasmaconcentraties worden 0,5 tot 3 uur naparenterale toediening bereikt. De werking als tocolyticum treedt onmiddellijk opna intraveneuze injectie of binnen de 20 min na intramusculaire toediening. Deexcretie gebeurt voornamelijk via de nieren als ongemetaboliseerd clenbuterol.Contra-indicatiesGebruik van clenbuterol buiten het indicatiegebied.BijwerkingenIn zeldzame gevallen werden polypnee, overmatig zweten, tremor en tachycardievastgesteld.InteractiesClenbuterol mag niet samen toegediend worden met sympaticomimetica ofvasodilatoren.Voorzorgen bij het gebruikClenbuterol veroorzaakt een vasodilatorisch effect dat aanleiding kan geven totongewenste bloedingen.Voortplanting en lactatieTijdens toxiciteitsstudies bij de rat werden een verhoging van de foetale enneo natale sterfte vastgesteld na herhaalde toediening van clenbuterol aan hetmoederdier.2.1.6.1 ClenbuterolMRL clenbuterol PLANIPART (Boehringer Ingelheim)clenbuterol (hydrochloride): 0,03 mg/mloplossing voor injectie im, ivPosologieBo: 0,8 mcg/kg (0,3 mg/dier)Vlees: Bo: 6 d, Melk: Bo: 5 melkbeurten of 60 hfles 50 mlR/2.1.7 OxytocineIndicatiesOxytocine kan voor die indicaties worden gebruikt waarbij weeën dienen te wordenopgewekt of waarbij de melkejectie moet worden verzekerd.Paard- Partusinductie. Eén injectie oxytocine volstaat om de partus te induceren, mitshet veulen voldragen is. De partus volgt 1 tot 2 uur na de injectie.- De behandeling van retentio secundinarum (ret. sec.). Behandeling met oxytocineis aangewezen wanneer de nageboorte langer dan 2 uur opblijft. Oxytocine kan wordentoegediend per injectie of per i.v.-infuus. De laatste methode heeft de voorkeuromdat de resultaten beter zijn. Is één behandeling onvoldoende dan kan na één uureen tweede en indien nodig één uur later een derde behandeling worden gegeven. Bijhet paard kan het toedienen van oxytocine via een bolusinjectie koliek veroorzaken.- De behandeling van een endometritis chronica of van een endometritis die dooreen dekking of inseminatie is veroorzaakt. Bij dergelijke gevallen bevindt er zicheen bepaalde hoeveelheid vloeistof of pus in de uterus. Is deze hoeveelheid grootdan dient de uterus te worden uitgespoeld en dient de merrie 3 tot 5 maal per daggedurende 2 tot 4 dagen met oxytocine intramusculair te worden ingespoten. Isde vloeistofhoeveelheid gering dan volstaat een behandeling met oxytocine tweemaaldaags gedurende 1 tot 3 dagen.Rund en kleine herkauwers:- Zwakke weeën. Deze toestand treedt bij het rund vrijwel nooit op, behoudensbij kalfziekte en bij bepaalde ernstige ziektetoestanden zoals een hernia ventralis,

762 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelselhydrallantois en algemeen ernstig ziek-zijn. Indien kalfziekte met het geëigendeproduct wordt behandeld is een aanvullende behandeling met oxytocine nietnodig.- Een sectio caesarea waarbij een tocolyticum is gebruikt. Na de keizersnede iseen oxytocine-injectie geïndiceerd omdat door het tocolyticum de uterus te langatonisch blijft.- Ziektetoestanden van de uterus post partum. Hierbij kan gedacht worden aanzaken als intra-uteriene bloedingen, een gereponeerde uterus na een inversio enprolaps van de uterus en als nabehandeling bij gecompliceerde verlossingen zoalseen foetotomie. In deze gevallen kan met oxytocine de involutio uteri wordenbevorderd.- Mastitis. Indien er bij een acute mastitis geen melkejectie plaatsvindt, is eenbehandeling met oxytocine op zijn plaats om de uier goed te kunnen leeg melken.- Het niet laten schieten van de melk. Het niet laten schieten van de melk kanverscheidene oorzaken hebben zoals angst en pijn. Wordt oxytocine vlak voor hetmelken toegediend dan treedt onmiddellijk melkejectie op. Bij sommige runderenzijn enkele behandelingen voldoende; bij andere dieren moet oxytocine soms gedurendemaanden voor elke melkbeurt worden gegeven.Varken:- Weeënzwakte: vooral bij oudere zeugen kan uterusatonie optreden. Een oxytocineinjectieresulteert in weeën waarmee de (laatste) biggen en de nageboorten wordenuitgedreven.- Het periparturient hypogalactia syndroom (vroeger: mastitis-metritis-agalactiesyndroom - MMA). Deze aandoening vindt meestal zijn oorsprong in een mastitis.Nevenverschijnselen zijn agalactie en metritis. De therapie bestaat uit antibioticaen oxytocine, eventueel aangevuld met corticosteroïden.Carnivoren:De indicaties bij deze diersoorten zijn ongeveer dezelfde als bij de grote huisdieren.Primaire of secundaire uterusinertie, ondersteunende behandeling voor eensubinvolutio uteri, bloedingen post partum, enz. De oorzaak van uterusatonie ofvan bloedingen dient eerst vastgesteld te worden. Het gebruik van oxytocine bijdystocie kan leiden tot uterusruptuur. De gevoeligheid van de uterus voor oxytocineblijft ten hoogste gehandhaafd 48 tot 72 h post partum. Men dient steeds lagedosissen van oxytocine toe te dienen om atonie, te wijten aan een desensibilisatievan de receptoren, te vermijden.FarmacodynamieOxytocine wordt gesynthetiseerd ter hoogte van de hypothalamus en opgeslagenin de neurohypofyse. Onder invloed van oxytocine verhoogt de contractiliteit vande uterusmusculatuur wanneer die vooraf gesensibiliseerd werd door oestrogenen.De invloed van oxytocine op de myoepitheliale cellen van de melkklier veroorzaaktmelkejectie zonder de productie zelf te beïnvloeden.FarmacokinetiekHet effect heeft plaats ofwel onmiddellijk bij intraveneuse toediening ofwel 2 tot3 minuten na een intramusculaire toediening. Oxytocine wordt snel gemetaboliseerdin de lever en nieren. Slechts een klein gehalte van het oxytocine wordtongewijzigd via de nier uitgescheiden.Contra-indicatiesDystocia t.w.a. abnormale ligging van de foetus, onvoldoende ontsluiting van decervix of te grote vrucht.BijwerkingenBij een overdosering of wanneer het dosisinterval niet werd gerespecteerd bijmultipele injecties, kunnen overmatige uteruscontracties optreden. Ze kunnenworden tegengegaan door beta-2-adrenerge stoffen. Een secundaire atonie kaneveneens optreden. Hypertensie en het verslechteren van een cardiale insufficiëntiewerden eveneens beschreven.InteractiesGelijktijdig gebruik met sympaticomimmetica kan leiden tot hypertensie.Voorzorgen bij het gebruikBij gebruik prepartum moet nagegaan worden dat de cervixrelaxatie volledig is endat de ligging van de foetus normaal is. Hypocalcemie of hypoglycemie dienen teworden gecorrigeerd vooraleer oxytocine wordt toegediend.

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 77Voortplanting en lactatieWanneer oxytocine toegediend wordt voor de opgesomde indicaties, zullen foetaleafwijkingen niet voorkomen. Oxytocine wordt in kleine hoeveelheden in demelk uitgescheiden, zonder dat het invloed heeft op het zogende dier.MRL oxytocine LONGACTON (VetCom-pharma)carbetocine: 0,07 mg/mloplossing voor injectie im, ivPosologieBo: 0,21 - 0,35 mg/dierSu: 0,105 - 0,21 mg/dierVerkorten partusduur Su: 0,07 mg/dierVlees: Bo, Su: 0 d, Melk: Bo: 0 dfles 1 x 50 mlR/OXYTOCINE 10 UI/ml (VMD)oxytocine: 10 IE/mloplossing voor injectie iv, im (Eq, Bo, Su, Fe),im (Ov, Capr, Ca)Posologienaargelang de indic en toedieningswijze:Eq: 10 - 75 IEBo: 10 - 30 IEOv, Capr: 10 - 15 IESu: 5 - 40 IECa: 0,5 -1 IE/kg, max 10 IEFe: 2 - 5 IEVlees: 0 d Melk: 0 dfles 50 ml, 100 mlR/2.1.8 ProstaglandinenOXYTOCINE KELA 10 IE (Kela Laboratoria)oxytocine: 10 IE/mloplossing voor injectie sc (Ca, Fe), iv,im (Eq, Bo, Su, Ov, Capr, Ca, Fe)PosologieAfh van indic en toedieningswijze:Eq: 10 - 50 IE/500 kgBo: 30 - 60 IE/500 kgOv, Capr: 10 IE/50 kgSu: 10 - 20 IE/200 kgCa, Fe: 0,5 - 1 IE/kgVlees: 0 d, Melk: 0 dfles 50 ml, 100 mlR/OXYTOCINE PRODIVET (Prodivet)synth. oxytocine: 10 IE/mloplossing voor injectie iv (langzaam), imPosologieEq: 10 - 20 IEBo: 30 - 60 IESu: 20 - 40 IEOv, Capr: 10 - 15 IECa: 5 - 10 IEFe: 3 - 5 IEWachttijden: 0 dfles 50 ml, 100 mlR/IndicatiesProstaglandinen (PG) worden gebruikt voor al die indicaties waarbij het corpusluteum in regressie moet gaan.Paard:- Indien PG worden toegediend aan een merrie die niet hengstig werd gezien enwaarbij er zich op één van de ovaria een corpus luteum bevindt dat minstens 6dagen oud is, zal er na 3 tot 4 dagen een fertiele oestrus optreden. Het kan gaanom merries waarbij de bronst gemist werd (suboestrus), om merries waarbij embryonalesterfte optrad of om merries waarbij het corpus luteum persisteert. Ditlaatste kan het geval zijn gedurende de lactatie, bij een pyometra of als er foetalesterfte optrad na de 40ste dag van de graviditeit. Is er foetale sterfte opgetredendan is de werkzaamheid van PG zeer variabel tot onvoldoende wegens de aanwezigheidvan de zogenaamde endometrium cups, de productieplaatsen van PMSG(met LH-effect bij de merrie).- Het opwekken van een abortus vóór de 40 ste dag van de graviditeit. In dit gevalveroorzaken PG regressie van het corpus luteum graviditatis, waardoor er embryonalesterfte optreedt. Oestrus treedt 3 tot 4 dagen later op.Rund:- De behandeling van suboestrus. Cyclerende runderen, waarbij geen bronst iswaargenomen (suboestrus), reageren op toediening van PG met het optredenvan bronst 3 tot 7 dagen later mits er op het moment van toediening een corpusluteum aanwezig was van minstens 6 dagen oud. De bronst waarvan sprakekan sterk variëren in hevigheid van vrijwel geen symptomen tot uitgesprokenbronstsymptomen.- Oestrussynchronisatie. Met PG kan oestrussynchronisatie worden verkregen opvoorwaarde dat de te behandelen dieren cycleren. Twee injecties PG gegeven met11 tot 12 dagen tussentijd, geven synchronistatie van de bronst. De fertiliteit vandeze bronst is bij koeien vrij laag en bij vaarzen normaal.- De behandeling van een pyometra of van een purulente endometritis. Aangeziener bij een pyometra steeds een corpus luteum persistens aanwezig is, wordendergelijke dieren niet bronstig en hoopt er zich intra-uterien pus op. PG doen

782 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelselhet corpus luteum regresseren waardoor er bronst optreedt. Door de daarmeegepaard gaande myometriumcontracties ledigt de uterus zich. Omdat een pyometrade neiging heeft te recidiveren verdient het aanbeveling pyometrapatiëntentweemaal met PG te behandelen met 14 dagen tussentijd. Een purulente endometritisis een voorstadium van een pyometra. Daarom is het aangeraden dergelijkepatiënten ook (twee maal) met PG te behandelen.- Het opwekken van abortus. Is een rund ongewenst gedekt dan kan met PG zeergemakkelijk een abortus worden opgewekt mits de dekking minstens 6 dagentevoren plaats had en mits het dier niet langer drachtig is dan 80 dagen. Na de80 ste dag wordt de kans dat er met één PG-injectie abortus kan worden opgewektsteeds geringer. In de 4 de en 5 de maand van de dracht kan alleen maar abortusworden verkregen als de PG 3 tot 4 maal worden toegediend, steeds met enkeledagen tussen.- Partusinductie. Partusinductie met PG is bij het rund mogelijk vanaf de 250 stedag van de graviditeit. Tussen de 250 ste en 260 ste dag is het kalf veelal dood enblijft de koe aan de nageboorte staan. Na de 270 ste dag vermindert de kans op retentiosecundinarum. Partusinductie kan gewenst zijn in gevallen van overdracht,ernstig uieroedeem, een hydrallantois en ernstige ziekte van het moederdier.- De behandeling van een koe met een gemummificeerde foetus. Ook bij een gemummificeerdefoetus bevindt er zich een corpus luteum persistens op één van deovaria. Toediening van PG veroorzaakt het op gang komen van de expulsie van degemummificeerde foetus. In een aantal gevallen is één injectie met PG onvoldoendeen dient na enkele dagen een 2 de injectie te worden gegeven. In dat geval is het aante raden de PG-injectie te combineren met oestrogenen omdat daardoor de cervixbeter relaxeert en de kans groter wordt dat de foetus wordt uitgedreven.Varken- Partusinductie. Talrijke redenen kunnen worden aangevoerd om de partus bij dezeug te induceren. De belangrijkste zijn het gegroepeerd afbiggen en het kunnenoverleggen van de biggen. De PG-injectie mag niet te vroeg worden gegeven,omdat daardoor de overlevingskansen van de biggen verminderen. Te vroeg wilzeggen meer dan 2 dagen voor de gemiddelde draagtijd van de betreffende zeugenstapel.De partus treedt 24 tot 40 uur na de PG-toediening op. Wordt 20 tot24 uur na de PG-injectie oxytocine toegediend dan volgt de partus enkele uren nade oxytocineïnjectie.- De uitdrijving van een toom gemummificeerde biggen. Heeft de zeug niet opde normale tijd gebigd dan is de kans groot dat alle biggen gemummificeerd zijn.Na een PG-injectie volgt dan 1 tot 2 dagen later de geboorte van de gemummificeerdebiggen. Uiteraard dient na gegaan te worden of er geen vergissingen zijnbegaan met de berekening van de partusdatum.FarmacodynamieProstaglandine F2alfa wordt op het einde van de cyclus en van de dracht in hetbloed gesecreteerd door het endometrium. Het komt eveneens voor in het spermaof in het corpus luteum. Synthetische preparaten zijn beschikbaar. Deze substantiesbezitten een luteolytische activiteit en stimuleren de gladde spiercellen van onderandere het myometrium. De lysis van het corpus luteum is het gevolg van een sterkelocale vasoconstrictie waardoor de luteale cellen afsterven. Het uitgebreide werkingsspectrumvan dit prostaglandine varieert sterk naargelang de diersoort.FarmacokinetiekDeze stoffen worden gekenmerkt door een snelle metabolisatie ter hoogte van delongen, de lever, de nier en andere organen. De uitscheiding gebeurt voornamelijkvia de nieren. De halfwaardetijd bedraagt enkele minuten.Contra-indicatiesGewenste dracht. Intraveneuse toediening, toediening aan oudere dieren of dierenmet cardiovasculaire, gastro-intestinale of ademhalingsproblemen.BijwerkingenDe werkzaamheid en de mate waarin nevenwerkingen optreden, worden inbelangrijke mate bepaald door de gebruikte dosis, de aard van de gebruiktemolecule, de diersoort en de individuele gevoeligheid van het dier. Bijwerkingendie minder uitgesproken zijn bij het gebruik van synthetische preparaten, zijn:diarree, braken, overmatig zweten en speekselen, tachypnee, spasmen van degladde spiercellen en abortus bij drachtige dieren.

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 79InteractiesDe werking van oxytocine kan worden versterkt door prostaglandines.Voorzorgen bij het gebruik/Risico voor de mensZwangere vrouwen, vrouwen die zwanger wensen te worden of personen dielijden aan astma of andere chronische ademhalingsstoornissen dienen het hanterenvan deze stoffen te vermijden. Er dient rekening te worden gehouden met demogelijkheid dat deze stoffen transcutaan geresorbeerd worden.Voortplanting en lactatieDeze stoffen kunnen een gewenste dracht onderbreken.2.1.8.1 AlfaprostolMRL alfaprostol GABBROSTIM (Ceva Santé Animale)alfaprostol: 2 mg/mloplossing voor injectie imPosologieEq: 3 mg/dierBo, vaars: 1,5 mg/100 kg (max 8 mg/dier)Su: 2 mg/dierVlees: 24 h, Melk: 24 hfles 20 mlR/2.1.8.2 CloprostenolMRL cloprostenol CYCLIX Bovine (Virbac)natriumcloprostenol: 0,263 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo: alle indic: 2 ml/dieroestrussynchronisatie:2 x 2ml/dier met 11 d intervalVlees: 2 d, Melk: 0 dfles 20 mlR/CYCLIX Porcine (Virbac)natriumcloprostenol: 0,092 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu: 2 ml/dierVlees: 2 dfles 20 mlR/DALMAZIN 75 mcg/ml (Fatro)d-cloprostenol: 75 mcg/mloplossing voor injectie imPosologieBo: 150 microg/dierSu: 75 microg/dier (herhaal na 6 h)Vlees: Bo: 0 d, Su: 1 d, Melk: 0 dfles 1 x 10 ml, 5 x 20 mlR/ESTRUMATE (MSD A.H.)natriumcloprostenol: 0,263 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo: 2 ml/dier- suboestrus: eventueel 2de inject (2 ml)na 11 d- pyometra: eventueel 2de inject (2 ml) na10 - 14 d- oestrusregulatie: 2 x 2 ml/dier met 11 dintervalVlees: 24 h, Melk: 0 dfles 10 ml, 20 mlR/PLANATE (MSD A.H.)cloprostenol (natrium): 0,092 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu: 2 ml/dierVlees: 24 hfles 20 mlR/2.1.8.3 DinoprostMRL dinoprost DINOLYTIC (Pfizer A.H.)dinoprost (tromethamine): 5 mg/mloplossing voor injectie sc, imPosologieEq: 5 mg/dierBo: 25 mg/dierSu: 10 mg/dierVlees: 0 d, Melk: 0 dfles 5 x 10 ml, 30 mlR/ENZAPROST (Ceva Santé Animale)dinoprost (trometamol): 5 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo: 25 mg/dierSu: 10 mg/dierVlees: Bo: 3 d, Su: 2 d, Melk: Bo: 0 hfles 50 ml, 10 x 5 mlR/2.1.9 Geneesmiddelen die de vrijstelling van prolactine beïnvloedenIndicatiesCarnivoren:- Inhibitie van de melksecretie bij het spenen, na een abortus of bij het onmiddellijkverwijderen van de jongen na de partus of bij nerveuze lactatie.FarmacodynamieProlactine is een hypofysehormoon waarvan de plasmaconcentratie bepaaldwordt door het geslacht, de fysiologische en patho-fysiologische toestand van hetdier. De vrijstelling wordt gestimuleerd door prolactoliberine en geïnhibeerd door

802 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelseldopamine. Dopamine oefent een continue inhiberende tonus uit op de vrijstellingvan prolactine. Bijgevolg zullen specifieke agonisten van dopamine (cabergolineen bromocryptine) of stoffen die de secretie van dopamine in de hypothalamusstimuleren zoals seretonine-inhibitoren (metergoline), aanleiding geven tot een inhibitievan de secretie van prolactine. De invloeden die prolactine uitoefent in hetlichaam zijn talrijk. Bij zoogdieren is de melkklier het belangrijkste doelorgaan, inhet bijzonder rond de partus wanneer de melksecretie aanvangt. Andere weefselszoals de lever, de ovaria, de testes, de prostaat en de hypothalamus ondergaaneveneens een invloed van prolactine.FarmacokinetiekCabergoline wordt na orale toediening voor 80% geresorbeerd en heeft een halfwaardetijdvan 17 tot 24 h. De maximale werkingsduur treedt 18 tot 24 h na oraleopname op. Metergoline heeft een halfwaardetijd van ongeveer 4 h, de maximalewerkingsduur treedt ongeveer 2 tot 4 h na orale opname op.Contra-indicatiesMet uitzondering van een gewenste dracht zijn er geen contra-indicaties tevermelden.BijwerkingenIn een aantal gevallen kunnen nevenwerkingen zoals slaperigheid, anorexie en brakenoptreden. Braken kan voorkomen worden door de medicatie met het voedertoe te dienen. Indien het gebruik van een anti-emeticum gewenst is, dient dit vrijte zijn van prolactotrope eigenschappen (metoclopramide is in dit opzicht tegenaangewezen).Bij de aanbevolen dosis zijn psychotische nevenwerkingen, te wijtenaan een centrale stimulatie van dopaminereceptoren, zeldzaam. Neuroleptica,met name metopimazine, die antidopaminerge eigenschappen vertonen, kunnengebruikt worden om bijwerkingen te verhinderen. Gebruik van metergoline kanleiden tot gedragsstoornissen te wijten aan de centrale antiserotonine-werking.Deze verdwijnen weer na het reduceren van de dosis of na het stopzetten van detherapie. Wijziging van de vachtkleur wordt gemeld bij gebruik van cabergoline.InteractiesDeze geneesmiddelen kunnen bloeddrukverlagend werken waardoor het gelijktijdiggebruik van geneesmiddelen met een bloeddrukverlagende werking met denodige voorzichtigheid dient te gebeuren. Dopamineantagonisten (metoclopramide,fenothiazines) verhinderen de werking van deze geneesmiddelen en dienente worden vermeden.Voortplanting en lactatieNiet gebruiken tijdens dracht (abortus).2.1.9.1 CabergolineMRL cabergoline GALASTOP (Ceva Santé Animale)cabergoline: 0,05 mg/mloplossing poPosologieCa, Fe: 0,1 ml/kg pd (4 - 6 d)herhaal behandeling bij recidievenfles 7 ml, 15 ml, 24 mlR/KELACTIN 50 mcg/ml (Kela Laboratoria)cabergoline: 50 mcg/mloplossing poPosologieCa, Fe: 5 mcg/kg pd (4 - 6 d)fles 7 ml, 15 ml, 24 mlR/2.1.9.2 MetergolineMRL metergoline CONTRALAC 0,5 (Virbac)metergoline: 0,5 mgtablet poPosologieCa: 0,2 mg/kg pd (in 2 innames) (4 d)tabl 16R/CONTRALAC 2 (Virbac)metergoline: 2 mgtablet poPosologieCa: 0,2 mg/kg pd (in 2 innames) (4 d)tabl 16R/

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 812.1.10 AntiprogestagenenIndicatiesCarnivoren:De indicatie voor aglepriston is het verhinderen van de nidatie en de onderbrekingvan de dracht bij ongewenst gedekte teven tot en met 45 dagen na de paring.Wanneer de behandeling wordt uitgevoerd vooraleer het embryo zich terhoogte van het endometrium heeft ingenesteld, bijvoorbeeld daags na de paring,dan wordt de nidatie verhinderd en wordt het embryo geresorbeerd. Behandelingvan een drachtige teef veroorzaakt een abortus binnen de 3 tot 7 dagen na debehandeling. Dit gaat gepaard met de fysiologische verschijnselen die eennormale partus voorafgaan (lichte anorexie, zwelling mammae, daling van delichaamstemperatuur, enz.). Bij een aantal dieren ontstaat er slechts een gedeeltelijkeabortus. Het wordt daarom aangeraden om 10 dagen na de behandelingeen controle-onderzoek uit te voeren om na te gaan of de baarmoeder leeg is. Devolgende oestrus kan 1 tot 3 maand vroeger dan verwacht optreden. De fertiliteitbij volgende oestri zou niet gewijzigd zijn.FarmacodynamieAglepriston is een synthetische steroïde met een antigestagene werking dieberust op haar antagonistische binding met de progesteronreceptoren van deuterus. De affiniteit van aglepriston voor de progesteronreceptoren is in vitro driemaalhoger dan deze voor het natuurlijke progesteron dat een centrale rol speeltin de voorbereiding en in het in stand houden van de dracht. De plasmaconcentratiesvan progesteron blijven hoog tot na de onderbreking van de dracht.FarmacokinetiekDe behandeling bestaat uit twee injecties met 24 h tussentijd. De plasmapiek vanaglepriston wordt 2,5 dagen na de tweede injectie bereikt. De uitscheiding gebeurtlangzaam en hoofdzakelijk via de faeces. Van de geïnjecteerde dosis wordt 60%binnen de eerste 10 dagen uitgescheiden en 80% is uitgescheiden na 24 dagen.Contra-indicatiesDieren met lever- of nierproblemen, diabetes mellitus, dieren die lijden aan hypoadrenocorticismeof dieren in een slechte algemene gezondheid zouden best nietmet het onderstaand product behandeld worden.Bijwerkingen- De injectie van het geneesmiddel kan een lokale reactie veroorzaken, deze isvan voorbijgaande aard.- De abortus kan gepaard gaan met symptomen die aanwezig zijn bij een normalepartus. Uterusinfecties.- Het interval tot de eerstvolgende loopsheid kan met 1 tot 3 maand verkort zijn.- Hematologische en biochemische wijzigingen van voorbijgaande aard kunnenoptreden.InteractiesInteracties met ketoconazole, itraconazole of erythromycine zouden mogelijk zijn.Vermits aglepriston een anti-glucocorticoïde werking heeft zou het een invloedkunnen hebben op een behandeling met glucocorticoïden.Voorzorgen bij het gebruik/Risico voor de mensInjectie van dit oliepreparaat kan bij de mens leiden tot irritatie ter hoogte vande injectieplaats. Onopzettelijke (zelf-)injectie van zwangere vrouwen is gevaarlijkvoor de zwangerschap. In beide gevallen dient een arts geraadpleegd te worden.Voortplanting en lactatieDit geneesmiddel is niet bestemd om te worden toegediend aan drachtige of lacterendedieren, (tenzij men de dracht wil onderbreken). De behandeling zou geeninvloed hebben op de fertiliteit tijdens de volgende oestrus. Er wordt regelmatigeen vervroegde oestrus vastgesteld.

822 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel2.1.10.1 AglepristonMRL aglepriston ALIZIN 30 mg/ml (Virbac)aglepriston: 30 mg/mloplossing voor injectie scPosologieCa: 2 x 10 mg/kg met 24 h intervalfles 10 mlR/2.2 GlucocorticoïdenDe producten die in dit hoofdstuk worden besproken zijn synthetische glucocorticoïdenvoor systemische toediening. Het gebruik van glucocorticoïden bij nutsdierenen bij de duif is onderworpen aan wettelijke bepalingen. De beschikbareglucocorticoïden verschillen onderling in metabolische en ontstekingsremmendeactiviteit (potentie), in mineralocorticoïd effect en in werkingsduur.Glucocorticoïden worden ook elders besproken: zie hfst (11.1.1.) 12.1.6. en 12.1.8en 12.3.IndicatiesDe belangrijkste indicaties voor het gebruik van glucocorticoïden zijn: symptomatischebehandeling van acute of chronische immunologische of inflammatoireaandoeningen, immunosuppressie en bijnierschorsinsufficiëntie. De klinischeomstandigheden bepalen de keuze van het actief bestanddeel, de galenischevorm en de posologie. Deze laatste kan in sterke mate variëren. Zo wordt terbehandeling van acuut ontstekingsoedeem gedurende een korte tijd prednisolonin de vorm van een oplossing aan een twintig maal hogere dan de normaal gebruiktedosis gebruikt. In geval van anafylactische shock worden op geregeldetijdstippen hoge dosissen glucocorticoïden intraveneus toegediend. Bij immunologischeaandoeningen wordt de dosis die vaak heel hoog is, aangepast infunctie van de therapeutische respons van het dier. Dit is ook het geval bij debehandeling van chronische ontstekingsreacties. Voor de substitutietherapie vanbijnierschorsinsufficiëntie dient men het voor humaan gebruik geregistreerde hydrocortisonte gebruiken. Hieraan kan een mineralocorticoïd worden toegevoegdzoals fluorocortison.FarmacodynamieGlucocorticoïden werken ter hoogte van nagenoeg elk systeem in het lichaam enhebben een invloed op een groot aantal fysiologische functies. Dit leidt naast devele nevenwerkingen (zie verder) tot een aantal effecten die therapeutisch van nutzijn. De beschikbare glucocorticoïden verschillen in werkingsduur en kracht. Dewerkingsduur van de synthetische glucocorticoïden is langer dan deze van hydrocortison.De galenische vorm speelt hierbij een determinerende rol en sommigepreparaten hebben een werkingsduur van meerdere weken. De natriumretentie isbij de synthetische glucocorticoïden klein tot zeer klein.FarmacokinetiekBij de parenteraal toe te dienen vormen, onderscheiden we de suspensies enoplossingen in microkristallijne vorm. De oplossingen kunnen intraveneus wordentoegediend en veroorzaken onmiddellijk of zeer snel effect. De kinetiek wordtbepaald door het actief bestanddeel. Deze preparaten worden gebruikt bij spoedgevallen,inclusief shock.Traditioneel onderscheidt men:- glucocorticoïden met een korte werkingsduur (< 12 h): hydrocortison- glucocorticoïden met een gemiddelde werkingsduur (12 - 36 h): prednisolon- glucocorticoïden met een lange werkingsduur (> 36 h): dexamethasonMeestal duurt de werking van deze geneesmiddelen langer dan de werkingsduurdie in de SKP wordt opgegeven. De activiteitsduur uit de SKP is meestal gebaseerdop farmacokinetische gegevens maar de biologische werking van glucocorticoïdenkan langer duren dan uit de concentratie van de stof in het plasma is af te leiden.Preciezere informatie kan eventueel opgevraagd worden bij de registratiehouder.

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 83Suspensies worden als subcutane injectie toegediend en worden soms door eentrage resorptie gekenmerkt. Ze zijn te vermijden bij substitutietherapieën en bij chronischeaandoeningen. Wegens de moeilijk te controleren kinetiek van deze preparatenkunnen herhaalde injecties aanleiding geven tot nevenwerkingen. Deze injectiesdienen steeds te worden beperkt tot eenmalige behandelingen of ze dienen te wordengespreid in de tijd om accumulatie te vermijden. Soms is een continue behandelingmet glucocorticoïden noodzakelijk: substitutietherapie, immunosuppressieen allergieën. In al deze gevallen is een orale therapie aangewezen. Aan de handvan een posologieschema tracht men de laagste effectieve dosis te vinden. Dezedosis is trouwens sterk afhankelijk van het beoogde resultaat. Het toedienen vande medicatie één dag op twee verlaagt de kans op bijnierinsufficiëntie. In sommigegevallen verliest men echter het beoogde resultaat op de dag dat er niet behandeldwordt. De posologie dient regelmatig te worden geëvalueerd en aangepast in functievan de klinische toestand van de patiënt. De combinatie van glucocorticoïdenmet andere ontstekingsremmende componenten zoals antihistaminica, essentiëleoliën en desensibilisatietherapieën kan nuttig zijn in de dermatologie. Het verhoogdrisico op infecties kan worden gecontroleerd door het toedienen van antibiotica.Idealiter maakt men gebruik van bactericide middelen.Contra-indicatiesUit de lijst van bijwerkingen zijn een aantal contra-indicaties af te leiden (zie verder).BijwerkingenHet inadequaat gebruik van deze stoffen leidt tot ernstige, soms fatale bijwerkingen.Intoxicaties met ontstekingsremmers maken bij carnivoren een belangrijk deeluit van de farmacovigilantie. Bijwerkingen komen voornamelijk voor wanneer defysiologische dosis wordt overschreden en wanneer langere tijd wordt behandeld.De symptomen die gepaard gaan met een overdosering zijn die die bij het Cushingsyndroomworden aangetroffen. Men spreekt dan ook van een iatrogene Cushing.De volgende symptomen kunnen voorkomen:- Natriumretentie. Deze kan worden vermeden door stoffen te gebruiken met eengeringere mineralocorticoïde werking.- Spierzwakte en hartritmestoornissen, veroorzaakt door hypokaliemie.- Hyperglycemie: glucocorticoïden kunnen een diabetes mellitus verergeren ofveroorzaken.- Katabool effect (spieratrofie)- Redistributie van vetten- Polyurie, polydipsie, polyphagie- Osteoporose (spontane fracturen)- Verzwakking van ligamenten en pezen- Cornea-ulcera- Immunosuppressie en veranderingen in het bloedbeeld. Naast een verminderderesistentie tegen infectieuze agentia, kan er eveneens een reactivatie van bepaaldevirale pathologieën ontstaan.- Maagulcera (synergistisch effect met niet-steroïdale ontstekingsremmers)- Glaucoom- Verwerpen- Erosies van de gewrichtsoppervlakte met risico op gewrichtsletsels- Inhibitie van hypothalamus-hypofyse-bijnier-as. Bij het beëindigen van de therapieof bij intense stress, zoals n.a.v. een chirurgische ingreep, trauma of infecties,kan er een bijnierschorsinsufficiëntie ontstaan. Deze kan worden voorkomendoor een geleidelijke afbouw van de dosis bij het beëindigen van de therapie. Hetgebruik van depotpreparaten kan in dit opzicht een probleem zijn, gezien hunvariabele kinetiek.- Vertraagde littekenvorming- Huidatrofie. Het gebruik van krachtige preparaten voor lokaal gebruik vormt hiereen bijzonder risico.InteractiesEr zijn vele interacties van glucocorticoïden met andere geneesmiddelen bekend,hierna worden er een aantal belangrijke opgesomd.- Gelijktijdige toediening met NSAID’s verhoogt de kans op maagerosies.- Hypokaliëmie kan ontstaan wanneer ze samen met niet-kaliumsparende diuretica(vb. furosemide) worden toegediend.

842 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel- Ze verhogen het risico op een toxische werking van digitalisglycosiden.- De insulinebehoeften kunnen stijgen.- Vaccinaties dienen te worden uitgesteld.Voorzorgen bij het gebruikDe behandeling met deze stoffen is nagenoeg steeds symptomatisch. Dit magechter niet verhinderen dat de dierenarts de etiologie van de aandoening trachtvast te stellen en zo mogelijk een etiologische therapie instelt. De gebruikte dosismoet zo laag mogelijk gehouden worden en de behandelingsduur zo kort mogelijk.Het stopzetten van de therapie moet na langdurig gebruik progressief gebeuren.Voortplanting en lactatieGebruik tijdens de dracht is niet veilig. Bij grote huisdieren veroorzaken glucocorticoïdenpartusinductie in de latere stadia van de dracht.2.2.1 DexamethasonLangwerkend (> 36 h), geen mineralocorticoïde werking. 30 x potentie vancortisonMRL dexamethason RAPIDEXON 2 mg/ml inj opl (Eurovet A.H.)dexamethason (natriumfosfaat): 2 mg/mlDEXA 0,2 % (Kela Laboratoria)oplossing voor injectie im (Eq, Bo, Su, Ca, Fe),iv, iartic, intrabursaal, lokaal (Eq)dexamethason (natriumfosfaat): 2 mg/mlPosologieoplossing voor injectie ivontsteking, allergie:PosologieEq, Bo, Su: 0,06 mg/kg (per 24 - 48 h)Bo: 1 x 0,02 - 0,04 mg/kgCa, Fe: 0,1 mg/kg (per 24 - 48 h)Vlees: 21 d, Melk: 84 h (7 melkbeurten)Bo prim ketose: 0,02 - 0,04 mg/kg (eventueelherhalen na 48 h)fles 100 mlR/Bo inleiding partus: 0,04 mg/kg (eventueelherhalen na 48 - 72 h)Eq arthritis, bursitis, tendosynovitis: lokaleinj 1 - 5 mlVlees: Eq: 11 d, Bo: 7 d, Su: 2 d, Melk: 72 hfles 25 ml, 50 ml, 100 mlR/DEXAFORT (MSD A.H.)dexamethason (natriumfosfaat): 1 mg/mldexamethason (phenylpropionaat): 2 mg/mlsuspensie voor injectie im (Bo, Ca), sc (Ca)PosologieBo: 0,06 mg/kgCa: 0,3 mg/kgVlees: 63 d, Melk: 14 melkbeurtenfles 50 mlR/DEXA-JECT 2 mg/ml (Dopharma)dexamethason (natriumfosfaat): 2 mg/mloplossing voor injectie iv (Eq),im (Eq, Bo, Su, Ca, Fe), iartic (Eq)Posologie- onsteking of allergie:Eq, Bo, Su: 0,06 mg/kgCa, Fe: 0,1 mg/kgkan herhaald worden met interval van24-48 h- acetonemie: Bo: 0,02 tot 0,04 mg/kg,dosis kan herhaald worden na 48 h- inductie partus: Bo: 1 x 0,04 mg/kg, dosiskan herhaald worden na 48-72 h- artritis, bursitis of tenosynovitis: Eq (iartic):1-5 mlVlees + organen: Eq: 12 d, Bo: 8 d, Su: 2 dMelk: Bo: 72 h, niet toedienen aan Eq waarvande melk bestemd is voor humane consumptiefles 50 ml, 100 mlR/DEXAMETHASONE 0,5 % Kela (Kela Laboratoria)dexamethason: 5 mg/mlsuspensie voor injectie imPosologieCa: 0,1 - 0,4 mg/kg, indien nodig herhalenna 2 dfles 50 mlR/VETODEXIN 0,2 % (VMD)dexamethason (natriumfosfaat): 2 mg/mloplossing voor injectie imPosologieBo: acetonemie: 10 - 20 mg pdpartusinductie: 20 mg- Ca: allergie: 0,1 - 0,4 mg/kg pdVlees: 16 d, Melk: 3 dfles 50 ml, 100 mlR/VOREN (Boehringer Ingelheim)dexamethason-21-isonicotinaat: 1 mg/mlsuspensie voor injectie im, scPosologieCa, Fe: 0,05 - 0,1 mg/kgfles 50 mlR/

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 852.2.2 MethylprednisolonGemiddelde werkingsduur (12 - 36 h),verwaarloosbare mineralocorticoïdewerking, 6 x potentie van cortisonMRL methylprednisolon MODERIN LA 40 mg/ml (Pfizer A.H.)methylprednisolonacetaat: 40 mg/mlsuspensie voor injectie diep im, iarticPosologie- Systemisch:Ca: 0,5 - 2 mg/kg LGFe: 2 - 5 mg/kg LG- Lokaal:Ca: 0,5 - 2 mg/kg LG (iartic)fles 5 mlR/MODERIN tabl 4 mg (Pfizer A.H.)methylprednisolon: 4 mgtablet poPosologieCa, Fe:- (1 - 5 kg LG): 1 mg- (5 - 9 kg LG): 2 mg- (9 - 18 kg LG): 2 - 4 mg- (18 - 36 kg LG): 4 - 8 mgtabl 30, 10 x 10R/MODERIN tabl 16 mg (Pfizer A.H.)methylprednisolon: 16 mgtablet poPosologieCa, Fe:- (1 - 5 kg LG): 1 mg- (5 - 9 kg LG): 2 mg- (9 - 18 kg LG): 2 - 4 mg- (18 - 36 kg LG): 4 - 8 mgtabl 30, 10 x 10R/MODERIN tabl 32 mg (Pfizer A.H.)methylprednisolon: 32 mgtablet poPosologieCa, Fe:- (1 - 5 kg LG): 1 mg- (5 - 9 kg LG): 2 mg- (9 - 18 kg LG): 2 - 4 mg- (18 - 36 kg LG): 4 - 8 mgtabl 30, 20 x 10R/PREDNISOLONE 2,5 % (VMD)prednisolon: 25 mg/mloplossing voor injectie imPosologieCa (LG > 3 kg) startdosis: 0,5 - 2,5 mg/kgverlagen tot effectieve onderhoudsdosisfles 50 mlR/PREDNISOLONE 5 mg Kela (Kela Laboratoria)prednisolon: 5 mgtablet poPosologieCa: ontsteking, allergie- startdosis: 0,5 - 1 mg/kg pd (in 2 innames)(3 - 7 d), nadien 1 mg/kg pd in 1 inname (7d), vervolgens de dosis met helft reducerenom de 5 – 7 d- onderhoudsdosis: 1 mg/kg/2 dReduceer de dosis geleidelijk tot minimaleeffectieve dosisCa: auto-immuunziekte: 2 – 6 mg/kg pd(in 2 innames), nadien geleidelijk afbouwentot effectieve dosis/2 dtabl 30, 100R/PREDNISOLONE 20 mg Kela (Kela Laboratoria)prednisolon: 20 mgtablet poPosologieCa: ontsteking, allergie- startdosis: 0,5 - 1 mg/kg pd (in 2 innames)(3 - 7 d), nadien 1 mg/kg pd in 1 inname (7d), vervolgens de dosis met helft reducerenom de 5 – 7 d- onderhoudsdosis: 1 mg/kg/2 dReduceer de dosis geleidelijk tot minimaleeffectieve dosisCa: auto-immuunziekte: 2 – 6 mg/kg pd(in 2 innames), nadien geleidelijk afbouwentot effectieve dosis/2 dtabl 30, 100R/SOLU-DELTA-CORTEF 500 mg (Pfizer A.H.)prednisolon (natriumsuccinaat): 500 mg/10 mlsteriele oplossing voor injectie im, ivPosologieBo (niet-lacterend): max 1 mg/kg (iv)Ca (shock): 5 - 10 mg/kg (iv)Ca: 0,5 - 2 mg/kg (im)Vlees: 1 dfles 10 mlR/2.2.3 PrednisolonGemiddelde werkingsduur (12 - 36 h),matige tot geringe mineralocorticoïdewerking, 5 x potentie van hydro cortisonMRL prednisolon PREDNISOLONE 1 % (VMD)prednisolon: 10 mg/mloplossing voor injectie imPosologieCa: 0,5 - 2,5 mg/kgverlagen tot effectieve onderhoudsdosisfles 100 mlR/

862 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel2.3 Geneesmiddel gebruikt bij hypercortisolismebij de hond (Cushing)2.3.1 TrilostaneIndicatiesDe behandeling van zowel hypofyse- als bijnierschorsafhankelijke hypercortisolisme(Cushing) bij de hond.FarmacodynamieTrilostane is een inhibitor van 3-beta-hydroxysteroïddehydrogenase dat een essentiëlerol speelt in de steroïdsynthese van ondermeer cortisol. De inhibitie is reversiebelen dosisgebonden. Trilostane inhibeert ook de synthese van aldosteron.Het effect van trilostane op de gonadale steroïdproductie is slechts van belang bijhogere doseringen.FarmacokinetiekBij de hond wordt trilostane goed, zij het wisselvallig, geabsorbeerd na orale toediening.De maximale serumconcentratie wordt bereikt na 1,5 - 2 h. De bijsluiterraadt aan om de medicatie toe te dienen samen met voedsel. Trilostane heeft eenkorte werkingsduur. Dit zou volgens sommige publicaties een verklaring kunnenzijn waarom een aantal honden niet reageren op de aanbevolen dosering in ééntoediening per dag. Trilostane wordt gemetaboliseerd in de lever tot o.a. het actieveketotrilostane. Trilostane heeft een hogere therapeutische index dan mitotan.De startdosis wordt aangepast afhankelijk van de resultaten van regelmatig uitgevoerdeACTH-stimulatietesten (10 dagen, 4 weken en 12 weken na het starten vande therapie en daarna om de 3 maanden). De startdosis die in de bijsluiter opgegevenwordt, is hoger dan de startdosis die door de Vetoryl Consensus Meeting(Amsterdam) wordt aanbevolen (zie Folia Veterinaria 2008 nr. 1).Contra-indicatiesBehandeling van dieren die lijden aan een primaire leveraandoening en/of nierinsufficiëntie;of van honden met een gewicht kleiner dan 3 kg.BijwerkingenTrilostane wordt relatief goed verdragen door de hond, bijwerkingen komenrelatief zelden voor. Symptomen van een iatrogeen hypoadrenocorticisme, metzwakte, lethargie, anorexie, braken en diarree, kunnen zich voordoen. Dezesymptomen verdwijnen meestal na het opschorten van de behandeling. Acutecrisis van de ziekte van Addison (collaps) kan zich voordoen. Er zijn geïsoleerdemeldingen geweest van adrenale necrose bij behandelde honden, wat kan leidentot hypoadrenocorticisme. Een subklinische renale disfunctie kan evolueren naareen nierinsufficiëntie na behandeling met dit middel. Een subklinische arthritis kanevolueren naar een symptomatische arthritis door de gedaalde concentraties vanendogene corticosteroïden. Een beperkt aantal gevallen van plotse dood tijdensde behandeling werden gemeld. Andere lichte, zeldzame bijwerkingen zijn ataxie,hypersalivatie, zwellingen, spiertremor en veranderingen van de huid.InteractiesKaliumsparende diuretica (bijv. spironolacton) dienen te worden vermeden omdattrilostane door zijn inhiberend effect op de aldosteronsynthese, hyperkaliëmiekan veroorzaken. De werking van ACE-inhibitoren kan worden versterkt. Anderemoleculen met een reducerend vermogen op de cortisolspiegel (mitotane, ketoconazol,aminoglutethimide) versterken het effect van trilostane met mogelijk hypoadrenocorticismetot gevolg (zie ook “Voorzorgen bij het gebruik”).Voorzorgen bij het gebruik/Risico voor de mensAangezien de meeste gevallen van hypercortisolisme voorkomen bij ouderehonden, is het belangrijk om de aanwezigheid van primaire leveraandoeningen ennierinsufficiëntie voor en tijdens de behandeling na te gaan (zie contra-indicatie).Gelijktijdige aanwezigheid van diabetes mellitus vereist een specifieke behandeling.De bijsluiter raadt aan om bij patiënten die eerder met mitotane werden behandeldeen interval te respecteren van ten minste een maand tussen het stoppenmet mitotane en het starten met trilostane. Een nauwlettende opvolging van debijnierfunctie wordt aangeraden gezien honden gevoeliger kunnen zijn voor de

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 87effecten van trilostane na een behandeling met mitotane. Bij honden met eenvooraf bestaande anemie kan een verdere vermindering van de hematocriet envan de hemoglobine optreden. Trilostane kan de synthese van testosteron verminderenen heeft anti-progesteron eigenschappen.Vrouwen die zwanger zijn of zwanger willen worden, moeten het aanraken van decapsules vermijden. De inhoud van de capsules kan irritatie en overgevoeligheidvan de huid en van de ogen veroorzaken. De capsules mogen niet gedeeld ofgeopend worden.Voortplanting en lactatieNiet gebruiken bij drachtige of zogende teven of bij fokdieren.MRL trilostane VETORYL 10 mg (Dechra)trilostane: 10 mgcapsules po met het voederPosologieCa: startdosis 1 x 6 mg/kg pdvervolgens dosis aanpassen volgensresponscaps 3 x 10R/VETORYL 30 mg (Dechra)trilostane: 30 mgcapsules po met het voederPosologieCa: startdosis 1 x 6 mg/kg pdvervolgens dosis aanpassen volgens responscaps 3 x 10R/VETORYL 60 mg (Dechra)trilostane: 60 mgcapsules po met het voederPosologieCa: stardosis 1 x 6 mg/kg pdvervolgens dosis aanpassen volgens responscaps 3 x 10R/2.4 Geneesmiddelen voor de behandeling vanpituitaire pars intermedia dysfunctie bij hetpaard (Cushing)2.4.1 PergolideIndicatieSymptomatische behandeling van klinische symptomen geassocieerd metpituitair pars intermedia dysfunctie (Pituitary Pars Intermedia Dysfunction – PPIDof voorheen ziekte van Cushing) bij paarden.FarmacodynamiekHet synthetisch ergotderivaat pergolide is een krachtige agonist van de dopaminereceptorenen reduceert ter hoogte van de pars intermedia de expressie vanpro-opiomelanocortinepeptides zoals het adrenocorticotroop hormoon (ACTH)en het melanotroop hormoon. Pergolide remt als dopamineagonist de afgifte vanprolactine. Bij therapeutische doseringen vertoont pergolide weinig tot geen effectop noradrenaline-, adrenaline- of serotonine-paden.FarmacokinetiekFarmacokinetische studies uitgevoerd bij het paard toonden aan dat pergolidesnel wordt geabsorbeerd en uitgescheiden. Uit deze studies blijkt echter ook eengrote variabiliteit die voornamelijk ontstaan door de methodologische verschillen.BijwerkingenZweten, voorbijgaande anorexie en lethargie, milde symptomen van het centralezenuwstelsel (vb. milde depressie en milde ataxie), diarree en koliek. Bij dosisintolerantiemoet de behandeling 2 tot 3 dagen worden gestaakt om daarna metgehalveerde dosis te worden voortgezet. De totale dagelijkse dosering kan daarnaworden verhoogd met stappen van 0,5 mg elke 2 tot 4 weken tot het gewensteklinische effect wordt bereikt.Contra-indicatiesNiet gelijktijdig toedienen met dopamine-antagonisten (zie Interaties).InteractiesGebruik met andere middelen die de eiwitbinding beïnvloeden. Dopamineantagonisten,zoals neuroleptica (fenothiazines, zoals acepromazine of andere

882 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelselfenothiazines), domperidon of metoclopramide, verminderen de werkzaamheidvan pergolide.Voorzorgen bij het gebruik/Risico’s voor de mensDe SPK somt talrijke voorzorgen op waarvan de belangrijkste hier hehaaldworden. Breek de tablet voorzichtig om blootstelling aan het product te minimaliserenaangezien dit oogirritatie, een irriterende geur of hoofdpijn kan veroorzaken.Spoel de ogen bij oogirritatie met water. Bij inhalatie, inhaleer frisse lucht encontacteer een dokter indien ademhalingsproblemen optreden. Het tablet magniet worden verpulverd. Zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven,dienen handschoenen te dragen tijdens de toediening van het tablet. De tablet uithet zicht van kinderen houden. Voornamelijk bij kinderen kan het inslikken van hettablet ernstige problemen veroorzaken.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van dit product is niet aangetoond bij drachtige merries. Uit proevenbij muizen en konijnen zijn geen teratogene effecten vastgesteld. Bij een doseringvan 5,6 mg/kg LG per dag werd bij muizen verminderde vruchtbaarheidwaargenomen.De veiligheid van dit product is niet aangetoond bij lacterende paarden. Bij muizenwerden het lagere lichaamsgewicht en overlevingspercentage van de nakomelingentoegeschreven aan de farmacologische inhibitie van de prolactinesecretiemet een verminderde melkgift tot gevolg.MRL pergolide PRASCEND 1 mg (Boehringer IngelheimVetmedica)pergolide (mesilaat): 1 mgtablet poPosologieEq (lft >2 j): startdosis: 2 mcg/kg pddaarna dosis aanpassen volgens responsNiet toedienen aan paarden die bestemd zijnvoor humane consumptieNiet toedienen aan merries waarvan de melkbestemd is voor humane consumptietabl 60, 160R/2.5 Geneesmiddelen i.v.m. de schildklier2.5.1 ThyroïdhormoonIndicatiesHypothyroïdie bij de hond.FarmacodynamieLevothyroxine (L-thyroxine, L-T4) fungeert als precursor voor liothyronine of trijodothyronine(T3), het biologisch actieve schildklierhormoon.FarmacokinetiekLevothyroxine (L-thyroxine, L-T4) wordt oraal toegediend. De resorptie varieertvan 10 tot 50% en de eliminatiehalfwaardetijd bedraagt bij de hond 12 tot 16 uur(werking houdt langer aan). De metabolisatie gebeurt vooral in de lever en deexcretie via gal en urine.Contra-indicatiesAcuut myocard-infarct, thyrotoxicosis, onbehandeld hypoadrenocorticisme.BijwerkingenBijwerkingen treden op bij overdosering.InteractiesLevothyroxine versterkt de werking van adrenaline en noradrenaline en van anderecatecholamines en sympaticomimetica. De afbraak van vitamine K-afhankelijkestollingsfactoren wordt versneld waardoor de werking van anticoagulantia zoalswarfarine wordt versterkt. Insulinebehoeften kunnen worden gewijzigd wat eennauwkeurige opvolging noodzakelijk maakt. Oestrogenen verhogen de behoeften

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 89aan levothyroxine. Therapeutische effecten van digoxine en digitoxine kunnen gedaaldzijn. Gelijktijdig gebruik van ketamine kan tachycardie veroorzaken.Voorzorgen bij het gebruikVoorzichtig gebruik of een lagere initiële dosis wordt aangeraden voor ouderedieren, dieren met hartproblemen, en dieren met diabetis mellitus of hypoadrenocorticisme.De absorptie van levothyroxine wordt bij de hond beïnvloed door deaanwezigheid van voedsel. Een dagelijkse constante relatie tussen het tijdstip vande behandeling en van de voeding is bijgevolg belangrijk.Voortplanting en lactatieInvloeden op de foetus of op zogende jongen werden niet vastgesteld.2.5.1.1 LevothyroxineMRL levothyroxine FORTHYRON flavoured 200 mcg tabl hond(Eurovet A.H.)levothyroxine natrium: 200 mcgtablet poPosologieCa: 10 mcg/kg/12 hdosis aanpassen aan de behoeftentabl 250R/FORTHYRON flavoured 400 mcg tabl hond(Eurovet A.H.)levothyroxine natrium: 400 mcgtablet poPosologieCa: 10 mcg/kg/12 hdosis aanpassen aan de behoeftentabl 250R/LEVENTA (MSD A.H.)levothyroxine natrium (als multihydraat):1 mg/mloplossing poPosologieCa: startdosis: 1 x 20 mcg/kg pddosis aanpassen na 4 w(onderhoudsdosis meestal 10 tot40 mcg/kg pd)fles 1 x 30 mlR/2.5.2 ThyreostaticumIndicatiesMethimazole wordt gebruikt voor de behandeling van hyperthyroïdie bij de kat.FarmacodynamieMethimazole behoort tot de groep van de thionamides. Dit zijn stoffen die de ioderingvan thyrosine in de schildklier remmen door zich te binden met het thyroïdperoxidase.Ze verlagen zo de synthese van de schildklierhormonen. Ze hebben geen invloed opreeds gevormd schildklierhormoon en op het vrijstellen ervan uit de schildkliercellen.Het klinisch effect wordt bijgevolg pas merkbaar als de reeds gevormde voorraadschildklierhormoon op is en de concentratie van het circulerende hormoon afneemt.FarmacokinetiekMethimazole wordt oraal goed geresorbeerd (biologische beschikbaarheid > 75%).De metabolisatie gebeurt snel en voornamelijk door de lever en de uitscheidinggebeurt via de nieren.Contra-indicatiesLeveraandoeningen en autoimmuunafwijkingen.BijwerkingenHet is aanbevolen twee maal per dag te behandelen. Dit zou de kans op bijwerkingenzoals braken en anorexia verkleinen. Bijwerkingen zijn meestal lichten tijdelijk. Ernstigere bijwerkingen zijn meestal reversibel wanneer de medicatiewordt stopgezet. Bij doses van 5-15 mg per kat, per dag, waren de klinische bijwerkingenbraken, gebrek aan eetlust, lethargie, ernstige pruritus en excoriatiesvan het hoofd en de nek, bloedingsdiathesis en icterus als gevolg van hepatopathie,en hematologische abnormaliteiten (eosinofilie, lymfocytose, neutropenie,lymfopenie, lichte leukopenie, agranulocytose, trombocytopenie of hemolytischeanemie). Deze bijwerkingen verdwenen binnen 7-45 dagen na het stopzetten vande therapie. Leukopenie of hemolytische anemie kunnen voorkomen. Bij dierendie tijdens de behandeling onwel worden, in het bijzonder als ze koortsig zijn,moet een bloedmonster worden genomen voor hematologisch en biochemischonderzoek. In geval van immunologische bijwerkingen (anemie, trombocytopenie,antinucleaire antilichamen in het serum) moet de behandeling onmiddellijk ge-

902 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelselstopt worden en moet een alternatieve therapie worden overwogen.InteractiesFenobarbital kan de klinische werking van methimazole verminderen. Methimazolekan de hepatische oxidatie van benzimidazoles verminderen en kan zo leiden tothogere plasmaconcentraties van deze stoffen. Methimazole is een immunomodulator.Voorzorgen bij het gebruik/Risico voor de mensRegelmatige controles van het gehalte aan thyroïdhormoon in het bloed en deaanpassing van de dosis van methimazol worden aangeraden. De tabletten mogenniet gedeeld worden. Het moet het doel zijn om de laagst mogelijke dosis tebereiken. Leukopenie of hemolytische anemie worden eveneens via bloedanalyseopgespoord. Gezien methimazole een vermindering van de glomerulaire filtratiekan hebben, moet bij dieren met nierproblemen de nierfunctie zorgvuldigopgevolgd worden. Aangezien vermoed wordt dat methimazole teratogeen is bijde mens, moeten vrouwen van vruchtbare leeftijd handschoenen dragen bij hetaanraken van kattenbakvulling van behandelde katten.Voortplanting en lactatieMethimazole diffundeert doorheen de placenta en kan leiden tot hypothyroïdie bijde kittens. Niet toedienen aan drachtige of lacterende katten.2.5.2.1 Methimazole (thiamazole)MRL methimazole FELIMAZOLE 2,5 mg (Dechra)thiamazole (methimazole): 2,5 mgomhulde tablet poPosologieFe: 2 x pd 2,5 mg (na 3 w dosis aanpassen,max dosis 20 mg pd)tabl 100R/FELIMAZOLE 5 mg (Dechra)thiamazole (methimazole): 5 mgomhulde tablet poPosologieFe: 2 x pd 2,5 mg (na 3 w dosis aanpassen,max 20 mg pd)tabl 100R/2.6 InsulineIndicatiesBehandeling van insuline-afhankelijke diabetes mellitus bij de hond en de kat.FarmacodynamieInsuline is ondermeer verantwoordelijk voor de opname en het gebruik vanglucose door de cel en de stimulatie van het koolhydraatmetabolisme.FarmacokinetiekAls polypeptide hormoon is insuline alleen werkzaam langs parenterale weg(sc of im). Het enig beschikbaar diergeneeskundig preparaat op de Belgischemarkt bevat gezuiverd varkensinsuline (structureel identiek met hondeninsuline);het bevat 40 IE/ml deels onder amorfe, deels onder kristallijne vorm (verlengdewerkingstijd). De totale werkingsduur bedraagt 14 tot 24 uur (eerste plasmapiekna ongeveer 4 uur; tweede na ongeveer 12 uur). De dosering is afhankelijk van degraad van glucosurie en van de glycemie, en moet individueel worden aangepast(aanvangsdosis en onderhoudsdosis; zie SKP).Contra-indicatieGeen.BijwerkingenHypoglycemie na overdosering. Overgevoeligheidsreacties komen zeer zeldenvoor bij gebruik van varkensinsuline.InteractiesGeneesmiddelen die de hypoglycemische werking van insuline versterken zijn:ACE-inhibitoren (bv. enalapril), anabole steroïden, beta-blokkers (bv. propanolol),phenylbutazon, sulfonamiden, tetracyclines, monoaminoöxidaseremmers, guanethidine,aspirine en andere salicylaten. Geneesmiddelen die de hypoglycemischewerking van insuline afremmen: dextrothyroxine, diltiazem (hypotensivum),dobutamine, epinefrine, oestrogeen-progesteroncombinaties, furosemide, glucocorticoïden,fenothiazine-derivaten en thiazide-diuretica.

2 Geneesmiddelen met invloed op het hormonaal stelsel 91Voorzorgen bij het gebruikInsuline kan een invloed hebben op het kaliumgehalte in het serum; gelijktijdigebehandeling met hartglycosiden moet nauwkeurig opgevolgd worden. Vooralwanneer ook diuretica verstrekt worden.Voortplanting en lactatieNegatieve invloeden van varkensinsuline op de foetus of op zogende pups zijnniet bekend.MRL insuline CANINSULIN (MSD A.H.)insuline: 40 IE/mlsuspensie voor injectie sc, imPosologieCa (1 x pd):- aanvangsdosis: 1 IE/kg + :(< 10 kg LG): 1 IE :(+/- 10 kg LG): 2 IE :(12 - 20 kg LG): 3 IE :(> 20 kg LG): 4 IE:- onderhoudsdosis: te bepalen volgensglucoseplasmaspiegelFe (2 x pd met 12 h interval):- aanvangsdosis: 0,25 - 0,5 IE/kg naargelangbloedglucoseconcentratie- onderhoudsdosis: te bepalen volgensglucoseplasmaspiegelfles 10 x 2,5 mlpatroon 10 x 2,7 mlR/

3 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmers 933 Analgetica, antipyretica enontstekingsremmers3.1 Niet-steroïdale anti-inflammatoiregeneesmiddelen (NSAID’s)Deze farmaca werken analgetisch, antipyretisch en antiflogistisch. In tegenstellingmet narcotische analgetica, hebben ze geen invloed op het bewustzijn. Dezemiddelen werken enkel symptomatisch. Hun gebruik mag het onderzoek naar deziekteoorzaak en de etiologische behandeling niet in de weg staan. NSAID’s behorentot verschillende chemische klassen, dit resulteert in farmacodynamischeen farmacokinetische verschillen (zie SPK).IndicatiesIn de diergeneeskunde worden NSAID’s vooral gebruikt als antiflogistica en analgeticabij locomotorische aandoeningen en als analgetica bij viscerale pijn (koliek).Een aantal preparaten zijn geïndiceerd voor het voorkomen van post-operatievepijn.FarmacodynamieHet belangrijkste werkingsmechanisme berust op een inhibitie van de synthesevan de prostanoïden (thromboxanen, prostacyclines en prostaglandines), meerspecifiek van het enzyme cyclo-oxygenase (COX, waarvan twee iso-enzymesbelangrijk zijn, COX 1 en COX 2). COX 1 is verantwoordelijk voor de synthese vanbeschermende prostaglandines bijvoorbeeld ter hoogte van de gastro-intestinalemucosa (remming zoutzuursecretie en stimulatie van de slijmsecretie in de maag).De synthese van prostaglandines, betrokken bij ontstekingsprocessen, is vooralCOX 2 gemedieerd. De meeste NSAID’s remmen beide COX-varianten. SelectieveCOX 2-inhibitoren openen nieuwe perspectieven, vooral m.b.t. gastro-intestinaletolerantie. In functie van de locatie van de COX-inhibitie werken NSAID’s hetzijvooral centraal (inhibitie ter hoogte van het centraal zenuwstelsel) met vooralanalgetische en antipyretische werking (o.a. paracetamol), hetzij zowel centraal alsperifeer met bijkomende antiflogistische activiteit (o.a. salicylaten, pyrazolonen).De optredende COX-inhibitie is irreversibel (o.a. salicylaten en pyrazolonen) ofreversibel (o.a. ibuprofen; piroxicam). Andere werkingsmechanismen van deNSAID’s zijn de ontkoppeling van de oxydatieve fosforylatie, inhibitie van devorming van toxische zuurstofradicalen en ontstekingsmediatoren (o.a. kininesen histamine), biotransformatie van belangrijke enzymes en inhibitie van deleucotriensynthese.FarmacokinetiekMeestal kunnen NSAID’s zowel oraal als parenteraal toegediend worden. Omdatde meeste NSAID’s zwakke zuren zijn, zal bij carnivoren de resorptie na oraletoediening veel sneller zijn dan bij herbivoren. Meestal treedt een sterke eiwitbindingop, waardoor de weefselpenetratie beperkt blijft. Er is wel een vlotte penetratienaar ontstekingsexsudaat. De biotransformatie (o.a. conjugatie in de lever),de mate waarin de substanties een enterohepatische recirculatie ondergaanen de excretie (gal, urine) verschillen volgens het werkzaam bestanddeel en dediersoort. Het is dan ook belangrijk het gebruik te beperken tot de aanbevolendiersoort(en) en voor nutsdieren vooraf de wachttijden na te kijken. De halfwaardetijdkan sterk variëren naargelang de diersoort en naargelang het werkzaambestanddeel. De meeste NSAID’s worden door glucuronidase-enzymes in de levergemetaboliseerd. Bij de kat zijn deze enzymes nagenoeg niet aanwezig met eenlangere halfwaardetijd voor deze stoffen tot gevolg. Andere NSAID’s zoals piroxicamof meloxicam, worden in hoofdzaak gemetaboliseerd door oxidatie. De antiinflamatoireen analgetische werking van NSAID’s zal dikwijls langer aanhoudendan uit de plasmahalfwaardetijd afgeleid zou kunnen worden. Dit is vermoedelijkte wijten aan hun sterke proteïnebinding en bijgevolg hun langere aanwezigheid inontstekingsweefsels dan in het plasma.

943 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmersContra-indicatiesDe meeste NSAID’s mogen niet toegediend worden aan katten. Het gebruikvan NSAID’s is tegenaangewezen bij gastro-intestinale en renale problemen, bijbloedstollingsstoornissen en bij een nakende partus (uitstel door remming van deprostaglandinesynthese). Levercirrhose en leeftijd (jonge en oude dieren) vormenbijkomende risicofactoren (minder goede klaring).BijwerkingenBinnen eenzelfde diersoort zijn er grote individuele verschillen voor de gevoeligheidvoor het ontstaan van bloedingen. Het ulcereuze effect op de gastrointestinalemucosa, de nefrotoxiciteit en de verlengde bloedingstijd vormen devoornaamste neveneffecten van de NSAID’s, vooral bij langdurige toediening inhoge dosissen. Bepaalde injecteerbare NSAID’s kunnen pijnlijke weefselreactiesveroorzaken na intramusculaire of subcutane injectie. Naargelang de substantieis er risico op het voortijdig sluiten van de ductus arteriosus en hemorrhagiën bijde foetus. Het gebruik van NSAID’s kan leiden tot acuut nierfalen vooral bij patiëntenmet hartinsufficientie, ascites te wijten aan leverpathologiën, hypovolemie,natriumtekorten of nefrotisch syndroom. Huiderupties kunnen zich voordoen.InteractiesCombinaties van meerdere NSAID’s of van NSAID’s met corticosteroïden zijn wetenschappelijkniet verantwoord. Door hun gemeenschappelijk aangrijpingspunt(inhibitie van de synthese van prostanoïden) versterken ze bij gelijktijdig gebruikelkaars toxiciteit. Wegens de sterke eiwitbinding mogen NSAID’s niet samen toegediendworden met andere geneesmiddelen die ook een sterke eiwitbinding hebben,in het bijzonder diuretica en anticoagulantia. NSAID’s kunnen de levermetabolisatievan bepaalde stoffen wijzigingen door inductie of inhibitie van bepaaldeleverenzymes. Gelijktijdig toedienen van NSAID’s en ACE-inhibitoren, eventueelsamen met diuretica, kan leiden tot renale bijwerkingen door het verlagen van deglomerulaire filtratie. Gelijktijdig toedienen van protonpomp-inhibitoren (omeprazol,misoprostol) kan de negatieve invloed van NSAID’s op het GIS tegengaan.Voorzorgen bij het gebruikDieren die een langdurige therapie ondergaan dienen regelmatig te worden gecontroleerdvoor wijzigingen in hematologische en biochemische parameters.De dierenarts dient de eigenaars erop te wijzen om bijwerkingen (GI-stoornissen,gewijzigde eetlust, enz.) meteen te melden. Tolfenaminezuur wordt gezien zijnremmende werking op de bloedplaatjesaggregatie best niet pre-chirurgischtoegediend.Voortplanting en lactatieVoor de meeste NSAID’s zijn er geen proeven uitgevoerd bij de desbetreffendedoeldieren. Bij proefdieren werden in een aantal gevallen kleinere worpgrootte,verhoogde neonatale sterfte en een verhoogd aantal doodgeboren jongen vastgesteld.De regel is dan ook dat NSAID’s uit voorzorg niet bij drachtige of lacterendedieren worden gebruikt tenzij het voordeel van de behandeling opweegt tegen derisico’s.3.1.1 SalicylatenIndicatiesSalicylaten werken zowel perifeer als centraal analgetisch, antipyretisch, antiflogistischen remmen de trombocytenaggregatie. De indicaties die in de bijsluitersvermeld worden, zijn de ondersteunende behandeling van koorts bij ademhalingsstoornissenbij runderen, kalveren of varkens en de behandeling van ontstekingenbij varkens.FarmacodynamieNatriumsalicylaat remt het cyclo-oxygenase met een verminderde prostaglandineproductietot gevolg. Deze remming is in de meeste cellen reversibel, de remmingvan dit enzym in de trombocyten is daarentegen irreversiebel. Zie ook 3.1.FarmacokinetiekOraal toegediend natriumsalicylaat wordt snel geabsorbeerd ter hoogte van demaag en het proximale gedeelte van de dunne darm. Natriumsalicylaat verspreidtzich zeer goed in de verschillende weefsels. De waarden van het distributievolume

3 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmers 95zijn hoger bij neonati. De halfwaardetijd is langer bij zeer jonge dieren (7 à 14dagen oud). Metabolisatie vindt grotendeels plaats in de lever. De eliminatiegebeurt vooral via de urine, bij hoge pH is de eliminatie groter.Contra-indicatiesHet gebruik wordt afgeraden bij jonge dieren (kalveren < 2 w of biggen < 4 w). Zieook hfst 3.1BijwerkingenZie hfst 3.1.InteractiesZie hfst 3.1.Voorzorgen bij het gebruikZie hfst 3.1.Voortplanting en lactatieGezien de mogelijke teratogene en foetotoxische effecten bij ratten, wordt hetgebruik tijdens de dracht of de lactatie afgeraden. Zie hfst 3.1.3.1.1.1 NatriumsalicylaatMRL natriumsalicylaat SODIUM SALICYL 80% WSP (DopharmaResearch)natriumsalicylaat: 800 mg/gpoeder voor oplossing po, door de kalvermelkof het drinkwaterPosologieBo (lft > 2 w): 1 x 40 mg/kg LG pd (1 - 3 d)Su (lft > 4 w): 35 mg/kg LG pd (3 - 5 d)Vlees + organen: Bo, Su: 0 dcontainer 1 kgemmer 1 kg, 5 kgR/SOLACYL 100% (Eurovet A.H.)natriumsalicylaat: 1000 mg/gpoeder po (drinkwater, melk)Posologiekalf (lft > 2 w): 40 mg/kg 1 x pd (1 - 3 d)Su (lft > 4 w): 35 mg/kg pd (3 - 5 d)Vlees: Bo: 0 d, Su: 0 dNiet toedienen aan dieren die melk producerenvoor humane consumptiezak 1 kgR/3.1.1.2 AcetylsalicylzuurMRL acetylsalicylzuur ASPI-KEL 65% (Kela Laboratoria)acetylsalicylzuur: 650 mg/gpoeder voor oplossing po met het drinkwaterPosologiemestvarken (lft > 2,5 m):50 mg/kg LG pd (max 10 d)Vlees: 1 dzak 1 kgR/3.1.2 PyrazolonderivatenIndicatiesMetamizol (dipyrone) heeft vooral een analgetisch effect en een spasmolytischewerking. Fenylbutazon heeft daarnaast ook een antiflogistische werking.FarmacodynamieZie hfst 3.1.FarmacokinetiekFenylbutazon bindt zeer sterk aan plasma-eiwitten (97 - 99%). De eliminatiehalfwaardetijdvoor fenylbutazon verschilt sterk volgens de diersoort.Contra-indicatiesBestaande hematologische of beenmergafwijkingen, renale pathologieën engastro-intestinale ulcera zijn contra-indicaties. Fenylbutazon niet toedienen aankatten (beenmergtoxiciteit). Zie ook hfst 3.1BijwerkingenZie hfst 3.1.InteractiesFenylbutazon stimuleert de microsomiale afbraak in de lever van andere stoffenbijvoorbeeld digoxine, met een invloed op hun werkingsduur. Anderzijds zullenandere enzyminduceerders zoals barbituraten en corticosteroïden de afbraak vanfenylbutazon in de lever versnellen. Interferentie van fenylbutazon met thyroïdfunctietestenis mogelijk. Metamizol kan in combinatie met neuroleptica (phenothiazines)leiden tot hypothermie. Zie ook hfst 3.1.

963 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmersVoorzorgen bij het gebruikFenylbutazon is weefselirriterend en mag daarom niet subcutaan, noch intramusculairworden ingespoten. Zie ook hfst 3.1.Voortplanting en lactatieVoor fenylbutazon zijn geen directe teratogene effecten bekend. Bij konijnen werdenechter kleinere worpgrootte, verhoogde neonatale sterfte en een verhoogdaantal doodgeboren jongen vastgesteld. Zie ook hfst 3.1.3.1.2.1 FenylbutazonMRL fenylbutazon FENYLBUTAZON 20 % (VMD)fenylbutazon: 200 mg/mloplossing voor injectie ivPosologieCa: 2 - 3 x pd 15 mg/kg (max 2 d)Eq: 1 x pd 4,4 mg/kg (max 5 d)Niet toedienen aan Eq bestemd voor menselijkeconsumptiefles 100 mlR/3.1.2.2 Metamizol (dipyrone)MRL metamizol VETALGIN (MSD A.H.)metamizolnatrium monohydraat: 500 mg/mloplossing voor injectie im, ivPosologieEq: 1 x 40 - 50 mg/kg (iv)Bo: 1 x 40 mg/kg (im, iv)Su: 1 x 15 - 50 mg/kg (im)Vlees: Eq: 7 d, Bo: 12 d, Su: 3 d,Melk: Bo: 2 d (4 melkmalen)fles 100 mlR/3.1.3 Nicotinezuurderivaten en fenamatenIndicatiesFlunixine meglumine en tolfenaminezuur zijn sterke antiflogistica en krachtige analgetica(viscerale pijn). Flunixine vertoont een remmende werking op de effectenvan endotoxines. Tolfenaminezuur kan toegediend worden aan katten (in tegenstellingtot flunixine en vele andere NSAID’s).FarmacodynamieZie hfst 3.1.FarmacokinetiekSpijts de korte eliminatiehalfwaardetijd van flunixinemeglumine (1,5 tot 2,5 uurbij het paard en ongeveer 4 uur bij de hond) is de werkingsduur voldoende lang,zodat één toediening per 24 uur volstaat. Het is aanbevolen de behandelingsduurte beperken tot 5 opeenvolgende dagen. Tolfenaminezuur wordt sterk gebondenaan plasma-albumine (> 97% bij het rund, 92% bij de hond; 87% bij het paard). Inde aanbevolen dosering en in functie van de toedieningswijze bedraagt de eliminatiehalfwaardetijd8 tot 15 uur bij het rund, 3 tot 5 uur bij het varken en 5 tot 7 uurbij de hond. De biologische beschikbaarheid van tolfenaminezuur kan verhoogdworden door toediening met het voeder waardoor de enterohepatische recirculatiewordt verhoogd.Contra-indicatiesFlunixine niet toedienen aan katten. Zie ook hfst 3.1.BijwerkingenFlunixine en tolfenaminezuur zijn, in vergelijking met andere NSAID’s, relatief veiligte gebruiken, al kunnen de klassieke bijwerkingen optreden in het bijzonder bijhogere dosissen en langere behandelingen. Zie ook hfst 3.1.Interacties - Voorzorgen bij het gebruikZie 3.1.Voortplanting en lactatieHet gebruik van flunixine wordt ontraden bij dracht en lactatie (geen veiligheids studies).

3 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmers 973.1.3.1 FlunixineMRL flunixine CRONYXIN 50 mg/ml inj opl rund, paard, varken(Cross Vetpharm Group)flunixine (meglumine): 50 mg/mloplossing voor injectie iv (Eq, Bo), im (Su)PosologieBo: 1,1 - 2,2 mg/kg iv, indien nodig herhalenmet 24 h interval (max 3 d)Eq:- aandoening skelet, spierstelsel:1,1 mg flunixine/kg iv, met 24 h interval (max 5 d)- koliek: 1,1 mg flunixine/kg iv, behandelingkan 1 of 2 x herhaald wordenSu (LG > 6 kg): 1 x 2,2 mg/kg im, als aanvullendebehandeling bij antibacteriële therapieVlees + organen: Eq: 28 d, Bo: 10 d, Su: 24 dMelk: Bo: 48 h, Eq: niet toedienen aan Eqwaarvan de melk bestemd is voor humaneconsumptiefles 100 mlR/EMDOFLUXIN 50 (Emdoka)flunixine (meglumine): 50 mg/mloplossing voor injectie iv (Eq, Bo), im (Su,Bo < 200 kg LG), sc (Ca)PosologieEq: 1,1 mg/kg pd (max 5 d), koliek: herhaaleventueel 1 à 2 x met 1 h intervalBo: 1,1 mg/kg pd (max 3 d)kalf (LG < 200 kg): 1,1 - 2,2 mg/kg pd (max 5 d)Su: 1,1 - 2,2 mg/kg/12 h (1 - 3 x)Ca: 1 - 2 mg/kg pd (max 5 d)Vlees: Eq: 10 d, Bo: 3 d (iv), kalf (< 200 kg) (im):12 d, Su: 24 d, Melk: Bo: 24 hfles 50, 100 of 250 mlR/FINADYNE 50 mg/ml inj opl (MSD A.H.)flunixine (meglumine): 50 mg/mloplossing voor injectie iv (Eq, Bo), im (Su)PosologieEq, veulen:- skelet en spieren: 1,1 mg/kg pd (3 - 5 d),- koliek: 1,1 mg/kg (1 - 3 x, met 1 h interval)Bo, kalf: 1,1 - 2,2 mg/kg pd (1 - 3 d)Su, big:-skelet en spieren - MMA: 1,1 - 2,2 mg/kgpd (1 - 2 x met 12 h interval), max 3 inj,- resp. stoornis: 1 x 2,2 mg/kgVlees: Eq: 4 d, Bo: 3 d, Su: 24 d, Melk: 24 hfles 100 mlR/FINADYNE PAARDEN 50 mg/g pasta (MSD A.H.)flunixine (meglumine): 50 mg/gpasta poPosologieEq (lft > 72 h):1,1 mg/kg pd = 1 spuit van 10 g/454 kg LG pd(max 5 d)tussen 2 behandelingen, interval van 5 - 7 din acht nemenVlees: 7 dNiet toedienen aan Eq die melk producerenvoor humane consumptieNiet toedienen aan competitiepaardenapplic 6 x 10 gR/FLUNIVETO (Norbrook Lab)flunixine (meglumine): 50 mg/mloplossing voor injectie ivPosologieEq: 1,1 mg/kg pd (max 5 d)Bo: 2,2 mg/kg pd (max 3 d)Vlees: Eq: 28 d, Bo: 14 d, Melk: Bo: 48 hNiet toedienen aan Eq waarvan de melk bestemdis voor humane consumptiefles 100 mlR/FLURAZIN 50 mg/ml (CEVA Santé Animale)flunixine (meglumine): 50 mg/mloplossing voor injectie iv (Eq, Bo), im (Su)PosologieEq: 1 mg/kg pd (max 5 d)Bo: 1-2 mg/kg pd (max 3 d)Su: 2.2 mg/kg, samen met gepaste antimicrobiëletherapieVlees + organen: Eq: 28 d, Bo: 7 d, Su: 24 d,Melk: 24 hfles 100 mlR/FLUVEX 50 mg/ml inj opl rund, varken, paard (S.P.Veterinaria)flunixine (meglumine): 50 mg/mloplossing voor injectie iv (Eq, Bo), im (Su)PosologieBo: 2,2 mg/kgEq:- aandoeningen bewegingsapp:1 x 1,1 mg/kg pd (max 5 d)- viscerale pijn bij koliek: 1,1 mg/kg (eventueelherhalen)Su: MMA-syndroom: 2,2 mg/kg, 1 of 2 xmet 12 h interval ifv klinische responsVlees + organen: Eq: 28 d, Bo: 14 d, Su: 28 d,Melk: Bo: 2 dNiet toedienen aan Eq waarvan de melk bestemdis voor menselijke consumptiefles 100 ml, 250 mlR/MEFLOSYL 5 % inj (Pfizer A.H.)flunixine (meglumine): 50 mg/mloplossing voor injectie iv (Eq, Bo), im (Su)PosologieEq: 1,11 mg/kg pd (max 5 d)koliek: 1,11 mg/kg/h (1 - 3 x)Bo: 1,11 - 2,22 mg/kg pd (max 3 d)Su: 1,11 - 2,22 mg/kg pd (1 - 2 injecties met12 h tussen, max 3 injecties)Vlees: Eq: 4 d, Bo: 3 d, Su: 24 d,Melk: Eq, Bo: 24 hfles 50 ml, 100 mlR/NIGLUMINE (Lab Calier)flunixine (meglumine): 50 mg/mloplossing voor injectie iv (Eq, Bo), Su (im)PosologieEq: 1,1 mg/kg pd (5 d)Bo: 2,2 mg/kg pd (3 d)Su: tot 2 x 2,2 mg/kg met 12 h intervalVlees + organen: Eq: 28 d, Bo: 4 d, Su: 28 d,Melk: 24 hNiet toedienen aan paarden die melk producerenvoor humane consumptiefles 100 mlR/

983 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmers3.1.3.2 TolfenaminezuurMRL tolfenaminezuur TOLFEDINE 4 % (Vétoquinol)tolfenamzuur: 40 mg/mloplossing voor injectie sc, imPosologieCa, Fe: 4 mg/kg pd (max 10 d)post-chirugische pijn: injecteer 1 h voorinductie van anesthesiefles 10 ml, 30 mlR/TOLFEDINE 6 mg (Vétoquinol)tolfenamzuur: 6 mgtablet poPosologieCa, Fe: 3 - 6 mg/kg pd (in 2 innames)(3 - 5 d)tabl 20, 100R/TOLFEDINE 60 mg (Vétoquinol)tolfenamzuur: 60 mgtablet poPosologieCa: 3 - 6 mg/kg pd (in 2 innames) (3 - 5 d)tabl 16, 96R/TOLFINE (Vétoquinol)tolfenamzuur: 40 mg/mloplossing voor injectie im (Bo, Su), iv (Bo)PosologieBo:- resp. stoornis: 2 mg/kg (im) (mag herhaaldna 48 h)- masitis: 4 mg/kg (iv)Su: 2 mg/kgVlees: Bo: 14 d (im), 7 d (iv), Su: 16 d, Melk: Bo(iv, im): 0 dfles 100 ml, 250 mlR/3.1.4 ArylpropionzuurderivatenIndicatiesCarprofenen en ketoprofen worden gebruikt als antipyreticum, antiflogisticum enanalgeticum bij respiratoire infecties of bij aandoeningen van het locomotorischstelsel en koliek en voor het voorkomen van postoperatieve pijn zowel bij orthopedische,als bij weke-delenchirurgie.FarmacodynamieArylzuurderivaten zijn racemische mengsels waarin de beide enantiomeren bijdragentot de therapeutische activiteit. Carprofen is een eerder zwakke remmer vanCOX, wat gedeeltelijk zijn milder bijwerkingsprofiel verklaart.FarmacokinetiekBij orale toediening is er een snelle resorptie en een hoge biologische beschikbaarheid(70 tot 100% naargelang de substantie en diersoort). Bij orale toedieningbedraagt de halfwaardetijd voor carprofen 8 uur bij de hond. Na intraveneuzetoediening bedraagt de plasmahalfwaardetijd van ketoprofen 2,7 uur bij het runden slechts 1 uur bij het paard. Carprofen wordt in grote mate in de lever gemetaboliseerden via de faeces uitgescheiden. Ketoprofen wordt voornamelijk via denieren geëlimineerd.Contra-indicatiesZie hfst 3.1.BijwerkingenDeze stoffen worden in het algemeen goed verdragen, toch kunnen ernstige bijwerkingen,typisch voor NSAID’s, voorkomen. Zie ook hfst 3.1.InteractiesInterferentie van carprofen met thyroïdtesten is mogelijk. Ketoprofen kan afhankelijkvan de gebruikte labtesten en reagentia, de bloedwaarden van glucose, billirubineen ijzer valselijk verhogen. Zie ook hfst 3.1.Voorzorgen bij het gebruikVoor carprofen wordt door sommige auteurs de nodige voorzichtigheid gevraagdbij toediening aan geriatrische patiënten of patiënten met een chronische aandoening(renale en hepatische insufficienties of inflammatory bowel disease).Voortplanting en lactatieEr zijn voor carprofen of ketoprofen geen veiligheidsstudies bekend, derhalve ishet gebruik van deze stoffen bij dracht en lactatie afgeraden.

3 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmers 993.1.4.1 CarprofenMRL carprofen CARPRODYL F 20 mg (Ceva Santé Animale)carprofen: 20 mgtablet poPosologieCa (lft>4 m): 4 mg/kg pd(mag verdeeld over 2 toedieningen)Verlaag de dosis naargelang de klinischeresponstabl 10 x 10R/CARPRODYL F 50 mg (Ceva Santé Animale)carprofen: 50 mgtablet poPosologieCa (lft>4 m): 4 mg/kg pd(mag verdeeld over 2 toedieningen)Verlaag de dosis naargelang de klinischeresponstabl 20 x 5R/CARPRODYL F 100 mg (Ceva Santé Animale)carprofen: 100 mgtablet poPosologieCa (lft>4 m): 4 mg/kg pd(mag verdeeld over 2 toedieningen)Verlaag de dosis naargelang de klinischeresponstabl 20 x 5R/DOLAGIS 50 mg tabl honden (Sogeval Lab)carprofen: 50 mg/tabltablet poPosologieCa: 4 mg/kg pdtabl 20, 100R/DOLAGIS 120 mg kauwtabl honden (Sogeval Lab)carprofen: 120 mg/tablkauwtablet poPosologieCa: 4 mg/kg pdtabl 12, 120R/NOROCARP 20 mg, 50 mg tabl (Norbrook Lab)carprofen: 20 mg, 50 mgtablet poPosologieCa (lft > 4 m): 4 mg/kg pd(eventueel verdeeld over 2 giften)tabl 20 mg: 10 x 10tabl 50 mg: 10 x 10, 50 x 10R/NOROCARP 100 mg tabl (Norbrook Lab)carprofen: 100 mgtablet poPosologieCa (lft > 4 m): 4 mg/kg pdtabl 100R/NOROCARP 20 mg smakelijke tabl voor honden(Norbrook lab)carprofen: 20 mgsmakelijke tablet poPosologieCa (lft > 4 m):begindosis: 4 mg/kg pdonderhoudsdosis: 2 mg/kg pdtabl 2 x 10, 10 x 10R/NOROCARP 50 mg smakelijke tabl voor honden(Norbrook lab)carprofen: 50 mgsmakelijke tablet poPosologieCa (lft > 4 m): 4 mg/kg pdtabl 2 x 10, 10 x 10R/NOROCARP 100 mg smakelijke tabl voor honden(Norbrook lab)carprofen: 100 mgsmakelijke tablet poPosologieCa (lft > 4 m):begindosis: 4 mg/kg pdonderhoudsdosis: 2 mg/kg pdtabl 2 x 10, 10 x 10R/NOROCARP 50 mg/ml inj opl (Norbrook Lab)carprofen: 50 mg/mloplossing voor injectie sc, ivPosologieBo: 1,4 mg/kgVlees en afval: 21 d, Melk: 0 hfles 50 mlR/RIMADYL 20 mg smakelijke tabl (Pfizer A.H.)carprofen: 20 mgsmakelijke tablet poPosologieCa: 2 x pd 2 mg/kg (7 d), daarna 2 mg/kg pdtabl 20, 100R/RIMADYL 50 mg smakelijke tabl (Pfizer A.H.)carprofen: 50 mgsmakelijke tablet poPosologieCa: 2 x pd 2 mg/kg (7 d), daarna 2 mg/kg pdtabl 20, 100R/RIMADYL 100 mg smakelijke tabl (Pfizer A.H.)carprofen: 100 mgsmakelijke tablet poPosologieCa: 2 x pd 2 mg/kg (7 d), daarna 2 mg/kg pdtabl 20, 100R/RIMADYL inj opl (Pfizer A.H.)carprofen: 50 mg/mloplossing voor injectie iv, scPosologieCa: 4 mg/kg (kan gevolgd worden door eenorale therapie)Fe: 4 mg/kgfles 20 mlR/

1003 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmersRIMADYL rund 50 mg/ml (Pfizer A.H.)carprofen: 50 mg/mloplossing voor injectie sc, ivPosologieBo: 1,4 mg/kgVlees: 21 d, Melk: 0 hfles 50 mlR/RIMIFIN 20 mg, 50 mg, 100 mg (ChanellePharmaceuticals)carprofen: 20, 50 of 100 mgtablet poPosologieCa: 2 tot 4 mg/kg pdtabl 10 x 100R/3.1.4.2 KetoprofenMRL ketoprofen ARISTAL 100 mg/ml (Industrial Veterinaria)ketoprofen: 100 mg/mloplossing voor injectie im (Bo, Su), iv (Bo, Eq)PosologieBo: 3 mg/kg 1 x pd (max 3 d)Su: 1 x 3 mg/kgEq: 2,2 mg/kg 1 x pd (3 - 5 d), bij koliek debehandeling pas herhalen na nieuw klinischonderzoekVlees + organen: 4 d, Melk (Bo): 0 hNiet toedienen aan merries waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 100 ml, 250 mlR/COXOFEN 100 mg/ml (Vetpharma A.H.)ketoprofen: 100 mg/mloplossing voor injectie iv, imPosologieEq: 1 x pd 2,2 mg/kg (3 tot 5 d) (iv)Bo: 1 x pd 3 mg/kg (max 3 d) (iv, im)Su: 1 x 3 mg/kg (im)Vlees + organen: 4 d, Melk: Bo: 0 hNiet toedienen aan Eq waarvan de melk bestemdis voor humane consumptiefles 100 mlR/KELAPROFEN 100 mg/ml (Kela Laboratoria)ketoprofen: 100 mg/mloplossing voor injectie iv, imPosologieEq locomot. aandoen.: 2,2 mg/kg (iv) 3-5 dEq koliek.: 2,2 mg/kg (iv) (mag herhaaldworden)Bo: 3 mg/kg (iv, im) (max 3 d)Su: 3 mg/kg (im)Vlees: Eq: 1 d, Bo (iv): 1 d, Bo (im): 2 d, Su: 2 dMelk: Bo: 0 h, Eq: niet toedienen aan Eq diemelk produceren voor humane consumptiefles 50 ml, 100 ml, 250 mlR/KETOFEN 1 % (Merial)ketoprofen: 10 mg/mloplossing voor injectie im, iv, sc (Ca), sc (Fe)PosologieCa, Fe: 2 mg/kg pd (1 - 3 d)fles 20 mlR/KETOFEN 10 % (Merial)ketoprofen: 100 mg/mloplossing voor injectie iv (Eq),iv, im (Bo), im (Su)PosologieEq: 2,2 mg/kg pd (3 - 5 d), koliek: 2,2 mg/kg(eventueel herhalen)Bo: 3 mg/kg pd (1 - 3 d)Su: 3 mg/kg pd (3 d)Vlees: Eq, Bo, Su: 4 d, Melk: Eq, Bo: 0 dfles 50 ml, 100 mlR/KETOFEN 5 mg (Merial)ketoprofen: 5 mgtablet poPosologieCa, Fe: 1 mg/kg pd (3 - 5 d)tabl 1 x 10R/KETOFEN 20 mg (Merial)ketoprofen: 20 mgtablet poPosologieCa: 1 mg/kg pd (3 - 5 d)tabl 1 x 10R/KETOPROPIG 100 mg/ml (Labiana Life Sciences)ketoprofen: 100 mg/mloplossing po in het drinkwaterPosologieSu: 3 mg/kg (24 h)Vlees: 2 dfles 1 lR/3.1.5 OxicamgroepIndicatiesMeloxicam heeft sterke antipyretische, analgetische en antiflogistische werkingen.Bij het paard, de hond en het varken bestaat de indicatie uit niet-infectieuze aandoeningenvan het bewegingsstelsel. Bij het paard is evenees koliek als indicatieopgenomen. Bij het varken kan het in combinatie met een antibioticum gebruiktworden voor de behandeling van het periparturient hypogalactia syndroom (vroegermastitis-metritis-syndroom). Bij de hond en de kat kan het eveneens wordentoegediend voor het verlichten van pijn na operaties. Bij het rund kan meloxicamsamen met een aangepast antibioticum toegediend worden bij diarree, respiratoireaandoeningen en mastitis en eveneens voor het verlichten van post-operatievepijn na het onthoornen van kalveren.

3 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmers 101FarmacodynamieZie hfst 3.1.FarmacokinetiekMeloxicam wordt oraal uitstekend geresorbeerd (100% biologische beschikbaarheid).De orale absorptie wordt niet beïnvloed door het voeder. Er is een belangrijkeenterohepatische recirculatie. De eiwitbinding bedraagt meer dan 97%. Deuitgebreide metabolisatie tot inactieve metabolieten gebeurt in de lever met uitscheidingvia de faeces en urine. De eliminatiehalfwaardetijd bedraagt ongeveer24 uur bij de hond (oraal) en 24 tot 28 uur bij het kalf (parenteraal).Contra-indicatiesNiet toedienen aan dieren jonger dan 6 weken (paard, hond, kat) of 1 week (rund)of aan katten lichter dan 2 kg. Zie ook hfst 3.1.BijwerkingenMeloxicam veroorzaakt weinig neveneffecten. Toch blijft, zoals voor andereNSAID’s, voorzichtigheid geboden. Zie ook hfst 3.1.InteractiesZie hfst 3.1.Voorzorgen bij het gebruikMeloxicam heeft een voorkeur voor het COX 2-isoenzyme, doch is geen selectieveCOX2-inhibitor omdat bij hogere dosissen deze specificiteit verdwijnt. Zieook hfst 3.1.Voortplanting en lactatieMeloxicam diffundeert doorheen de placenta van drachtige ratten en wordt in demelk van de rat uitgescheiden. Meloxicam wordt in het algemeen niet aanbevolenvoor drachtige of lacterende dieren. De bijsluiter van “Metacam voor injectie voorrundvee en varkens” vermeldt dat dit diergeneesmiddel gebruikt kan worden bijdrachtige runderen en drachtige of lacterende zeugen.MRL meloxicam ACTICAM 5 mg/ml (Ecuphar)meloxicam: 5 mg/mloplossing voor injectie sc, ivPosologie(Ca, Fe: lft > 6 w, Fe: LG > 2 kg)- aandoening bewegingsapp.:Ca: 1 x 0,2 mg/kg)- vermindering post-operatieve pijn:Ca: 1 x 0,2 mg/kg (voor de operatie)Fe: 1 x 0,3 mg/kg (voor de operatie)fles 10 mlR/EMDOCAM 20 mg/ml (Emdoka)meloxicam: 20 mg/mloplossing voor injectie iv (Eq, Bo),im (Su), sc (Bo)PosologieEq (lft > 6 w): 1 x 0,6 mg/kgBo: 1 x 0,5 mg/kg (behandeling diarree: lft> 1 w)Su: 0,4 mg/kg (indien nodig herhalen na24 h)Vlees (organen): Eq: 5 d, Bo: 15 d, Su 5 d, Melk:Bo: 5 dNiet toedienen aan Eq waarvan de melk bestemdis voor menselijke consumptiefles 50 ml, 100 ml, 250 mlR/INFLACAM 1 mg en 2,5 mg kauwtabl hond(Chanelle)meloxicam: 1 of 2,5 mgkauwtablet poPosologieCa (lft > 6 w, LG > 4 kg):- startdosis: 1 x 0,2 mg/kg op 1ste d- onderhoud: 0,1 mg/kg 1 x pdtabl 100R/INFLACAM 1,5 mg/ml susp po hond (Chanelle)meloxicam: 1,5 mg/mlsuspensie poPosologieCa (lft > 6 w):- startdosis: 1 x 0,2 mg/kg op 1ste d- onderhoud: 0,1 mg/kg 1 x pd, bij langdurigebehandeling dosis eventueel aanpassentot laagste werkzame dosisfles 15, 42, 100 en 200 mlR/INFLACAM 15 mg/ml susp po paard (Chanelle)meloxicam: 15 mg/mlsuspensie poPosologieEq (lft > 6 w): 0,6 mg/kg 1 x pd (max 14 d)Vlees en organen: 3 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 100 en 250 mlR/LOXICOM 1 mg en 2,5 mg kauwtabl honden(Norbrook Lab)meloxicam: 1 mg of 2,5 mgkauwtablet poPosologieCa (lft > 6 w, LG > 4 kg):- startdosis: 1 x 0,2 mg/kg op 1ste d- onderhoud: 0,1 mg/kg 1 x pdstartdosis eventueel per injectietabl 10, 100R/

1023 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmersLOXICOM 20 mg/ml inj opl rund, varken en paard(Norbrook Lab)meloxicam: 20 mg/mloplossing voor injectie iv (Eq, Bo),sc (Bo), im (Su)PosologieEq: 1 x 0,6 mg/kg iv, behandeling kan povoortgezet wordenBo: 1 x 0,5 mg/kg sc of iv (evt. met Ab- ofrehydratatietherapie)Su: 1 x 0,4 mg/kg im (evt. met Ab- ofrehydratatietherapie) (kan herhaald wordenna 24 h)Vlees en organen: Eq: 5 d, Bo: 15 d, Su: 5 dMelk: Bo: 5 d, niet toedienen aan Eq waarvande melk bestemd is voor humane consumptiefles 50 ml, 100 ml en 250 mlR/LOXICOM inj opl hond en kat (Norbrook Lab)meloxicam: 5 mg/mloplossing sc (Ca, Fe), iv (Ca)Posologie- Ca: skeletspieraandoening:1 x 0,2 mg/kg (sc), behandeling kan wordenvoortgezet met Loxicam® orale susppostoperatieve pijn: 1 x 0,2 mg/kg (sc of iv)voor chirurgie- Fe: postoperatieve pijn: 1 x 0,3 mg/kg (sc)voor chirurgiefles 20 mlR/LOXICOM orale susp hond (Norbrook Lab)meloxicam: 0,5 mg/ml of 1,5 mg/mlsuspensie poPosologieCa: startdosis: 0,2 mg/kg,onderhoudsdosis: 1 x 0,1 mg/kg pdBij langdurig gebruik laagst werkzamedosistoedienenfles 15 ml (0,5 mg/ml), 10 ml, 32 ml of 100 ml(1,5 mg/ml)R/LOXICOM orale susp kat (Norbrook Lab)meloxicam: 0,5 mg/mlsuspensie poPosologieFe (lft > 6 w):startdosis: 1 x 0,1 mg/kg de 1ste donderhoudsdosis: 1 x 0,05 mg/kg pdfles 5 ml, 15 mlR/MELOVEM (Dopharma Research)meloxicam: 5 mg/mloplossing voor injectie im, scPosologieBo (kalf, jongvee): 1 x 0,5 mg/kgSu: 1 x 0,4 mg/kg(indien nodig herhaal na 24 h)Vlees + organen: Bo: 15 d, Su: 5 dNiet toedienen aan Bo die melk voor menselijkeconsumptie producerenfles 100 mlR/MELOXIDYL 0,5 mg/ml susp po kat (Ceva SantéAnimale)meloxicam: 0,5 mg/mlsuspensie poPosologieFe (lft > 6 w):- postoperatieve pijn/ontsteking:aanvangsbehandeling met gepastemeloxicam-injonderhoud na 24 h: 1 x pd 0,05 mg/kg (4 d)- chronische aandoening bewegingsapp:aanvangsbehandeling: 1 x 0,1 mg/kgonderhoud: 1 x pd 0,05 mg/kgmax 14 d indien geen klinisch resultaatfles 15 mlR/MELOXIDYL 1,5 mg/ml susp po honden (CevaSanté Animale)meloxicam: 1,5 mg/mlsuspensie po met het voederPosologieCa (lft > 6 w): aanvangsdosis: 0,2 mg/kgonderhoudsdosis (na 24 h interval):0,1 mg/kg pdMax 10 d indien geen klnisch effectfles 10 ml, 32 ml, 100 mlR/MELOXIDYL 20 mg/ml (Ceva Santé Animale)meloxicam: 20 mg/mloplossing voor injectie sc, im, ivPosologieEq (lft > 6 w) (iv): 1 x 0,6 mg/kgBo (lft > 1 w) (sc, iv): 1 x 0,5 mg/kgSu (im):1 x 0,4 mg/kg (evt 2de inj na 24 h)Vlees Eq: 5 d, Bo 15 d, Su: 5 d, Melk Bo: 5 dNiet toedienen aan Eq waarvan de melk bestemdis voor menselijke consumptiefles 100 mlR/MELOXIDYL 5 mg/ml inj opl (Ceva Santé Animale)meloxicam: 5 mg/mloplossing voor injectie sc (Ca, Fe), iv (Ca)PosologieCa (lft > 6 w):- aandoeningen bewegingsapp:1 x 0,2 mg/kg (sc),behandeling kan voortgezet worden metMELOXIDYL 1,5 mg/ml susp po® na 24 h- post-operat pijn (gedurende 24 h): 1 x 0,2mg/kg sc of iv vóór de operatieFe (lft > 6 w, LG > 2 kg):- post-operat pijn: 1 x 0,3 mg/kg (sc) vóórde operatiefles 10 mlR/MELOXIVET 0,5 mg/ml (Eli Lilly)meloxicam: 0,5 mg/mlsuspensie po met het voederPosologieCa:startdosis: 0,2 mg/kg (1 d)onderhoudsdosis: 0,1 mg/kg pd(max behandelingsduur: 10 d indien geeneffect)fles 10 ml, 30 ml, 150 mlR/

3 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmers 103MELOXIVET 1,5 mg/ml susp po (Eli Lilly)meloxicam: 1,5 mg/mlsuspensie po met het voederPosologieCa:startdosis: 0,2 mg/kg (1 d)onderhoudsdosis: 0,1 mg/kg pd(max behandelingsduur: 10 d indien geeneffect)fles 10 ml, 30 ml, 150 mlR/MELOXORAL 0,5 mg/ml susp po kat (Le Vet)meloxicam: 0,5 mg:mlsuspensie poPosologieFe (lft > 6 w):aanvangsdosis: 1 x 0,1 mg/kgonderhoudsdosis: 0,05 mg/kg pd metinterval van 24h (max 14 d)fles 5 ml, 10 ml, 25 mlR/MELOXORAL 1,5 mg/ml susp po hond (Le Vet)meloxicam: 1,5 mg/mlsuspensie poPosologieCa:startdosis: 0,2 mg/kg (1 d)onderhoudsdosis: 0,1 mg/kg pd(max behandelingsduur: 10 d indien geen effect)fles 10 ml, 25 ml, 50 ml, 125 mlR/METACAM 0,5 mg/ml susp po katten (BoehringerIngelheim Vetmedica)meloxicam: 0,5 mg/mlsuspensie po (met voeder)PosologieFe (lft > 6 w):aanvangsdosis: 1 x 0,1 - 0,2 mg/kgonderhoudsdosis: 0,05 mg/kg pd metinterval van 24h (max 14 d)fles met druppelteller en doseerspuit 3 ml,15 ml, 30 mlR/METACAM 1 mg kauwtabl honden (BoehringerIngelheim Vetmedica)meloxicam: 1 mgkauwtablet po (met voeder)PosologieCa (lft > 6 w of LG < 4 kg):1 x 0,2 mg/kg, na 24 h: 0,1 mg/kgkauwtabl 7, 84R/METACAM 1,5 mg/ml susp po honden (BoehringerIngelheim Vetmedica)meloxicam: 1,5 mg/mlsuspensie po (met voeder)PosologieCa (lft > 6 w):1 x 0,2 mg/kg, daarna 0,1 mg/kg pdfles met doseerspuit 10 ml, 32 ml, 100 ml,180 mlR/METACAM 15 mg/ml susp po paarden (BoehringerIngelheim Vetmedica)meloxicam: 15 mg/mlsuspensie po (eventueel met wat voeder)PosologieEq (lft > 6 w): 0,6 mg/kg pd (tot 14 d)Net voor het voederen toedienenVlees, ingewanden: 3 dfles 100 mlR/METACAM 2 mg/ml inj opl kat (BoehringerIngelheim Vetmedica)meloxicam: 2 mg/mloplossing voor injectie scPosologieFe (lft > 6 w, LG > 2 kg):1 x 0,2 mg/kgNabehandeling po na 24 h: 0,05 mg/kg pd(max 4 x)Nabehandeling sc: 1 x 0,3 mg/kgfles 10 mlR/METACAM 2,5 mg kauwtabl honden (BoehringerIngelheim Vetmedica)meloxicam: 2,5 mgkauwtablet po (met voeder)PosologieCa (lft > 6 w of LG < 4 kg):1 x 0,2 mg/kg, na 24 h: 0,1 mg/kgkauwtabl 7, 84R/METACAM 20 mg/ml inj opl rundvee, varkens enpaarden (Boehringer Ingelheim Vetmedica)meloxicam: 20 mg/mloplossing voor injectie iv (Bo, Eq),sc (Bo), im (Su)PosologieEq (lft > 6 w): 1 x 0,6 mg/kg gevolgd doorbehandeling po 24 h na injBo (kalf, jongvee, lft > 1 w): 1 x 0,5 mg/kgSu: 1 x 0,4 mg/kg, indien nodig herhalen na 24 hVlees, orgaanvlees: Eq: 5 d, Bo: 15 d, Su: 5 dMelk: 5 dfles 50 ml, 100 ml, 250 ml, 12 x 20 ml,12 x100 mlR/METACAM 5 mg/ml inj opl hond en kat (BoehringerIngelheim Vetmedica)meloxicam: 5 mg/mloplossing voor injectie sc (Ca, Fe), iv (Ca)Posologie(Ca, Fe: lft > 6 w, Fe: LG > 2 kg)- aandoening bewegingsapp.:Ca: 1 x 0,2 mg/kg, gevolgd door een behandelingpo (0,1 mg/kg na 24 h)- vermindering post-operatieve pijn:Ca: 1 x 0,2 mg/kg (voor de operatie)Fe: 1 x 0,3 mg/kg (voor de operatie)fles 20 mlR/METACAM 5 mg/ml inj opl rund en varken(Boehringer Ingelheim Vetmedica)meloxicam: 5 mg/mloplossing voor injectie sc (Bo), iv (Bo), im (Su)PosologieBo (lft > 1 w): 1 x 0,5 mg/kg, in combinatiemet antibiotica of orale rehydratie naargelangindicSu (lft > 2 d): 1 x 0,4 mg/kg, indien nodig2de dosis na 24 hVlees: Bo: 15 d, Su: 5 dfles 100 mlR/RHEUMOCAM horse 15 mg/ml (ChanellePharmaceuticals)meloxicam: 15 mg/mlsuspensie poPosologieEq (lft > 6 w): 0,6 mg/kg pd (max 14 d)Vlees Eq: 3 dNiet toedienen aan dieren die melk producerenbestemd voor humane consumptiefles 100 mlR/

1043 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmersRHEUMOCAM susp (Chanelle Pharmaceuticals)meloxicam: 1,5 mg/mlsuspensie po met het voederPosologieCa (lft > 6 w): aanvangsdosis: 1 x 0,2 mg/kgonderhoudsdosis: 0,1 mg/kg/24 hfles 15, 42, 100 of 200 mlR/3.1.6 Coxib-groepIndicatiesCimicoxib is bij de hond geïndiceerd voor de behandeling van pijn en ontstekingbij osteoarthritis en voor de bestrijding van perioperatieve pijn na orthopedischeof weke-delenchirurgie. Firocoxib bij het paard en de hond en mavacoxib bij dehond, worden gebruikt voor de verlichting van pijn en ontsteking bij osteoarthritis.Het diergeneesmiddel met mavacoxib wordt na de eerste twee dosissen met 14dagen interval, slechts één maal per maand toegediend. Robenacoxib is geïndiceerdvoor de behandeling van pijn en ontsteking geassocieerd met muscolo-skeletaleaandoeningen bij katten of met osteoartritis bij de hond en kan bij de hondtoegediend worden voor de behandeling van pijn en ontsteking geassocieerd metorthopedische, of weke-delenchirurgie en bij de kat voor de behandeling van pijnen ontsteking geassocieerd met weke-delenchirurgie.FarmacodynamieZie hfst 3.1. Coxiben zijn selectieve COX-2-remmers.FarmacokinetiekDe orale resorptie van deze substanties gebeurt snel. De biologische beschikbaarheidligt voor firocoxib rond de 35% bij de hond, 80% bij het paard en 49%voor robenacoxib. Deze wordt slechts in mindere mate beïnvloed door voedselopname.De binding aan de plasmaeiwitten is groot (> 90%). De metabolisatie gebeurtin de lever door de-alkylatie en glucuronidatie. De eliminatie gebeurt hoofdzakelijkvia de gal. Mavacoxib vertoont een verlengde plasmahalfwaardetijd (tot> 80 dagen) door haar trage uitscheidingssnelheid. Dit leidt tot een werkingsduurvan 1-2 maanden na toediening van de tweede dosis.Contra-indicatiesContra-indicaties zijn het gebruik bij drachtige of lacterende dieren, jongere dieren,dieren die lijden aan maag-darmbloedingen of die afwijkende bloedwaardenof stollingsstoornissen vertonen. Het gebruik van firocoxib wordt afgeraden bijpaarden jonger dan 10 weken. Zie ook hfst 3.1.BijwerkingenBij de aanbevolen dosis en behandelingsduur van 30 dagen, wordt firocoxibgoed getolereerd door volwassen honden. Bij jonge dieren is de veiligheidsmargeechter klein. Bijwerkingen (lever, centraal zenuwstelsel, gastro-intestinaal) kunnenreeds opgemerkt worden bij dosissen die een 3- tot 10-voud zijn van deaanbevolen dosis. De behandeling moet afgebroken worden indien één van devolgende symptomen wordt opgemerkt: regelmatige diarree, braken, occult bloedin de faeces, plots gewichtsverlies, anorexie, lethargie of achteruitgang van debiochemische parameters van nier of lever. Occasioneel kunnen bij het paardvoorbijgaande orale laesies optreden die eventueel gepaard gaan met speekselenen oedeem van lippen en tong. Bijwerkingen van cimicoxib en robenacoxib zijnmilde en voorbijgaande diarree en braken. De meest voorkomende bijwerkingenvan mavacoxib zijn anorexie, diarree en braken. Zie hfst 3 .1.InteractiesZie hfst 3.1.Voorzorgen bij het gebruikFirocoxib heeft een relatief kleine veiligheidsmarge; bij doseringen van 3 tot 10maal de therapeutische dosis werden bijwerkingen vastgesteld.Voortplanting en lactatieHet gebruik van deze stoffen is tegenaangewezen bij drachtige of lacterendehonden.

3 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmers 1053.1.6.1 CimicoxibMRL cimicoxib CIMALGEX 8 mg, 30 mg, 80 mg kauwtabl hond(Vétoquinol)cimicoxib: 8 mg, 30 mg of 80 mg/tablkauwtablet poPosologieCa (lft > 10 w): 2 mg/kg pd (3 à 7 d bij perioperatievepijn, 6 m bij osteoartritis)tabl 32 en 144R/3.1.6.2 FirocoxibMRL firocoxib EQUIOXX inj opl voor paarden (Merial)firocoxib: 20 mg/mloplossing voor injectie ivPosologieEq: 1 x 0,09 mg/kg pd, eventueel behandelingvoortzetten met Equioxx orale pasta(max 14 d)Vlees: 26 dNiet toedienen aan merries die melk voor menselijkeconsumptie producerenfles 25 mlR/EQUIOXX orale pasta voor paarden (Merial)firocoxib: 8,2 mg/gpasta poPosologieEq: 1 x 0,1 mg/kg pd (max 14 d)Vlees: 26 dNiet toedienen aan merries die melk voor menselijkeconsumptie producerenspuit 7,32 gR/PREVICOX 57 mg kauwtabl honden (Merial)firocoxib: 57 mgtablet poPosologieCa (lft min 10 w, LG min 3 kg): 5 mg/kg pdNiet gebruiken bij drachtige of lacterendeteventabl 3 x 10, 18 x 10R/PREVICOX 227 mg kauwtabl honden (Merial)firocoxib: 227 mgtablet poPosologieCa (lft min 10 w, LG min 3 kg): 5 mg/kg pdNiet gebruiken bij drachtige of lacterendeteventabl 3 x 10, 18 x 10R/3.1.6.3 MavacoxibMRL mavacoxib TROCOXIL kauwtabl hond 6 mg, 20 mg, 30 mg,75 mg, 95 mg (Pfizer A.H.)mavacoxib: 6 mg, 20 mg, 30 mg, 75 mg, 95 mgtablet poPosologieCa (lft > 12 m, LG > 5 kg): 2 mg/kg, net vóórof tijdens maaltijd.Herhalen na 14 d, vervolgens is doseringsinterval1 m (max 6,5 m)compr 2R/3.1.6.4 RobenacoxibMRL robenacoxib ONSIOR 6 mg tabl kat (Novartis)robenacoxib: 6 mgtablet poPosologieFe: 1 - 2,4 mg/kg pd (6 d)tabl 5 x 6R/ONSIOR 5, 10, 20 en 40 mg tabl hond (Novartis)robenacoxib: 5, 10, 20 of 40 mgtablet poPosologieCa: 1 - 2 mg/kg pdtabl 4 x 7R/ONSIOR 20 mg/ml inj opl kat en hond (Novartis)robenacoxib: 20 mg/mloplossing voor injectie scPosologieFe, Ca: 2 mg/kg, ongeveer 30 min voor destart van de chirurgiefles 20 mlR/3.1.7 Combinaties van NSAID’s en andere actieve substantiesEen eerste combinatie bevat een antimuscarinerge stof met invloed op de gladdespiercellen van het gastro-intestinaal systeem en een analgeticum uit de groepvan de pyrazolones.De tweede combinatie bevat naast een NSAID (flunixine) ook een antibioticum(florfenicol) en is geïndiceerd voor de behandeling van bepaalde met koorts gepaardgaande luchtweginfecties bij runderen.

1063 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmersMRL metamizol + butylhyoscine bromideBUSCOPAN compositum ad us vet (BoehringerIngelheim)natriummetamizol: 500 mg/mlbutylhyoscine bromide: 4 mg/mloplossing voor injectie iv, scPosologieEq: 5 ml/100 kg (iv)kalf: 5 ml/50 kg (iv)Ca: 0,5 ml/5 kg (iv of sc)Vlees + organen: Eq: 12 d, kalf: 15 dNiet toedienen aan dieren die melk voor humaneconsumptie producerenfles 100 mlR/MRL flunixine + florfenicol RESFLOR 300 runderen (MSD A.H.)florfenicol: 300 mg/mlflunixine (meglumine): 16,5 mg/mloplossing voor injectie scPosologieBo: 1 x 40 mg flor/kg + 2,2 mg flun/kgVlees: 46 dNiet toedienen aan Bo waarvan de melk bestemdis voor humane consumptie, tijdenslactatie of droogstandperiodes, noch in de2 m voorafgaand aan het kalven van dierenbestemd voor toekomstige melkproductie voorconsumptiefles 100 ml, 250 mlR/3.2 Analgetica en antipyretica3.2.1 ParacetamolIndicatieSymptomatische behandeling van koorts en pijn. Paracetamol bezit geen ontstekingsremmendewerking.FarmacodynamieTot nu toe werd aangenomen dat paracetamol (acetaminophen) een zwakkerebinding aangaat met COX 1. Recente onderzoeken brachten echter meer verwarringdan opklaring over welke COX-variant betrokken is in de werking vanparacetamol. Vast staat dat paracetamol een koortswerende en pijnstillende werkingheeft, zonder de klassieke gastro-intestinale bijwerkingen te vertonen van deandere NSAID’s.FarmacokinetiekDe biologische beschikbaarheid ligt rond 75%. De metabolisatie gebeurt hoofdzakelijkdoor de lever. Eliminatie gebeurt hoofdzakelijk door de nier.Contra-indicatiesGekende hypersensibiliteit tegen paracetamol, nier- en leverinsufficientie.BijwerkingenZie hfst 3.1.InteractiesGelijktijdige toediening met nefrotoxische stoffen moet worden vermeden.Voorzorgen bij het gebruik - Voortplanting en lactatieZie hfst 3.1.MRL paracetamol PRACETAM 200 mg/g poeder (Sogeval Lab)paracetamol: 200 mg/gpoeder po met het drinkwaterPosologieSu: 30 mg/kg LG (max 5 d)Vlees + slachtafval: 0 dzak 10 kgR/PRACETAM 200 mg/ml opl (Sogeval Lab)paracetamol: 200 mg/mloplossing po met het drinkwaterPosologieSu: 30 mg/kg pd (5 d)Vlees + organen: 0 dfles 5 lR/3.3 Opioïde pijnstillersDe meeste narcotische analgetica vallen onder de wetgeving van de verdovendemiddelen en psychotrope stoffen (resp. KB 31/12/1930 en KB 22/01/1998).Hierin worden eisen gesteld aan opslag, administratie en het voorschrift (Zie FoliaVeterinaria 2012 nr 2 – Actualiteit).

3 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmers 1073.3.1 BuprenorfineIndicatiesPostoperatieve analgesie bij hond en kat. Versterking van de sedatieve effectenvan centraal-werkende middelen bij de hond.FarmacodynamieBuprenorfine is een partiële agonist van de mu-opiaatreceptoren en is 30 maalkrachtiger dan morfine. De geïnduceerde analgesie is dosisafhankelijk. In tegenstellingtot de meeste opiaten heeft buprenorfine bij het toedienen van een klinischedosis een beperkt sedatief effect. De hoge affiniteit voor mu-receptoren inhet centraal zenuwstelsel zou een verklaring kunnen zijn voor de langdurige werkingvan deze stof. Invloed op het cardiovasculair systeem veroorzaakt een dalingvan de bloeddruk en het hartritme. Onderdrukking van de ademhaling is mogelijk.Gastro-intestinale symptomen komen relatief weinig voor.FarmacokinetiekBruprenorfine wordt na im-injectie snel geresorbeerd. Bij de rat wordt de stof inhoge mate verdeeld naar de lever, maar komt ook voor in de hersenen, het gastrointestinaalstelsel en placenta. Buprenorfine bindt in hoge mate met plasmaeiwitten(96%). De stof diffundeert doorheen de placenta en in de melk. Metabolisatiegebeurt in de lever door N-dealkylisatie en glucuronidatie. De metabolieten wordenvooral uitgescheiden via de gal (70%) en in mindere mate via de urine (27%).Analgetische effecten treden op na ongeveer 30 minuten met piekeffecten na1-1,5 uur. Gecombineerde farmacokinetische en farmacodynamische studieshebben een duidelijke vertraging aangetoond tussen de plasmaconcentraties enhet analgetisch effect.Contra-indicatiesNiet pre-operatief gebruiken in het geval van een keizersnede. Hypothyroïdie,nierinsufficiëntie, adrenocorticale insufficiëntie. Geriatrische of sterk verzwaktedieren worden eveneens als contra-indicatie aangehaald.BijwerkingenSpeekselen, bradycardie, hypothermie, agitatie, dehydratatie en miosis kunnenvoorkomen bij de hond en in zeldzame gevallen hypertensie en tachycardie.Mydriasis en tekenen van euforie (overmatig spinnen, heen en weer lopen en kopjesgeven) komen vaak voor bij de kat en verdwijnen gewoonlijk binnen 24 uur.Buprenorfine kan een ademhalingsdepressie veroorzaken. Tenzij de aanbevolendosissen worden overschreden, wordt bij gebruik van buprenorfine als analgeticumzelden sedatie opgemerkt. Bij overdoseringen kunnen opiaatantagonisten(bv. naloxon) of ademhalingsstimulantia (bv. doxapram) gebruikt worden.InteractiesBuprenorfine kan slaperigheid veroorzaken, die kan worden versterkt door anderecentraal-werkende middelen zoals tranquillizers, sedativa en hypnotica.Het is aanbevolen om buprenorfine niet samen met morfine of andere opioïde analgetica,bv. etorfine, fentanyl, pethidine, methadon, papaveretum of butorfanol,te gebruiken.Buprenorfine is succesvol gebruikt in combinatie met acepromazine, alfaxalone/alphadalone, atropine, dexmedetomidine, halothaan, isofluraan, ketamine, medetomidine,propofol, sevofluraan, thiopentone en xylazine. Bij gebruik met sedativa,kunnen de depressieve effecten op hartritme en ademhaling toenemen.Voorzorgen bij het gebruik/Risico voor de mensVooaleer men de therapie start moeten risico’s en baten worden afgewogen voordieren met lever-, nier- of hartstoornissen of dieren in shock, dieren met een verstoordeademhaling, dieren die behandeld worden met andere geneesmiddelenmet invloed op de ademhaling of dieren met een verminderde leverfunctie, klinischgecomprommitteerde katten, en voor dieren jonger dan 7 weken. De veiligheidvoor toediening van buprenorfine aan katten voor langere periodes (> 5 d)werd niet onderzocht. Het effect van een opiaat op hoofdletsel is afhankelijk vande aard en de ernst van het letsel en van de verstrekte respiratoire ondersteuning.Buprenorfine kan bij de mens ademhalingsdepressie veroorzaken en kanhet leven van kinderen in gevaar brengen. In geval van inname door de mens ofaccidentele zelfinjectie, dient onmiddellijk een arts te worden geraadpleegd. Naoog- of huidcontact, overvloedig spoelen met koud stromend water.

1083 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmersVoortplanting en lactatieEr zijn geen reproductieve toxiciteitonderzoeken uitgevoerd bij de doeldieren. Hetpreoperatief gebruik van buprenorfine bij het uitvoeren van een keizersnede isomwille van het risico van een ademhalingsdepressie bij de neonati af te raden.Buprenorfine wordt uitgescheiden met de melk en het gebruik bij zogende dierenis daarom af te raden.MRL buprenorfine , VETERGESIC MULTIDOSIS 0,3 mg/ml inj opl honden kat (Alstoe)buprenorfine: 0,3 mg/mloplossing voor injectie im, ivPosologieCa:- postoperat analgesie: 10-20 mcg/kg(herhaal zo nodig na 3-4 h met 10 mcg/kg ofna 5-6 h met 20 mcg/kg),- versterking sedatie: 10-20 mcg/kgFe: postoperat analgesie: 10-20 mcg/kg(herhaal zo nodig 1 x na 1-2 h)fles 10 mlR/psych3.3.2 ButorfanolIndicatiesKortwerkende analgesie bij de hond of bij het paard. Kort tot halflangwerkendeanalgesie bij de kat. Voor verlichting van pijn bij gastro-intestinale koliek bij hetpaard en voor de verlichting van lichte tot matige viscerale pijn bij de hond en kat.Voor de sedatie in combinatie met bepaalde alfa-2-adrenoreceptoragonisten bijhond, kat en paard.FarmacodynamieButorfanoltartraat is een R(-)-enantiomeer met een centraal analgetische werking;agonistisch op de kappa-opioïdreceptoren en antagonistisch op de mu-opioïdreceptoren.De kappa-receptor controleert pijn, sedatie zonder depressie van hetcardiopulmonair systeem en van de lichaamstemperatuur, de mu-receptor controleertsupraspinale pijn, sedatie en depressie van het cardiopulmonair systeem enlichaamstemperatuur. De agonistische werking van butorfanol is 10 maal sterkerdan de antagonistische werking. Het analgetisch effect treedt op 15 min. na intraveneuzetoediening en houdt bij het paard meestal 15-60 min. aan en bij de hond15-30 min. (na een enkelvoudige iv-toediening).FarmacokinetiekButorfanol wordt volledig geresorbeerd na intramusculaire injectie. Het distributievolumeis groot, met grote concentraties in de lever, de nieren en de ingewanden.Butorfanol passeert doorheen de placentabarière en wordt eveneens metde melk uitgescheiden. Bij de mens wordt ongeveer 80 % van de stof gebondenaan plasma-eiwitten. Butorfanol wordt voornamelijk gemetaboliseerd in de leveren geëxcreteerd in de urine. De metabolieten zijn niet actief. Zowel bij het paardals bij de hond heeft butorfanol een hoge klaring (gemiddeld 1,3 l/h per kg na ivinjectiebij het paard en 3,5 l/h per kg na im-injectie bij de hond). Bij de kat is declearance lager (< 1 320 ml/h/kg na sc). Butorfanol heeft een korte halfwaardetijd(gemiddeld < 1 h bij het paard en < 2 h bij de hond), daardoor is 97 % van dedosis gemiddeld na minder dan 5 h bij het paard (iv) of 10 h bij de hond (im) geëlimineerd.De halfwaardetijd bij de kat is relatief lang (ca. 6 h), het gevolg hiervan isdat 97 % van de dosis na ongeveer 30 h geëlimineerd zal zijn.Farmacokinetiek na herhaalde dosering werd niet bestudeerd.Contra-indicatiesNiet toedienen aan dieren met lever- of nierziekten, hypothyroïdie of hypoadrenocorticisme(ziekte van Addison). Voorzichtigheid is tevens geboden bij dieren meteen hoofdtrauma, verhoogde craniale druk of dieren met stoornissen ter hoogtevan het centrale zenuwstelsel. Butorfanol/detomidine combinatie mag niet toegediendworden aan paarden met gekende hartritmestoornissen of in geval van ko-

3 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmers 109liek met obstipatie gezien de verminderde gastro-intestinale motiliteit veroorzaaktdoor deze combinatie.De veiligheid van het onderstaande diergeneesmiddel werd niet aangetoond bijjonge pups en veulens.Zie verder Voorzorgen bij het gebruik.BijwerkingenPaard: locomotorische prikkeling (stappen), ataxie, verminderde gastro-intestinalemotiliteit, depressie van het cardiovasculair systeem.Hond: depressie van het ademhalingsstelsel en het cardiovasculair systeem, anorexieen diarree, verminderde gastro-intestinale motiliteit, lokale pijn na intramusculaireinjectie.Bij overdosering treedt een respiratoire depressie op, die omgekeerd kan wordenmet een opioide antagonist. Andere tekenen van overdosering bij paarden zijn:rusteloosheid, prikkelbaarheid, spiertremor, ataxie, hypersalivatie, verminderdegastro-intestinale motiliteit en stuipen.InteractiesAndere depressiva die op het centrale zenuwstelsel werken, kunnen de effectenvan butorfanol versterken. De dosis moet verminderd worden indien deze middelensamen worden gebruikt. Mits aanpassing van de dosis kan butorfanol gebruiktworden in combinatie met andere sedativa zoals alfa-2 adrenergica (b.v.romifidine, of detomidine bij paarden, medetomidine bij honden). De combinatievan butorfanol en alfa-2 adrenergica moet met voorzichtigheid gebruikt wordenbij dieren met een cardiovasculaire aandoening. Het gebruik samen met anticholinergischegeneesmiddelen, bv. atropine, dient weloverwogen te zijn. Door deantagonistische eigenschappen van butorfanol op de opioïde mu-receptor zoubutorfanol de analgetische werking bij dieren die reeds zuivere mu-opioid agonistentoegediend kregen, kunnen opheffen.Voorzorgen bij het gebruikAangezien het product aanleiding kan geven tot voorbijgaande ataxie en/of excitatiemoet, in het bijzonder bij het paard, de plaats van de behandeling metzorg gekozen worden om eventuele verwondingen bij patiënt en behandelendepersoon te vermijden.Bij dieren met ademhalingsproblemen met een verhoogde slijmproductie of bijdieren die behandeld werden met een expectorans, mag butorfanol (onderdrukthoestreflex) enkel gebruikt worden na het afwegen van de risico’s en baten.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van dit diergeneesmiddel werd niet aangetoond bij de doeldierengedurende dracht en lactatie. Het gebruik van deze stof gedurende dracht enlactatie is niet aanbevolen.

1103 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmersMRL butorfanol BUTOMIDOR 10 mg/ml (Richter Pharma)butorfanol (tartraat): 10 mg/mloplossing voor injectie iv, im, scPosologieEq:analgesieEq: 0,1 mg/kg (iv).sedativum/pre-anestheticumEq: 0,012 mg/kg (iv) detomidine +0,025 mg/kg (iv) butorfanolEq: 0,05 mg/kg ( iv) romifidine + 0,02 mg/kg(iv) butorfanolEq: 0,5 mg/kg (iv). xylazine +0,05 - 0,1 mg/kg (iv) butorfanolCaanalgesieCa: 0,1 – 0,4 mg/kg (langzaam iv, im, sc)sedatieCa: 0,1 mg/kg (iv, im) butorfanol +0,01 mg/kg (iv, im) medetomidine:pre-anaestheticumCa: 0,1 mg/kg (im) butorfanol +0,025 mg/kg (im) medetomidine,na 15 min.: 5 mg/kg (im) ketamineFeanalgesieFe: 0,4 mg/kg (sc) of 0,1 mg/kg (iv)sedatieFe: 0,4 mg/kg butorfanol (sc) + 0,05 mg/kgmedetomidine (sc)pre-anaestheticumFe: 0,1 mg/kg (iv) butorfanol + 0,04 mg/kg(iv) medetomidine + 1,5 mg/kg (iv) ketamineVlees: Eq: 0 dfles 10 mlR/DOLOREX (MSD A.H.)butorfanol (tartraat): 10 mg/mloplossing voor injectie iv, im, scPosologieEq:analgesie: 0,05-0,1 mg/kg (iv)sedatie: 0,01-0,02 mg/kg (met vooraf0,01-0,02 mg/kg detomidineHCL) of0,02 mg/kg (met vooraf 0,05 mg/kg romifidine)(iv)Ca:analgesie: 0,2-0,4 mg/kg (iv)sedatie: 0,1-0,2 mg/kg (met vooraf0,01-0,03 mg/kg medetomidine) (im)Fe:analgesie: 0,4 mg/kg (sc)Vlees: 0 d, Melk: 0 dfles 10 ml, 50 mlR/MORPHASOL 4 mg/ml inj opl hond en kat(aniMedica)butorfanol (tartraat): 4 mg/mloplossing voor injectie ivPosologieCa:analgesie: 0,2 - 0,4 mg/kgsedatie: 0,1 - 0,2 mg/kg butorfanol met 10 -30 mcg/kg medetomidineFe: analgesie: 0,1-0,2 mg/kgfles 10 mlR/MORPHASOL 10 mg/ml inj opl paard (aniMedica)butorfanol (tartraat): 10 mg/mloplossing voor injectie ivPosologieEq:analgesie: 100 µg/kgsedatie:- 12 µg detomidinehydrochloride/kg (iv), binnen5 min gevolgd door 25 µg butorfanol/kg- 40 - 120 µg romifidine/kg (iv), binnen 5 mingevolgd door 20 µg butorfanol/kg- 500 µg xylazine/kg (iv), onmiddellijk gevolgddoor 25 - 50 µg butorfanol/kgVlees + organen: 0 d, Melk: 0 dfles 20 mlR/3.3.3 FentanylIndicatieFentanyl per injectie is bij honden geïndiceerd voor de bestrijding van intra- en postoperatievepijn als gevolg van zware orthopedische en zachte weefselchirurgie.FarmacodynamiekFentanyl is een selectieve mu-opioïdreceptoragonist en leidt bij normale dosissentot sterke analgesie.FarmacokinetiekFentanyl toegediend per injectie is snelwerkend en bij honden houdt de analgetischewerking 20 (laagste aanbevolen dosering) tot 40 minuten (hoogste aanbevolendosering) aan. Na intraveneuze toediening daalt de plasmaconcentratie vanfentanyl snel, voornamelijk ten gevolge van herverdeling. Bij honden is fentanylvoor 60 % gebonden aan plasmaproteïnen. Fentanyl heeft een groot distributievolumevan meer dan 5 l/kg. Fentanyl heeft een relatief lange eliminatie-halfwaardetijd:45 min tot meer dan 3 uur bij honden. De klaring is hoog en ligt tussen 40– 80 ml/min/kg. Fentanyl wordt voornamelijk in de lever gemetaboliseerd. Minderdan 8 % van de totale dosering wordt in onveranderde vorm uitgescheiden. Voorde toediening als CRI (continious rate infusion) is de chemicofysische compatibiliteitenkel bewezen bij verdunningen van 1:5 met de volgende infusieoplossingen:natriumchloride 0,9 %, Ringer-oplossing, en glucose 5 %.

3 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmers 111BijwerkingenDe voornaamste bijwerkingen zijn sedatie, ademhalingsdepressie en bradycardie.Naloxonhydrochloride (0,01 tot 0,04 mg/kg) kan worden gebruikt om bijwerkingenvan fentanyl zoals ademhalingsdepressie tegen te gaan.Contra-indicatiesNiet gebruiken bij honden met hartfalen, hypotensie, hypovolemie, obstructieveluchtwegaandoening, ademhalingsdepressie, hypertensie of een voorgeschiedenisvan epilepsie. Niet gebruiken bij dieren met een ernstige lever- ofnierfunctiestoornisInteractiesNa gebruik van fentanyl moet de dosering van de anesthetica worden aangepast(anesthetic-sparing effect). Het gelijktijdige gebruik met andere morfineachtigestoffen of alfa-2-adrenergische agonisten werd niet onderzocht. De SPK vermeldtgeen anesthesieprotocols, er is slechts de melding dat de dosis van de gebruikteanesthetica aangepast moet worden in functie van het antwoord van het dier. Deverantwoordelijkheid ligt bijgevolg volledig bij de dierenarts.Voorzorgen bij het gebruik/Risico’s voor de mensDit diergeneesmiddel moet individueel worden getitreerd tot een effectieve doseringdie een adequate analgesie biedt en waarmee de bijwerkingen tot een minimumworden beperkt. De dosering van andere stoffen met een werking op hetzenuwstelsel moet worden verminderd. De SPK geeft hieromtrent geen nadereinformatie.Fentanyl kan na interne blootstelling bij de mens bijwerkingen tot gevolg hebben,zoals ademhalingsdepressie of apnoe, sedatie, hypotensie en coma. Het productkan allergische reacties veroorzaken. Vermijd contact met de huid en de ogen.Draag ondoordringbare handschoenen bij het hanteren van dit product. Zwangerevrouwen worden geadviseerd dit diergeneesmiddel niet te hanteren. In geval vaneen accidentele blootstelling aan vrouwen die borstvoeding geven, wordt borstvoedingafgeraden gedurende 24 uur.Voortplanting en lactatieBij ratten werden na toediening van fentanyl geen teratogene, foetotoxische ofmutagene effecten vastgesteld. Fentanyl kan de placenta passeren. Toedieningtijdens de partus kan ademhalingsdepressie bij de foetus veroorzaken. De veiligheidvan het diergeneesmiddel is niet bewezen bij de doeldieren tijdens dracht enlactatie. Gebruik van het product wordt afgeraden tijdens de dracht.MRL fentanyl: FENTADON 50 mcg/ml (Eurovet)fentanyl (citraat): 50 mcg/mloplossing voor injectie iv (CRI)PosologieCa:- intra-operat analgesie:5 - 10 mcg/kg (0,1 - 0,2 ml/kg) iv als bolus,daarna 12 - 24 mcg/kg/h(0,24 – 0,48 ml/kg/h) iv als CRI- postoperat analgesie:6 - 10 mcg/kg/h (0,12 - 0,2 ml/kg/h) iv als CRIfles 10 mlR/3.3.4 MethadonIndicatiesMethadon is bij honden en katten geïndiceerd voor de bestrijding van pijn en alspremedicatie voor algemene anesthesie of neuroleptanalgesie in combinatie meteen neurolepticum.FarmacodynamieMethadon is een racemisch mengsel waarin het D-isomeer als NMDAreceptorantagonistde heropname van norepinefrine remt en het L-isomeer eenmu-opioïde receptor-agonist is. Zowel de mu1 als mu2 subtypes veroorzaken deanalgetische effecten van methadon, terwijl het mu2 subtype de ademhalingsdepressieen de inhibitie van de gastrointestinale motiliteit veroorzaakt. Het mu1

1123 Analgetica, antipyretica en ontstekingsremmerssubtype veroorzaakt supraspinale analgesie en de mu2 receptoren spinale analgesie.Methadon veroorzaakt een krachtige analgesie. Deze stof kan ook wordengebruikt voor premedicatie en kan voor sedatie helpen zorgen in combinatie mettranquillizers of sedativa. De duur van de werking kan variëren tussen 1,5 en 6,5 h.Opioïden veroorzaken een dosisafhankelijke respiratoire depressie. Een zeer hogedosering kan convulsies veroorzaken.FarmacokinetiekZowel bij de hond als bij de kat wordt methadon snel geresorbeerd na intramusculaireinjectie. Bij de hond is de biologische beschikbaarheid groot (gemiddeld90 %). Na subcutane injectie wordt methadon trager geresorbeerd met een lagerebiologische beschikbaarheid als gevolg. Methadon bindt in hoge mate met plasmaeiwittenen bezit door haar lipofiel en basisch karakter een goede weefseldistributie.De eliminatiehalfwaardetijd ligt tussen 0.9 en 2.2 uur bij de hond en tussen 6en 15 uur bij de kat. Een kleinde hoeveelheid van de toegediende dosis (3-4 % bijde hond) wordt onveranderd met de urine uitgescheiden, het grootste deel wordteerst in de lever gemetaboliseerd.Contra-indicatiesNiet gebruiken bij dieren met een progressieve respiratoire aandoening of met eenernstige lever- of nierfunctiestoornis.BijwerkingenAdemhalingsdepressie kan voorkomen. Milde reacties zoals: hijgen, liplikken,speekselen, vocalisatie, onregelmatige ademhaling, hypothermie, starende bliken lichaamstremoren werden vastgesteld. Binnen het eerste uur na de toedieningkan soms urinatie en defecatie voorkomen. Alle reacties waren van tijdelijke aard.InteractiesMethadon kan de werking versterken van analgetica, middelen die het centraalzenuwstelsel onderdrukken en stoffen die ademhalingsdepressie veroorzaken.Naloxon kan de werking van methadon opheffen.Voorzorgen bij het gebruik en risico’s voor de mensDe veiligheid van methadon is niet bewezen bij honden jonger dan 8 weken en kattenjonger dan 5 maanden. De werking van een opioïde bij hoofdletsels is afhankelijkvan het soort letsel, de ernst ervan en de gebruikte ademhalingsondersteuning.Methadon kan ademhalingsdepressie veroorzaken in geval van huidcontact ofaccidentele zelfinjectie. Vermijd contact met de huid, ogen en mond en draagondoordringbare handschoenen bij het hanteren van dit product. Methadon kandoodgeboorte veroorzaken. Zwangere vrouwen wordt geadviseerd dit diergeneesmiddelniet te hanteren. In geval van accidentele zelfinjectie, dient onmiddellijkeen arts te worden geraadpleegd en de bijsluiter of het etiket te wordengetoond, maar bestuur geen voertuig aangezien sedatie kan optreden.Voortplanting en lactatieMethadon passeert de placenta en kan negatieve effecten hebben op de voortplanting.De veiligheid van het diergeneesmiddel is niet bewezen bij honden tijdensde dracht en lactatie. Gebruik van het product wordt afgeraden tijdens dedracht.MRL methadon COMFORTAN 10 mg/ml (Eurovet A.H.)methadon hydrochloride: 10 mg/mloplossing voor injectie sc, im of ivPosologieCa (lft > 8 w): 0,5 - 1 mg/kg (sc, im, iv)Fe (lft > 5 m): 0,3 - 0,6 mg/kg (im)fles 10 mlR/psych

4 Geneesmiddelen met invloed op het gastro-intestinaal stelsel 1134 Geneesmiddelen met invloed ophet gastro-intestinaal stelsel4.1 Maagzuursecretie-inhibitor4.1.1 OmeprazolIndicatiesDe preventie en behandeling van gastrische ulcera bij het paard (EGUS, equinegastric ulcer syndrome) kan gebeuren door het toedienen van de protonpompinhibitoromeprazol. Het treffen van maatregelen om stress te voorkomen en hetaanpassen van andere factoren zoals het voederrantsoen en -schema, kunnenbijdragen in de behandeling of preventie van ulcera bij het paard.FarmacodynamieOmeprazol bindt met de protonpomp ter hoogte van de pariëtale cellen van demaag. Hierdoor worden zowel de basale zuursecretie, als de zuursecretie dieontstaat na stimulatie van de acetylcholine-, histamine- of gastrinreceptorengeremd.FarmacokinetiekOmeprazol is instabiel in zuur milieu. De absorptie van niet-gecoate preparatenkan bijgevolg sterk varieren. De absorptie van omeprazol als pasta kan variërenen ertoe leiden dat de werkzaamheid bij bepaalde dieren te wensen over laat.Omeprazol wordt na metabolisatie voornamelijk via de nieren uitgescheiden, inmindere mate via de gal. Accumulatie treedt niet op na herhaaldelijke toedieningen.Contra-indicatiesGekende overgevoeligheid tegen omeprazol. Ernstig gestoorde lever- of nierfunctie.BijwerkingenBijwerkingen werden niet vastgesteld bij volwassen paarden of veulens ouder dan2 maanden tijdens een behandeling van 91 dagen met een dosis van 20 mg/kg.InteractiesOmeprazol kan door haar invloed op het cytochroom P450 de eliminatie van warfarineen bepaalde benzodiazepines remmen.Voorzorgen bij het gebruikNiet toedienen aan dieren die jonger zijn dan 4 weken of die een lichaamsgewichthebben kleiner dan 70 kg.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van omeprazol bij drachtige of lacterende paarden werd niet vastgesteld.Het gebruik bij deze dieren wordt daarom niet aanbevolen.MRL omeprazol GASTROGARD 37% orale pasta paarden (Merial)omeprazol: 370 mgpasta poPosologieEq, veulen (lft > 4 w en LG > 70 kg),fokhengst:-preventie: 1 mg/kg pd-behandeling: 4 mg/kg pd (28 d), nadien1 mg/kg pd (28 d)Vlees: 1 dNiet gebruiken bij dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptieapplic 7 x 10 ml (6,16 g)R/

1144 Geneesmiddelen met invloed op het gastro-intestinaal stelsel4.2 Spasmolytica4.2.1 Combinatie van hyoscine en metamizolIndicatiesDeze combinatie kan als spasmolyticum worden toegediend aan jonge kalverenmet diarree. Het nut van spasmolytica bij diarree is echter omstreden. Bij hetpaard met koliek wordt deze combinatie gebruikt voor haar spasmolytische enanalgetische eigenschappen. Bij de hond wordt ze aangewend bij urogenitale ofgastro-intestinale krampen, bij diarree en bij braken.FarmacodynamieMetamizol behoort tot de NSAID’s en is antipyretisch en analgetisch. De ontstekingsremmendewerking treedt pas op bij hogere dosissen. In tegenstelling tot de meesteandere NSAID’s bezit metamizol eveneens een spasmolytische werking. Hyoscine ofscopolamine is een natuurlijk alkaloïde en heeft als anticholinergicum een spasmolytischewerking op de gladde spieren van het spijsverteringsstelsel, de galwegen en heturogenitaalstelsel. Bij een paard met koliek zal de pijn in het algemeen binnnen de 15minuten na een intraveneuze injectie verdwijnen. Afhankelijk van de toedieningsweghoudt het klinische effect bij het paard 4 tot 6 uur aan. Meestal is een éénmalige toedieningvoldoende. Gezien de werkingsduur en de intensiteit van dit preparaat magde toediening slechts gebeuren na het vaststellen van een precieze diagnose.FarmacokinetiekMetamizole: zie hfst. 3.1.2Butylhyoscine wordt na intramusculaire injectie snel geresorbeerd en goed verdeeldnaar de weefsels met hogere concentraties in de lever en de nieren. Nametabolisatie gebeurt de uitscheiding met de urine en in mindere mate met defaeces.Contra-indicatiesDerivaten van pyrazolon zijn niet aangewezen om te worden gebruikt bij hart-,lever- of nierinsufficiëntie of bij maagulcera. Glaucoom en obstipatie zijn een contra-indicatievoor het gebruik van hyoscine.BijwerkingenIn geval van overdosering zal het pyrazolonderivaat de oorzaak zijn van neurologischestoornissen die symptomatisch behandeld worden. Het anticholinergicum veroorzaaktparasympathicolytische symptomen. Neostigmine wordt gebruikt als antidoot.InteractiesGelijktijdige toediening van glucocorticoïden verhoogt het risico op gastro-intestinalebloedingen. Metamizol kan de diuretische werking van furosemide reduceren.Combinatie met neuroleptica (in het bijzonder met fenothiazines) verhoogt hetrisico op ernstige hypothermie. Antihistaminica, atropine, neuroleptica, fenothiazinesen tricyclische antidepressiva kunnen de werking van hyoscine versterken.Voortplanting en lactatieZie hfst 3.1.2 voor metamizol.Butylhyoscine wordt algemeen als veilig beschouwd bij dracht. Bij residustudiesvoor butylhyoscine werden geen meetbare hoeveelheden teruggevonden in demelk van koeien.MRL metamizole en butylhyoscine BUSCOPAN compositum ad us vet (BoehringerIngelheim)natriummetamizol: 500 mg/mlbutylhyoscine bromide: 4 mg/mloplossing voor injectie iv, scPosologieEq: 5 ml/100 kg (iv)kalf: 5 ml/50 kg (iv)Ca: 0,5 ml/5 kg (iv of sc)Vlees + organen: Eq: 12 d, kalf: 15 dNiet toegelaten aan dieren die melk voorhumane consumptie producerenfles 100 mlR/

4 Geneesmiddelen met invloed op het gastro-intestinaal stelsel 1154.3 Middelen tegen braken4.3.1 MaropitantIndicatiesBij de hond zijn zowel de tabletten als de oplossing voor injectie met maropitantgeïndiceerd voor de preventie en behandeling van braken. Het gebruik van maropitantvoor braken bij chemotherapie is doeltreffender wanneer het preventiefwordt toegediend. De tabletten zijn eveneens geïndiceerd voor de preventie vanbraken veroorzaakt door reisziekte. Een behandeling van braken dient gepaard tegaan met gepaste ondersteunende maatregelen (dieetcontrole, vloeistoftherapie)en met een behandeling van de onderliggende oorzaak.Bij de kat is de oplossing voor injectie geïndiceerd voor de behandeling van braken,in combinatie met andere ondersteunende maatregelen of voor de preventivevan braken en ter vermindering van misselijkheid, behalve misselijkheid veroorzaaktdoor reisziekte.FarmacodynamieMaropitant is een selectieve neurokinine-receptor-antagonist en inhibeert de bindingvan substance P. Substance P wordt beschouwd als de belangrijkste neurotransmitterbetrokken bij braken. Door zijn werking ter hoogte van het braakcentrumis maropitant effectief tegen neurale en humorale oorzaken van braken. Debijsluiter waarschuwt dat symptomen zoals overmatig speekselen en lethargie diegepaard gaan met misselijkheid, kunnen blijven bestaan tijdens de behandeling.Maropitant heeft geen sederende eigenschappen.FarmacokinetiekDe kinetiek van maropitant is na orale toediening niet-lineair, na subcutane injectielineair. De biologische beschikbaarheid na orale toediening bedraagt 23,7% en37,0%, resp. voor de lagere en hogere dosering. Na sc-injectie is dit ongeveer90% bij de hond en kat. De plasma-eiwitbinding is bij de hond en de kat groterdan 99%. De interindividuele variatie voor farmacokinetische parameters na oraletoediening is groot. Metabolisatie gebeurt in de lever door cytochroom P450.Zowel na orale toediening, als na sc-injectie worden effectieve plasmaspiegelsbereikt na 1 h. Eliminatie gebeurt voor minder dan 1% door de nieren.Contra-indicatiesDe veiligheid van het product werd niet vastgesteld bij pups jonger dan 16 wekenvoor de hogere dosering met de tabletten of 8 weken voor de lagere dosering mettabletten of voor toediening van de injectievloeistof, of bij kittens jonger dan 16weken en bij drachtige en lacterende dieren.BijwerkingenBij toediening van de hogere dosis bij de hond (preventie van braken bij reisziekte)kan braken optreden binnen twee uur na de (orale) toediening. De injectie is pijnlijkvooral bij de kat. Afkoelen van de injectieoplossing (koelkasttemp.) kan pijnbij injectie voorkomen. In zeer zeldzame gevallen kunnen anafylactische reactiesoptreden.InteractiesMaropitant heeft affiniteit voor Ca-kanalen en dient derhalve niet gelijktijdig toegediendte worden met Ca-kanaalantagonisten. Maropitant bindt in hoge matemet plasma-eiwitten en kan concurreren met andere stoffen die een hoge plasmaeiwitbindingvertonen.Voorzorgen bij het gebruikToediening van de tabletten gebeurt best na opname van een weinig voedsel.Voorzichtigheid is geboden bij patiënten die lijden aan of gepredisponeerd zijnvoor hartaandoeningen daar maropitant affiniteit heeft voor de Ca- en K-kanalen.Voorzichtigheid is eveneens geboden bij leverpatiënten.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van het product werd niet vastgesteld bij dracht of lactatie.

1164 Geneesmiddelen met invloed op het gastro-intestinaal stelselMRL maropitant CERENIA 10 mg/ml (Pfizer A.H.)maropitant (citraat monohydraat): 10 mg/mloplossing voor injectie scPosologieCa, Fe: 1 x pd 1 mg/kg (max 5 d)fles 20 mlR/CERENIA 16 mg, 24 mg, 60 mg, 160 mg (PfizerA.H.)maropitant (citraat monohydraat):16 mg, 24 mg, 60 mg, 160 mgtablet poPosologieCa behandeling en preventie:1 x pd 2 mg/kg (max 5 d)Ca preventie reisziekte:1 x pd 8 mg/kg (max 2 d)tabl 4R/4.3.2 MetoclopramideIndicatiesSymptomatische behandeling van braken en van verminderde gastro-intestinalemotiliteit, geassocieerd met gastritis, pylorusspasme, chronische nefritis en digestieveintolerantie voor bepaalde geneesmiddelen.FarmacodynamieDe anti-emetische werking van metoclopramide is voornamelijk het gevolg vanzijn antagonistische werking bij D2 receptoren in het centrale zenuwstelsel envoorkomt braakneigingen en braken door de meeste stimuli. Het prokinetischeeffect op de gastro-duodenale doorvoer (verhoging in intensiteit en ritme van demaagcontracties en opening van de pylorus) is te wijten aan de muscarine-activiteit,de activiteit van de D2 receptorantagonist en de 5-HT4 receptoragonistactiviteit op gastro-intestinaal niveau.FarmacokinetiekMetoclopramide wordt snel en volledig geabsorbeerd na parenterale toediening.Bij honden en katten worden de maximumconcentraties 15 - 30 minutenna subcutane toediening bereikt. Metoclopramide wordt snel gedistribueerdnaar de meeste weefsels en vloeistoffen en passeert de bloed-hersenbarrière.Metoclopramide wordt gemetaboliseerd door de lever. De uitscheiding van metoclopramideis snel. Bij de hond wordt 65% van de dosering binnen 24 uur uitgescheiden,voornamelijk via de urine.Contra-indicatiesNiet gebruiken bij gastro-intestinale perforatie of obstructie of bij dieren metepilepsie.BijwerkingenIn zeldzame gevallen kunnen extrapiramidale stoornissen (agitatie, ataxie, abnormalelichaamshouding en/of bewegingen, prostratie, tremor en agressie, vocalisatie)vastgesteld worden die van voorbijgaande aard zijn en verdwijnen nahet stopzetten van de behandeling. In zeldzame gevallen zijn allergische reactiesvastgesteld.InteractiesIn geval van gastritis moeten anticholinerge geneesmiddelen (atropine) vermedenworden, omdat ze het effect van metoclopramide op de gastro-intestinale motiliteitkunnen tegenwerken. Er is geen contra-indicatie voor het gebruik van anticholinergegeneesmiddelen in geval van gelijktijdige diarree. Gelijktijdig gebruikmet neuroleptica die van phenotiazine (bv. acepromazine) en butyrofenonen zijnafgeleid, verhoogt het risico op extrapiramidale effecten. Metoclopramide kan dewerking van depressiva van het centrale zenuwstelsel versterken. Wanneer zulkestoffen gelijktijdig toegediend worden, moet de laagste dosering van metoclopramidegebruikt worden om een overmatige sedatie te voorkomen.Voorzorgen bij het gebruikBij dieren met een verminderde lever- of nierfunctie moet wegens een verhoogdrisico op bijwerkingen, de dosis worden aangepast. De dosering nauwgezet opvolgen,in het bijzonder bij katten en kleine fokhonden.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van het product werd niet nagegaan bij de doeldieren. Bij labdierenwerden geen teratogene of foetotoxische bijwerkingen vastgesteld. Bij dracht oflactatie moet het product gebruikt worden na een risicobatenanalyse.

4 Geneesmiddelen met invloed op het gastro-intestinaal stelsel 117MRL metoclopramide EMEPRID 1 mg/ml (Ceva Santé Animale)metoclopramide hydrochloride: 1 mg/mloplossing poPosologieCa, Fe: 0,5 - 1 mg/kg pdfles 125 mlR/EMEPRID 5 mg/ml (Ceva Santé Animale)metoclopramide hydrochloride: 5 mg/mloplossing voor injectie iv, im, scPosologieCa, Fe: 0,5 - 1 mg/kg pd (in 2 of 3 injecties)fles 10 mlR/VOMEND ANTI-EMETICUM 5 mg/ml (Eurovet A.H.)metoclopramidehydrochloride (monohydraat):5 mg/mloplossing voor injectie im, scPosologieCa, Fe: 0,5 mg/kg (eventueel herhalen na6 - 8 h)fles 10 ml, 20 mlR/4.4 Middelen bij obesitas4.4.1 Inhibitoren van het microsomiale triglyceride transferproteïneIndicatiesAls hulpmiddel (naast dieetaanpassing en toename lichaamsbeweging) bij de behandelingvan overgewicht en zwaarlijvigheid bij volwassen honden volgens eenvooropgesteld behandelingsschema.FarmacodynamieDirlotapide remt het microsomiale triglyceride transferproteïne (MTP) dat eensleutelrol speelt in de absorptie van de lipiden ter hoogte van de dunne darm.Dirlotapide resulteert in een verminderde opname van vetten, dosisafhankelijkeverminderingen van cholesterol en triglyceriden in het serum en een toename vandruppels in de enterocyten. Deze effecten zouden verband houden met de remmingvan MTP ter hoogte van de enterocyten. De accumulatie van triglyceridenin de enterocyten zou via een negatieve feedback de eetlust remmen. Dirlotapideheeft geen centrale werking.FarmacokinetiekNa orale toediening is de absorptie snel. De biologische beschikbaarheid vandirlotapide na orale toediening bedraagt 24 tot 41 % wanneer het geneesmiddelmet het voeder wordt toegediend of 22 % wanneer het geneesmiddel aan vastendedieren wordt toegediend. Dirlotapide bindt in hoge mate aan plasma-eiwitten. Deexcretie gebeurt voornamelijk via de faeces.Contra-indicatiesLeverfunctiestoornissen, overgevoeligheid voor stoffen aanwezig in het product,dracht en lactatie, jonge, opgroeiende honden, gebruik bij honden waarbij hetovergewicht veroorzaakt wordt door een systemische aandoening (vb. hypothyroïdieof Cushingsyndroom), zijn contra-indicaties. Toediening aan katten is tegenaangewezendaar deze dieren snel een hepatische lipidose ontwikkelen metfatale afloop.BijwerkingenBraken, soms met diarree kan voorkomen maar is meestal voorbijgaand.Sporadisch treedt een milde ALT-verhoging op zonder dat deze gepaard gaat methistologisch waarneembare leverletsels. Polyfagie is een zeer zeldzaam optredendebijwerking.InteractiesInteracties van dirlotapide met andere geneesmiddelen werden niet onderzocht.Voortplanting en lactatieHet gebruik bij fokdieren werd niet onderzocht. Dracht en lactatie zijn contra-indicaties.

1184 Geneesmiddelen met invloed op het gastro-intestinaal stelsel4.4.1.1 DirlotapideMRL dirlotapide SLENTROL (Pfizer A.H.)dirlotapide: 5 mg/mloplossing poPosologieCa:aanvangsdosis: 1 x 0,05 mg/kg pdNa 2 w dosis: 0,10 mg/kg pdNadien dosis maandelijks aanpassen (zie SPK)max behandelingsduur: 12 mmax dosis: 1 mg/kgfles (en doseerspuit) 20, 50 en 150 mlR/4.5 Anti-infectieuze geneesmiddelengebruikt bij diarreeDe toepassing van antibiotica bij darmaandoeningen is minder vaak geïndiceerd danalgemeen wordt aangenomen. Meestal is het voldoende om de gevolgen van diarreete behandelen (zie rehydratantia). Indien voor een antibiotische behandeling gekozenwordt, gaat de voorkeur uit naar middelen die niet of nauwelijks uit het maagdarmkanaalworden geresorbeerd. Diarree kan ook worden veroorzaakt door bepaaldeparasieten of protozoën (zoals coccidiën) die het darmslijmvlies aantasten.4.5.1 AminosidenDe aminosiden werden eerder besproken in 1.1.2. De geringe absorptie bij oraletoediening verhindert echter niet dat voor deze preparaten een wachttijd dient teworden gerespecteerd.4.5.1.1 ParomomycineMRL paromomycine GABBROVET 70 (Ceva Santé Animale)paromomycine sulfaat: 100 mg/gpoeder po in de melk of het drinkwaterPosologiekalf (niet herkauwend): 25 - 50 mg/kg LG pd(3 - 5 d)(melk)Su: 25 - 40 mg/kg LG pd (3 - 5 d) (drinkwater)Vlees: kalf (niet herkauwend): 20 d, Su: 2 dpoeder 1 kgR/4.5.1.2 ApramycineMRL apramycine APRALAN 100 Granules (Eli Lilly)apramycine (sulfaat): 100 g/kggranulaat po met het voederPosologieSu: 4 - 8 mg/kg LG pd (100 ppm) (min 21 d)Vlees en slachtafval: 1 dzak 1 kgR/APRALAN 100 Vet Premix (Eli Lilly)apramycine (sulfaat): 100 g/kggemedicineerd voormengsel poPosologieSu: 4 - 8 mg/kg LG (1 kg gemed voorm/tonvoeder =100 ppm) (min 21 d)Vlees + slachtafval: 1 dgemed voorm 25 kgR/premix4.5.1.3 SpectinomycineMRL spectinomycine SPECTAM SCOUR-HALT (Ceva Santé Animale)spectinomycine (dihydrochloride): 50 mg/mloplossing poPosologiebig: basisdosering: 20 mg/kg/12 h (3 d)Vlees: 12 dfles 100 mlR/4.5.2 PolymyxinesPolymyxines werden eerder reeds besproken in hfst 1.1.6. Het vermogen vancolistine om te binden met bacteriële toxines dient te worden onderstreept. Deabsorptie van colistine per os is zeer laag en gebeurt zeer traag.

4 Geneesmiddelen met invloed op het gastro-intestinaal stelsel 119MRL colistine COLIPLUS 2 000 000 IU/ml (Divasa-Farmavic)colistine (sulfaat): 2000 000 IE/mloplossing po in het drinkwaterPosologiekalf, Su, lam: 100.000 IE/kg pd (3-5 d)kip: 75.000 IE/kg pd (3-5 d)Vlees: 1 d, Ei: 0 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptie1000 mlR/COLISTIMAX 1200 pulvis (Kela Laboratoria)colistine sulfaat: 1.200.000 IE. eq. 50 mg/gpoeder po in de melk of het drinkwaterPosologiekalf (niet-herkauwend):2 x 50.000 IE/kg pd (3-5 d)big: 100.000/kg pd (3-5 d)Vlees: kalf: 1 d, big: 1 dpoeder 1000 gR/COLISTINE EUROVET 400.000 IE/ml (Eurovet)colistinesulfaat: 400.000 IE/mloplossing po in het drinkwater, de melkPosologiekalf: 80.000 IE/kg pd (in 2 x) (5-7 d)Su: 80.000 - 144.000 IE/kg pd (5-10 d)pluimvee: 60.000 - 80.000 IE/kg pd (3-5 d)Vlees: 1 d, Ei: 0 dfles 1 lR/COLISTINEMIX 1.200.000 IE/g (Eurovet)colistinesulfaat: 1.200.000 IE/gpoeder po in het drinkwater, de melkPosologie:kalf: 2 x pd 10 g poeder/250 kg LG (3 - 5 d)Su : 17 - 30 g poeder/250 kg LGVlees: kalf: 7 d, Su: 2 dpoeder 1 kgR/COLIVET bolus 150 mg (Prodivet)colistine (sulfaat): 150 mgtablet (bolus) poPosologiekalf: 2,5 mg/kg 2 x pd (3 - 5 d)Vlees: kalf: 3 dtabl 20, 100R/COLIVET Quick Pump (Prodivet)colistinesulfaat: 8 mg/mlsuspensie poPosologiebig: 6,4 mg/kg/24 h (max 5 d), erge infect:behandeling mag per 12 h herhaald worden(max 5 d)Vlees: Su: 3 dfles 100 mlR/EMDOCOLIN 10% (Emdoka)colistine sulfaat: 100 mg/gpoeder po in de melk (kalf), in het drinkwater(Su)Posologiekalf: 5 mg/kg pd (3-7 d) (verdeeld over 2maaltijden)Su: 5 mg/kg pd (3-7 d)Vlees: kalf, Su: 1 dpoeder 1 kg, 2 kgR/EMDOCOLIN 50% (Emdoka)colistine sulfaat: 500 mg/gpoeder po met de melk, met het drinkwaterPosologiekalf: 5 mg/kg LG pd (verdeel over 2 maaltijden)(melk) (3-7 d)Su: 5 mg/kg LG pd (drinkwater) (3-7 d)Vlees: Bo, Su: 1 dpoeder 1 kgR/EMDOCOLIN TABS (Emdoka)colistine sulfaat: 121,56 mgtablet poPosologiekalf (niet-ruminerend): 5 mg/kg pd (3 - 5 d)(kalf < 48 h: in 2 giften pd)Vlees: 1 dtabl 20, 100R/PROMYCINE 400 IU/mg gemed voorm (VMD)colistinesulfaat: 400.000 IE/ggemedicineerd voormengsel poPosologieSu: 100.000 IE/kg pd (5 d)Vlees: 1 dgemed voorm 25 kgR/premixPROMYCINE BOLUS 3 MIO IE/bolus (VMD)colistinesulfaat: 3.000.000 IEtablet (bolus) poPosologiekalf: 100.000 IE/kg pd in 2 giftenVlees: 1 dtabl 40R/PROMYCINE PULVIS 1.000 IE/mg (VMD)colistinesulfaat: 1.000.000 IE/gpoeder po in het drinkwaterPosologiekalf, Su: 100.000 IE/kg pd (5 - 7 d)gevogelte: 150.000 IE/kg pd (5 - 7 d)Vlees: kalf: 1 d, Su: 2 d, Av: 0 dNiet toedienen aan dieren die eieren leggenvoor humane consumptiepoeder 1 kgR/PROMYCINE PULVIS 4.800 IU/mg (VMD)colistinesulfaat: 4.800.000 IE/gpoeder po in het drinkwater, in de melkPosologiekalf, Su: 100.000 IE/kg pd (5 - 7 d)pluimvee: 150 000 IE/kg pd (5 - 7 d)Vlees: kalf: 1 d, Su: 2 d, Av: 0 dNiet toedienen aan legvogels die eieren voorhumane consumptie producerenpoeder 1 kgR/

5 Geneesmiddelen met invloed op het metabolisme 1215 Geneesmiddelen met invloed op hetmetabolisme5.1 RehydratantiaIndicatiesDeze geneesmiddelen worden gebruikt voor het corrigeren van stoornissen in dewaterbalans en in het elektrolyten-, zuur-base- of energetisch evenwicht. Dezestoornissen kunnen optreden bij diverse pathologieën zoals neonatale diarree bijkalveren. Bij het kalf kunnen orale rehydratantia met een zuigfles of met een sondeworden toegediend.FarmacodynamieExogene aanvoer van kalium gaat de vermindering van de intracellulaire kaliumconcentratietegen. Een intracellulaire kaliumdaling kan, bv. bij acidose, gepaardgaan met een hyperkaliëmie. Dit sluit een directe supplementatie van kalium,zeker via intraveneuze weg, uit. Alkaliniserende agentia kunnen worden toegediendin de vorm van bicarbonaat of als precursor van bicarbonaat (citraat, propionaat,acetaat en lactaat). Deze precursoren veroorzaken minder bruuske enminder langdurige effecten in vergelijking met natriumbicarbonaat dat een sterkepH-stijging veroorzaakt en op die manier de voordelen van een lichte acidoseverhindert. Het nadeel van deze precursoren is dat ze ter hoogte van de leverof de perifere weefsels moeten worden gemetaboliseerd. De combinatie van detwee types alkaliniserende middelen lijkt verantwoord. De preparaten die in dehandel zijn, verschillen in hun alkaliniserend vermogen. Deze verschillen kunnenin overweging worden genomen bij de therapeutische keuze. Glucose, lactose oflactoserum verzekeren een zekere calorietoevoer. Deze is echter dikwijls te kleinom de reële behoeften van het dier te dekken.FarmacokinetiekIn functie van de klinische toestand van het dier worden rehydratantia parenteraal(vnl. intraveneus) of peroraal toegediend. Bij rehydratatie houdt men rekening methet bestaande vochttekort, de dagelijkse behoefte en een toekomstig vochtverlies.Intestinale absorptie van water is voornamelijk afhankelijk van de absorptievan natrium. Bestanddelen zoals glucose en glycine bevorderen de intestinaleabsorptie van natrium.Contra-indicatiesOrale rehydratatie is gecontraïndiceerd bij dieren met ileus. Om oedeem te vermijdengeldt dit eveneens voor dieren met een vermoeden van nierinsufficiëntie.InteractiesEen simultaan gebruik van bepaalde orale rehydratantia en voeders die tetracyclinesbevatten, dient te worden vermeden. Het samen met de melk toedienen vanorale rehydratantia die bicarbonaat of citraat bevatten kan de verteerbaarheid vande melk aantasten.5.1.1 Rehydratantia voor oraal gebruikEFFYDRAL (Pfizer A.H.)natriumchloride: 2,34 gkaliumchloride: 1,12 gnatriumhydrocarbonaat: 6,72 gwatervrij citroenzuur: 3,84 glactose: 32,44 gglycine: 2,25 gbruistablet po in het drinkwaterPosologie1 tabl/l waterkalf: 2 x pd 2 - 3 l/dier (2 d, indien nodig4 d), daarna 1 - 1,5 l Effydral opl + 1 - 1,5 lmelk of kunstmelkVlees: 0 dtabl 48EUROLECTROL (Eurovet)natriumchloride: 152 mg/gkaliumchloride: 17,6 mg/gnatriumbicarbonaat: 117, 6 mg/gglucose: 711, 8 mg/gpoeder po (in het drinkwater)PosologieEq, Bo, Su, Ov, Capr, Ca, Fe:25 g poeder/l water/10 kg LG pd (in 3 - 5 x)Wachttijd: 0 dpoeder 1 kg, 5 kg

1225 Geneesmiddelen met invloed op het metabolismeLACTOLYTE (Virbac)weipoeder: 76,88 g/90 gwatervrij natriumacetaat: 4,9 g/90 gwatervrij natriumpropionaat: 1,92 g/90 gwatervrij natriumchloride: 2,92 g/90 gwatervrij kaliumchloride: 0,74 g/90 gwatervrij magnesiumchloride: 0,38 g/90 gmonokaliumfosfaat: 1,36 g/90 gpoeder po in het drinkwaterPosologieBo (kalf): 2 x pd 90 g poeder/2 l water(2 - 3 d)Vlees: 0 d, Melk: 0 dpoeder 8 x 90 g5.1.2 Rehydratantia voor parenteraal gebruikB.BRAUN VET CARE hypertonic NaCl opl (B.Braun Melsungen)natriumchloride: 7,5 g/100 mloplossing voor infusie ivPosologieEq, Bo, Su, Ov, Capr, Ca, Fe:3 tot 5 ml/kg LG in 15 min (1 ml/kg/min),gevolgd door infusie isotone oplossingVlees + organen: 0 d, Melk: 0 hfles 10 x 500 mlR/B.BRAUN VET CARE Ringer Lactate Hartmann opl(B. Braun Melsungen)natriumchloride: 0,600 g/100 mlkaliumchloride: 0,040 g/100 mlcalciumchloride dihydraat: 0,027 g/100 mlnatrium(S) lactaat: 0,312 g/100 mloplossing voor infusie ivPosologieEq, Bo, Su, Ov, Capr, Ca, Fe: 5 - 25 ml/kg/h(aanbevolen 15 ml/kg/h, aan te passen igvshock)Vlees + organen: 0 d, Melk: 0 hfles 10 x 500 ml of 10 x 1000 mlR/FYSIOLOGISCHE ZOUTOPLOSSING (Eurovet)natriumchloride: 9 mg/mloplossing voor injectie iv, scPosologieEq, Bo, Su, Ca, Fe:richtdosis onderhoud eerste 4 - 6 h: 100 -150 ml/kg LG, volgende 20 - 24 h:50 - 100 ml/kgWachttijd: 0 dfles 500 mlR/LACTETROL (Eurovet)natriumchloride: 5,76 mg/mlkaliumchloride: 0,37 mg/mlcalciumchloride: 0,37 mg/mlmagnesiumchloride: 0,20 mg/mlnatriumlactaat: 10,08 mg/mloplossing voor injectie iv, ip, scPosologieEq, Bo, Su, Ov, Capr, Ca, Fe:30 - 50 ml/kg pd (zo nodig herhalen)Wachttijden: 0 dfles 500 mlR/5.2 GlucoseIndicatiesDe hypertone oplossingen (glucose 300 mg/ml) zijn geïndiceerd voor de behandelingvan ketonemie bij rundvee en drachtigheidstoxemie bij kleine herkauwers. Deisotone oplossing (glucose 5 g/100 ml) is geïndiceerd voor de behandeling vandehydratatie (bij afwezigheid van shock) bij runderen, schapen, geiten, varkens,paarden, honden en katten. Het kan ook worden gebruikt voor het corrigeren vanhypernatriëmie (door suppletie van vochtverlies) en ter ondersteuning bij het corrigerenvan hyperkaliëmie via stimulering van de vorming van insuline, wat op zijnbeurt ervoor zorgt dat kalium vanuit het plasma in de cellen wordt opgenomen.FarmacodynamieDe hypertone glucoseoplossing (300 mg/ml) levert per gram glucose ongeveer3,4 kcal. De isotone glucoseoplossing (5 g/100 ml) is isotoon op het moment vantoediening waardoor wordt voorkomen dat rode bloedcellen hemolyseren doorde osmotische shock. Wanneer vervolgens de glucose wordt gemetaboliseerdtot water, komt dit neer op het toedienen van een hypotone oplossing. De isotoneglucoseoplossing (5 g/100 ml) levert per gram glucose ongeveer 4 kcal/g.FarmacokinetiekIntraveneuze infusie zorgt voor een snelle distributie. De bestanddelen van deinfusieoplossing worden langs dezelfde routes gemetaboliseerd en uitgescheidenals water en glucose die afkomstig zijn uit normale voedingsbronnen. Indien deinfusiesnelheid 0,5 g glucose/kg LG/h overschrijdt, zal een diuretisch effect optredenals gevolg van glucosurie.

5 Geneesmiddelen met invloed op het metabolisme 123Contra-indicatiesDe hypertone oplossing (glucose 300 mg/ml) mag niet toegediend worden aangedehydrateerde dieren. De isotone oplossing (glucose 5 g/100 ml) is niet aangewezenvoor de correctie van hypotone deshydratatie. Subcutane toedieningwordt ontraden.BijwerkingenBij onzorgvuldige iv-injectie zijn phlebitis en weefselreacties op de plaats van toedieningmogelijk.InteractiesNiet toedienen met andere middelen. Er is onverenigbaarheid met bepaalde antibiotica(bv. betalactamantibiotica, tetracyclines, sulfadiazinenatrium) en heparinevastgesteld.Voorzorgen bij het gebruikDe hypertone oplossing mag enkel intraveneus toegediend worden. De oplossingtot lichaamstemperatuur brengen voor ze wordt toegediend. Overinfusie kan leidentot overhydratatie en hypertensie. Toediening van te veel glucose kan leidentot hyperglykemie, glucosurie en polyurie.Voortplanting en lactatieEr zijn geen beperkingen gekend.MRL glucose GLUCOSE 30 % (Eurovet)dextrose (monohydraat): 300 mg/mloplossing voor injectie ivPosologieBo acetonemie 0,5 g/kgOv, Capr drachtigheidstoxemie: 5-7 g/kgWachttijd: 0 dfles 500 mlR/GLUCOSE 30 % Kela (Kela Laboratoria)glucose (monohydraat): 300 mg/mloplossing voor injectie ivPosologieBo: 150 - 300 mg/kgWachttijd: 0 dfles 500 mlR/5.3 VitaminenGLUCOSE 5 g/100 ml B. BRAUN VET CARE (B.Braun Melsungen)glucose (monohydraat): 5 g/100 mloplossing voor infusie ivPosologierund, paard, schaap, geit, varken, honden katVlees + organen: 0 d, Melk: 0 hfles 10 x 500 mlR/De systematische toediening van vitaminen dient te worden vermeden. Hun toedieningmoet daarentegen steeds gebeuren met een duidelijk vooropgesteld therapeutischdoel waarbij rekening wordt gehouden met de dagelijkse behoeftenvan het dier en de aanvoer van deze stoffen via de voeding. Overdosering vanbepaalde vitaminen, met name van de vitaminen A en D, kan leiden tot intoxicatie.5.3.1 Vitamine BDe verschillende vitamines die klassiek in de B-groep worden geklasseerd speleneen rol in diverse metabole processen. Deze vitaminen zijn voor de meeste vanonze huisdieren diëtisch essentieel. Uitzondering op deze regel vormen de herkauwerswaar de pensflora fungeert als bron. Deficiënties die zich meestal manifesterenals zenuwstoornissen en huidafwijkingen, komen zelden voor bij gebruikvan goed uitgebalanceerde voeders. Supplementatie van het voeder kan eenvoorzorgsmaatregel zijn om opname van de optimale behoefte die nodig is omde best mogelijke productie te handhaven, te garanderen. De optimale behoefteis afhankelijk van variaties in voedersamenstelling, stress en de fysiologische toestandwaarin het dier zich bevindt. Zo kan een secundaire hypovitaminose B1ontstaan door de proliferatie van thiaminaseproducerende flora bij pensverzuringof bij een gelijktijdige opname van een hoog gehalte aan thiaminase. De behoefteaan vitamine B6 ligt bij een eiwitrijk dieet hoger en is bij vleesvarkens groter dan

1245 Geneesmiddelen met invloed op het metabolismebij fokdieren. Van foliumzuur staat het vast dat het een gunstige invloed heeft ophet productiegetal daar het de embryonale of foetale sterfte verhindert en dus leidttot een grotere worpgrootte. Het gebruik van combinatiepreparaten lijkt mindergeschikt, al zal het risico op hypervitaminoses van deze wateroplosbare vitaminesrelatief klein zijn.MRL vit B1 + vit B2 + vit B5 + vit B6 +vit B12 VITAMINE B COMPLEX Kela (Kela Laboratoria)thiamine HCl (vit B1): 10 mg/mlriboflavine natriumfosfaat (vit B2): 5,4 mg/mlnicotinamide HCl (vit B3): 25 mg/mldexpanthenol (vit B5): 5 mg/mlpyridoxine HCl (vit B6): 4 mg/mlcyanocobalamine (vit B12): 10 mcg/mloplossing voor injectie imPosologieSu, éénmalig:- (tot 10 kg): 1 ml/5 kg- (van 10 - 50 kg): 1 ml/10 kg- (> 50 kg, incl gelt, beer), lacterende zeug:0,5 ml/10 kg- drachtige zeug, volwassen beer: 0,25ml/10 kgWachttijd: 0 dfles 100 mlR/5.3.2 Vitamine DHet vetoplosbare vitamine D wordt aangewend in de preventie en behandelingvan rachitis en osteomalacie, de behandeling van hypocalcemie en de preventievan melkziekte. De 1,25-dihydroxy D3 regelt de absorptie van calcium ter hoogtevan de dunne darm en regelt de incorporatie en mobilisatie van calcium en fosforin het beenweefsel. De werkzame stof is cholecalciferol (vitamine D3) dat eerst inde lever moet worden gemetaboliseerd tot calcifediol (25-hydroxy D3) en nadienin de nier gehydrolyseerd wordt tot calcitriol (1,25-dihydroxy D3). Intoxicatie metvitamine D3 kan leiden tot calcificatie van de zachte weefsels, in het bijzondert.h.v. de bloedvaten en de nieren. Daarom zal men steeds de toediening van excessievedosissen vermijden en dient men systematisch een correctie van hetcalciumgehalte uit te voeren.MRL vit D DUPHAFRAL D3 1000 (Pfizer A.H.)vitamine D3: 1.000.000 IE/mloplossing voor injectie imPosologieBo: 10 ml ( 8 - 2 d voor de partus), zo nodigherhalen na 8 dWachttijd: 0 dfles 10 x 10 mlR/5.3.3 Combinatie van vitamine A + vitamine D3 + vitamine EVitamine D werd hierboven besproken. Een gebrek aan vitamine E (tocoferol) datal dan niet kan gepaard gaan met een gebrek aan selenium, veroorzaakt degeneratievespier- en vaatletsels. Vitamine-E-gebrek kan bij verschillende diersoortenleiden tot spierdystrofie (bv. ‘white muscle disease’ bij het kalf). Vitamine E bezitanti-oxidatieve eigenschappen en beschermt op deze wijze de celintegriteit.Ze bezit bijgevolg een vergelijkbare activiteit als die van selenium. Een overdosismet vitamine E blijft meestal zonder gevolgen voor zover er geen selenium aanwezigis in het diergeneesmiddel. Vitamine-A-gebrek wordt meestal in verbandgebracht met ondermaatse zoötechnische prestaties, onvruchtbaarheid en eenverlaagde weerstand tegen infecties en parasitaire infestaties. Bij jonge dieren kan

5 Geneesmiddelen met invloed op het metabolisme 125een vitamine-A-gebrek gepaard gaan met blindheid. De toediening van combinatiesvan vitamine D met vitamine A dient echter met de nodige voorzichtigheid tegebeuren. Enerzijds kan de intoxicatie met vitamine D leiden tot calcificaties in dezachte weefsels, anderzijds leidt intoxicatie met vitamine A tot gewrichtsletsels eneventueel tot teratogene effecten. Suppletie van vitamine A tijdens de dracht isdus niet aangewezen.MRL vit A + vit D + vit E DUPHAFRAL AD3E (Pfizer A.H.)vitamine A: 500.000 IE/mlvitamine D3: 50.000 IE/mlvitamine E: 50 mg/mloplossing voor injectie imPosologieEq, Bo: 1 ml/100 kg (max 6 ml/dier)Su, Ov: 1 ml/100 kg (max 2 ml/dier)vaars, jonge Eq: 0,5 ml/100 kg (max 2 ml/dier)kalf: 0,5 ml/100 kg (max 1 ml/dier)lam, big: 0,1 ml/10 kg (max 0,5 ml/dier)(preventief: 1 inj/2 - 3 m)Vlees: 8 d, Melk: 0 dfles 50 mlR/5.4 MineralenVITAMINE A + D3 + E drinkbare opl (VMD)vitamine A: 50.000 IE/mlvitamine D3: 25.000 IE/mlvitamine E: 20 mg/mloplossing po met het drinkwaterPosologieEq, Bo: 20 mlveulen, kalf, Su, big: 1 ml/10 kgOv, lam: 1 ml/6 kgleghen: 200 ml/1000 dierenmestkuiken: 100 ml/1000 dierenfles 1 lR/VITAMINE A + D3 + E inj (VMD)vitamine A: 50.000 IE/mlvitamine D3: 25.000 IE/mlvitamine E acetaat: 20 mg/mloplossing voor injectie imPosologiekalf: 1 ml/100 kg - max 3 mlzeug: 3 ml/100 kg - max 6 mlbig: 0,5ml/10 kg - max 2 mlVlees en organen: kalf, zeug, big: 28 dfles 100 mlR/Net zoals voor de vitaminen geldt ook voor de mineralen dat een systematischetoediening dient te worden vermeden en dat hun gebruik moet gebeuren meteen duidelijk vooropgesteld therapeutisch doel, waarbij rekening wordt gehoudenmet de dagelijkse behoeften en de aanvoer van deze stoffen via de voeding.Overdosering van bepaalde mineralen zoals ijzer, koper en calcium, kan leiden totintoxicatie.5.4.1 IjzerIjzer wordt gebruikt ter preventie en behandeling van anemie in het bijzonder bijbiggen. Injecteerbare preparaten van ijzer in combinatie met dextraan stellen hetijzer na injectie progressief vrij. Ijzer kan eveneens gefixeerd zijn op polymeren (polymaltose).Injectie van ijzer kan leiden tot locale oedemateuze reacties ter hoogtevan de injectieplaats en kan een verkleuring van het vlees veroorzaken te wijtenaan de aanwezigheid van hemosiderine. Deze verkleuring kan nog aanwezig zijntot op het moment van de slachting. Bij biggen werden reeds dodelijke gevallenvastgesteld na ijzerdextraan-injectie. Deze gevallen trof men voornamelijk aan bijbiggen met een predispositie voor degeneratieve musculaire aandoeningen enwaarvan de zeugen werden gevoederd met een rantsoen dat een hoog gehalteaan geoxideerde vetten bevatte. De predispositie voor degeneratieve spierletselszou te wijten zijn aan een vitamine-E-tekort. In het algemeen is er een groter gevaarvoor toxische nevenwerkingen bij het gebruik van injecteerbare preparatendan bij het gebruik van orale preparaten. Naast levernecrose kan een overmaataan ijzer leiden tot twee verschillende syndromen. Een eerste syndroom wordtgekenmerkt door een ernstige depressie, shock en acidose. Bij het tweede syndroomtreedt een subacute anafylactische reactie op.

1265 Geneesmiddelen met invloed op het metabolismeMRL ijzerdextraan FERRAJECT-200 (Eurovet)ijzer (dextraan): 200 mg/mloplossing voor injectie imPosologie- preventief:big (lft 3 - 5 d): 1 ml/dier- curatief:kalf, mestvarken, big: 1 ml/40 kgWachttijd: 0 dfles 100 ml, 250 mlR/FERROHIPRA 200 (Hipra Lab)ijzer (dextraan): 200 mg/mloplossing voor injectie imPosologiebig:- preventief (lft 1 - 4 d): 100 - 150 mg/dier in1 dosis (kan herhaald worden op lft 2 w)- curatief: 100 - 200 mg/dier in 1 dosis (kanherhaald worden na 10 tot 15 d)Wachttijd: 0 dfles 12 x 250 mlR/UNIFERON 200 mg/ml (Pharmacosmos)ijzer 3+ (dextraan complex): 200 mg/mloplossing voor injectie im, (sc)Posologiebig (lft 2 - 5 d): 1 ml/dierWachttijd: 0 dfles 12 x 200 mlR/5.4.2 SeleniumDe indicatie voor selenium is de prophylaxis en behandeling van seleniumdeficiëntie.Selenium maakt ondermeer deel uit van glutathion peroxidase (GSHPx)enzymen betrokken bij de bescherming tegen oxidantia. Deze enzymen speleneen synergistische rol met vitamine E en met andere antioxidantia bij het verwijderenvan toxische peroxiden uit de weefsels en het voorkomen van de oxidatieveschade aan membranen. Selenium is tevens belangrijk voor de perifere conversievan thyroxine (T4) naar trijodothyronine (T3), het actieve schildklierhormoon.Selenium is hierbij een belangrijk bestanddeel van het jodothyronine dejodinase,dat voor deze conversie noodzakelijk is. Zie ook 5.5.1. Selenium en vitamine E.MRL selenium SELENATE LA 50 mg/ml (Cross Vetpharm Group)selenium (bariumselenaat): 50 mg/mlsuspensie voor injectie scPosologieBo: 1 mg Se/kg (max 1 x/j)Vlees + organen: 31 d, Melk: 0 hfles 50 mlR/5.4.3 Combinatie van calcium + magnesiumCalcium wordt aangewend bij melkziekte en diverse vormen van tetanie.Magnesiumchloride wordt in combinatie met calcium gebruikt voor de behandelingvan hypocalcemie. Gezien het hoger gehalte aan magnesium in bepaaldepreparaten kunnen deze worden aangewend voor de behandeling van hypomagnesemieof grastetanie, hoewel de oorzaak van tetanie eerder secundair is. Hetchloride is hierin van belang omdat het de electrolytenbalans eerder naar eenacidogene situatie duwt en zo de absorptie van zowel calcium als van magnesiumondersteunt. Calciumchloride dat uitsluitend intraveneus wordt toegediend, wordttegenwoordig vervangen door organische calciumcomplexen. Deze zijn minderirriterend en kunnen zowel intraveneus als subcutaan worden toegediend. Een tesnelle intraveneuze toediening van calcium kan leiden tot hypotensie, aritmie enhartstilstand. Een gelijktijdige toediening van hoge dosissen vitamine D kan deresorptie van calcium verhogen en leiden tot hypercalcemie. Sommige preparatenbevatten naast calcium en magnesium ook nog andere substanties.

5 Geneesmiddelen met invloed op het metabolisme 127MRL calcium + magnesium PARPUMAG 30% (Eurovet)magnesiumchloride: 33,3mg/mlcalciumgluconaat: 298 mg/mloplossing voor injectie iv (Eq, Bo, Su, Ov), sc(Bo, Ov)PosologieEq: 5 ml/10 kgBo, Su, Ov: 10 ml/10 kgmag herhaald na 6 - 8 hVlees: 0 d, Melk: 0 dfles 500 mlR/5.4.4 Combinaties calcium + magnesium en andereMRL calcium + magnesium +boorzuur CALCII BOROGLUCONAS (Eurovet)calciumgluconaat: 187 mg/mlmagnesiumchloride: 60 mg/mlboorzuuroplossing voor injectie ivPosologieEq, Bo: 500 ml/dierOv: 1 ml/kgMag na 6 - 8 h herhaald wordenWachttijd: 0 dfles 500 mlR/CALCIUMBORO-kel (Kela Laboratoria)calcium gluconaat: 279, 24 mg/mlmagnesium chloride: 40 mg/mlboorzuur: 77,05 mg/mloplossing voor injectie ivPosologieBo (500 - 600 kg): 500 ml/dierOv: 1 ml/kgWachttijd: 0 dfles 500 mlR/MRL calcium + magnesium +butafosfaan CALPHONE (Bayer)calciumgluconaat: 95 g/500 mlcalciumgluceptaat: 22,5 g/500 mlcalciumsaccharaat: 5 g/500 ml(11 g calcium in totaal)magnesiumchloride: 30 g/500 mlbutafosfaan: 2 g/500 mloplossing voor infuus iv (Bo, Ca), im, sc (Ca)PosologieBo (+/- 500 kg): 250 mlkalf (van +/- 50 tot 100 kg): 30 - 50 mlCa: 2,5 - 10 mlVlees: 0 d, Melk: 0 dfles 500 mlR/5.5 Combinatie van vitaminen en mineralen5.5.1 Selenium en vitamine EIn talrijke injectiepreparaten wordt selenium gecombineerd met vitamine E dat verwanteeigenschappen bezit. De voornaamste indicatie is de prophylaxis van degeneratievemyopathiën bij schapen, runderen en varkens (white muscle disease,mulberry heart disease). In de literatuur zijn nog andere indicaties beschreven maardie zijn niet opgenomen in de SPK van onderstaande producten. Zowel seleniumals vitamine E hebben een rol in het cellulaire metabolisme van zwavel. Vitamine Eis een antioxidant die samen met selenium de rode bloedcellen beschermt tegenhemolysis en de effecten van peroxidase op onverzadigde vetzuren in de celmembraanvoorkomt. Vitamine E wordt opgeslagen in het vetweefsel. Vitamine E passeertslechts in geringe mate de placenta. Bij diverse diersoorten is aangetoond datoverdosering van selenium kan leiden tot pro-oxidatieve werking. Er dient te wordenopgemerkt dat in de combinatie de toxiciteit van selenium is verhoogd. Beven enincoördinatie kunnen worden opgemerkt na een éénmalige parenterale toediening.Het voorkomen van nutriënten in de voeding die deel uitmaken van het anti-oxidatiefsysteem (vitamine E, Se, carotinoïden, vitamine C, sporenelementen) kunnen deantioxidatieve werking van vitamine E en Se stimuleren (bij matige hoeveelheid) ofsneller sturen naar pro-oxidatieve werking (bij overmaat).

1285 Geneesmiddelen met invloed op het metabolismeMRL vit.E + selenium ETOSOL-SE (Eurovet)alfa-tocopherylis acetaat : 50 mg/mlnatriumseleniet anhydr: 0,987 mg/mloplossing voor injectie scPosologiekalf: 1 ml/10 kgVlees: kalf: 15 dfles 100 mlR/MYOGASTER-E (VMD)vitamine E: 100 mg/mlnatriumseleniet: 2 mg/mloplossing voor injectie imPosologiepreventief:kalf, Su, Ov: 1 ml/10 kgcuratief:kalf, Su, Ov: 1 ml/5 kgVlees: 0 d, Melk: 0 dfles 100 mlR/VITAMINE E + SELENIUM (VMD)alpha-tocoferolacetaat: 17 mg/mlnatriumseleniet: 1,67 mg/mlemulsie voor injectie imPosologieRu (lam, kalf): 0,2 - 0,25 ml/kgSu: 0,12 ml/kgVlees: 14 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkvoor humane consumptie bestemd isfles 100 mlR/5.6 Combinatie van vitaminen,mineralen en tonicaDeze combinaties dienen steeds weloverwogen te worden toegediend waarbijmen rekening houdt met de behoeften van het dier en de dagelijkse aanvoer viahet voeder. Idealiter dient een aanvulling van het rantsoen met vitaminen en ofmineralen uitsluitend gericht te zijn op de deficiënte elementen.MRL butafosfaan + cyanocobalamine(vit B12) CATOSAL (Bayer)butafosfaan: 100 mg/mlcyanocobalamine: 50 mcg/mloplossing voor injectie iv, im, scPosologie- acute aandoening:Bo: 5 - 25 ml (iv)kalf: 5 - 12 ml (iv)Ca: 0,5 - 5 ml (iv, im, sc)Fe, pelsdieren: 0,5 - 2,5 ml (iv, im, sc)indien nodig dagelijks herhalen- chron aandoening:doses halveren, indien nodig herhalen met1 - 2 w intervalVlees: 0 d, Melk: 0 dfles 100 mlR/

6 Geneesmiddelen met invloed op het locomotorisch stelsel 1296 Geneesmiddelen met invloed ophet locomotorisch stelselGeneesmiddelen die een indicatie hebben voor de behandeling van het locomotorischstelsel worden in diverse andere hoofdstukken besproken.- Anti-infectieuze middelen, zie 1.1. Voor de behandeling van infectieuzeartritis of polyartritis bij systemische infecties komen verschillende antibioticain aanmerking. De keuze geschiedt aan de hand van gevoeligheidstesten vande ziekteverwekker.- Glucocorticoïden, zie 2.2 Verschillende glucocorticoïden worden voor debehandeling van aandoeningen van het bewegingsstelsel geregistreerd. Dezemiddelen hebben een bewezen werking bij acute ontstekingsprocessen; bijlangdurig gebruik belemmeren ze echter het herstel van het kraakbeenweefsel.- Analgetica bij locomotorische aandoeningen, zie 3.16.1 HyaluronzuurIndicatiesHyaluronzuur (HZ) wordt gebruikt in de symptomatische behandeling van acuteniet-infectieuze peesletsels en osteo-articulaire letsels. Bij degeneratieve letselsheeft een intra-articulaire toediening de voorkeur.FarmacodynamieHZ maakt deel uit van het kraakbeen, de pezen en het synoviaal vocht. In het gewrichtheeft het een mechanische functie door het verzekeren van de viscositeitvan de weefsels en het vocht en een ontstekingswerende functie door het remmenvan de migratie van leucocyten en de activering van lymfocyten. Het juiste werkingsmechanismeis nog niet gekend. Door de exogene toediening beoogt menhet verlies en de met het osteo-articulaire ontstekingsproces gepaard gaande depolymerisatievan HZ in mucopolysachariden te compenseren.FarmacokinetiekHZ wordt na intra-articulaire injectie met de lymfe afgevoerd en ter hoogte van delever gemetaboliseerd. De kinetiek ter hoogte van de gewrichten na intraveneuzeinjectie is niet volledig gekend.Contra-indicatiesDe aanwezigheid van een intra-articulaire infectie is een contra-indicatie.BijwerkingenDe bijsluiter vermeldt geen bijwerkingen.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van HZ werd niet vastgesteld bij drachtige of lacterende dieren.Gezien de aard van de stof zijn negatieve effecten echter niet te verwachten.MRL hyaluronaat HYONATE (Bayer)natriumhyaluronaat: 10 mg/mloplossing voor injectie iartic, ivPosologieEq: 40 mg/dier (iv) (3 x met 1 w interval),20 mg/gewricht (iartic) (3 x met 1 w interval)Vlees: 0 dfles 2 x 2 mlR/6.2 Pentosan polysulfaat natriumPentosan polysulfaat natrium (PPS-Na) is een polysacharide dat niet afkomstig isvan dierlijke maar van plantaardige oorsprong (beukenhout hemicellulose).IndicatiesHet diergeneesmiddel dat momenteel in de handel is, is geïndiceerd voor de behandelingvan niet-infectieuze osteoarthritis bij de hond.

1306 Geneesmiddelen met invloed op het locomotorisch stelselFarmacodynamiePPS-Na heeft ontstekingsremmende en anticoagulerende eigenschappen enstimuleert de lipolyse en fibrinolyse. In een model van osteoarthritis in hondenwerden, na de toediening van NaPPS in overeenkomstige therapeutische doseringen,de concentraties van metalloproteïnasen in het kraakbeen gereduceerden de concentraties weefselinhibitor van metalloproteinase (TIMP) namen toe,waardoor de proteoglycaanhoeveelheid werd gehandhaafd en de kraakbeenmatrixwerd beschermd tegen degradatie. In honden met osteoartritis veroorzaaktede toediening van NaPPS een fibrinolyse, lipolyse en een verminderde agglutinatievan trombocyten. Tijdens in vitro studies en in vivo studies bij laboratoriumsoortenmet toediening van een dosis hoger dan de aanbevolen hoeveelheid voor therapeutischgebruik, veroorzaakte NaPPS verminderde niveaus van anti-ontstekingsmediatorenen stimuleerde het de hyaluronsynthese van fibroblasten.FarmacokinetiekBij de hond wordt 15 minuten na een sc-injectie de Cmax bereikt. PPS-Na bindt metplasmaeiwitten. PPS-Na is geconcentreerd in de lever en de nieren en het reticuloendothelialesysteem. Lage gehalten komen voor in bindweefsel en spieren. Desulfatievan PPS-Na treedt op in het hepato-reticuloendotheliale systeem, voornamelijk in delever. Depolymerisatie kan ook optreden in de nieren. Achtenveertig uur na de injectieis ongeveer 70% van de toegediende dosis geëlimineerd via de urine.Contra-indicatiesNiet toedienen aan honden waarvan het beendergestel nog niet volgroeid is. Niettoedienen tijdens de perioperatieve periode. Niet gebruiken bij honden met gevorderdelever- of nierstoornissen of bij aantoonbare infecties, bloedaandoeningen,bloedstollingsaandoeningen, bloedingen of kwaadaardighe processen (bv.hemangiosarcoma). Niet bestemd voor de behandeling van septische arthritis.BijwerkingenBraken, diarree, lusteloosheid en anorexia kunnen voorkomen als gevolg van overgevoeligheidtegen PPS-Na. Ernstige interne bloedingen zouden in geval van eentumor of een vasculaire abnormaliteit kunnen voorkomen. Bloedingsstoornissenals neusbloedingen, bloederige diarree en haematomen zijn gerapporteerd.Plaatselijke reacties zoals voorbijgaande zwelling zijn waargenomen na injecties.InteractiesNSAID’s versterken de antistollingswerking van PPS-Na. Corticosteroïden hebbeneen remmende werking op een aantal werkingen van PPS-Na. Gelijktijdig gebruikvan PPS-Na met steroïden, NSAID’s, heparine, warfarine of andere antibloedstollendemiddelen wordt afgeraden.Voortplanting en lactatieBij labstudies met konijnen werden embryotoxische effecten vastgesteld. De veiligheidvan het product bij drachtige teven is niet bestudeerd en het wordt daaromniet aanbevolen.MRL pentosan polysulfaat natrium ANARTHRON (Forte Healthcare)pentosan polysulfaat natrium: 100mg/mloplossing voor injectie scPosologieCa: 3 mg/kg 4 x met interval van 5 - 7 dfles 10 mlR/6.3 Dibotermine alfa (rhBMP-2),osteoinductief eiwitIndicatiesDibotermine is een osteoinductief eiwit, gebruikt als implantaat ter aanvulling vande standaardbehandeling van diafysaire fracturen bij honden.FarmacodynamiekDibotermine alfa (of recombinant humaan bone morphogenetic protein 2 -rhBMP-2) is een copie van het in het menselijk lichaam voorkomend natuurlijk

6 Geneesmiddelen met invloed op het locomotorisch stelsel 131eiwit, bone morphogenetic protein 2, een osteoinductief eiwit dat leidt tot de aanmaakvan nieuw botweefsel. Na implantatie van de collageenmatrix (of sponsjes)met dibotermine alfa ontstaat er nieuw-beenvorming ter hoogte van deze matrixdie volledig geresorbeerd wordt.FarmacokinetiekDibotermine alfa komt op de plaats van de implantatie langzaam vrij uit de matrixen wordt snel geklaard nadat het in de bloedsomloop wordt opgenomen.Contra-indicatiesNiet gebruiken bij honden met een onvolgroeid skelet, met een actieve infectie inhet operatiegebied, met een pathologische fractuur of enige actieve maligniteit.Niet gebruiken bij honden die allergisch zijn voor één of meerdere componentenvan het geneesmiddel.BijwerkingenKreupelheid, een stevige zwelling die binnen de eerste 3 weken na operatie ontstaaten die geleidelijk afneemt of een zachte zwelling die binnen de 3 weken verdwijntkomen voor bij meer dan 1/10 dieren. Andere bijwerkingen zijn beschrevenin de SPK.InteractiesEr zijn geen interactiestudies uitgevoerd.Voorzorgen voor gebruikZorg voor definitieve reductie en fixatie van de fractuur en hemostase voordat despons geplaatst wordt.Gebruik slechts de hoeveelheid spons die nodig is om de toegankelijke fractuurlijnenen defecten te bedekken. Het product geeft geen mechanische stabiliteit endient niet gebruikt te worden om ruimtes op te vullen waar drukkrachten wordenuitgeoefend. Zorg na plaatsing voor volledige bedekking van de sponsjes metweke delen.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van het diergeneesmiddel is niet bewezen tijdens dracht en lactatieof bij fokdieren. Dit diergeneesmiddel kan bij fokdieren of bij drachtige of lacterendehonden uitsluitend gebruikt worden na een baten/risico beoordeling.MRL dibotermine TRUSCIENT 0,66 mg kit voor implant bij honden(Pfizer)dibotermine alfa: 0,66 mgoplossing voor implantPosologieCa: max 2 sponzen (2,5 x 5 cm)/dierfles 10 ml lyofilisaat + 10 ml diluenssponsje 2 x (2.5 x 5 cm)spuit 2 x 3 ml en 1 x 6 mlR/

7 Geneesmiddelen met invloed op het respiratoir stelsel 1337 Geneesmiddelen met invloed ophet respiratoir stelsel7.1 Bronchodilatoren7.1.1 Beta-2-adrenergica7.1.1.1 ClenbuterolIndicatiesClenbuterol wordt gebruikt voor de behandelingvan paarden (al of niet bestemdvoor consumptie) met obstructieve,met bronchospasmen gepaardgaande, ademhalingsproblemen.Respiratoire allergie wordt eveneensvermeld als indicatie. Het gebruik vandeze stof bij het rund is enkel toegelatenals tocolyticum (zie hfst 2.1.6.). Hetin bezit hebben, het ter beschikkingstellen en het gebruik van geneesmiddelendie clenbuterol bevatten, is wettelijkgeregeld.FarmacodynamieClenbuterol stimuleert beta-2-adrenergereceptoren ter hoogte van de luchtwegenwaardoor een bronchodilatatieoptreedt. Het succes van deze therapieis dus gestoeld op de aanwezigheidvan bronchospasmen en functionelereceptoren. Gezien haar stimulerendewerking op de productie en de eliminatievan mucus door het cilliair apparaat,is deze stof eveneens aangewezen voorde behandeling van door mucus veroorzaaktebronchiale obstructies. In ditgeval is echter de integriteit van het cilliairepitheel noodzakelijk. Zoniet bestaatde mogelijkheid dat de geproduceerdemucus zich in de luchtwegen ophoopten zo een wijziging van de gasuitwisselingenveroorzaakt.FarmacokinetiekDe farmacokinetiek is afhankelijk vande toedieningsweg. Toediening viaaerosol, een toedieningsweg die nietopgenomen werd in de bijsluiter ofhet verhogen van de dosis om eenbepaald therapeutisch effect te bekomen,wordt op verantwoordelijkheidvan de dierenarts uitgevoerd.BijwerkingenHypotensie, tachycardie, tremor enovervloedig zweten kunnen optreden.Bij overdosering zijn de bijwerkingenzowel te wijten aan de stimulatie vande beta-2- als van de beta-1-receptoren.Beta-blokkers kunnen gebruiktworden als antidota.InteractiesCorticosteroïden versterken de hypotensievewerking van clenbuterol.Ook het gelijktijdige gebruik van lokaleanesthetica, vasodilatoren of anderestoffen met een remmende invloed ophet hart, kunnen het risico van hypotensieverhogen.Voortplanting en lactatieGezien het tocolytisch effect van dezestof dient de behandeling te wordengestaakt enkele dagen voor de verwachtepartusdatum. Clenbuterol kaneveneens interfereren met de stimulerendewerking van oxytocine en prostaglandineF2alfa.MRL clenbuterol VENTIPULMIN gran (Boehringer Ingelheim)clenbuterol hydrochloride: 0,16 mg/10 ggranulaat po met het voederPosologieEq: 2 x pd 0,8 mcg/kg (10 - 15 d, igv chroninfect: min 4 w)Niet toedienen aan paarden bestemd voor humaneconsumptie, of aan Eq waarvan de melkbestemd is voor menselijke consumptiegran 500 gR/VENTIPULMIN inj opl (Boehringer Ingelheim)clenbuterol hydrochloride: 0,03 mg/mloplossing voor injectie ivPosologieEq: 2 x pd 0,8 mcg/kg (11 d, igv chroninfect: min 4 w)Vlees: 28 d (voor behandeling 11 d)Niet toedienen bij Eq waarvan de melk bestemdis voor humane consumptiefles 50 mlR/VENTIPULMIN siroop (Boehringer Ingelheim)clenbuterol hydrochloride: 0,1 mg/4 mlsiroop po (zuiver of met het voeder)PosologieEq: 2 x pd 0,8 mcg/kg (11 d, igv chroninfect: min 4 w)Vlees: 28 d (voor behandeling 11 d)Niet toedienen bij Eq waarvan de melk bestemdis voor humane consumptiefles met doseerpomp 355 mlR/

1347 Geneesmiddelen met invloed op het respiratoir stelsel7.2 AntihistaminicaHieronder worden enkel de H1-antagonisten besproken. H2-antagonisten (vb. cimetidine)die de HCL-secretie in de maag remmen, zijn niet als diergeneesmiddelbeschikbaar.IndicatiesAntihistaminica worden aangewend bij allergische aandoeningen (jeuk, oedeem,bronchoconstrictie) en ter preventie van reisziekte. Voor de behandeling van anafylactischeshock dient de voorkeur te gaan naar een behandeling met adrenalineen/of glucocorticoïden. Op de Belgische markt is er een combinatiepreparaat beschikbaardat naast de H1-antagonist (chlorfenaminemaleaat) een morfinederivaat(remming van het hoestcentrum), een expectorans en efedrine (bronchodilatator)bevat. Deze combinatie wordt als siroop toegediend voor de symptomatische behandelingvan ademhalingsaandoeningen bij hond en kat.FarmacodynamieH1-antagonisten gaan in competitie met histamine voor de histaminereceptorenter hoogte van de effectorcellen. De vrijstelling van histamine wordt niet beïnvloed.Ze hebben tevens antiseritonerge en anticholinerge activiteiten.FarmacokinetiekAntihistaminica kunnen oraal of parentaal worden toegediend. Bij monogastricaworden deze stoffen na enterale toediening in het algemeen goed geresorbeerd.Dit is niet steeds het geval bij herkauwers.Contra-indicatiesContra-indicaties zijn prostaathypertrofie, obstructies ter hoogte van de blaashals,ernstige hartinsufficiëntie, gesloten hoekglaucoom en gastro-intestinaleobstructies.BijwerkingenNevenwerkingen zijn afhankelijk van individuele factoren (leeftijd, geslacht, diersoort,enz.), het type, de dosis en de galenische vorm van het gebruikte product.Deze nevenwerkingen manifesteren zich meestal onder vorm van slaperigheid(therapeutische dosis) of exitatie, gastro-intestinale en parasympaticolytischesymptomen (hogere dosis). In sommige gevallen traden paradoxale allergischereacties op of werden teratogene effecten waargenomen.InteractiesIn combinatie met andere stoffen die het centraal zenuwstelsel onderdrukkenzoals bijvoorbeeld barbituraten of tranquilizers, kan een additief onderdrukkendeffect op dit stelsel verwacht worden. De werking van anticholinerge stoffen kaneveneens versterkt worden. De vasoconstrictorische effecten van efedrine kunnenonderdrukt worden.Voortplanting en lactatieOmwille van de onbeschikbaarheid van specifieke gegevens over het gebruikbij drachtige dieren, wordt aangeraden het product niet te gebruiken tijdens dedracht of lactatie.MRL guaifenesine + efedrine +dextromethorfaanhydrobromide ATUSSIN (Vétoquinol)guaifenesine: 9 mg/mlefedrine hydrochloride: 5 mg/mlchloorfenaminemaleaat: 0,71 mg/mldextromethorfaanhydrobromide: 5 mg/mlsiroop poPosologie:Ca: 2 - 3 x pd 1 - 3 ml (1 ml = 30 dr) (max 3 w)Fe: 2 - 3 x pd 1 ml (max 3 w)Dosis mag eventueel verdubbeld wordenfles 60 mlR/

8 Geneesmiddelen met invloed op het cardiovasculair systeem 1358 Geneesmiddelen met invloed ophet cardiovasculair systeem8.1 Geneesmiddelen gebruiktbij hartinsufficiëntieIn dit hoofdstuk worden uitsluitend de therapeutica besproken die als een diergeneesmiddelvoor diergeneeskundig gebruik in de handel zijn. Informatie betreffendeandere actieve stoffen zoals hartglycosiden, nitraten en sympathicomimetica,kan geraadpleegd worden in het Gecommentarieerd Repertorium voorGeneesmiddelen (humaan) of in de diergeneeskundige literatuur (Zie ook FoliaVeterinaria 2002 nr. 3, 2006 nr. 2 en 2009 nr. 3).8.1.1 Inhibitoren van het angiotensine-conversie-enzym (ACE-inhibitoren)IndicatiesACE-inhibitoren worden bij de hond gebruikt wanneer de eerste symptomenvan hartinsufficiëntie optreden (graad II volgens de NYHA-classificatie), bij mildesymptomen (graad III) en bij ernstige symptomen (graad IV) van hartinsufficiëntie.Deze zijn meestal het gevolg van een klepinsufficiëntie (mitralis of tricuspidalis)of van een cardiomyopathie die gepaard gaat met hartdilatatie. In functie vanhun inhiberend vermogen vertonen de stoffen die voor de diergeneeskunde in dehandel zijn, met name benazepril, enalapril, imidapril en ramipril, een equivalentewerkzaamheid. Sommige van deze diergeneesmiddelen met benazepril zijn doorhun bloeddrukdalende werking geïndiceerd voor het vertragen van chronischenierinsuffiëntie bij de kat.FarmacodynamieHet angiotensine-conversie-enzym katalyseert de conversie van het inactieve angiotensineI naar het actieve angiotensine II en bevordert de afbraak van bradykinine.De inhibitoren van het angiotensine-conversie-enzym of ACE-inhibitorenverhinderen dus enerzijds de synthese van het vaatvernauwend angiotensine II enanderzijds de afbraak van het vaatverwijdend bradykinine. Het resultaat is arterioenvenodilatatie. De werking van vasopressine en aldosteron die gestimuleerdwordt door angiotensine II, wordt eveneens geremd. De waterretentie en de vasoconstrictieveroorzaakt door vasopressine en de water- en zoutretentie samen metde kaliumexcretie veroorzaakt door aldosteron, worden eveneens geremd doorACE-inhibitoren. Deze hypotensieve werking stelt zich in, ondanks een verhoogderenine-activiteit en een verhoging van het angiotensine I in het plasma.FarmacokinetiekACE-inhibitoren zijn prodrugs die in de lever tot actieve metabolieten worden getransformeerd.De verhouding tussen billiaire uitscheiding en renale uitscheidingvarieert naargelang de stof.Contra-indicatiesHypersensibiliteit voor ACE-inhibitoren is mogelijk.BijwerkingenACE-inhibitoren worden in het algemeen goed getolereerd en bezitten een ruimeveiligheidsmarge. Apathie, ataxie, incoördinatie, anorexie, braken en diarree werdenbeschreven. Deze bijwerkingen zijn meestal een teken van hypotensie en uremie.Vasodilatoren zoals de ACE-inhibitoren of diuretica die het bloedvolume verminderenkunnen aanleiding geven tot prerenale uremie. Prerenale uremie is te wijten aaneen verlaagde glomerulaire filtratie als gevolg van een renale hypotensie.InteractiesDeze substanties mogen gelijktijdig toegediend worden met andere conventionelemiddelen die gebruikt worden in de behandeling van hartinsufficiëntie. Gelijktijdigetoediening van andere vasodilatoren en diuretica kan het risico op hypotensieverergeren. Toediening van kalium of van kaliumsparende diuretica kan leiden tothyperkaliëmie.

1368 Geneesmiddelen met invloed op het cardiovasculair systeemVoorzorgen bij het gebruik/Risico’s voor de mensDe nierfunctie dient te worden gecontroleerd bij aanvang van de therapie en 2 tot 7dagen later. Bij katten met chronische nierinsufficiëntie, kunnen ACE-remmers bijde start van de behandeling de plasmacreatinineconcentratie verhogen. Dit is eengevolg van de therapeutische bloeddrukverlagende werking van ACE-remmersen indien er geen andere symptomen zijn, hoeft de behandeling niet gestopt teworden. Zoals gebruikelijk in geval van chronische nierinsufficiëntie, is het aan teraden om de plasmacreatinine te monitoren tijdens de behandeling.Bij het ontstaan van hypotensie of uremie moet de dosis van de ACE-inhibitorof van het diureticum verlaagd worden. ACE-inhibitoren moeten met de nodigevoorzichtigheid worden gebruikt bij dieren met nierinsufficiëntie, hypovolemie enhyponatriëmie.Bij de mens zijn ACE-inhibitoren gecontraïndiceerd gedurende de ganse zwangerschap,daarom moeten zwangere vrouwen voorzorgen nemen om accidenteleorale blootstelling te vermijden. Handen wassen na gebruik. In geval van accidenteelinslikken door kinderen, dient onmiddelijk een arts te worden geraadpleegden het etiket of de bijsluiter te worden getoond.Voortplanting en lactatieDeze substanties kunnen doorheen de placentabarrière waardoor hun gebruik bijdracht gecontraïndiceerd is. Ondanks een zwakke passage naar de melk moetendeze stoffen voorzichtig worden gebruikt bij lacterende teven.8.1.1.1 BenazeprilMRL benazepril BANACEP VET 5 mg (Lab Calier)benazepril (hydrochloride): 4,6 mgtablet poPosologieCa (LG > 5 kg): 1 x 0,23 mg/kg pdEventueel éénmalige dagelijkse dosisverdubbelen indien klinisch noodzakelijkFe: 1 x 0,46 mg/kg pdtabl 14, 140R/BENAKOR F 5 mg (Le Vet)benazepril hydrochloride: 5 mgtablet poPosologieCa: 0,25 mg/kg pddosis mag worden verdubbeldtabl 28, 98R/BENAKOR F 20 mg (LeVet)benazepril hydrochloride: 20 mgtablet poPosologieCa: 0,25 mg/kg pddosis mag worden verdubbeldtabl 28, 98R/BENAZECARE FLAVOUR 5 mg (Animalcare)benazeprilhydrochloride: 5 mg/tabltablet poPosologieCa: 1 x 0,25 mg/kg pd (dosis kan verdubbeldworden)Fe: 1 x 0,5 mg/kg pdtabl 140R/BENAZECARE FLAVOUR 20 mg (Animalcare)benazeprilhydrochloride: 20 mg/tabltablet poPosologieCa: 1 x 0,25 mg/kg(dosis kan verdubbeld worden)tabl 140R/BENEFORTIN FLAVOUR 2,5 mg (LavetPharmaceuticals)benazeprilhydrochloride: 2,5 mgtablet poPosologieCa: 0,25 mg/kg pd (evt met het voer)(dosis mag worden verdubbeld)Fe: 0,50 mg/kg pd (evt met het voer)tabl 2 x 14R/BENEFORTIN FLAVOUR 5 mg (LavetPharmaceuticals)benazeprilhydrochloride: 5 mgtablet poPosologieCa: 0,25 mg/kg pd (evt met het voer)(dosis mag worden verdubbeld)tabl 2 x 14, 10 x 14R/BENEFORTIN FLAVOUR 20 mg (LavetPharmaceuticals)benazeprilhydrochloride: 20 mgtablet poPosologieCa: 0,25 mg/kg pd (evt met het voer)(dosis mag worden verdubbeld)tabl 4 x 7R/BEXEPRIL 5 mg (Chanelle Pharmaceuticals)benazepril hydrochloride: 5 mgtablet poPosologieCa (LG > 10 kg): 0,25 mg/kg pd(dosis kan verdubbeld worden)tabl 2 x 14R/

8 Geneesmiddelen met invloed op het cardiovasculair systeem 137BEXEPRIL 20 mg (Chanelle Pharmaceuticals)benazepril hydrochloride: 20 mgtablet poPosologieCa (LG > 40 kg): 0,25 mg/kg pd(dosis kan verdubbeld worden)tabl 2 x 14R/FORTEKOR 2,5 (Novartis)benazepril hydrochloride: 2,5 mgtablet poPosologieCa: 0,25 mg/kg pdFe: 0,5 – 1,0 mg/kg LG pdtabl 2 x 14R/FORTEKOR FLAVOUR 5 (Novartis)benazepril hydrochloride: 5 mgtablet poPosologieCa: 0,25 – 0,5 mg/kg pd(kan verdubbeld worden)tabl 2 x 14, 4 x 14R/FORTEKOR FLAVOUR 20 (Novartis)benazepril hydrochloride: 20 mgtablet poPosologieCa: 0,25 – 0,5 mg/kg pd(kan verdubbeld worden)tabl 2 x 14R/NELIO 2,5 mg tabl kat (Sogeval Lab)benazepril hydrochloride: 2,5 mg/tabltablet poPosologieFe (> 2.5 kg): 1 x 0,5 mg/kg pdtabl 20, 100R/NELIO 5 mg, 20 mg tabl hond (Sogeval Lab)benazepril hydrochloride: 5 mg of 20 mgtablet poPosologieCa (> 2.5 kg): 1 x 0,25 mg/kg pddosis kan verdubbeld worden indien klinischnoodzakelijktabl 10, 100R/PRILBEN VET 5 mg filmomhulde tabl hond/kat(Chemo Iberica)benazepril (hydrochloride): 4,6 mgfilmomhulde tablet po (eventueel met voeder)PosologieCa (LG > 5 kg): 0,23 mg/kg 1 x pdFe (PV > 2,5 kg): 0,46 mg/kg 1 x pdtabl 1 of 10 x 14R/PRILBEN VET 20 mg filmomhulde tabl hond(Chemo Iberica)benazepril (hydrochloride): 18,42 mgfilmomhulde tablet po (eventueel met voeder)PosologieCa (LG > 20 kg): 0,23 mg/kg 1 x pd(dosering mag verdubbeld worden)tabl 14R/8.1.1.2 EnalaprilMRL enalapril ENACARD 1 mg (Merial)enalapril maleaat: 1 mgtablet poPosologieCa: 0,5 mg/kg pd (eventueel 2 x pd)tabl 4 x 7R/ENACARD 2,5 mg (Merial)enalapril maleaat: 2,5 mgtablet poPosologieCa: 0,5 mg/kg pd (eventueel 2 x pd)tabl 4 x 7R/ENACARD 5 mg (Merial)enalapril maleaat: 5 mgtablet poPosologieCa: 0,5 mg/kg pd (eventueel 2 x pd)tabl 4 x 7R/ENACARD 10 mg (Merial)enalapril maleaat: 10 mgtablet poPosologieCa: 0,5 mg/kg pd (eventueel 2 x pd)tabl 4 x 7R/ENACARD 20 mg (Merial)enalapril maleaat: 20 mgtablet poPosologieCa: 0,5 mg/kg pd (eventueel 2 x pd)tabl 4 x 7R/PRILENAL 2,5 mg (Ceva Santé Animale)enalapril (maleaat) 1,911 mgtablet poPosologieCa: 0,38 mg/kg pdDosis aanpassen afh klinische responsIndien geen klinische respons binnen de 2 wna aanvang van de therapie, kan de dosis2 x pd toegediend wordentabl 4 x 7R/PRILENAL 5 mg (Ceva Santé Animale)enalapril (maleaat) 3,822 mgtablet poPosologieCa: 0,38 mg/kg pdDosis aanpassen afh klinische responsIndien geen klinische respons binnen de 2 wna aanvang van de therapie, kan de dosis2 x pd toegediend wordentabl 4 x 7R/

1388 Geneesmiddelen met invloed op het cardiovasculair systeemPRILENAL 10 mg (Ceva Santé Animale)enalapril (maleaat) 7,645 mgtablet poPosologieCa: 0,38 mg/kg pdDosis aanpassen afh klinische responsIndien geen klinische respons binnen de 2 wna aanvang van de therapie, kan de dosis2 x pd toegediend wordentabl 4 x 7R/PRILENAL 20 mg (Ceva Santé Animale)enalapril (maleaat) 15,289 mgtablet poPosologieCa: 0,38 mg/kg pdDosis aanpassen afh klinische responsIndien geen klinische respons binnen de 2 wna aanvang van de therapie, kan de dosis2 x pd toegediend wordentabl 4 x 7R/8.1.1.3 ImidaprilMRL imidapril PRILIUM 75 mg (Vétoquinol)imidapril hydrochloride: 75 mgpoeder voor oplossing poPosologieCa (LG > 2 kg): 0,25 mg/kg pdfles 30 ml (0,805 g poeder) en applic (2 ml)R/PRILIUM 150 mg (Vétoquinol)imidapril hydrochloride: 150 mgpoeder voor oplossing poPosologieCa (LG > 4 kg): 0,25 mg/kg pdfles 30 ml (0,880 g poeder) en applic (2 ml)R/PRILIUM 300 mg (Vétoquinol)imidapril hydrochloride: 300 mgpoeder voor oplossing poPosologieCa (LG > 8 kg): 0,25 mg/kg pdfles 30 ml (1,030 g poeder) en applic (2 ml)R/8.1.1.4 RamiprilMRL ramipril VASOTOP P 0,625 mg (MSD A.H.)ramipril: 0,625 mgtablet poPosologieCa: 0,125 mg/kg pdtabl 1 x 28R/VASOTOP P 1,25 mg (MSD A.H.)ramipril: 1,25 mgtablet poPosologieCa: 0,125 mg/kg pdtabl 1 x 28, 3 x 28R/VASOTOP P 2,5 mg (MSD A.H.)ramipril: 2,5 mgtablet poPosologieCa: 0,125 mg/kg pdtabl 1 x 28, 3 x 28R/VASOTOP P 5 mg (MSD A.H.)ramipril: 5 mgtablet poPosologieCa: 0,125 mg/kg pdtabl 1 x 28, 3 x 28R/8.1.2 Aldosteron-antagonist8.1.2.1 SpironolactoneIndicatiesVoor gebruik in combinatie met destandaardtherapie (met inbegrip vaneen eventuele diuretische behandeling)bij de behandeling van congestievehartinsufficiëntie als gevolg vanklepinsufficiëntie bij honden.FarmacodynamieSpironolactone en haar actieve metabolietenzijn aldosteronantagonistendie competitief binden met de mineralocorticoïdreceptorenin de nieren,het hart en de bloedvaten. In de nierenwordt de door aldosteron geïnduceerdenatriumretentie geremd. Dit leidt toteen verhoging van de natriumuitscheidingen als gevolg daarvan een verhoogdewateruitscheiding en kaliumretentie.Deze renale effecten leiden toteen reductie van het extracellulair volumeen bijgevolg tot een verminderingvan de cardiale voorbelasting en dedruk in het linker atrium. Dit resulteertin een verbetering van de hartfunctie.In het cardiovasculair systeem voorkomtspironolactone de schadelijkeeffecten van aldosteron. Alhoewel hetjuiste werkingsmechanisme nog nietduidelijk is, versterkt aldosteron demyocardiale fibrose, de myocardialeen vasculaire remodellering en de endothelialedysfunctie. In experimentelemodellen bij honden bleek dat therapiemet een aldosteronantagonist op langetermijn een toenemende disfunctievan de linker hartkamer voorkomt ende remodellering van de linker hartkamerbij honden met chronisch hartfalenvermindert. De resultaten van deklinische studies met spironolactonezijn niet eensluidend, maar als algemeneconclusie kan gelden dat toevoegingvan spironolactone aan een stan-

8 Geneesmiddelen met invloed op het cardiovasculair systeem 139daardtherapie een gunstig effect kanhebben op de morbiditeit veroorzaaktdoor hartinsufficëntie ten gevolge vanklepinsufficiëntie. Spironolactone kande effecten van “aldosteron-escape”tegengaan wanneer het gebruikt wordtin combinatie met ACE-remmers.FarmacokinetiekDe biologische beschikbaarheid vanspironolactone wordt in belangrijkemate verhoogd door het samen toe tedienen met het voeder. Na orale toedieningvan 2 tot 4 mg/kg neemt deabsorptie lineair met de toegediendehoeveelheid toe. Distributie gebeurtvoornamelijk naar het gastro-intestinaalsysteem, de nieren, de lever en debijnieren. Spironolactone wordt snel envolledig gemetaboliseerd door de leverin de actieve metabolieten 7alfa-thiomethyl-spironolactoneen canrenone,wat de voornaamste metabolietenzijn voor de hond. Gemiddeld werdende Cmax-waarden van deze primairemetabolieten 7alfa-thiomethylspironolactoneen canrenone, respectievelijkna 2 en 4 uur bereikt. De steadystatesituaties werden bereikt op dag2. Spironolactone wordt voornamelijkuitgescheiden via haar metabolieten.Bij de hond werd 70% van de doseringteruggevonden in de faeces en 20% inde urine.Contra-indicatiesContra-indicaties zijn het gebruik bijfokdieren, bij honden met hypoadrenocorticisme,hyperkaliëmie of hyponatriëmie.Spironolactone mag niet samenmet NSAID’s toegediend worden aanhonden met nierinsufficiëntie.BijwerkingenBij niet-gecastreerde reuen wordt regelmatigeen reversibele prostaatatrofiegezien.InteractiesTijdens klinische studies werdengeen interacties vastgesteld tussenspironolactone en furosemide of pimobendan.Spironolactone vertraagtde eliminatie van digoxine met verhoogdeplasmaconcentraties van digoxinetot gevolg. Het toedienen vandeoxycorticosteron of NSAID’s samenmet spironolactone kan leiden tot eenverminderde uitscheiding van natriumin de urine. Honden die tegelijkertijdbehandeld worden met spironolactoneen NSAID’s dienen goed gehydrateerdte worden. Controle van denierfunctie en de plasmakaliumspiegelsvoor en tijdens de behandelingmet deze gecombineerde therapiewordt aanbevolen. Hyperkaliëmie kanoptreden bij toedienen van spironolactonemet ACE-remmers en anderekaliumsparende geneesmiddelen (zoalsbeta-blokkers, calciumblokkers).Spironolactone kan zowel inductieals inhibitie van cytochroom P450 enzymenveroorzaken en daardoor hetmetabolisme van andere middelen diedoor deze enzymen gemetaboliseerdworden, beïnvloeden.Voorzorgen bij het gebruik/Risicovoor de mensBij een behandeling van spironolactonemet ACE-remmers dienen de nierfunctieen serumkaliumspiegels voorafgecontroleerd te worden. Bij hondenmet nierbeschadiging wordt aanbevolende nierfunctie en serumkaliumspiegelsregelmatig te controleren omdater een verhoogd risico op hyperkaliëmiebestaat. Aangezien spironolactoneeen anti-androgeen effect heeft,wordt het toedienen ervan aan groeiendehonden afgeraden. Bij dieren meteen leverstoornis, dient spironolactonevoorzichtig gebruikt te worden.Bij gevoelige mensen kan er sensibilisatievan de huid optreden.Voortplanting en lactatieNiet gebruiken bij drachtige of lacterendedieren (ontwikkelingstoxiciteitwerd vastgesteld bij laboratoriumdieren),noch bij fokdieren.MRL spironolactone PRILACTONE 10 mg (Ceva Santé Animale)spironolactone: 10 mgtablet po met het voederPosologieCa: 1 x 2 mg/kg pdtabl 3 x 10R/PRILACTONE 40 mg (Ceva Santé Animale)spironolactone: 40 mgtablet po met het voederPosologieCa: 1 x 2 mg/kg pdtabl 3 x 10R/PRILACTONE 80 mg (Ceva Santé Animale)spironolactone: 80 mgtablet po met het voederPosologieCa: 1 x 2 mg/kg pdtabl 3 x 10R/

1408 Geneesmiddelen met invloed op het cardiovasculair systeem8.1.3 Combinatie ACE-inhibitor met aldosteron-agonist8.1.3.1 Benazepril + spironolactoneBenazepril en spironolactone werkenop verschillende plaatsen van het renine-angiotensine-aldosteronsysteem.Zie 8.1.1. voor benazepril en 8.1.2.1.voor spironolactone.MRL benazepril + spironolactone CARDALIS 2,5 mg/20 mg tabl hond (Ceva SantéAnimale)benazepril hydrochloride: 2,5 mgspironolactone: 20 mgtablet po met het voederPosologieCa: 1 x pd 0,25 mg/kg benaz HCl +2 mg/kg spirtabl 30R/CARDALIS 5 mg/40 mg tabl hond (Ceva SantéAnimale)benazepril hydrochloride: 5 mgspironolactone: 40 mgtablet po met het voederPosologieCa: 1 x pd 0,25 mg/kg benaz HCl +2 mg/kg spirtabl 30R/CARDALIS 10 mg/80 mg tabl hond (Ceva SantéAnimale)benazepril hydrochloride: 10 mgspironolactone: 80 mgtablet po met het voederPosologieCa: 1 x pd 0,25 mg/kg benaz HCl +2 mg/kg spirtabl 30R/8.1.4 Inodilatoren8.1.4.1 PimobendanIndicatiesBehandeling van hartlijden te wijtenaan cardiomyopathie of klepinsufficiëntie(mitralis, tricuspidalis).FarmacodynamiePimobendan wordt een inodilator genoemdomdat deze stof zowel een positiefinotrope werking, als een periferevasodilaterende werking heeft. Het positiefinotroop effect ontstaat door eenverhoogde affiniteit van de myocardvezels(troponine C) voor intracellulaircalcium en door inhibitie van fosfodiësterase.De contractiliteit van het hartwordt op die manier verhoogd zonderde energie- en zuurstofbehoefte teverhogen aangezien pimobendan hetintracellulair calciumgehalte niet verhoogt.Perifeer, in de gladde spiercellenvan zowel arteries als venen, inhibeertpimobendan fosfodiësterase. Ditveroorzaakt een afname van het intracellulaircalcium met vasodilatatie alsresultaat. De verlaging van de voor- ennabelasting van het hart enerzijds ende verhoging van de contractiliteit vanhet myocard anderzijds, hebben eengunstig hemodynamisch effect zondereen verhoogde energieconsumptie vanhet myocard.FarmacokinetiekDe positief inotrope werking van pimobendantreedt op gedurende 8 tot 12uur na orale toediening. De biologischebeschikbaarheid bedraagt in dat geval60 tot 63 %. Deze vermindert aanzienlijkwanneer de toediening tijdens ofkort na het eten plaats vindt. De plasma-eiwitbindingbedraagt gemiddeld93 %. De eliminatiehalfwaardetijd bedraagt0,4 h en die van de belangrijksteactieve metaboliet 2 h. De uitscheidinggebeurt nagenoeg uitsluitend viade faeces.Contra-indicatiesPimobendan is tegenaangewezen bijhonden die lijden aan hypertrofischecardiomyopathie of aan klinische toestandenwaar een verhoging van hetsystolisch volume niet mogelijk is omfunctionele of anatomische redenen(bv. aortastenose).BijwerkingenOver het algemeen wordt pimobendangoed verdragen. In zeldzame gevallenkunnen een matig positief chronotroopeffect en braken voorkomen. Deze bijwerkingenzijn afhankelijk van de dosisen kunnen vermeden worden door hetverlagen van de dosis.InteractiesPimobendan kan bij de hond wordentoegediend samen met andere geneesmiddelendie gebruikt worden voor debehandeling van hartinsufficiëntie. Zijninotroop effect wordt verminderd doorverapamil en propranolol.Voortplanting en lactatiePimobendan kan bij drachtige of lacterendeteven enkel worden gebruiktwanneer de therapeutische voordelenopwegen tegen de risico’s.

8 Geneesmiddelen met invloed op het cardiovasculair systeem 141MRL pimobendan CARDISURE SMAKELIJK 1,25 mg (Eurovet A.H.)pimobendan: 1,25 mgtablet poPosologieCa: 0,5 mg/kg pd(verdeeld over 2 doseringen pd)Verlaag de dosis naargelang de klinischeresponstabl 10 x 10R/CARDISURE SMAKELIJK 2,5 mg (Eurovet A.H.)pimobendan: 2,5 mgtablet poPosologieCa: 0,5 mg/kg pd(verdeeld over 2 doseringen pd)Verlaag de dosis naargelang de klinischeresponstabl 10 x 10R/CARDISURE SMAKELIJK 5 mg (Eurovet A.H.)pimobendan: 5 mgtablet poPosologieCa: 0,5 mg/kg pd(verdeeld over 2 doseringen pd)Verlaag de dosis naargelang de klinischeresponstabl 10 x 10R/CARDISURE SMAKELIJK 10 mg (Eurovet A.H.)pimobendan: 10 mgtablet poPosologieCa: 0,5 mg/kg pd(verdeeld over 2 doseringen pd)Verlaag de dosis naargelang de klinischeresponstabl 10 x 10R/VETMEDIN 1,25 mg (Boehringer Ingelheim)pimobendan: 1,25 mgsmakelijke tablet poPosologieCa: 2 x 0,25 mg/kg pd 1 h voor het eten,met 12 h intervaltabl 50, 100R/VETMEDIN 5 mg capsules (Boehringer Ingelheim)pimobendan: 5 mgcapsule poPosologieCa: 2 x 0,25 mg/kg pd 1 h voor het eten,met 12 h intervalcaps 100R/VETMEDIN 5 mg smakelijke tabl hond (BoehringerIngelheim)pimobendan: 5 mgsmakelijke tablet poPosologieCa: 2 x 0,25 mg/kg pd 1 h voor het eten,met 12 h intervaltabl 50R/8.2 Perifere en cerebrale vasodilatorenVasodilatoren oefenen op verschillende manieren hun activiteit uit en kunnenaangewend worden voor verschillende indicaties. Sommige zoals de ACE- ende fosfodiësterasen-inhibitoren werden speciaal ontwikkeld voor de symptomatischebehandeling van bepaalde vormen van hartinsufficiëntie (zie hoger). In dithoofdstuk worden vasodilatoren besproken die een andere indicatie hebben danhartinsufficiëntie.8.2.1 Fosfodiësterase-inhibitoren8.2.1.1 PropentofyllineIndicatiesIndicaties voor het gebruik van propentophyllineworden omschreven alscerebrale en perifere vaatstoornisen.FarmacodynamiePropentophylline, een xantinederivaat,is een niet-selectieve fosfodiësteraseremmer.Deze stof bezit vasodilaterendeeigenschappen, verbetert de flexibiliteitvan de erythrocyten en gaat deaggregatie van de bloedplaatjes tegen.FarmacokinetiekBij de hond wordt de maximale plasmaconcentratiebereikt 15 minuten naorale toediening. De halfwaardetijd bedraagt30 minuten en de biologischebeschikbaarheid is ongeveer 30%. Demetabolisatie heeft plaats in de lever ende eliminatie gebeurt voor 80 tot 90%renaal. Het overige deel wordt uitgescheidenvia het spijsverteringsstelsel.Contra-indicatiesNiet-specifieke inhibitie van fosfodiësterasein de verschillende orgaansystemengeeft aanleiding tot diverseeffecten: cardiovasculair, t.h.v. hetcentraal zenuwstelsel, diuretische effecten,enz.BijwerkingenBraken allergische reacties en hartstoornissenkunnen voorkomen.Voortplanting en lactatieNiet gebruiken tijdens de dracht.

1428 Geneesmiddelen met invloed op het cardiovasculair systeemMRL propentofylline KARSIVAN (MSD A.H.)propentofylline: 50 mgtablet poPosologieCa: 2 x 2,5 mg/kg pd (min 4 - 8 w)tabl 60R/VITOFYLLIN 50 mg filmomhulde tabl honden(Animalcare)propentofylline: 50 mgfimomhulde tablet poPosologieCa (LG > 2,5 kg): 6 – 10 mg/kg in 2 giftentabl 56, 140R/VITOFYLLIN 100 mg filmomhulde tabl honden(Animalcare)propentofylline: 100 mgfimomhulde tablet poPosologieCa (LG > 5 kg): 6 – 10 mg/kg in 2 giftentabl 56, 140R/8.3 DiureticaKlassiek worden diuretica gegroepeerd in cardiovasculaire diuretica met de xanthinederivaten,osmotische diuretica en natriuretica. Tot deze laatste groep behorenhypokaliëmie-veroorzakende diuretica zoals de koolzuuranhydraseremmers, dethiazides en de lisdiuretica en de kaliumsparende diuretica, al of niet antagonistenvan aldosteron. Hieronder wordt enkel furosemide een lisdiureticum, besproken.Spironolactone, een kaliumsparend diureticum, wordt besproken in het hfst 8.1.2.8.3.1 Lisdiuretica8.3.1.1 FurosemideIndicatiesIn de SKP wordt beschreven dat furosemidegeïndiceerd is voor de behandelingvan oedeem, ongeacht het feit ofdeze van renale, cardiovasculaire of vaneen andere oorsprong is. Furosemidekan eveneens gebruikt worden voor debehandeling van oedeem ter hoogtevan de mammae of de extremiteiten.Bij renale insufficiëntie of bij bepaaldeintoxicaties wordt het gebruikt voor hetstimuleren van de diurese.FarmacodynamieFurosemide remt de reabsorptie vannatrium- en chloorionen in het stijgendbeen van de lis van Henle en verhoogtde absorptie van kalium in het dalendebeen. Wat volgt is een verhoogde uitscheidingvan water, natrium, kalium,calcium, magnesium, waterstof, amoniumen bicarbonaat. Op metaboolvlak kan furosemide eveneens een verhoogdeplasmaconcentratie van glucoseen triglyceriden veroorzaken. Integenstelling met de thiazides die gekenmerktworden door een langere enmeer gematigde werking dan de lisdiuretica,zal furosemide zijn werking behoudenin geval van nierinsufficiëntie.FarmacokinetiekFurosemide vertoont na inname eensnel en krachtig effect dat echter vanrelatief korte duur is. Na intraveneuzetoediening ziet men reeds na een vijftalminuten een diuretisch effect dat echtermaar een drietal uur aanhoudt. Dehalfwaardetijd van furosemide is langerbij neonaten en bij patiënten metrenale of hepatische insufficiëntie enhartinsufficientie. De renale secretie isafhankelijk van de pH van de urine. Ditverklaart de verschillen in werkingsduuren posologie tussen carnivorenen herbivoren.Contra-indicatiesGebruik van furosemide bij hypovolemie,hypokalemie, hyponatriemie,leverfunctiestoornissen of nierinsufficiëntie,is tegenaangewezen.BijwerkingenVooral katten zijn zeer gevoelig aan furosemidebijwerkingen.De meest voorkomendebijwerkingen van furosemidezijn te wijten aan stoornissen in dewater- en mineralenbalans: dehydratatie,hyponatriëmie, hypochloremischealcalose, hypokaliëmie, hypomagnesiëmieen hypocalcemie. Deze bijwerkingentreden voornamelijk op bijlangdurig gebruik of bij overdosering.Een te snelle intraveneuze injectie vanfurosemide kan leiden tot ototoxiciteit.InteractiesFurosemide verhoogt de plasmaconcentratievan glucose en triglyceriden.Furosemide kan de nefrotoxiciteit van

8 Geneesmiddelen met invloed op het cardiovasculair systeem 143cefalosporines en de ototoxiciteit vanaminosiden verhogen. Ook een verhoogdeactiviteit van diverse hypotensivakan optreden. Het gelijktijdiggebruik van ACE-inhibitoren en furosemideverdient hierbij extra aandacht.Om een sterke bloeddrukdaling te vermijdenmoet de dosis van furosemideverminderd worden met 25 tot 50%.Het verhoogde kaliumverlies bij gebruikvan furosemide kan de toxiciteitvan digitalispreparaten verhogen. Ookde werking van anticoagulantia kandoor furosemide worden versterkt. Hetgebruik van NSAID’s kan het diuretischeffect van furosemide verminderen.Door een verhoging van het urinevolumezullen de concentraties van andere,in het bijzonder van zure farmaca(furosemide, flunixine, fenylbutazon) inde urine verkleinen (doping!).Voorzorgen bij het gebruikDe toediening van dit diureticum dientgepaard te gaan met een voldoendeaanvoer van water en natrium.Voortplanting en lactatieVoorzichtig gebruik bij drachtige hondenen katten kan, maar dient vermedente worden in de periode vlak voorde partus. Furosemide wordt uitgescheidenvia de melk, de klinische betekenishiervan voor zogende jongen isniet bekend.MRL furosemide DIMAZON (MSD A.H.)furosemide: 50 mg/mloplossing voor injectie im (Ca, Fe),iv (Eq, Bo, Ca, Fe)PosologieEq, Bo: 0,5 - 1 mg/kg(dosisinterval Eq: 6 - 8 h, Bo: 12 - 14 h)Dosis mag verdubbeld wordenCa, Fe: 5 mg/kg, gevolgd door 1 - 2 mg/kgna 6 - 8 hVlees: Eq, Bo: 1 d, Melk: Bo: 1 dfles 10 mlR/

9 Geneesmiddelen met invloed op het uro-genitaalstelsel 1459 Geneesmiddelen met invloed op heturo-genitaalstelselGeneesmiddelen die een indicatie hebben voor de behandeling van het urogenitaalsysteemworden in diverse andere hoofdstukken besproken.- Geneesmiddelen met als indicatie de behandeling van prostaathypertrofie bij dehond (zie hfst 2.1.3.)- Diuretica (zie hfst 8.3.)- Antimicrobiële geneesmiddelen voor gynaecologisch gebruik (zie hfst 12.4)- Antimicrobiële geneesmiddelen voor intramammair gebruik (zie hfst 12.5.)9.1 Geneesmiddelen met als indicatieurinaire incontinentie bij de hond naovariohysterectomieOvariëctomie of ovariohysterectomie bij honden verhoogt de incidentie van urineincontinentie.De oorzaak van deze vorm van urine-incontinentie werd vroegergeweten aan het wegvallen van de invloed van oestrogenen op de blaassfincter,waardoor die gerelaxeerder is en er urineverlies optreedt. Tegenwoordig wordtechter aangenomen dat de sfincterproblemen niet zozeer te wijten zijn aan eendaling van de oestrogenen, doch eerder aan de hiermee gepaard gaande verhogingenvan FSH- en LH-gehalten die optreden door het wegvallen van een negatievefeedback van oestrogenen. Medische behandeling beoogt een verhogingvan de sluitingsdruk van de blaassfincter.9.1.1 Fenylpropanolamine (FPA)IndicatiesBehandeling van urine-incontinentie bij geovariëctomiseerde teefjes.FarmacodynamieDe farmacodynamische werking van dit sympaticomimeticum is een stimulatievan de urethrareceptoren die voornamelijk adrenergisch van aard zijn. Hierdoorontstaat er een verhoging en een stabilisatie van de sluitingsdruk van de urethra.FarmacokinetiekFenylpropanolamine wordt oraal toegediend. De biologische beschikbaarheid isgroter bij toediening aan nuchtere honden.Contra-indicatiesBehandeling van gedragsstoornissen die gekenmerkt worden door ongepast urineren.Zie ook Interacties.BijwerkingenSympaticomimetica kunnen vele bijwerkingen hebben (cardiovasculair, gastro-enteraal)ten gevolge van de prikkeling van het sympatisch zenuwstelsel. Voorzichtigheidis geboden bij de toediening van fenylpropanolamine aan dieren met cardiovasculaireaandoeningen, lever- en nierinsufficiëntie, diabetes mellitus, hyperadrenocorticisme,glaucoom, hyperthyroïdie en andere metabole stoornissen.InteractiesSympaticomimetica verhogen de toxiciteit van FPA. Niet toedienen met anticholinergestoffen. Een interval van 2 weken zou moeten in acht worden genomenindien men FPA wil toedienen aan dieren die eerder behandeld werdenmet MAO-remmers. Indomethacine (of andere NSAID’s), reserpine en tricyclischeantidepressiva kunnen samen met FPA het risico op bloedrukstijging verhogen.Cyclopropaan of gehalogeneerde hydrocarbonanesthetica toegediend met FPAverhogen het risico op aritmiën.Voorzorgen bij het gebruikDe behandeling dient te gebeuren nadat andere mogelijke oorzaken van urineincontinentie,zoals anatomische afwijkingen en gedragsstoornissen zijn uitgesloten.Het uitvoeren van een goed klinisch onderzoek is bijgevolg zeer belangrijk.

1469 Geneesmiddelen met invloed op het uro-genitaalstelselVoortplanting en lactatieDe toediening tijdens dracht of lactatie is gezien de indicatie niet van toepassing.MRL fenylpropanolamine PROPALIN siroop hond (Vétoquinol)fenylpropanolamine hydrochloride: 50 mg/mlsiroop poPosologieCa: 1 mg/kg 3 x pdfles 30 ml (+ spuit van 1,5 ml), 100 ml (+ spuitvan 1,5 ml)R/9.1.2 OestriolIndicatiesBehandeling van hormoonafhankelijke urine-incontinentie bij geovariëctomiseerdeteefjes.FarmacodynamieOndanks een zelfde cellulair werkingsmechanisme en receptoraffiniteit bezit oestrioleen kortere werkingsduur dan oestradiol. Dit is een gevolg van een snelleredissociatie van de receptoren en een snellere eliminatie van oestriol uit hetlichaam. Oestriol is een kortwerkend, maar geen zwak oestrogeen. Dit zou eenverklaring kunnen zijn voor de afwezigheid van uterotrope effecten. Binding vanoestriol met de oestrogeenreceptoren in de distale gedeelten van het urogenitaalstelsel verbetert de sluitingsdruk van de urethra en verhoogt de blaascapaciteit.FarmacokinetiekBij de hond wordt oestriol na orale toediening snel geresorbeerd. De maximaleplasmaconcentratie wordt reeds na 1 uur bereikt. Bij herhaaldelijke toedieningtreedt snel een steady state op. Accumulatie vindt niet plaats. Grote individueleverschillen in Cmax en AUC verklaren waarom de dosering van oestriol voor elkdier afzonderlijk zal moeten worden bepaald. De eliminatie gebeurt snel en voornamelijkvia de nieren.BijwerkingenVooral bij hogere doseringen kunnen de volgende, reversiebele, bijwerkingenvoorkomen: vulvazwelling en gezwollen melkklieren en/of aantrekkelijkheid voorreuen, en braken. In zeldzame gevallen kan vaginaal bloedverlies optreden. Debijwerkingen verdwijnen na het verlagen van de dosis. Oestriol vertoont niet detypische bijwerkingen van andere oestrogenen zoals beenmergsuppressie ofinductie van pyometra. Hoge dosissen oestrogenen kunnen leiden tot neoplasieënin de doelorganen die oestrogeenreceptoren bezitten zoals de melkklieren.Oestriol bezit in vergelijking met 17-beta-oestradiol echter geen of een zeer geringecarcinogeniciteit.Contra-indicatiesDe toediening aan niet geovariëctomiseerde dieren of aan dieren met polyurie/polydipsie-syndroom.Voortplanting en lactatieHet onderstaande diergeneesmiddel is uitsluitend geïndiceerd voor de behandelingvan geovariohysterectomiseerde teven.MRL oestriol INCURIN (MSD A.H.)oestriol: 1 mgtablet poPosologieCa: 1 tablet/dier pd (dosis nadienaanpassen)tabl 30R/

9 Geneesmiddelen met invloed op het uro-genitaalstelsel 1479.1.3 EfedrineIndicatieEfedrine is een sympaticomimeticum dat voornamelijk gebruikt wordt voor debehandeling van urine-incontinentie veroorzaakt door hypotonie ter hoogte vanhet urethrale sfinctermechanisme bij vrouwelijke honden na ovariohysterectomie.FarmacodynamieEfedrine stimuleert alfa- en beta-adrenerge receptoren en de vrijgifte van catecholaminenuit de sympathische neuronen. Efedrine heeft ook centrale effecten.Efedrine veroorzaakt contractie van de interne urethrale kringspieren en een ontspanningvan de blaasspieren door een sympathicomimetische actie op perifereadrenerge receptoren.FarmacokinetiekEfedrine wordt snel geabsorbeerd en de biologische beschikbaarheid is hoog.Efedrine wordt uitgebreid verdeeld over het lichaam. Efedrine gaat doorheen debloed-hersen-barrière. Demethylering naar norefedrine is de belangrijkste metaboleweg. Binnen 48 uur is 80-90% van de toegediende dosis via urinaire excretiegeëlimineerd, mits de zuurgraad van de urine hoog is.Contra-indicatiesGlaucoom en overgevoeligheid voor efedrine. De toediening aan honden met cardiovasculaireproblemen kan pas na een uitgebreide risico-baten analyse. Niet gebruikenbij honden met een lichaamsgewicht van minder dan 20 kg. Honden met cardiovasculaireproblemen, een partiële urethra obstructie, hypertensie, diabetes mellitus, hyperadrenocorticisme,hyperthyroïdisme of andere metabole aandoeningen, moetentijdens de behandeling nauw opgevolgd worden.BijwerkingenCardiovasculaire effecten (tachycardie, atriumfibrillatie, stimulatie van de hartactiviteiten vasoconstrictie), stimulatie van het centrale zenuwstelsel (slapeloosheid,excitatie, angst en spiertrillingen), hijgen, mydriasis, cystitis, bronchodilatatiemet verminderde slijmproductie, afname van darmwandmotiliteit en -tonus.Bijwerkingen eigen aan de werking van efedrine treden vaak op, meestal zijn ditcardiovasculaire effecten en angst.InteractiesInteracties met andere sympathicomimetica kunnen optreden. Efedrine kan hetglucocorticoïden-metabolisme versnellen. Gelijktijdig gebruik met MAO-remmerskan hypertensie veroorzaken. Efedrine kan de activiteit van producten van dezelfdeklasse, zoals theophylline, versnellen. Inhalatie-anesthetica kunnen de gevoeligheidvan het myocard voor de cardiovasculaire effecten van efedrine vergroten.Gelijktijdig gebruik met cardiale glycosides, quinine en tricyclische antidepressivakan arithmieën tot gevolg hebben. Vasculaire constricties kunnen voorkomen nagelijktijdig gebruik met ergot-alkaloïden en oxytocine. Stoffen die de pH van deurine kunnen verhogen, kunnen de excretie van efedrine vertragen, terwijl stoffendie de pH van de urine verlagen de excretie van efedrine kunnen versnellen.Voorzorgen bij het gebruik/Risico’s voor de mensZwangere vrouwen dragen best handshoenen tijdens het manipuleren van hetproduct. De bijsluiter besteedt tevens bijzondere aandacht aan de risico’s die verbondenzijn bij orale opname in het bijzonder bij kinderen.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van het product is niet vastgesteld bij dracht en lactatie. Niet gebruikenbij fokdieren.MRL efedrine ENURACE 10 (Ecuphar)efedrine hydrochloride: 10 mg/tabltablet poPosologieCa (LG van 5 tot 20 kg): doseren op effect,startdosis: 2 mg/kg pd (in 2 giften),max 5 mg/kgtabl 60R/ENURACE 50 (Ecuphar)efedrine hydrochloride: 50 mgtablet poPosologieCa (LG > 20 kg): doseren op effect,startdosis: 2 mg/kg pd (in 2 giften),max 5 mg/kgtabl 100R/

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 14910 Geneesmiddelen met invloed ophet centrale en perifere zenuwstelsel10.1 Algemene injecteerbare anesthetica10.1.1 BarbituratenBarbituraten zijn oudere injecteerbare anesthetica. Pentobarbital is enkel geregistreerdvoor diergeneeskundige toepassingen in België; thiopental en fenobarbitalzijn humane producten. Door substituties van het barbituurzuur ontstaan diversemoleculen die verschillen in potentie, snelheid van werking, eliminatie en metabolisatieen ook in hun hypnotische, anticonvulsieve en anesthetische activiteit.Indicaties1. Ultra-kortwerkende barbituraten (o.m. methohexital) zijn niet meer beschikbaar.2. Kortwerkende thiobarbituraten (zoals thiopental als oplosbaar poeder voorhumaan gebruik): inductie en eventueel onderhoud van de anesthesie. Het onderhoudvan de anesthesie en de daaropvolgende recovery kunnen wisselvalligverlopen gezien het cumulatief effect (verlengde recovery). Het posologieschemawordt eveneens bepaald in functie van de toegediende premedicatie.3. Middellangwerkende barbituraten (pentobarbital als oplossing van 6% of 20%):onderhoud van de anesthesie of euthanasie. De hogere concentratie die een kleininjectievolume toelaat, is voorbehouden voor euthanasie (Zie hfst. 10.3.1.)4. Langwerkende barbituraten (fenobarbital): door een fenolgroep op positie 5kunnen deze oraal worden toegediend voor o.m. de behandeling van epilepsie(zie hfst 10.10.1).FarmacodynamieHun werkingsmechanisme is nog steeds niet volledig opgehelderd doch hunvoornaamste werking is een onderdrukking van de impulsen die naar de cerebralecortex leiden. Ze beïnvloeden de vrijstelling en de werking van verschillendeneuromodulatoren waaronder het gamma-aminoboterzuur (GABA) en inducerentevens een daling van de geleidbaarheid van ionenkanalen. Hun werking op glycinereceptorenrechtvaardigt hun gebruik bij intoxicatie met strychnine. Hun overwegendonderdrukkend effect ter hoogte van het centraal zenuwstelsel kan bijeen accidentele of gewenste overdosering leiden tot coma en dood en dit hoofdzakelijkveroorzaakt door remming van het ademhalingscentrum. Het dosisafhankelijkeffect varieert van een variabele sedatie tot een toestand van algemeneanesthesie en zelfs euthanasie. Bij snelle injectie ontstaat een diepe narcose; bijtrage injectie dient de dosis verhoogd te worden. De analgesie en spierrelaxatiezijn eerder matig tot slecht. Het verkregen effect is afhankelijk van de actieve substantie,de diersoort, de toedieningsweg, de posologie en de farmacokinetischeeigenschappen van de molecule.FarmacokinetiekNa toediening ondergaan de barbituraten een herdistributie over 3 compartimenten.Dit herdistributiepatroon verklaart het cumulatieve effect van deze stoffen bijherhaalde toedieningen. Het eiwitgehalte in het plasma (thiopental heeft een hogeeiwitbinding) en de pH van het bloed (een lage pH geeft een hogere fractie van deactieve geïoniseerde vorm) bepalen de hoeveelheid vrije fractie in het bloed. Bijhet gebruik van de kortwerkende barbituraten gebeurt het snelle ontwaken doorde herdistributie van het actief bestanddeel naar het vetweefsel. Bij herhaaldetoedieningen dient de dosis te worden verlaagd gezien de saturatie van deze stofin het vetweefsel (cumulatief effect). Pentobarbital heeft een trage herdistributiedie het langwerkend effect verklaart. Alle barbituraten passeren snel de bloedhersenbarrièreen de placenta. De inductiesnelheid van de molecule wordt bepaalddoor haar vetoplosbaarheid. Thiobarbituraten worden voornamelijk in delever en andere weefsels gemetaboliseerd om renaal uitgescheiden te worden.Fenobarbital wordt voornamelijk renaal uitgescheiden. De positie van pentobarbi-

15010 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelseltural ligt tussen deze beide in. Alkalinisatie van de urine kan de eliminatiesnelheidverhogen van barbituraten die voornamelijk via de urine worden uitgescheiden.Alhoewel van minder belang in de diergeneeskunde induceren deze stoffen eenafhankelijkheid en tolerantie die tot steeds hogere dosissen noodzaakt. De therapeutischeindex blijft echter gelijk.Contra-indicatiesHypovolemie, anemie, respiratoire stoornissen, ernstige leverinsufficiëntie manenaan tot extra voorzichtigheid. Katten zijn gevoeliger voor respiratoire depressie.Bepaalde hondenrassen zoals de boxer (abnormale anatomie van de farynx) enwindhonden (langdurig effect na toediening van kortwerkende barbituraten) zijnbijzonder gevoelig voor het gebruik van barbituraten. Pentobarbital mag niet aangewendworden voor de behandeling van convulsies veroorzaakt door een intoxicatiemet lidocaïne.BijwerkingenBelangrijke bijwerkingen worden vastgesteld, in het bijzonder bij het gebruik vanhogere dosissen. Een dosisafhankelijke respiratoire en cardiale depressie kanoptreden, die naargelang het individu en de gebruikte dosis, kan leiden tot eenrespiratoire en cardiale stilstand. Soms komt het tot een volledige stilstand vande hersenactiviteit. Cardiale effecten zoals tachycardie, aritmieën, hypotensie eneen vermindering van de myocardiale contractiliteit kunnen optreden bij lageredosissen en in het bijzonder bij patiënten die lijden aan hartinsufficiëntie of hypotensie.Renale stoornissen zoals oligurie en anurie kunnen voorkomen ten gevolgevan een ernstige en aanhoudende hypotensie. Barbituraten hebben eveneens eenremmende invloed op de motoriek van het spijsverteringsstelsel. De fijne motorieken coördinatie van de spierbewegingen zijn na de recoveryperiode vaak gestoord.De behandeling van een barbituraatintoxicatie gebeurt uitsluitend symptomatischen bestaat uit het onderhouden van de gestoorde vitale functies. Kunstmatige beademing,het gebruik van ondersteunende medicatie voor de onderdrukte ademhalings-en cardiovasculaire stelsels en alkalinisatie van de urine behoren tot demeest gebruikte maatregelen. De alkalinisatie van de urine beoogt een verminderdereabsorptie van de barbituraten in de renale tubuli.InteractiesInductie van het microsomiale systeem in de lever kan bij een langdurig gebruikvan deze stoffen de metabolisatie van andere geneesmiddelen wijzigen.Moleculen die een invloed hebben op het cytochroom P450 kunnen de biotransformatievan barbituraten wijzigingen. Het effect van barbituraten wordt versterktdoor chlooramfenicol dat bekend is om zijn remmende invloed op cytochroomP450. De inductie van dit enzymsysteem door barbituraten zal de werking vanorale anticoagulantia, glucocorticoïden, betablokkers (propanolol), theofilline enmetronidazole reduceren. Barbituraten hebben een synergistisch effect wanneerze toegediend worden met andere geneesmiddelen die een invloed op het centraalzenuwstelsel hebben (bv. andere anesthetica, sedativa, hypnotica, fenothiazinesen antihistaminica). Glucose versterkt het effect van barbituraten waardoorer een diepere anesthesie kan ontstaan of waardoor een heranesthesie kan optredenindien glucose gegeven wordt tijdens de recovery aan vogels, hamsters enkonijnen (honden in mindere mate).Voorzorgen bij het gebruikBij kleine huisdieren dient 1/3 van de dosis relatief snel iv geïnjecteerd te wordenom excitatie te vermijden. Vervolgens wordt getitreerd tot effect. Bij grote huisdierenwordt de dosis meestal als iv-bolus toegediend waarbij een “crash”-inductieoptreedt. Dit gaat vaak gepaard met een inductie-apnee. Door de sterke alkalischepH van de oplossing is een strikt intraveneuse toediening vereist. Aangepasteverdunningen zijn aangewezen (1,25 tot 2,5%) om aantasting van de venenwandte vermijden. Periveneuse toediening resulteert in necrose van de weefsels.Intraperitoneale toediening kan eventueel gebruikt worden bij kleinere diersoortendoch geeft een onvoorspelbare anesthesie (zowel qua lengte, als effect).Voortplanting en lactatieBarbituraten zijn embryotoxisch en veroorzaken congenitale afwijkingen. Kleinehoeveelheden worden uitgescheiden met de melk en kunnen sedatie bij zogendejongen veroorzaken. Ze veroorzaken respiratoire depressie bij de foeti en kunnenbest niet toegediend worden voor het uitvoeren van een keizersnede.

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 15110.1.1.1 PentobarbitalMRL pentobarbital NEMBUTAL (Ceva Santé Animale)natriumpentobarbital: 60 mg/mloplossing voor injectie iv (ip)PosologieCa: 25 - 35 mg/kgFe: 25 mg/kglabdier: 25 - 35 mg/kgfles 100 mlR/psych10.1.2 Niet-barbituraten10.1.2.1 Dissociatieve anestheticaFencyclidine, tiletamine en ketaminebehoren tot de groep van de dissociatieveanesthetica en zijn derivaten vancyclohexylamine. In België zijn enkelketamine en tiletamine in de handeltoegelaten voor diergeneeskundig gebruik.Tiletamine heeft t.o.v. ketamine,een langere werking en een groter analgetischeffect.IndicatiesDissociatieve anesthetica bezitten eenrelatief grote therapeutsiche breedtemet een kleine orgaantoxiciteit. Zekunnen gebruikt worden als intraveneusof intramusculair anestheticumen induceren een goede perifere analgesie.De invloed op de ademhalingis matig waarbij slik- en hoestreflexennagenoeg niet onderdrukt worden.Wegens de geringe viscerale analgesieen de kans op catalepsie methet optreden van spierrigiditeit is hetgebruik als mono-anestheticum nietaangewezen. Het gelijktijdig gebruikvan benzodiazepines vermindert hetoptreden van de cataleptiforme spierrigiditeit.Ketamine is een waterigeoplossing van een racemisch mengselwaarbij de S-vorm de actieve analgetischecomponent is. Tiletamine is beschikbaarals een gelyofiliseerd poeder(250 mg) in combinatie met zolazepam(1:1), een benzodiazepine (spierrelaxatie,anticonvulsief). Nadeel van dezecombinatie is het onvermogen om dedosis van een component afzonderlijkaan te passen aan de behoeften.De posologie wordt bepaald door desoort premedicatie (lagere dosering bijgebruik van alfa-2 agonisten). Naastde indicaties die in de bijsluiter opgenomenzijn, worden in de literatuur nogandere indicaties beschreven. Het gebruikvan deze stoffen voor indicatiesdie niet opgenomen zijn in de bijsluiterkan slechts op verantwoordelijkheidvan de dierenarts.FarmacodynamieDissociatieve anesthetica inducerenna iv- of im-toediening een anesthesiestadiumdat gekenmerkt wordt dooreen oppervlakkige slaap, gecombineerdmet een goede somatische ofperifere analgesie (zwakkere visceralecomponent). Bij lage iv-dosissen vanketamine (boli of continu infuus) treedteen gunstig perifeer analgetisch effectop, nuttig voor per- en postoperatiefgebruik. Epiduraal gebruik van ketamineresulteert in een korte, doch goede,perifere analgesie van de achterhand.Het electro-encefalogram toont eendissociatie aan tussen de thalamus enhet limbisch systeem (met epileptiformepatronen). Bepaalde regio’s zoalsde thalamus en de cortex worden onderdruktterwijl het limbisch systeemactief blijft (mogelijke verklaring vande hallucinogene effecten). Het dissociatievekarakter verklaart eveneenshet optreden van een verhoogde spiertonus,het behoud van faryngeale enlaryngeale reflexen, de kaaktonus enoogbewegingen (met nystagmus) enhet openblijven van de oogleden. Hetwerkingsmechanisme is complex ensteunt op interacties met meerdere receptorenwaaronder het antagoniserenvan de N-methyl-D-aspartaatreceptoren mediatoren in het centraal zenuwstelselo.m. in de hersenen en dorsalehoorn van het ruggenmerg.FarmacokinetiekKetamine is voorhanden als een oplossingvoor intraveneuze, intramusculaireof subcutane injectie; epiduraletoediening is eveneens mogelijk bijtoepassing van het cascadesysteem.Tiletamine is gecombineerd met zola-

15210 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelselzepam als gelyofiliseerd poeder (1:1).Omwille van de hoge vetoplosbaarheid,het laag moleculair gewicht ende pKa van 7,5 treden de effecten vanketamine op het centraal zenuwstelselsnel op (tmax: 10 minuten), maarhouden 3 maal minder lang aan dandeze van tiletamine. De halfwaardetijdbedraagt ongeveer 1 tot 3 uur en varieertnaargelang de diersoort. Ketamineheeft een hoge vetoplosbaarheid enwordt verdeeld over alle weefselsmet een voorkeur voor de hersenen,de lever, de longen en het vetweefsel.Ketamine passeert eveneens deplacentabarrière. Het verdwijnen vande centraal zenuwstelsel-effecten naeen éénmalige bolus is veroorzaaktdoor een snelle herdistributie vanuit dehersenen naar de andere weefsels. Demetabolisatie van ketamine gebeurt bijde hond en het paard door demethylatieen hydroxylatie in de lever waarnade metabolieten en een gedeelte vande ongewijzigde vorm worden uitgescheidenin de urine. De beperkte hepatischemetabolisatie bij de kat verklaartdat ketamine onveranderd wordtgeëlimineerd door de nieren. Ketamineinduceert bij herhaalde toediening eenverhoging van de microsomiale enzymesin de lever waarbij tolerantieop langere termijn kan waargenomenworden.Contra-indicatiesContra-indicaties zijn: mogelijke hypersensibiliteittegen ketamine, gebruikals monoanestheticum bij chirurgischeingrepen, patiënten met lever-,nier- of hartinsufficiënties, verhoogdeintracraniële druk (koptrauma), glaucoomof geplande intra-oculaire ingrepen,dieren behandeld met organofosfaten.Gezien het behoud vanslik- en hoestreflex worden ingrepenaan larynx, farynx en trachea soms bemoeilijkt.Bij de mens is er gevaar opernstige hypertensie en tachycardie bijpatiënten met hyperthyroïdie of patiëntendie exogeen thyroïdhormoon toegediendkrijgen. De relevantie hiervanin de diergeneeskunde is niet vollediggekend, doch in bepaalde omstandigheden(sterke verhoging van bloeddruk)werden o.m. bij de kat, myocardialeletsels vastgesteld na gebruikvan ketamine.BijwerkingenDoor de lage pH van de oplossing(3,5) kunnen pijn- en weefselreactiesna intramusculaire toediening optreden.Dissociatieve anesthetica inducereneen verhoging van de cerebralebloedvloei en de intracraniale en intraoculairedrukken (tegenaangewezenbij verhoogde intracraniale druk, kopencorneatrauma). Hallucinatieachtigeeffecten kunnen tijdens de recoveryvastgesteld worden (abnormaal gedrag,overdreven reacties op stimuli).Door de indirecte stimulatie van hetcardiovasculaire systeem (sympathischeeffect, positief inotroop effect)treedt na toediening van dissociatieveanesthetica een verhoging op van hethartritme, de bloeddruk en het hartdebietdoch met een constante perifereweerstand. De verhoogde coronairebloedvloei na ketaminetoediening kanin bepaalde omstandigheden onvoldoendezijn om het verhoogde myocardialezuurstofverbruik te compenseren(optreden van myocardiale letsels bijde kat). Dissociatieve anesthetica hebbenweinig respiratoire depressieveeffecten waarbij echter een apnee enonregelmatige ademhalingspatronenkunnen optreden. Overdosering resulteertin een ernstige ademhalingsdepressieof -stilstand. Een verhoogdebronchiale en speekselsecretie en viskeuzeresecreties treden op die eventueelmet parasympathicolytica verminderdkunnen worden (atropine kanechter de stimulerende werking op hetcardiovasculair systeem versterken).InteractiesTalrijke interacties met andere actievesubstanties werden beschreven waaronderalfa-2-adrenergica, benzodiazepines,inhalatie-anesthetica, barbituraten,guaifenesine en neuroleptica.De verschillende combinaties wordenin de anesthesie aangewend in functievan de diersoort en de fysiologischeof pathofysiologische toestandvan het dier. Het rationeel gebruik vandissociatieve anesthetica samen metbenzodiazepines, alfa-2-agonisten offenothiazines, laat toe de bijwerkingenondermeer op het cardiovasculair stelsel,te verminderen of onder controlete houden. Wegens de cerebrale vagolytischeen sympathicomimetischeeffecten van deze stoffen kunnen zegebruikt worden in associatie metalfa-2-adrenerge agonisten. Het gebruikvan atipamezol als antidoot vanalfa-2-adrenerge agonisten samenmet deze combinaties kan leiden totconvulsies, vooral bij de hond. Eenandere veel voorkomende combina-

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 153tie is ketamine of tiletamine met eenbenzodiazepine, zoals zolazepam,diazepam of midazolam wegens demyorelaxerende en anticonvulsieve eigenschappenvan de benzodiazepines(zie hfst 10.6.). Thyroïdhormonen kunnende hypertensie en de tachycardie,veroorzaakt door ketamine, versterken.Chlooramfenicol kan bij de katde anesthesieduur verlengen door zijninvloed op cytochroom P450.Voorzorgen bij het gebruikDe ogen blijven open tijdens de anesthesieen moeten bijgevolg beschermdworden. Vermijd tijdens de anesthesieluide geluiden. Omwille van de hallucinatiesbeschreven bij de mens, wordendeze stoffen geklasseerd als verdovendemiddelen (psychotrofe farmaca)en dienen alle wettelijke bepalingengevolgd te worden.Voortplanting en lactatieAlhoewel ketamine de placentabarrièrepasseert, treden er aanvaardbareeffecten op bij de foeti. Ketamine kantoegediend worden tijdens dracht oflactatie waarbij de neonati na een keizersnedeeveneens verdoofd zijn.KetamineMRL ketamine ANESKETIN (Eurovet)ketamine (hydrochloride): 100 mg/mloplossing voor injectie iv, imPosologieFe:- alleen: 10 - 30 mg/kg (im) of 2 - 6 mg/kg (iv)- na premed: 10 - 22 mg/kg (im) of3 - 8 mg/kg (iv)Ca:- na premed: 5 - 22 mg/kg (im) of5 - 10 mg/kg (iv)fles 1 of 5 x 10 mlR/psychKETAMINE 1000 CEVA (Ceva Santé Animale)ketamine (hydrochloride): 100 mg/mloplossing voor injectie imPosologieNa premed met xylazine:Ca: 5 - 10 mg/kgFe: 10 - 20 mg/kgfles 5 x 10 mlR/psychTiletamine + zolazepamZolazepam: zie ook hfst. 10.6.MRL tiletamine + zolazepam ZOLETIL 100 (Virbac)tiletamine: 50 mg/mlzolazepam: 50 mg/mlpoeder voor oplossing voor injectie im, ivPosologiepremedicatie: atropinedosis in mg totaal actieve stoffenCa:onderzoek: 7 - 10 mg/kg (im), 5 mg/kg (iv)korte chirurgie: 10 - 15 mg/kg (im),7,5 mg/kg (iv)uitgebreide chirurgie: 15 - 25 mg/kg (im),10 mg/kg (iv)Fe:onderzoek, korte chirurgie: 10 mg/kg (im),5 mg/kg (iv)uitgebreide chirurgie: 15 mg/kg (im),7,5 mg/kg (iv)wilde dieren: zie speciale bijsluiterfles 500 mg (poeder) + 5 ml diluensR/10.1.2.2 PropofolIndicatiesPropofol is een fenolderivaat dat enkelintraveneus gebruikt kan worden alseen snelwerkend anestheticum meteen korte werkingsduur. Het wordtaangewend als inductiemiddel vooreen inhalatieanesthesie of bij korte ofmiddellange ingrepen (5 tot 30 min.door stapsgewijs bijdoseren).FarmacodynamieHet exacte werkingsmechanisme isnog niet opgehelderd. Propofol heefteen invloed op de inhibitorische GABA(gamma amino boterzuur) neurotransmitteren doet de metabole activiteitvan de hersenen dalen. Een lage doseringinduceert een sedatief effect.Bij de meeste huisdieren induceerteen intraveneuze bolus een snelle enkorte anesthesie met een aanvaardbarespierrelaxatie, doch een matigeanalgesie. Voor chirurgische ingrepenzijn bijkomend analgetica vereist.Pijnreacties tijdens de intraveneuzetoediening zijn mogelijk doch het productis weinig tot niet irriterend voor deweefsels. De posologie hangt af vande aangewende premedicatie (lageredosering bij alfa-2-agonisten).FarmacokinetiekPropofol is een sterk vetoplosbaaranestheticum waarbij een snelle opnamedoor de weefsels (o.m. hersenen)gebeurt. De korte actieduur en hetvolledig ontwaken bij de meeste diersoortenzijn te wijten aan de snelle herdistributievanuit de hersenen naar de

15410 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelselperifere weefsels en aan de efficiënteeliminatie uit het plasma. De metabolisatiegebeurt in de lever doch tevensin de longen en de nieren (extrahepatisch).De excretie gebeurt primair doorde nieren. Er is geen tot weinig afhankelijkheidnoch van de lever, noch vande nieractiviteit. Propofol kan daarommet goed gevolg aangewend wordenbij deze afwijkingen. Cumulatief effectbij opeenvolgende toedieningenis mogelijk. Bij de meeste diersoortenveroorzaakt propofol een snelle (binnen30 – 60 sec) en korte (10 min)anesthesie met een goede spierrelaxatiedoch weinig analgesie. Bij de hondwordt een groot deel van propofol gehydroxyleerddoor cytochroom P450,om vervolgens geglucuronideerd teworden. Bij de kat is het glucuronidatiemetabolismeminder uitgesprokenen trager (minder cytochroom P450)zodat een langere eliminatietijd optreedtmet trager ontwaken en eerdercumulatief bij continue toediening.Hetzelfde mechanisme wordt verondersteldverantwoordelijk te zijn voorde vertraagde recovery na toedieningvan propofol bij windhonden. De metabolisatiebij andere diersoorten is mindergoed gekend. Gezien het bestaanvan andere metabolisatiewegen, zoalsde longen, is het gebruik van propofolverantwoord bij patiënten met nier- en/of leverinsufficiëntie.Contra-indicatiesDit middel mag niet worden gebruiktvoor het inleiden en onderhouden vanalgemene anesthesie met stapsgewijstoenemende doses waarbij de totaleuiteindelijke dosis hoger is dan de dosislimietvan 24 mg/kg (2,4 ml/kg) propofolper anesthesie, vanwege de kansop toxische effecten veroorzaakt doorhet conserveermiddel benzylalcohol.Hypoproteïnemie, hypovolemie zijncontra-indicaties. Patiënten in shockof traumapatiënten zijn gevoeliger voorde bijwerkingen.BijwerkingenBijwerkingen zoals nausea, braken,hypothermie na langdurige infusiesen afwijkingen in het gedrag zoalsovermatig likken werden beschrevenbij hond en kat. Bij zowel de katals de hond kunnen excitaties tijdensde intraveneuse toediening optreden.Ongecontroleerde spierbewegingenen convulsies kunnen bij de hondworden vastgesteld, vooral bij afwezigheidvan een goede premedicatie.Cardiovasculair treedt een dosisgebondendepressie op met hypotensie,bradycardie en een negatief inotroopeffect, vergelijkbaar met de kortwerkendethiobarbituraten. Vooral hogedosissen en/of een snelle intraveneuzeinjectie kunnen leiden tot ademhalingsdepressiemet het optreden vanapnee.InteractiesPropofol kan gebruikt worden samenmet andere agentia die inwerken ophet zenuwstelsel, zoals die gebruiktvoor premedicatie, inhalatie-anestheticaen spierrelaxantia. Geneesmiddelenmet invloed op cytochroom P450 (bijv.chlooramfenicol, cimetidine) of lipofielestoffen (bijv. fentanyl, halothaan)leiden tot een langere recovery.Voorzorgen bij het gebruikContoleer het product visueel: indiendeeltjes of verkleuring zichtbaar zijn,mag het niet meer gebruikt worden.Voortplanting en lactatiePropofol passeert de placentabarrière.Door de aanwezigheid van een aanvaardbaarconjugatie enzymsysteem,treedt een eerder minimale depressievan de neonati op. Gegevens over hetgebruik bij lacterende honden en kattenzijn niet gekend.MRL propofol PROPOVET MULTIDOSE 10 mg/ml inj emulsiehonden, katten (Abbott Laboratories)propofol: 10 mg/mlemulsie voor injectie ivPosologieCa: (lft > 5m):inleiding zonder prem: 6,5 mg/kginleiding met alfa-2-agonist: 1 mg/kginleiding niet-alfa-2-agonist: 4 mg/kgFe: (lft > 5m):inleiding zonder premed: 8 mg/kginleiding met alfa-2-agonist: 1,2 mg/kginleiding niet-alfa-2-agonist: 6 mg/kgCa, Fe onderhoud met Propovet: stapsgewijsbijdoseren met 1 mg/kg per nadoseringfles 5 x 20 mlR/10.1.2.3 Neuro-actieve steroïdenAlfaxaloneIndicatiesAls inductiemiddel bij honden en kattenvóór de inhalatieanesthesie of alsenig anestheticum voor de inductie enhet onderhoud van de anesthesie voorhet uitvoeren van onderzoeken of chirurgischeingrepen.

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 155FarmacodynamieAlfaxalone is een neuro-actieve steroïdmoleculemet de eigenschappen vaneen algemeen anestheticum. Deze stofveroorzaakt een hypnotische werkingdoor haar interactie met de GABAreceptoren.Bij klinische dosissen is deanalgetische werking van alfaxalonebeperkt.FarmacokinetiekHet distributievolume na een enkeleinjectie van de klinische doses van 2en 5 mg/kg LG is bij honden en kattenrespectievelijk 2,4 l/kg en 1,8 l/kg.Alfaxalone wordt in de lever gemetaboliseerd.Zowel katten als honden vormendezelfde vijf Fase I (cytochroomP450) alfaxalone metabolieten. DeFase II metabolieten (conjugatie) diebij katten werden waargenomen zijnalfaxalonesulfaat en alfaxaloneglucuronide,terwijl bij honden alfaxaloneglucuronidewerd waargenomen.Bij katten is de gemiddelde halfwaardetijdvoor eliminatie uit het plasma(t½) voor alfaxalone ongeveer 45 minutenvoor een dosis van 5 mg/kg. Bijhonden is de gemiddelde halfwaardetijdvoor eliminatie uit het plasma (t½)voor alfaxalone ongeveer 25 minutenvoor een dosis van 2 mg/kg. Zowel bijhonden als katten vertoont de eliminatievan alfaxalone een niet-lineaire(dosisafhankelijke) farmacokinetiek.Uitscheiding van de metabolieten gebeurtbij honden en katten via de fecaleen renale wegen.Contra-indicatiesNiet gebruiken in combinatie met andereintraveneuze anesthetica.BijwerkingenEen voorbijgaande inductie-apneekan plaatsvinden. Daarom moetenendotracheale intubatie en zuurstoftoedieningworden toegepast. Ookhogere dosissen kunnen leiden totademhalingsdepressie.InteractiesBij gelijktijdig gebruik van andere depressorenvan het centrale zenuwstelselwordt verwacht dat de onderdrukkendeeigenschappen van alfaxaloneworden versterkt. Bij gebruik van eenof meerdere middelen voor premedicatiekan de dosis alfaxalone verlaagdworden. Premedicatie met alfa-2-agonistenkan de duur van de anesthesieop een dosisafhankelijke manier verlengen.Het ontwaken kan eventueelworden verkort door de werking vandeze middelen voor premedicatie opte heffen.Bij het gebruik van benzodiazepinesals enige premedicatie bij honden enkatten, is de kwaliteit van de anesthesieniet steeds optimaal.Voorzorgen bij het gebruikDe veiligheid van het product is nietnagegaan bij dieren jonger dan 12 wekenoud. De intraveneuze injectie moettraag gebeuren om inductie-apnee tevermijden.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van het product werdniet nagegaan tijdens de dracht of delactatie. Proeven met alfaxalone bijdrachtige muizen, ratten en konijnentoonden echter geen schadelijke gevolgenaan. Het gebruik bij drachtigedieren dient dan ook gebaseerd te zijnop de risico/baten analyse.MRL alfaxalone ALFAXAN 10 mg/ml (Jurox plc)alfaxalone: 10 mg/mloplossing voor injectie ivPosologieCa: Inductie:- zonder premed: 3 mg/kg- met premed: 2 mg/kgFe: Inductie:- met of zonder premed: 5 mg/kgCa: Onderhoud infuus:- zonder premed: 8 - 9 mg/kg/h- met premed: 6 - 7 mg/kg/hCa: Onderhoud bolus:- zonder premed: 1,3 - 1,5 mg/kg(per 10 min)- met premed: 1 - 1,2 mg/kg (per 10 min)Fe: Onderhoud infuus:- zonder premed: 10 - 11 mg/kg/h- met premed: 7-8 mg/kg/hFe: Onderhoud bolus:- zonder premed: 1,6 - 1,8 mg/kg (per 10 min)- met premed: 1,1 - 1,3 mg/kg (per 10 min)fles 10 mlR/

15610 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel10.2 Inhalatieanesthetica10.2.1 IsofluraanIndicatiesIsofluraan is in België geregistreerd voor gebruik bij paarden, honden, katten, siervogelsen reptielen, alsook bij kleine zoogdieren (met uitzondering van maskerinductiebij het konijn).FarmacodynamieHet juiste werkingsmechanisme van isofluraan is nog niet opgehelderd (reversibeleveranderingen van de celmembraan in de hersenen met daling van detransmissie worden vermoed). Isofluraan induceert bewustzijnsverlies met matigeanalgesie. Een dosisgebonden depressie van het respiratoire en cardiovasculairesysteem resulteert in hypotensie en hypoventilatie. De gevoeligheid van het myocardvoor catecholamines is kleiner dan deze die optreedt bij gebruik van halothaan.Een dosisafhankelijke depressie van zowel het renale als het hepatischesysteem treedt eveneens op. Isofluraan passeert de placentabarrière zodat defoeti eveneens geanesthesieerd worden. De fysicochemische eigenschappen vanhet product verklaren de relatief snelle inductie en recovery. Bij paarden kan hetaangewezen zijn om extra sedatie toe te dienen ten einde de recovery rustig telaten verlopen.FarmacokinetiekIsofluraan wordt slechts in geringe mate gemetaboliseerd (gemiddeld 0.2% vande ingeademde dosis) en wordt hoofdzakelijk via de longen uitgescheiden. Deminimale alveolaire concentratie is diersoort- en leeftijdsafhankelijk, doch situeertzich meestal rond 1,3 volumeprocent.Contra-indicatiesBij het konijn kan tijdens maskerinductie een gevaarlijke apneetoestand optreden.Voorgeschiedenis van overgevoeligheid voor isofluraan of maligne hyperthermie,verhoogde cerebrospinale druk of hoofdtrauma en myasthenia gravis zijncontra-indicaties.BijwerkingenEr treedt een dosisgebonden depressie op van het cardiovasculaire, respiratoire,renale en hepatische systeem. Kleine hoeveelheden fluoride worden gevormd tijdensde metabolisatie.InteractiesDe gebruikte premedicatie en andere toegediende anesthetica kunnen een invloedhebben op de diepte van de anesthesie die bijgevolg dient te worden aangepast.Isofluraan reageert met droge koolstofdioxide absorbentia met vorming van koolstofmonoxide.Vermijd daarom het uitdrogen van koolstofdioxide absorbentia.Voorzorgen bij het gebruikIsofluraan kan gebruikt worden d.m.v. een aangepaste uitrusting (specifieke verdamper,aangepast anesthetisch systeem) waarbij een voldoende afzuiging moetvoorzien worden om pollutie van de omgeving te vermijden. Als draaggas kanzuurstof al dan niet gecombineerd met lachgas of perslucht gebruikt worden.Voortplanting en lactatieGebruik tijdens dracht of lactatie kan na een risico/baten-analyse. Isofluraan kangebruikt worden voor keizersnede waarbij de foeti of neonati eveneens verdoofdzijn.

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 157MRL isofluraan ISOBA (MSD A.H.)isofluraan 100 % w/wvloeistof voor inhalatiedampPosologieConcentratie aanpassen aanpreaneasthesie:- Ca: inductie: 2 - 4 %, onderhoud: 1,5 - 2,5 %- Fe: inductie: 2 - 4 %, onderhoud: 1,5 - 3 %- Eq: inductie: 3 - 5 %, onderhoud: 1,5 - 2,5 %- siervogels: inductie: 3 - 5 %, onderhoud:gewoonlijk 2 - 3 %, aan te passen aansoort/individu- reptielen: inductie: 2 - 4 %, onderhoud:gebruikelijk 1 - 3 %- kleine zoogdieren (zie bijsluiter): inductie:2 - 3 %, onderhoud: 0,25 - 2 %Vlees: Eq: 2 d, Melk: niet toedienen aan Eqwaarvan de melk bestemd is voor humaneconsumptieNiet toedienen aan Co bestemd voorconsumptiefles 250 mlR/ISOFLO 100% w/w Inhalatiedamp, vloeistof(Abbott Lab)isofluraan: 100 %vloeistof voor inhalatiePosologieEq, Ca:- inductie: 3 - 5 %- onderhoud: 1,5 - 2,5 %Fe:- inductie: tot 4 %- onderhoud: 1,5 - 3 %rat, muis, hamster, chinchilla, gerbil, cavia,fret:- inductie: 2 - 3 %- onderhoud: 0,25 - 2 %siervogel:- inductie: 3 - 5 %- onderhoud: 2 - 3 %reptiel:- inductie: 2 - 4 %- onderhoud: 1 - 3 %Vlees: Eq: 2 dfles 250 mlR/ISO-VET (Piramal Healthcare UK)isofluraan: 100 %vloeistof voor inhalatiePosologieEq, Ca:- inductie: 3 - 5 %- onderhoud: 1,5 - 2,5 %Fe:- inductie: tot 4 %- onderhoud: 1,5 - 3 %rat, muis, hamster, chinchilla, gerbil, cavia,fret:- inductie: 2 - 3 %- onderhoud: 0,25 - 2 %siervogel:- inductie: 3 - 5 %- onderhoud: 2 - 3 %reptiel:- inductie: 2 - 4 %- onderhoud: 1 - 3 %Vlees + organen: Eq: 2 dNiet toedienen aan dieren die melk voor menselijkeconsumptie producerenfles 250 mlR/VETFLURANE 1000 mg/g (Virbac)isofluraan: 1000 mg/gvloeistof voor inhalatiePosologieaanpassen aan preaneasthesie:- Ca: inductie: max 5 %, onderhoud: 1,5 - 2,5 %- Fe: inductie: max 4 %, onderhoud: 1,5 - 3 %- Eq: inductie: 3 - 5 %, onderhoud: 1,5 - 2,5 %- siervogels: inductie: 3 - 5 %, onderhoud:gewoonlijk 2 - 3 %, aan te passen aansoort/individu- reptielen: inductie: 2 - 4 %, onderhoud:gebruikelijk 1 - 3 %- kleine zoogdieren (zie bijsluiter): inductie:2 - 3 %, onderhoud: 0,25 - 2 %Vlees + organen: Eq: 2 dniet gebruiken bij merries waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 250 mlR/10.3 Agentia gebruikt voor de euthanasieAgentia gebruikt voor de euthanasie kunnen de dood veroorzaken ofwel door hypoxiegeïnduceerd door bv. curariforme stoffen ofwel door neurale depressie vanrespiratoire en cardiovasculaire centra. De “humane” methoden die een minimaallijden bij het dier veroorzaken en die voorafgaand aan de dood een toestand vanbewusteloosheid veroorzaken, verdienen de voorkeur. Op deze manier kan euthanasiegezien worden als een verregaande anesthesie. Het gebruik van uitsluitendcurariserende stoffen is ethisch niet verantwoord. (Zie ook Folia Veterinaria 2007nr. 3)10.3.1 BarbituratenDeze stoffen werden reeds besproken in het hoofdstuk betreffende de barbituratengebruikt in de anesthesie. Deze diergeneesmiddelen kunnen niet gebruiktworden voor de inductie van de anesthesie gezien de hoge concentratie van deactieve stof.

15810 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelselMRL: Dieren die worden geëuthaniseerdzijn niet geschikt voorconsumptie.DOLETHAL (Vétoquinol)natriumpentobarbital: 200 mg/mloplossing voor injectie iv, icardPosologieCa, Fe: 200 mg/1,5 kgfles 100 ml250 mlR/psychNATRIUM PENTOBARBITAL 20% (KelaLaboratoria)natriumpentobarbital: 200 mg/mloplossing voor injectie iv, icardPosologieCa, Fe: 100 -200 mg/kgfles 100 mlR/psychRELEASE 300 mg/ml inj opl (WDT)pentobarbital natrium: 300 mg/mloplossing voor injectie iv, (icard behalve bij Av,intrapulmonaal of intraperitoneaal behalve bijEq, pony’s, Bo, Su)PosologieAfhankelijk diersoortDe gedode dieren mogen niet voor consumptieworden gebruiktfles 100 mlR/psych10.3.2 CombinatieIndicatiesT-61 ® is uitsluitend bestemd voor euthanasie. Het bevat geen barbituraten maareen combinatie van verschillende actieve stoffen.FarmacodynamieEmbutramide is een centraal werkend narcoticum en veroorzaakt depressie vanvoornamelijk het ademhalings- en vasomotorencentrum. Mebenzoniumiodideheeft een curariserende werking op de gestreepte spieren waaronder deze vanhet ademhalingsstelsel. Tetracaïne is een lokaal anestheticum voor pijnloze injectie.Cardiale effecten zijn echter niet uit te sluiten.FarmacokinetiekHet wordt aangeraden de injectie uitsluitend intraveneus toe te dienen (eventueelintracardiale injectie bij geanesthesieerde dieren). Het is immers niet zeker datembutramide, dat instaat voor het bewustzijnsverlies, via een andere toedieningswegals eerste in werking treedt. Dit laatste is nodig omdat men wil vermijden datde asfyxie optreedt bij een bewust dier. Het is dan ook van groot belang de juisteposologie toe te passen.Voorzorgen bij het gebruik/Risisco voor de mensDeze producten zijn eveneens werkzaam bij de mens zodat alle maatregelen tegenaccidentele zelfinjectie dienen in acht genomen te worden.MRL: Dieren die worden geëuthaniseerdzijn niet geschikt voorconsumptie.T 61 (MSD A.H.)embutramide: 200 mg/mlmebenzoniumiodide: 50 mg/mltetracaïne hydrochloride: 5 mg/mloplossing voor injectie iv, icard, ipulmPosologieCa:- iv, icard: 0,3 ml/kg- ipulm:- (< 10 kg LG): 0,7 - 1,0 ml/kg- (> 10 kg LG): 10 - 20 ml/dierFe (ipulm):- enkele dagen oud: 1 ml/dier- (lft< 6 m): 3 ml/dier- (lft> 6 m): 5 ml/dier- (> 5 kg LG): 10 ml/diernerts (ipulm): 0,5 - 1 ml/dierEq, Bo (iv): 4 - 6 ml/50 kgandere (vogel, labdier) (ipulm): 0,5 - 2 ml/dierDe gedode dieren mogen niet voor menselijkeconsumptie worden gebruiktfles 50 mlR/

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 15910.4 Lokale anestheticaIndicatiesDeze stoffen worden voornamelijk gebruikt na infiltratie voor chirurgische ingrepenmeestal na sedatie maar ook voor lokale anesthetische technieken die analgesie(therapeutisch of diagnostisch) of het uitschakelen van de motorische activiteitveroorzaken. Tal van technieken werden uitvoerig beschreven in de literatuur. Deindicaties kunnen verschillen naargelang actieve stof en concentratie. Alhoewel ertal van locale anesthetica beschikbaar zijn voor de humane geneeskunde, zijn inBelgië enkel procaïne en lidocaïne geregistreerd voor diergeneeskundig gebruik.Vasoconstrictieve stoffen (o.m. adrenaline) kunnen toegevoegd zijn aan de oplossingenom een langere werking te bekomen.FarmacodynamieLokale anesthetica zijn esters (zoals procaïne en tetracaïne) of amides (zoals lidocaïneof mepivacaïne). Hun potentie, activiteitsduur, toxiciteit en diffusiesnelheidvariëren naargelang de molecule en de diersoort. Globaal kunnen deze stoffenonderverdeeld worden als kort- (vb. procaïne), middellang- (vb. lidocaïne, mepivacaïne)en langwerkende producten (vb. bupivacaïne, ropivacaïne). Vezels van hetautonome zenuwstelsel worden eerst geblokkeerd; daarna worden de sensibelezenuwen (pijn, temperatuur en tactiele prikkels) uitgeschakeld. Als laatste wordende motorische zenuwen geblokkeerd. De effecten verdwijnen in omgekeerdevolgorde. Het blokkeren van de perifere prikkelgeleiding ontstaat door inhibitievan de natriumkanalen waardoor het ontstaan van een excitatiepotentiaal wordtverhinderd. Een voordeel van lokale ten opzichte van algemene anesthetica is dathun systemische effecten meestal minder uitgesproken zijn.FarmacokinetiekLokale anesthetica worden snel geresorbeerd en gemetaboliseerd. Esters zoals procaïneen tetracaïne worden via plasma- en leveresterasen gemetaboliseerd. Amideszoals lidocaïne of mepivacaïne worden uitsluitend in de lever gemetaboliseerd. Allelokale anesthetica worden na metabolisatie via de nier uitgescheiden. Lokale anestheticaworden vaak gebruikt in combinatie met een vasoconstrictor zoals adrenalineof noradrenaline met als doel de absorptie te verminderen, het geneesmiddel terhoogte van de injectieplaats te houden en de werkingsduur ervan te verlengen.Contra-indicatiesMyasthenia gravis (procaïne), hartpathologieën, overgevoeligheid t.o.v. localeanesthetica. Gezien het risico op necrose geïnduceerd door de bijgemengde vasoconstrictoren,dienen deze combinaties te worden vermeden op plaatsen meteen terminale doorbloeding zoals tenen, oren of penis. Deze combinaties kunnenniet gebruikt worden voor intraveneuze anesthesietechnieken. Bij dieren die lijdenaan hypertensie, aritmieën, hyperthyroïdie of bij dieren die behandeld worden metmonoamino-oxidase-inhibitoren, zijn deze combinaties te vermijden.BijwerkingenNeveneffecten op cardiovasculair, respiratoir of nerveus gebied kunnen optreden,in het bijzonder bij overdosering of bij een accidentele intravasculaire injectie. Dezebijwerkingen kunnen eveneens ontstaan na overdreven resorptie ter hoogte vande weefsels, zeker bij jonge dieren met een laag lichaamsgewicht. Cardiovasculairkunnen bradycardie, verminderd hartdebiet, stoornissen in de prikkelgeleidingvan het hart en vasoconstrictie gevolgd door vasodilatatie, optreden. Na epiduraleinjectie kan een uitgesproken hypotensie optreden als gevolg van een uitgebreidesympathicusinhibitie. Zenuwsymptomen die kunnen optreden zijn sedatie of excitatiemaar ook ademhalingsstilstand werd reeds beschreven. Allergische reactieszijn mogelijk maar treden frequenter op bij esters. Kruisreacties tussen esters enamides zijn zeldzaam. Bewaarmiddelen zoals bisulfiden kunnen eveneens verantwoordelijkzijn voor het optreden van (pseudo)-allergieën.InteractiesProcaïne mag niet gelijktijdig met sulfamiden worden gebruikt daar het para-aminobenzoëzuur,een metaboliet van procaïne, de werking van sulfamiden antagoniseert.Amiodaron verhoogt de plasmapiegel en het farmacologisch effect van procaïne enlidocaïne. Procaïne en lidocaïne versterken elkaars werking en de werking van andereantiarrytmica (eventueel met een versterkt negatief inotroop effect). Procaïne kan dewerking van beta-blokkers, succinylcholine, curare-achtige spierrelaxantia, anticho-

16010 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsellinergica en aminoglycosiden versterken en/of verlengen. Procaïne remt de werkingvan choline-esteraseremmers (zoals neostigmine of pyridostigmine) bij patiënten metmyasthenia gravis. Hyperkaliëmie versterkt en hypokaliëmie remt de werking van procaïne.Procaïne verkort de werking van fenobarbitural. Fenytoïne verkort de werkingvan procaïne. Cimetidine remt de renale excretie van procaïne met verhoogde plasmaconcentratiestot gevolg en verhoogt dus de kans op toxiciteit. Bij verminderdedoorbloeding van de lever wordt de metabolisatie van lidocaïne verminderd met eenverhoogde plasmaconcentratie en werking tot gevolg. De dosis van injectie- en inhalatieanestheticadient te worden verminderd bij gelijktijdige toediening van lidocaïne.De combinatie van lidocaïne met propanolol of metoprolol verhoogt het risico voor hetoptreden van extra-systolen (in tegenstelling tot atenolol). Hogere dosissen van lidocaïnekunnen de apnee-fase geïnduceerd door succinylchloride verlengen.Voorzorgen bij het gebruikKatten zijn gevoeliger voor de effecten van procaïne en lidocaïne op het centraalzenuwstelsel.Voortplanting en lactatieProcaïne wordt als veilig beschouwd bij mensen en dieren voor verloskundige ingrepen.Voor lidocaïne toonden multigeneratie-studies bij de rat geen afwijkingenaan, noch op de voortplanting, noch op de jongen tijdens de lactatie.10.4.1 ProcaïneMRL procaïne PROCAINE HYDROCHLORIDE 4 % (VMD)procaïnehydrochloride: 40 mg/mloplossing voor injectie sc, epidPosologie- lokale anesth:Eq, Bo, Su, Ov: 100 - 400 mg- sacrale of laaggeplaatste epid anesth:kalf: 100 - 200 mgjaarling: 150 - 240 mgkoe, stier: 200 - 300 mgOv: 60 - 100 mg- hooggeplaatste epid anesth:kalf: 300 mgjaarling: 600 mgstier: 800 mgOv: max 300 mgSu: 20 mg/4,5 kg LG- geleidingsanesth:Eq, Bo, Su, Ov: 200 - 400 mgVlees: 0 d, Melk: 0 dfles 250 mlR/10.4.2 Combinaties van lokale anesthetica met een vasoconstrictorMRL procaïne + epinefrine (adrenaline) MRL lidocaïne + epinefrine (adrenaline) LIGNOCAINE HCL 2% + ADRENALINE TARTRATE(Kela Laboratoria)lidocaïnehydrochloride: 20 mg/mladrenalinetartraat: 0,036 mg/mloplossing voor injectie im, sc, epidPosologieepid anesth:Ca, Fe: 1 ml/5 kginfiltratieanesth:Eq: max 10 - 100 ml/dierCa:max 0,5 - 15 ml/dierFe: max 0,5 - 5 ml/dierVlees en afval: 0 dagenfles 100 mlR/PROCAINE HCL 4% + ADRENALINE (KelaLaboratoria)procaïnehydrochloride: 40 mg/mladrenalinetartraat: 0,036 mg/mloplossing voor injectie epid, im, scPosologieInfiltratie anesth:Eq, Bo, Su: max 600 mgOv: max 400 mgEpidurale anesth:Bo: 40 mg/100 kg LGGeleidingsanesth:Eq, Bo, Su, Ov: 200 - 400 mgOpm: De wachttijden voor melk zijn nietbeschikbaarVlees en afval: Eq, Bo, Su, Ov: 3 dfles 250 mlR/

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 161PROCAINE HCL 4% + ADRENALINE (VMD)procaïnehydrochloride: 40 mg/mlepinefrinebitartraat: 0,036 mgoplossing voor injectie epid,scPosologie- lokale anesth:Eq, Bo, Su, Ov: 100 - 400 mg- sacrale of laaggeplaatste epid anesth:kalf: 200 mgjaarling: 240 mgkoe, stier: 300 mgOv: 60 - 100 mg- hooggeplaatste epid anesth:kalf: 400 - 1350 mgjaarling: 750 - 1800 mgkoe: 1000 - 2250 mgOv: max 300 mgSu: 20 mg/4,5 kg LG, max 400 mg- geleidingsanesth:Eq:Bo, Su, Ov: 200 - 400 mgVlees: 0 d, Melk: 0 dfles 250 mlR/10.5 NeurolepticaNeuroleptica of antipsychotica (major tranquilizers) worden onderverdeeld inmeerdere groepen. Slechts twee groepen, de fenothiazines en butyrofenonen,worden in de diergeneeskunde gebruikt.IndicatiesIn de humane geneeskunde worden neuroleptica gebruikt voor de behandelingvan psychosen en syndromen gekoppeld aan hallucinaties en psychomotorischeagitatie. In de diergeneeskunde worden deze stoffen voornamelijk gebruikt voorhun sedatieve, anti-emetische (o.m. reisziekte) eigenschappen. De sedatie treedttraag op (voornamelijk na orale toediening), kan plots doorbroken worden (reactieop o.m. geluid) en is van matige kwaliteit waarbij slechts een geringe analgesieoptreedt. Deze stoffen worden eveneens gebruikt voor de behandeling van agressiviteiten de inhibitie van geconditioneerde reflexen. Neuroleptica induceren eendaling van de door adrenaline geïnduceerde aritmieën zodat ze mogelijk een myocardialebescherming bieden.FarmacodynamieDe farmacologie van deze stoffen is vrij complex. De inhibitie van D2 dopamineen 5- hydroxytryptamine receptoren verklaart het remmende effect op de agressiviteiten de psychotische stoornissen, alsook het anti-emetische effect. Sedatieis eerder het gevolg van een antagonistische werking op de alfa-1-adrenerge enhistaminerge receptoren.FarmacokinetiekDeze producten zijn werkzaam via parenterale en orale weg al is de werking viadeze laatste weg vertraagd. De metabolisatie van deze stoffen in de lever varieertnaargelang de molecule en de diersoort. Stimulatie van het microsomiaal systeemwerd vastgesteld. Deze stoffen worden via de nier uitgescheiden.Contra-indicatiesNeuroleptica kunnen niet worden gebruikt als anti-epileptica, integendeel, ze verlagende drempel van de epilepsie. Langdurig gebruik kan leiden tot irreversibeledyskinesie gekenmerkt door abnormale bewegingen.BijwerkingenDe vele bijwerkingen zijn onder andere een gevolg van hun inhiberende werkingop de centrale dopaminereceptoren die, al naargelang hun localisatie, een uiteenlopenderol kunnen spelen. Neuroleptica kunnen extrapiramidale symptomen veroorzakengekenmerkt door tremor, rigiditeit en akinesie. Hyperkinesie kan somsvoorkomen. Ook werd galactorroe ten gevolge van een verhoogde prolactine-vrijstellingbeschreven. Langdurige hypotensie, die eventueel gecompenseerd kanworden door tachycardie, kan optreden door depressie van de vasomotorischereflexen gecontroleerd door de hypothalamus en de hersenstam, door inhibitievan perifere alfa-1-receptoren (vasodilatatie), door een direct effect op de vascu-

16210 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsellaire perifere gladde spieren en door een depressie van het myocard. Inhibitie vanmuscarinerge receptoren verklaart sommige bijwerkingen zoals een droge muilen constipatie.InteractiesSedatieve effecten van andere substanties die op deze manier inwerken op hetcentraal zenuwstelsel worden door neuroleptica versterkt.Voortplanting en lactatieTeratogene effecten werden beschreven.10.5.1 FenothiazinesDe meest gebruikte fenothiazines in de diergeneeskunde zijn acepromazine enpropionylpromazine. Enkel acepromazine is beschikbaar in België.10.5.1.1 AcepromazineIndicatiesAcepromazine is bij alle diersoortenwerkzaam maar wordt enkel gecommercialiseerdvoor sedatie (zonderanalgetische eigenschappen) bij honden kat.FarmacodynamieDeze groep bezit naast de reeds eerderbeschreven werking eveneens eencardiovasculaire werking te wijten aanhaar sympathicolytische eigenschappen(alfa-1-receptorantagonisme). Ditleidt tot vasodilatatie in het periferevaatbed met een hypotensie, verliesvan warmte en hypothermie tot gevolg.Bradycardie is te wijten aan het blokkerenvan de dopaminerge receptoren.Deze wordt gevolgd door een reflectorischetachycardie als gevolg van deoptredende hypotensie en antimuscarinergeeffecten. Hun anti-aritmischeeigenschappen kunnen worden aangewendvoor het bestrijden van ritmestoornissendie door andere stoffen,zoals catecholamines of halothaan,kunnen worden geïnduceerd.FarmacokinetiekAcepromazine heeft een groot distributievolumeen bindt in hoge mateaan de plasma-eiwitten. Het optimaleklinisch effect treedt relatief langzaamop (ongeveer 15 min na iv-injectie) enhoudt lang aan (meer dan 8 h). Na metabolisatiein de lever worden de metabolietenmet de urine uitgescheiden.Contra-indicatiesDe belangrijkste contra-indicatieszijn alle vormen van hypovolemie enshock. Bij het gebruik van deze moleculendient ook bijzondere aandachtte worden geschonken aan dieren metleverlijden, hartkwalen en zwakke dieren.Ook bij dieren met epileptiformeaanvallen is voorzichtigheid geboden.Ze moeten worden vermeden bij aandoeningenvan het zenuwstelsel (meningitis,encephalitis en bij intoxicatiesmet convulsie inducerende stoffen zoalsstrychnine). Sommige hondenrassen,zoals de boxer en de greyhound,lijken meer gevoelig te zijn voor dewerking van fenothiazines.BijwerkingenHun invloed op het ademhalingsstelselveroorzaakt een daling in de ademhalingsfrequentiezonder dat er grotewijzigingen ontstaan in de bloedparameters.Door de inhibitie van periferealfa-1-receptoren treedt een opstapelingvan bloed op in de milt (met dalingvan de hematocriet) bij de hond en hetpaard (stapelmilt). Bij het paard kaneveneens door de geïnduceerde vasodilatatieeen penisprolaps optreden.Indien deze aanhoudt kan een permanenteparalyse ontstaan.Een verlenging van het QT-intervalen omkeringen van de EKG-golvenwerden beschreven, in het bijzonderbij gelijktijdig gebruik van bepaaldeantihistaminica. Bij accidentele overdoseringtreedt er ernstige hypotensieop waarbij een symptomatischetherapie ingesteld kan worden; eenintensieve vochttoediening is primordiaal.Adrenaline is niet aangewezenzodat enkel noradrenaline, efedrine enphenylephrine (minimale beta-2-activiteit,voornamelijk alfa-1-stimulatie)gebruikt kunnen worden. Convulsieskunnen behandeld worden met barbituratenof benzodiazepines.InteractiesDe werking van organische fosfaatestersen procaïne wordt versterkt.Stoffen die een onderdrukkende roluitoefenen op het centraal zenuwstelsel(barbituraten, anesthetica, enz.)versterken de werking van acepromazine.Middelen gebruikt tegen diarree(pectine, bismuthsalicylaten) en

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 163anti-acida kunnen de resorptie vanoraal toegediend acepromazine verlagen.Fenothiazines blokkeren alfa-1-adrenerge receptoren; gelijktijdigetoediening van adrenaline kan leidentot verhoogde beta-activiteit met vasodilatatieen verhoogde hartslag.Plasmaconcentraties van propanolol(betablokker) en fenothiazines stijgenwanneer ze samen toegediend worden.Opiaten versterken de hypotensieveeigenschappen van fenothiazines.Voortplanting en lactatieHet veilig gebruik van fenothiazinesbij drachtige of lacterende honden enkatten werd niet aangetoond; tochworden deze stoffen als relatief veiligbeschouwd.MRL acepromazine ACEPE tabl (Eurovet)acepromazine (maleaat): 10 mgtablet poPosologieCa, Fe:1 - 3 mg/kg (voor voeding)tabl 10 x 2R/KALMIVET (Vétoquinol)acepromazine (maleaat): 12,5 mg/tabltablet poPosologieCa: 1,25 - 5 mg/kgFe: 2,5 mg/kgtabl 2 x 104 x 10R/PLACIVET (Kela laboratoria)acepromazine (maleaat): 20 mg/mloplossing voor injectie im, ivPosologieSedatie: Ca: 0,5 mg/kg ivof 0,5 - 1 mg/kg imFe: 1 - 2 mg/kg imfles 10 mlR/TRANQUILINE 35 mg/ml (Floris VeterinaireProducten)acepromazine (maleaat): 35 mg/mlgel poPosologieCa (LG > 17,5 kg):sedatie: 1 - 2 mg/kgpremedicatie: 3 mg/kgfles 10 mlR/10.5.2 Butyrofenonen10.5.2.1 AzaperonIndicatiesAzaperon wordt bij het varken gebruiktvoor de controle van stress en agressiefgedrag. De posologie is afhankelijkvan de indicatie.FarmacodynamieAzaperon heeft antiadrenerge, anticholinerge,antihistaminerge en antidopaminergeeffecten. Zoals andereneuroleptica blokkeert azaperon dedopaminereceptoren in het centraalzenuwstelsel, remt de vrijstelling enverhoogt de metabolisatie van dopamine.De sedatie is minder uitgesprokendan deze veroorzaakt door fenothiazines.Azaperon bezit geen analgetischewerking. Omdat butyrofenonenrechtstreeks de chemoreceptor triggerzone beïnvloeden zijn het krachtigeanti-emetica.FarmacokinetiekDe resorptie gebeurt snel na im-toediening(minder na sc-injectie); metabolisatiegebeurt in de lever en de uitscheidingis voornamelijk met de urine.De werkingsduur is 2 tot 3 h bij jongedieren en 3 tot 4 h bij oudere dieren.Contra-indicatiesToediening intraveneus (exitatie mogelijk)of toediening in een koude omgeving(cardiovasculaire collaps) zijntegenaangewezen.BijwerkingenBij externe stimulatie kort na de injectiekan excitatie optreden. Cardiovasculairereacties gekenmerkt door een daling vande arteriële bloeddruk, kunnen optredenen zijn waarschijnlijk te wijten aan eenalfa-1-antagonistische werking. Het hartritmeen het hartdebiet worden nagenoegniet beïnvloed. Respiratoire effecten blijvennagenoeg uit. Door de ontkoppelingvan de centrale thermoregulatie (samenmet een vasodilatatie) komt het tot eendaling van de lichaamstemperatuur.InteractiesDe toediening samen met andere stoffendie een depressie van het centraalzenuwstelsel hebben (barbituraten,anesthetica,…) resulteert in een additiefeffect.Voorzorgen bij het gebruikMen dient er op te letten dat de injectiestrikt intramusculair en niet in het vetweefselwordt uitgevoerd, waardoorde werkzaamheid van het product zou

16410 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelselverminderen. De behandelde dierendienen best apart geplaatst te wordenom een goede sedatie te bekomen enom kannibalisme te vermijden.Voortplanting en lactatieBij normale dosissen kan het productaan drachtige of lacterende dierenworden toegediend. Bij gebruik tijdenskeizersnede zijn de biggen slaperigmaar er is weinig ademhalingsdepressie.De sedatieve werking op de zeugkan relatief lang aanhouden waardoorde biggen belet worden te zogen enze door de zeug mogelijk verpletterdworden.MRL azaperon STRESNIL (Eli Lilly)azaperon: 40 mg/mloplossing voor injectie imPosologieSu:stress: 0,4 mg/kgtransport biggen rond speenleeftijd:0,4 - 2 mg/kgtransport beren: 1 mg/kgverloskunde: 2 mg/kgagressiviteit: 2 mg/kgpremedicatie: 1 - 2 mg/kgVlees: 16 dvial 100 mlR/10.6 BenzodiazepinesBenzodiazepines (de zogenaamde minor tranquilizers) worden regelmatig gebruiktin de diergeneeskunde. Gezien er slechts één combinatiepreparaat (zolazepam+ tiletamine, zie hfst 10.1.2.1.) geregistreerd is voor diergeneeskundig gebruikworden heel vaak humane geneesmiddelen (diazepam, midazolam, climazolam)gebruikt. Oplossingen van diazepam bevatten meestal propyleenglycol en kunnenniet worden gemengd met waterige oplossingen. Benzodiazepines bezittenanxiolytische, sedatieve, hypnotische, anticonvulsieve en myorelaxerende eigenschappen.Bij de mens treedt een reversibele amnesie op. De verschillen inwerking zijn afhankelijk van de molecule, de diersoort en de toegediende dosis.Benzodiazepines onderscheiden zich van andere sedativa door hun geringe toxiciteit.Klassificatie van de moleculen kan gebeuren volgens hun werkingsmechanismedat hun specifieke farmacologische en toxicologische werkingen bepaalt.Het aanbod aan benzodiazepines is vrij ruim. Deze moleculen verschillen onderlingin biologische beschikbaarheid, posologie, indicaties, sterkte en werkingsduur.Extrapolatie van de indicaties en posologiën van de ene diersoort naar deandere kan slechts indien dit wetenschappelijk onderbouwd is.IndicatiesIn de diergeneeskunde worden benzodiazepines meestal gebruikt als premedicatievan de anesthesie wegens hun synergistische werking met anesthetica enstoffen met een onderdrukkende werking op het centraal zenuwstelsel in het algemeen.Een aantal van deze stoffen zijn eetlustopwekkend en kunnen bijgevolggebruikt worden voor de symptomatische behandeling van anorexie bij bepaaldediersoorten (o.m. bij de kat en het konijn). Anderzijds kunnen ze eveneens wordengebruikt voor de spoedbehandeling van convulsies of epilepsie. Sommige moleculenworden voor hun myorelaxerende werking gebruikt. Deze spierrelaxerendeeigenschappen worden o.m. gebruikt om de musculaire hypertonie t.g.v. dissociatieveanesthetica, te vermijden.FarmacodynamieBenzodiazepines werken in op specifieke benzodiazepinereceptoren in de hersenenen het ruggemerg. De anxiolytische en spierrelaxerende effecten zijn het gevolgvan een verhoogde vrijzetting van glycine, een inhibitorische neurotransmitter.Verder is het werkingsmechanisme o.m. voor het optreden van de sedatie enanticonvulsieve effecten gebaseerd op het vermogen om te binden met de GABAreceptorenwaardoor de affiniteit voor GABA (gamma-aminoboterzuur) verhoogt.GABA verhoogt het transport van chloorionen naar het intracellulair milieu meteen hyperpolarisatie van de cel tot gevolg waardoor de cel refractair wordt voorbepaalde stimuli. Het bestaan van specifieke receptoren voor benzodiazepinesleidde tot de ontwikkeling van de specifieke antagonisten flumazenil (Anexate® enFlumazenil B. Braun®, humane geneesmiddelen voor hospitaal gebruik) en sarmazenil(niet in de handel). Klinische dosissen veroorzaken een duidelijke spierrelaxatiedoor de interactie t.h.v. de interneuronen in het ruggenmerg.

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 165FarmacokinetiekBenzodiazepines kunnen naargelang de galenische vorm oraal, intramusculair ofintraveneus worden toegediend. Niet-waterige oplossingen worden best niet imgegeven wegens mogelijke weefselreactie. Oraal hebben de benzodiazepines eengrote biologische beschikbaarheid. Benzodiazepines hebben een hoge eiwitbindingen worden gemetaboliseerd (demethylatie en hydroxylatie) tot actieve metabolietendie de verlenging van de effecten van sommige molecules verklaren. Hetmerendeel van de metabolieten wordt uitgescheiden in de urine, een klein deel viade faeces. Voorzichtigheid bij lever- en nierproblemen is geboden. Vermoedelijkbestaat er een enterohepatische heropname die het opnieuw optreden van desedatieve effecten na 6 tot 8 uur verklaart. Midazolam heeft een kortere halfwaardetijddan diazepam en is minder cumulatief.BijwerkingenCardiovasculaire en respiratoire effecten zijn alhoewel aanwezig, meestal matig.Hierdoor zijn deze substanties relatief veilig tenzij bij verzwakte dieren. Buiteneen lichte vasodilatatie en hypotensie worden geen bijwerkingen van belangbeschreven. Door de propyleenoplossing van bepaalde formulaties, kunnen bijiv-toediening echter cardiale stoornissen optreden (aritmie, depressie). Tevenskan een thrombophlebitis na, en pijn tijdens de injectie waargenomen worden.Oplossingen met propyleen worden best niet im toegediend wegens mogelijkeweefselreactie. Excitaties en gedragsveranderingen bij solo iv-gebruik van benzodiazepineszijn mogelijk bij kleine huisdieren. De optredende musculaire verzwakkingna solo iv-toediening van benzodiazepines kan mogelijks de paniekreactieszoals geobserveerd bij het paard, verklaren. Bij accidentele overdosering kanflumazenil (Anexate® en Flumazenil B. Braun®, humane geneesmiddelen voorhospitaal gebruik) samen met een gepaste ondersteuningstherapie aangewendworden. Ontwenningsverschijnselen zijn goed bekend bij de mens en experimenteelbij apen. Gegevens over deze bijwerking bij huisdieren ontbreken.InteractiesBenzodiazepines verlengen de effecten van de meeste anesthetica. Pentobarbitalverhoogt de affiniteit van diazepam voor de benzodiazepinereceptor. Erythromycineverlengt en versterkt de effecten van midazolam.Voortplanting en lactatieDe benzodiazepines passeren de placentabarrière zodat neonati eveneens gesedeerdzijn.10.6.1 ZolazepamMRL zolazepam + tiletamine Zie hfst. 10.1.2.1.10.7 Alfa-2-adrenerge agonisten en antagonisten10.7.1 Alfa-2-adrenerge agonistenAlfa-2-adrenerge agonisten zijn typisch diergeneeskundige stoffen die zeldenaangewend worden in de humane geneeskunde. Verschillende moleculen zoalsdetomidine, medetomidine, romifidine en xylazine zijn beschikbaar.IndicatiesKlinisch veroorzaken deze stoffen een uitgesproken sedatie en spierrelaxatie samenmet een zeer goede viscerale analgesie. Tevens induceren ze een inhibitievan de intestinale spasticiteit en een lichte vorm van anxiolysis. Ze worden aangewendvoor allerlei ingrepen onder sedatie of als premedicatie voor een algemeneanesthesie waarbij een gevoelige dosisvermindering van het anestheticumoptreedt.FarmacodynamieAlfa-2-adrenergica hebben een specifieke affiniteit voor de alfa-2-receptorenwaardoor de vrijstelling van noradrenaline in de synaps verhinderd wordt (ne-

16610 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelselgatieve feedback). Er is een stofafhankelijke selectiviteit voor de alfa-2- en alfa-1-receptoren (alfa-2/alfa-1 ratio) die de sterkte van het product bepaalt (xylazineminste en medetomidine meeste specificiteit). Medetomidine is een racemischmengsel (de “dex”-vorm is de meest actieve vorm). De verdeling van pre- en postsynaptische,centrale en perifere receptoren bij de diverse diersoorten en de variabiliteitin affiniteit van de moleculen verklaren deels de verschillende klinischesymptomen en het verschil in gevoeligheid per diersoort. Zo zijn herkauwers in hetalgemeen zeer gevoelig voor deze stoffen terwijl varkens eerder resistent zijn. Erzijn specifieke alfa-2-antagonisten (atipamezol, zie hfst 10.7.2.). De sedatie wordtveroorzaakt door stimulatie van de alfa-2-receptoren in de locus coerulus; deanalgesie en spierrelaxatie worden veroorzaakt door centrale, spinale en periferereceptorwerkingen. Epidurale toediening is ook mogelijk en induceert een goedeen langdurige analgesie van de achterhand met minder uitgesproken systemischeeffecten.FarmacokinetiekAlfa-2-agonisten worden voornamelijk parenteraal toegediend waarbij de iv-toedieningtot snelle effecten leidt. Deze stoffen worden door de lever gemetaboliseerden uitgescheiden via de nieren.Contra-indicatiesGezien hun werkingsmechanisme is het gelijktijdig gebruik met sympaticomimeticazoals adrenaline en noradrenaline niet aangewezen. Gezien de belangrijke bijwerkingendienen deze substanties gebruikt te worden bij gezonde dieren. Bij toedieningaan dieren in slechte algemene toestand, dient men de voordelen tegende risico’s af te wegen. Bij dieren met gekende hyperglycaemie (diabetes), ernstigecardiale aandoeningen of een obstructie t.h.v. het urinaire stelsel (verhoogdediurese met kans op blaasruptuur) worden deze producten niet aangewend. Bijdieren met een gekende hypertensie of ernstige beschadiging van de bloedvatenkan de initiële hypertensie complicaties induceren (ruptuur van bloedvaten).BijwerkingenAlfa-2-agonisten stimuleren de contractie van de sfincters en relaxeren de gladdespiercellen in het spijsverteringsstelsel zodat een tijdelijke paralyse van dit stelseloptreedt (mogelijks gevolgd door een korte periode van diarree); bij herbivoren veroorzakenze tympanie. Het instellen van een aangepaste periode van vasten na hettoedienen van deze producten is aan te raden voor het vermijden van ondermeerslokdarmobstructies of koliek bij het paard. Bij carnivoren en dan voornamelijk bijde katachtigen, hebben ze een emetische werking. Ze veroorzaken hyperglycaemie,meestal zonder glucosurie, door inwerking op de beta-cellen van de pancreaswaardoor een daling van insuline in het plasma optreedt. Door remming van hetantidiuretisch hormoon wordt een verhoogde diurese (met productie van sterk verdundeurine) opgewekt bij alle diersoorten. Alfa-2-agonisten geven contracties vande baarmoeder bij grote huisdieren (zowel bij niet-drachtige als drachtige dieren)en kunnen eventueel een abortus induceren. Door een directe invloed op het thermoregulatiecentrumkan een hypothermie ontstaan. Naargelang de diersoort kunnenwijzigingen in de gasuitwisseling ontstaan (o.m. daling van arteriële zuurstof).Bij kleine herkauwers werd longcollaps en oedeem na iv-toediening beschreven.Door de stimulatie van perifere vasculaire receptoren veroorzaakt een intraveneuzeinjectie een intense vasoconstrictie met hypertensie tot gevolg, die verschilt naargelangde diersoort. Door een centraal verhoogde vagustonus en bradycardie zalde hypertensie gevolgd worden door een hypotensie. Deze bradycardie kan tenietgedaan worden door toediening van parasympathicolytica (atropine, glycopyrrolaat)waardoor echter de hypertensie langdurig blijft aanhouden. Xylazine maakt bij dehond het myocard gevoeliger voor catecholamines. Alfa-2-agonisten passeren deplacentabarièrre waardoor de foeti of neonati eveneens gesedeerd zijn. De uterienedoorbloeding van de drachtige baarmoeder wordt negatief beïnvloed waarbij eendaling van de arteriële zuurstof bij de foeti werd waargenomen. Bij het paard kunnenafweerreacties bij aanraken van de achterhand optreden, waarschijnlijk door eengestegen huidgevoeligheid. Deze vermindert enigszins door het simultaan gebruikvan opiaten. Bij overdosering of bij intolerantie kan hun werking worden opgehevendoor toediening van alfa-2-antagonisten zoals yohimbine (humaan gebruik), tolazoline(niet beschikbaar in België) of atipamezol (zie hfst 10.7.2.). Deze laatste heefteen langere werkingstijd dan medetomidine.

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 167InteractiesGebruik van xylazine samen met acepromazine verhoogt het risico op hypothensie.Additief effect kan verwacht worden bij gelijktijdig gebruik met andere stoffendie depressie van het centrale zenuwstelsel veroorzaken (zoals barbituraten,anaestetica, opiaten). Het gelijktijdig iv gebruik van alfa-2-agonisten met gepotentialiseerdesulfonamiden kan een fatale cardiovasculaire collaps induceren (gedocumenteerdbij het paard). Het gebruik van propofol na medetomidine kan leidentot hypoxemie.Voorzorgen bij het gebruik/Risico voor de mensRunderen, schapen en geiten zijn zeer gevoelig voor deze substanties. Deze productenzijn eveneens werkzaam bij de mens. Zie ook Folia Veterinaira 2009 nr. 3.Deze stoffen mogen enkel door de dierenarts worden toegediend in toepassingvan art. 12 van de wet op de uitoefening van de diergeneeskunde van 28/8/1991.De alfa-2-agonisten mogen niet aan de verantwoordelijke van dieren worden verschaften mogen dus niet op een veebedrijf worden aangetroffen.Voortplanting en lactatieGezien de gerapporteerde neveneffecten moeten deze producten met de nodigevoorzichtigheid gebruikt worden bij dracht of lactatie.10.7.1.1 DetomidineMRL detomidine DETOGESIC 10 mg/ml inj opl paarden (Vetcare Oy)detomidinehydrochloride: 10 mg/mloplossing voor injectie ivPosologieEq:lichte sedatie: 10 - 20 mcg/kgmatige sedatie: 20 - 40 mcg/kglangduriger effect: 40 - 80 mcg/kgpremed: 10 - 30 mcg/kgVlees en organen: 2 d, Melk: 12 hfles 10 mlR/DETONERVIN 10 mg/ml (Le Vet)detomidine hydrochloride: 10 mg/mloplossing voor injectie im, ivPosologieEq, Bo:lichte sedatie:10-20 mcg/kgmatige sedatie: 20-40 mcg/kglange sedatie en analgesie: 80 mcg/kgVlees: 2 d, Melk: 12 hfles 5 ml, 20 mlR/DOMIDINE 10 mg/ml (Eurovet A.H.)detomidinehydrochloride: 10 mg/mloplossing voor injectie iv, imPosologieEq, Bo:-lichte sedatie: 10 - 20 mcg/kg-matige sedatie: 20 - 40 mcg/kgVlees: Eq, Bo: 2 d, Melk: Eq, Bo: 12 ufles 5 ml, 10 ml, 20 mlR/DOMOSEDAN (Orion Corp)detomidinehydrochloride: 10 mg/mloplossing voor injectie im, ivPosologienaargelang het gewenste effect:Eq, Bo: 10 - 80 mcg/kgVlees: 24 h, Melk: 0 dfles 5 mlR/DOMOSEDAN gel 7,6 mg/ml (Orion Corp)detomidine hydrocholoride: 7,6 mg/mlgel voor sublinguaal gebruikPosologieEq: 40 mcg/kgVlees + organen: 0 d, Melk: 0 hspuit 1 x 3,0 mlR/MEDESEDAN 10 mg/ml (CP-Pharma)detomidine hydrochloride: 10 mg/mloplossing voor injectie iv, imPosologieEq, Bo: lichte sedatie: 10 - 20 mcg/kgmatige sedatie: 20 - 40 mcg/kglange sedatie + analgesie: 40 - 80 mcg/kgpremedicatie: 10 - 30 mcg/kgVlees en organen: Eq, Bo: 2 d, Melk: 12 hfles 5 ml, 20 mlR/10.7.1.2 DexmedetomidineMRL dexmedetomidine DEXDOMITOR 0,1 mg/ml (Orion Corporation)dexmedetomidine hydrochloride: 0,1 mg/mloplossing voor injectie im, ivPosologieCa (> 6 m): 375 mcg/m² lich opp (iv),500 mcg/m² lich opp (im)Fe (> 5 m): 40 mcg/kg (im)fles 15 mlR/DEXDOMITOR 0,5 mg/ml (Orion Corporation)dexmedetomidine hydrochloride: 0,5 mg/mloplossing voor injectie im, ivPosologieCa (> 6 m): 375 mcg/m² lich opp (iv),500 mcg/m² lich opp (im)Fe (> 5 m): 40 mcg/kg (im)fles 10 mlR/

16810 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel10.7.1.3 MedetomidineMRL medetomidine DOMITOR (Orion Corp)medetomidine hydrochloride: 1 mg/mloplossing voor injectie im, iv (Ca), im, iv, sc (Fe)PosologieCa:- kalmering: 10 - 40 mcg/kg- sedatie + analgesie: 40 - 80 mcg/kganesth (< 1 h):20 - 40 mcg/kg + 8 - 10 mg/kg ketamine50 - 60 mcg/kg + 2 - 4 mg/kg ketamineverlengen anesth met 2 - 4 mg/kg ketamine- anesth (> 1 h): dosis anestheticum verlagenmet 30 - 50 %10 - 40 mcg/kg + halothaan10 mcg/kg + pentobarbitalFe:- kalmering of sedatie: 80 - 150 mcg/kg- anesth:80 mcg/kg + 5 - 7,5 mg/kg ketaminefles 10 mlR/DORBENE VET 1 mg/ml (Laboratorios Syva)medetomidine hydrochloride: 1 mg/mloplossing voor injectie sc, im, ivPosologieCa:- sedatie:750 mcg/m² lich opp (iv) of1000 mcg/m² lich opp (im) (20 - 80 mcg/kg)- premed:10 - 40 mcg/kgFe:- matige - diepe sedatie: 50 - 150 mcg/kg- anesth:80 mcg/kg (met 2,5 - 7,5 mg/kg ketamine)fles 10 mlR/MEDETOR 1mg/ml (CP-Pharma)medetomidine hydrochloride: 1 mg/mloplossing voor injectie iv (Ca), im (Ca, Fe)PosologieSedatie:Ca: 750 mcg/m² lich opp (iv)Ca: 1000 mcg/m² lich opp (im)Fe: 50 - 150 mcg/kg (im)Anesthesie met ketamine:Fe: 80 mcg/kg (im)fles 10 mlR/NARCOSTART 1 mg/ml (Le Vet)medetomidine hydrochloride: 1 mg/mloplossing voor injectie im, iv (Ca), im (Fe)PosologieCa:sedatie: 750 mcg/m2 lich opp (iv) of1000 mcg/m2 lich opp (im)premed: 10-40 mcg/kgFe:sedatie: 50-150 mcg/kganesth: 80 mcg/kg + 2,5-7,5 mg/kgketaminefles 1 x 10 mlR/SEDATOR (Eurovet A.H.)medetomidine hydrochloride: 1 mg/mloplossing voor injectie im (Ca, Fe), iv (Ca)PosologieCa:sedatie: 750 mcg/m² lich opp (iv) of1000 mcg/m² lich opp (im)premed: 10 - 40 mcg/kgFe:sedatie: 50 - 150 mcg/kganesth: 80 mcg/kg + ketamine( 2,5 - 7, 5 mg/kg)verlengen anesth: met 40 mcg/kg medetom+ ketamine (2,5 - 3,75 mg/kg) of met ketamine(3 mg/kg)fles 10 ml, 20 mlR/SEDEDORM (Vetpharma A.H.)medetomidine hydrochloride: 1 mg/mloplossing voor injectie im, iv, sc (Fe)PosologieCa:sedatie: 15 - 80 mcg/kg (iv) of20 - 100 mcg/kg (im)premed: 10 - 40 mcg/kg(afh van gebruikte anaesthetica)Fe:sedatie: 50 - 150 mcg/kg (iv, im, sc)fles 10 mlR/10.7.1.4 RomifidineMRL romifidine SEDIVET 10 mg/ml (Boehringer Ingelheim)romifidine hydrochloride: 10 mg/mloplossing voor injectie ivPosologieEq: naargelang intensiteit sedatie:0,04 mg/kg0,08 mg/kg0,12 mg/kgVlees: 6 dNiet toedienen aan Eq waarvan de melk bestemdis voor humane consumptiefles 20 mlR/10.7.1.5 XylazineMRL xylazine PROXYLAZ 2 % (Prodivet)xylazine (hydrochloride): 20 mg/mloplossing voor injectie iv, imPosologieEq (iv): 0,6 - 1 mg/kgBo: naargelang intensiteit sedatie0,016 - 0,024 mg/kg (iv) of 0,05 mg/kg (im)0,034 - 0,05 mg/kg (iv) of 0,1 mg/kg (im)0,066 - 0,1 mg/kg (iv) of 0,2 mg/kg (im)0,3 mg/kg (im)Ca (im), Fe (im): 3 mg/kgVlees Eq, Bo: 1 d, Melk Bo: 0 dfles 25 ml, 50 mlR/

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 169ROMPUN droge stof (Bayer)xylazine (hydrochloride): 500 mgpoeder voor oplossing voor injectie im, ivPosologieEq: (opl 5 % of 10 %)0,6 - 1mg/kg (iv)1,8 - 3 mg/kg (im)wilde dieren: zie bijsluiterVlees: 1 dNiet toedienen aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptie5 x 1 fles 500 mg actief + 1 fles 50 ml diluensR/ROMPUN opl 2% (Bayer)xylazine (hydrochloride): 20 mg/mloplossing voor injectie iv, im, scPosologieEq: 0,6-1 mg/kg (iv)Bo: naargelang intensiteit sedatie:0,05 mg/kg, 0,1 mg/kg, 0,2 mg/kg,0,3 mg/kg (im) of1,6 - 2,4 mg/100 kg, 3,4 - 5 mg/100 kg,6,6 - 10 mg/100 kg (iv)Ca: 1-3 mg/kg (im, iv)Fe: 2-4 mg/kg (im, sc)Vlees: Eq, Bo: 1 d, Melk: 0 dfles 25 mlR/SEDAXYL (Kela laboratoria)xylazine (hydrochloride): 20 mg/mloplossing voor injectie im, iv, scPosologieEq:- iv: 4 ml (3 - 5 ml)/100 kg- im: 10 ml (7,5 - 15 ml)/100 kgBo (im): afhankelijk van de gewenstesedatiegraad:0,25 - 1,50 ml/100 kgCa (im en iv): 0,15 ml/kgFe (im of sc): 0,15 ml/kgVlees: 1 d, Melk: 0 dfles 25 mlR/SEDAXYLAN (Eurovet A.H.)xylazine (hydrochloride): 20 mg/mloplossing voor injectie im (Bo, Ca, Fe), iv(Eq, Bo, Ca), sc (Ca, Fe)PosologieEq: 0,5 - 1 mg/kg (iv)Bo: 0,05 - 0,2 mg/kg (im) of0,03 - 0,1 mg/kg (iv)Ca: 1 - 2 mg/kg (im, sc) of 0,7 - 1 mg/kg (iv)Fe: 0,5 - 1 mg/kg (im, sc)Vlees: Eq: 1 d, Bo: 1 d, Melk: Bo: 0 dfles 25 mlR/VEXYLAN (Ceva Santé Animale)xylazine (hydrochloride): 20 mg/mloplossing voor injectie im, ivPosologieEq: 0,6 - 1 mg/kg (iv)Bo: 0,05 - 0,3 mg/kg (im),0,016 - 0,1 mg/kg (iv)Ca: 1 - 3 mg/kg (im)Fe: 1 - 2 mg/kg (im)Vlees: Eq, Bo: 24u, Melk: 0 dfles 25 mlR/XYL-M 2% (VMD)xylazine (hydrochloride): 20 mg/mloplossing voor injectie iv, im, scPosologieEq: 0,6 - 1 mg/kg (iv)Bo:0,016 - 0,1 mg/kg (iv)0,05 - 0,3 mg/kg (im)max 0,3 mg/kgCa:3 mg/kg (im)1 - 1,5 mg/kg (iv)Fe:3 mg/kg (im, sc)0,5 - 1,1 mg/kg (iv)Vlees: Eq: 24 h, Bo: 24 h, Melk: 0 dfles 25 mlR/10.7.2 Alfa-2-adrenerge antagonisten10.7.2.1 AtipamezolIndicatiesAtipamezol, een antagonist van medetomidineen dexmedetomidine, isde enige alfa-2-adrenerge antagonistin België in de handel toegelaten.Atipamezol is eveneens bruikbaar voorde antidotering van andere alfa-2-agonistenal werd de posologie in dezegevallen niet gevalideerd.FarmacodynamieDeze substantie blokkeert selectiefde pre-synaptische alfa-2-adrenergereceptoren met een verhoogde vrijstellingen turn-over van noradrenaline totgevolg en blokkeert de post-synaptischereceptoren waardoor de effectenvan alfa-2-adrenerge agonisten wordenopgeheven. Gezien de hoge selectiviteitvan deze stof zullen effectenvan andere psychotrope stoffen die incombinatie met alfa-2-adrenergica gebruiktworden, zichtbaar worden. Zokan de toediening van atipamezol navoorafgaand gebruik van alfa-2-agonistenmet ketamine, leiden tot hetoptreden van convulsies te wijten aanketamine. Het dier ontwaakt meestaleen tiental minuten na de injectie. Bijaccidentele overdosering met anderesubstanties uit dezelfde groep kan eengunstige antidotering bekomen wordenmet atipamezol.FarmacokinetiekAtipamezol wordt uitgescheiden via denieren en de lever.Contra-indicatiesAtipamezol mag niet gebruikt wordensamen met andere stoffen met eenactiviteit op het centraal zenuwstelsel,noch bij dieren met een cardiale aandoening,noch bij dieren in een slechtealgemene toestand.

17010 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelselBijwerkingenKortstondige en lichte verminderingvan de bloeddruk na toediening bij dehond. Zeldzaam: hyperactiviteit, tachycardie,speekselen, braken. Kansop hypothermie bij katten.InteractiesGelijktijdig gebruik van atipamezol metandere stoffen dan alfa-2-adrenergestoffen, die een invloed hebben op hetcentraal of autonoom zenuwstelsel isniet aanbevolen.Voorzorgen bij het gebruik/Risicovoor de mensDit product is eveneens werkzaam bijde mens.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van het gebruik bij fokdieren,drachtige of lacterende dierenwerd niet onderzocht.MRL atipamezol ALZANE 5 mg/ml (Laboratorios Syva)atipamezolhydrochloride: 5 mg/mloplossing voor injectie imPosologieCa: atipamezolhydrochloride (in mcg) =5 x voorgaande dosis medetomidineHCl of10 x dosis dexmedetomidinehydrochlorideFe: atipamezolhydrochloride (in mcg) =2,5 x voorgaande dosis medetomidineHCl of5 x dosis dexmedetomidinehydrochloridefles 1 x 10 mlR/ANTISEDAN (Orion Corp)atipamezolhydrochloride: 5 mg/mloplossing voor injectie imPosologieCa: dosis (in mcg) komt overeen met:5 x toegediende dosis medetomidine(1 mg/ml opl) of10 x toegediende dosis dexmedetomidine(0,5 mg/ml opl)(dit komt overeen met eenzelfde volume vande alfa-2-agonist)Fe: dosis (in mcg) komt overeen met:2,5 x toegediende dosis medetomidine(1 mg/ml opl) of5 x toegediende dosis dexmedetomidine(0,5 mg/ml opl)(dit komt overeen met de helft van hetvolume van de alfa-2-agonist)fles 10 mlR/ATIPAM (Eurovet A.H.)atipamezolhydrochloride: 5 mg/mloplossing voor injectie imPosologieCa: dosis (in mcg) komt overeen met:5 x toegediende dosis medetomidine(1 mg/ml opl) of10 x toegediende dosis dexmedetomidine(0,5 mg/ml opl)(dit komt overeen met eenzelfde volume vande alfa-2-agonist)Fe: dosis (in mcg) komt overeen met:2,5 x toegediende dosis medetomidine(1 mg/ml opl) of5 x toegediende dosis dexmedetomidine(0,5 mg/ml opl)(dit komt overeen met de helft van hetvolume van de alfa-2-agonist)fles 5 ml, 10 mlR/NARCOSTOP (Le Vet)atipamezole hydrochloride: 5 mg/mloplossing voor injectie imPosologieCa: dosis (in mcg) komt overeen met:5 x toegediende dosis medetomidine(1 mg/ml opl) of10 x toegediende dosis dexmedetomidine(0,5 mg/ml opl)(dit komt overeen met eenzelfde volume vande alfa-2-agonist)Fe: dosis (in mcg) komt overeen met:2,5 x toegediende dosis medetomidine(1 mg/ml opl) of5 x toegediende dosis dexmedetomidine(0,5 mg/ml opl)(dit komt overeen met de helft van hetvolume van de alfa-2-agonist)fles 1 x 10 mlR/REVERTOR 5 mg/ml (CP-Pharma)atipamezol hydochloride: 5 mg/mloplossing voor injectie imPosologieCa: atipamezolhydrochloride dosis [in mcg]= 5 x voorafgaande medetomidinehydrochloridedosis of 10 x de voorafgaandedexmedetomidinehydrochlorideFe: atipamezolhydrochloride dosis [in mcg]= 2,5 x voorafgaande medetomidinehydrochloridedosis of 5 x de voorafgaandedexmedetomidinehydrochloride dosisfles 10 mlR/10.8 Myorelaxerende stoffen10.8.1 GuaifenesineIndicatiesGuaifenesine (of guaicolglycerine-ether, GGE) is een myorelaxerende stof gebruiktbij paardachtigen.FarmacodynamieGuaifenesine inhibeert centrale neuro-musculaire reflexen met relaxatie van deskeletspieren tot gevolg. Het dier blijft echter bij bewustzijn waarbij geen an-

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 171algetische effecten optreden. Premedicatie is verantwoord voor de inductie.Bijkomende analgesie kan gebeuren aan de hand van specifieke analgetica oflokale en algemene anesthetica. Respiratoire en cardiovasculaire effecten zijn minimaalbij gebruik van klinische dosissen.FarmacokinetiekDe klinische werking treedt op na een tweetal minuten. Guaifenesine wordt in delever gemetaboliseerd en wordt in de urine uitgescheiden. Guaifenesine passeertde placentabarrière.Contra-indicatiesVerzwakte of anemische dieren mogen niet behandeld worden met deze stof. Inde bijsluiter van een buitenlands product werd het gelijktijdig gebruik met physostigminaangehaald als contra-indicatie.BijwerkingenBijwerkingen zijn mild en voorbijgaand (bloeddrukdaling, tachycardie). De 10%oplossing kan een thrombophlebitis induceren zodat een aangepaste verdunningaan te raden is. Langdurige toediening gaat gepaard met een slechte recoverygekenmerkt door ataxie. Bij overdosering of bij dieren met een ernstige acidosekan een voorbijgaande spierrigiditeit waargenomen worden.InteractiesAndere spierrelaxantia (benzodiazepines, neuromusculaire blokkers) versterkende werking van guaifenesine.Voorzorgen bij het gebruikDe respiratoire en cardiale functies dienen te worden gevolgd, in het bijzonderbij gelijktijdig gebruik van andere substanties. De wetenschappelijke gespecialiseerdeliteratuur dient te worden geraadpleegd vooraleer men deze stoffen wil gebruikenin beschreven protocols (o.m.”Triple drip”-combinatie van guaifenesine,ketamine en een alfa-2-agonist).Voortplanting en lactatieNiet toedienen aan drachtige dieren.MRL guaifenesine MYORELAX (Eurovet)guaifenesine: 100 mg/mloplossing voor infuus ivPosologiena premedicatieEq: 60 - 100 mg/kgNiet toedienen aan paarden bestemd voorhumane consumptiefles 500 mlR/10.9 Antidepressiva10.9.1 Tricyclische antidepressiva10.9.1.1 ClomipramineIndicatiesDeze stof wordt gebruikt ter ondersteuningvan gedragstherapie in hetbijzonder voor de behandeling vanscheidingsangst.FarmacodynamieClomipramine inhibeert de heropnamevan serotonine en noradrenaline terhoogte van het centraal zenuwstelsel.FarmacokinetiekNa absorptie wordt clomipramine inde lever gemetaboliseerd tot een actievemetaboliet. Beide worden in hogemate gebonden aan plasma-eiwitten.Clomipramine is sterk lipofiel, wordtgoed doorheen de weefsels verspreiden diffundeert vlot doorheen de bloedhersenbarrière,de placenta en naar demelk. De metabolisatie gebeurt in delever en 2/3 van de uitscheiding gebeurtvia de urine, de rest via de faeces.Het duurt enkele weken vooraleerhet klinische effect zichtbaar wordt,doch nevenwerkingen kunnen eerderoptreden.

17210 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelselContra-indicatiesVoorzichtigheid is geboden bij hondenmet cardiovasculaire aandoeningenof epilepsie. Gelijktijdig gebruik metmonoamino-oxidasen (bv. selegiline,amitraz). Bij gebruik bij patiënten methyperthyroïdie of patiënten die behandeldworden met thyroïdhormonen isvoorzichtigheid geboden wegens deverhoogde kans op hartritmestoornissen.Wegens de anticholinergewerking is voorzichtigheid eveneensgeboden bij patiënten met gastro-intestinalemotiliteitsstoornissen, urineretentie,verhoogde intra-oculaire druken hartritmestoornissen.BijwerkingenOndanks de goede tolerantie bij dehond kunnen er, gezien de farmacologievan deze stof, problemen optredendie veroorzaakt worden door eenwijziging in de arteriële bloeddruk enstoornissen in de prikkelgeleiding vanhet hart. Bij de mens werden eveneensnausea en ejaculatieproblemenbeschreven. Bij overdosis treedt eventueeleen serotoninerg syndroom opmet onder andere koorts, myocloniënen agitatie.InteractiesMonoamino-oxidasen (selegiline, amitraz)hebben inhiberende werking opcytochroom P450. Anticholinergicaen stoffen met invloed op het centraalzenuwstelsel leiden tot een additievewerking). Cimetidine verlaagthet metabolisme van clomipramine.Sympaticomimetica verhogen het risicoop cardiale effecten.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van clomipramine indrachtige of lacterende dieren werdniet onderzocht al zijn er aanwijzingenvan embryotoxische effecten bij labdieren.Daarom wordt de toedieningaan drachtige of lacterende dierenafgeraden.MRL clomipramine CLOMICALM 5 mg (Novartis)clomipraminehydrochloride: 5 mgtablet poPosologieCa: 1 - 2 mg/kg 2 x pdtabl 30R/CLOMICALM 20 mg (Novartis)clomipraminehydrochloride: 20 mgtablet poPosologieCa: 1 - 2 mg/kg 2 x pdtabl 30R/CLOMICALM 80 mg (Novartis)clomipraminehydrochloride: 80 mgtablet poPosologieCa: 1 - 2 mg/kg 2 x pdtabl 30R/10.9.2 Selectieve serotonine heropnameremmers10.9.2.1 FluoxetineIndicatiesTer ondersteuning van gedragstherapiebij de hond, in het bijzonder voorde behandeling van scheidingsangstdie gepaard gaat met onaangepastgedrag.FarmacodynamieFluoxetine en zijn actieve metaboliet,norfluoxetine, zijn zeer selectieveremmers van de serotonineopname.De serotoninerge neurotransmissieen de functionele effecten die hiervaneen gevolg zijn, worden zo bevorderd.Fluoxetine heeft geen sedatieve werking,heeft in vivo en bij de voorgeschrevendoseringen, geen effect opde opname van catecholamine, heeftgeen significante affiniteit voor demuscarine receptoren, alfa-adrenergereceptoren of H1-receptoren en heeftgeen directe effecten op het hart.FarmacokinetiekFluoxetine wordt goed geabsorbeerdna orale toediening (~72%). De absorptiewordt niet door voederen beïnvloed.Fluoxetine wordt afgebroken tothet actieve norfluoxetine. De eerste 10dagen na de start van de behandelinggebeurt er accumulatie van fluoxetineen zijn metaboliet, nadien wordt eensteady-state bereikt. Eliminatie bij hondengebeurt via de faeces en de urine.Gezien de lange halfwaardtijd van ditgeneesmiddel is het niet nodig om bijhet stopzetten van de behandeling dedosering geleidelijk af te bouwen.Contra-indicatiesNiet toedienen aan dieren die lichter zijndan 4 kg of jonger dan 6 maanden. Nietgebruiken bij honden met epilepsie.BijwerkingenAnorexie en lethargie komen zeervaak voor. Aandoeningen van de uri-

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 173newegen (cystitis, urine-incontinentie,urineretentie, strangurie) en verschijnselenvan het centrale zenuwstelsel(ongecoördineerdheid, desoriëntatie),komen vaak voor. Gewichtsverlies enconditieverlies en mydriase komensoms voor. Epiletische aanvallen komenzelden voor.InteractiesNiet gelijktijdig toedienen met geneesmiddelendie de drempel voorepileptische aanvallen verlagen (vb.acepromazine). Niet samen toedienenmet serotonerge geneesmiddelen, metinhibitoren van het monoamineoxidase(MAO-remmers zoals selegilline, amitraz)of met tricyclische aminen (vb.clomipramine). Interacties met anderegeneesmiddelen die gemetaboliseerdworden door het cytochroom P-450-enzymesysteem zijn mogelijk. Na hetstopzetten van de behandeling moetrekening gehouden worden met eenwash-out periode van 6 weken.Voorzorgen voor het gebruikIndien epileptische aanvallen optreden,dient de toediening gestopt teworden.Voortplanting en lactatieOmdat de veiligheid van dit geneesmiddelniet bewezen is bij dracht oflactatie wordt de toediening in dezeomstandigheden afgeraden. Bij andereproefdieren dan de hond werden geenteratogene, foetotoxische of maternotoxischebijwerkingen vastgesteld.Noch bij vrouwelijke, noch bij mannelijkeratten werd er een invloed op devoortplantingscapaciteit vastgesteld.MRL fluoxetine RECONCILE kauwtabl voor honden (Eli Lilly)fluoxetine (hydrochloride):8 mg, 16 mg, 32 mg of 64 mgkauwtabletten poPosologieCa (LG > 4 kg, lft > 6 m): 1 tot 2 mg/kgtabl 30R/10.9.3 Inhibitoren van monoamino-oxidasen (MAO-inhibitoren)10.9.3.1 SelegilineIndicatiesDe indicatie bij de hond is de behandelingvan emotionele gedragsstoornissen.Deze zeer ruime indicatie magechter een juiste diagnose niet uitsluiten.De diagnose zou kunnen leiden toteen gedragstherapie die eventueel doorgeneesmiddelen ondersteund wordt.FarmacodynamieDeze moleculen bezitten antidepressieveeigenschappen door hun inhibitie van deenzymatische activiteit van monoaminooxidasentype B (MAO-B), die betrokkenzijn bij de afbraak van dopamine.FarmacokinetiekSelegiline wordt na orale toedieningsnel geabsorbeerd. De biologischebeschikbaarheid bij de hond bedraagtslechts 10% t.g.v. van het sterke “firstpass” effect. Door het lipofiel karakterpenetreert deze stof snel doorheen deweefsels met een hoge concentratieter hoogte van de hersenen en bindtirrevesiebel aan het enzyme monoamino-oxidase.De metabolisatie resulteertin 3 farmacologisch actieve metabolieten;de uitscheiding gebeurt viade nieren. De klinische werking treedtpas na enige dagen op en het kan tot 3maanden duren vooraleer de maximalewerking gezien wordt.Contra-indicatiesGelijktijdig gebruik met tricyclische antidepressiva(bv. clomipramine).BijwerkingenBraken en een verminderde prolactinevrijstellingzijn mogelijk.InteractiesAlfa-2-agonisten, amitraz, anesthetica,efedrine, meperidine, opioïde stoffen,sympaticomimetica, tricyclische antidepressiva(clomipramine) en selectieveserotonine-heropnameremmers (SSRI’s)kunnen bij simultaan gebruik met MAOremmersleiden tot interacties.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van selegiline werd nietonderzocht bij drachtige of lacterendedieren. Derhalve wordt het toedienenervan aan drachtige of lacterende dierenafgeraden. Door haar remming opMAO kan selegiline de prolactine-productieremmen.MRL selegiline SELGIAN 4 mg (Ceva Santé Animale)selegilinehydrochloride: 4 mgtablet poPosologieCa (min 1,5 kg en < 17 kg):1 x 0,5 mg/kg pd (min 2 m behandelen)tabl 3 x 10R/

17410 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelselSELGIAN 10 mg (Ceva Santé Animale)selegilinehydrochloride: 10 mgtablet poPosologieCa (min 8 kg en < 37 kg):1 x 0,5 mg/kg pd (min 2 m behandelen)tabl 3 x 10, 10 x 10R/SELGIAN 20 mg (Ceva Santé Animale)selegilinehydrochloride: 20 mgtablet poPosologieCa (min 36 kg):1 x 0,5 mg/kg pd (min 2 m behandelen)tabl 3 x 10R/10.10 Middelen gebruikt bij epilepsie10.10.1 FenobarbitalIndicatiePreventie van aanvallen door gegeneraliseerde epilepsie bij honden. (Zie ook FoliaVeterinaria 2008 nr 2)FarmacodynamieDe anti-epileptische effecten van fenobarbital zijn waarschijnlijk het resultaat vande verminderde monosynaptische transmissie waardoor waarschijnlijk een verminderdeneuronale exciteerbaarheid en een toename in de grenswaarde voorelektrische stimulering van de motorcortex ontstaat.FarmacokinetiekFenobarbital wordt na orale toediening aan honden goed vanuit het maagdarmkanaalgeabsorbeerd, de maximale plasmaconcentraties worden na 4-8 uur bereikt.De biologische beschikbaarheid ligt tussen 86% en 96%. Het distributievolume bedraagt0.75 l/kg en een steady state serumconcentratie wordt bereikt binnen 2-3weken na aanvang van de therapie. Ongeveer 45% van de plasmaconcentratie isgebonden aan eiwit. Metabolisatie vindt plaats door aromatische hydroxylering vande fenylgroep in de para-positie (p-hydroxyfenobarbital). Ongeveer 25% van hetgeneesmiddel wordt onveranderd in de urine uitgescheiden. De eliminatie halfwaardetijdvarieert aanzienlijk tussen individuen en loopt uiteen van 40 tot 90 h.Contra-indicatiesNiet gebruiken bij dieren met een ernstige verminderde leverfunctie, renale of cardiovasculaireaandoeningen. Niet gebruiken bij dieren met een lichaamsgewichtvan minder dan 5 kg.BijwerkingenAtaxie, slaperigheid, loomheid en duizeligheid kunnen na het starten van de behandelingoptreden. Deze bijwerkingen verdwijnen meestal bij het voortzetten vande therapie. Sommige dieren kunnen een paradoxale hyperexcitabiliteit vertonen,voornamelijk na het eerste begin met de therapie. Omdat deze hyperexcitabiliteitgeen verband houdt met overdosering is een verlaging van de dosis niet nodig.Polyurie, polydipsie en polyphagie kunnen bij gemiddelde of hoge therapeutischeactieve serumspiegels optreden; deze effecten kunnen worden verminderd doorde inname van zowel voedsel en water te verminderen. Sedatie en ataxie wordenmeestal een punt van zorg wanneer de serumspiegels de bovengrenzen van detherapeutische breedte naderen. Hoge plasmaconcentraties kunnen worden geassocieerdmet hepatotoxiciteit. Fenobarbital kan een schadelijk effect hebben opstamcellen in het beenmerg. Immunotoxische pancytopenie en/of neutropenie zijnhier een gevolg van. Deze reacties verdwijnen na het stoppen van de behandeling.Bij behandeling van honden met fenobarbital kunnen de TT4 of FT4 serumwaardenverminderen, hoewel dit geen aanwijzing voor hypothyreoïdie hoeft te zijn (ZieFolia Veterinaria 2006 nr 3). Behandeling met schildklierhormoon dient alleen teworden gestart als er klinische verschijnselen van de ziekte zijn. Indien bijwerkingenernstig zijn wordt een verlaging van de toegediende dosis aanbevolen.InteractiesEen therapeutische dosis van fenobarbital als anti-epileptische therapie kan significantplasma-eiwitten induceren (zoals alfa-1acid glycoprotein, AGP), die geneesmiddelenbinden. Daarom is speciale aandacht geboden voor de farmacokinetieken doseringen van gelijktijdig toegediende geneesmiddelen. De plasmaconcentratievan ciclosporine, schildklierhormonen en theophylline neemt af in het gevalvan gelijktijdige toediening van fenobarbital. De werkzaamheid van deze stoffen

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 175neemt ook af. Cimetidine en ketoconazol zijn remmers van leverenzymen: gelijktijdiggebruik met fenobarbital kan een toename van de serumconcentraties van fenobarbitalveroorzaken. Gelijktijdig gebruik met kaliumbromide verhoogt het risicoop pancreatitis. Gelijktijdig gebruik met andere geneesmiddelen die een centraaldepressief effect hebben, zoals narcotische analgetica, morfinederivaten, fenothiazines,antihistamines, clomipramide en chlooramfenicol, kan het effect vanfenobarbital verminderen. Fenobarbital kan het metabolisme van anti-epileptica,chlooramfenicol, corticosteroïden, doxycycline, beta-blokkers en metronidazolversterken en daardoor het effect van deze middelen doen afnemen. De betrouwbaarheidvan orale anticonceptiva is minder. Fenobarbital kan de absorptie vangriseofulvine verminderen.De volgende geneesmiddelen kunnen de convulsiegrens verlagen: quinolonen,hoge doseringen van beta-lactam antibiotica, theophylline, aminophylline, ciclosporineen propofol. Geneesmiddelen die de convulsiegrens veranderen dienenalleen te worden gebruikt indien echt nodig en wanneer geen veiliger alternatiefbeschikbaar is.Voorzorgen voor gebruikDeze tabletten mogen niet worden gedeeld. Doseringen voor kleinere hondenkunnen niet worden aangepast in overeenstemming met het aanbevolen 20% regimeen daarom moeten deze dieren speciaal opgevolgd worden. Voorzichtigheidis geboden bij dieren met verminderde lever- of nierfunctie, hypovolemie, anemieen hart- of ademhalingsstoornissen. De kans op hepatotoxische bijwerkingen kanworden verkleind of uitgesteld door een zo laag mogelijke effectieve dosis te geven.Het monitoren van leverwaarden wordt aanbevolen in het geval van langdurigetherapie. Het wordt aanbevolen om de klinische pathologie van de patiënt 2-3weken na aanvang met de therapie te beoordelen en daarna iedere 4-6 maanden,bijvoorbeeld door het bepalen van leverenzymen en galzuren in serum. Het is vanbelang om te weten dat door effecten van hypoxie de concentraties van leverenzymenna een aanval verhoogd zijn. Fenobarbital kan de serum activiteit van alkalinefosfatase en transaminases verhogen. Dit kan wijzen op niet-pathologischeveranderingen, maar kan ook duiden op hepatotoxiciteit. Daarom worden in hetgeval van vermoedelijke hepatotoxiciteit leverfunctietests aanbevolen. Verhoogdewaarden van leverenzymen vereisen geen verlaging van de dosis van fenobarbitalindien de serum galzuren binnen het normale bereik liggen. In gestabiliseerdeepileptische patiënten wordt het niet aanbevolen om over te stappen op anderefenobarbitalformuleringen.Het stoppen met therapie met fenobarbitalformuleringen dient stapsgewijs te gebeurenom een toename in het aantal aanvallen te voorkomen.Voortplanting en lactatieFenobarbital passeert de placenta en gaat over in de melk van zogende dieren. Deveiligheid van het diergeneesmidddel is niet bewezen tijdens dracht van honden.Zogende pups van behandelde moederdieren kunnen gesedeerd zijn. Toedieningtijdens dracht en lactatie dient uitsluitend plaats te vinden overeenkomstig eenbaten/risicobeoordeling.MRL fenobarbital PHENOLEPTIL 12,5 mg hond (Le Vet)fenobarbital: 12,5 mgtablet poPosologieCa (LG < 5 kg):startdosis: 2 x pd 2,5 mg/kgonderhoudsdosis individueel aanpassentab 10 x 10, 50 x 10R/10.10.2 KaliumbromidePHENOLEPTIL 50 mg hond (Le Vet)fenobarbital: 50 mgtablet poPosologieCastartdosis: 2 x pd 2,5 mg/kgonderhoudsdosis: individueel aanpassentab 10 x 10, 50 x 10R/IndicatiesEen anti-epileptisch middel voor gebruik als aanvulling op fenobarbital, ter preventievan refractaire epileptische aanvallen bij honden. Voor honden met refractaireepilepsie waarbij de aanvallen, ondanks een correcte behandeling met fe-

17610 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelselnobarbital, onvoldoende onder controle kunnen worden gebracht en waarbij deserumconcentratie van fenobarbital in steady-state is binnen het therapeutischebereik. De dosis wordt op het individuele dier getitreerd en wordt tweemal per dagmet voedsel toegediend. (Zie ook Folia Veterinaria 2008, nr 2)FarmacodynamieBromide concurreert met het transport van chloride door zenuwcelmembranenen veroorzaakt membraanhyperpolarisatie door een verminderd natriumtransport.Deze hyperpolarisatie verhoogt de aanvalsdrempel en voorkomt de verspreidingvan epileptische ontladingen. Bromide heeft effect op het actieve transport doorgliale celmembranen en beïnvloedt passieve bewegingen van ionen door de concurrentiemet chloride voor anionkanalen in post-synaptische membranen dieworden geactiveerd door inhiberende neurotransmitters. Dit versterkt het effectvan GABA en veroorzaakt een synergistische activiteit van bromide met anderegeneesmiddelen met een GABA-activiteit, zoals fenobarbital.FarmacokinetiekDe halfwaardetijd bij de hond is ongeveer 24 dagen. Hierdoor kan het enkele wekentot maanden duren om steady-state concentraties te bereiken. Kaliumbromidewordt bij orale toediening goed geabsorbeerd met een maximale absorptie naongeveer 1,5 uur. Het bromide-ion verdeelt zich, net als chloride, over de extracellulaireruimte en in de cellen. Het bromide-ion verspreidt zich waarschijnlijk netzoals het chloride-ion passief door de meeste celmembranen volgens het transmembraanpotentiaal.Bromide wordt niet gemetaboliseerd en wordt voornamelijkdoor de nieren uitgescheiden, waar het concurreert met chloride voor tubulairereabsorptie. Naarmate de bromideconcentratie in het lichaam toeneemt, neemtde concentratie chloride af in directe verhouding tot de toename van bromide.Contra-indicatiesOudere dieren zijn gevoeliger voor overdosering dan jongere.BijwerkingenVoorbijgaande (3 weken!) sedatie. Ataxie, braken, polyurie, polydipsie, polyfagie,misselijkheid en huiduitslag kunnen als bijwerkingen bij de hond voorkomen.Minder vaak voorkomende bijwerkingen zijn agressiviteit, pancreatitis. In veel gevallenkunnen deze bijwerkingen verdwijnen na reductie van de FB-dosis met 10– 25 %. In geval van pancreatitis of dermatitis kan een symptomatische behandelingnoodzakelijk zijn.InteractiesHoge opname van chloorionen (droogvoeders met > 1% Cl) met het voeder verhoogtde bromideuitscheiding in de urine en verlaagt de serumconcentraties vanbromide met eventuele epileptische aanvallen als gevolg.Bij het overschakelen op een dieet met weinig chloride wordt de serumconcentratievan bromide daarentegen verhoogd, wat kan leiden tot bromide-intoxicatie.Toediening van vloeistoffen of geneesmiddelen die chloride bevatten kan de serumconcentratiesvan bromide verlagen. Lisdiuretica (bijv. furosemide) kunnen deuitscheiding van bromide doen toenemen, waardoor de serumconcentraties vanbromide worden verlaagd.Bromide-intoxicatie kan worden behandeld door toediening van natriumchlorideof een middel dat de afscheiding van chloride via de urine bevordert.Voorzorgen voor het gebruikDe behandeling mag niet abrupt worden gestaakt, aangezien dit kan leiden totaanvallen. Bij dieren met nierinsufficiëntie kan het nodig zijn de dosis te verlagen.Een vermindering van de inname van chloride kan bromide-intoxicatie veroorzaken.Het toedienen op een lege maag kan leiden tot braken. Honden die minderdan 11 kg wegen kunnen niet nauwkeurig gedoseerd worden met de aanbevoleninitiële dosering van tweemaal daags.Risico’s voor de mensHanteer dit produkt niet bij zwangerschap of mogelijke zwangerschap of bij borstvoeding.In geval van irritatie van de huid of de ogen, of in geval van accidentelezelftoediening dient onmiddellijk een arts te worden geraadpleegd en de bijsluiterof het etiket te worden getoond.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van dit diergeneesmiddel is niet bewezen tijdens dracht of lactatie.Bromide kan de placenta passeren en bij mensen zijn gevallen van neonatale bro-

10 Geneesmiddelen met invloed op het centrale en perifere zenuwstelsel 177mide-toxiciteit bekend. De behandeling tijdens dracht of lactatie moet gebaseerdzijn op een baten/risicobeoordeling.MRL kaliumbromide LIBROMIDE 325 mg (Dechra)kaliumbromide: 325 mgtablet po met het voederPosologieCa (LG> 11 kg): 2 x 15 mg/kg pddosis naar behoefte patiënt aanpassentabl 100R/

11 Geneesmiddelen voor de huid 17911 Geneesmiddelen voor de huidAndere geneesmiddelen die in aanmerking komen voor dit hoofdstuk maar dielokaal worden toegediend, worden in het hfst 12 besproken.11.1 Geneesmiddelen die systemisch wordentoegediend voor de symptomatischebehandeling van atopische dermatitis11.1.1 GlucocorticoïdenZie 2.2. en 12.1.6.11.1.2 CiclosporineVoor gebruik in het oog: zie 12.2.2.1IndicatiesNa het uitsluiten van andere oorzaken van pruritis en ontsteking van de huid kanciclosporine oraal worden gebruikt in de symptomatische behandeling van atopischedermatitis.FarmacodynamieCiclosporine bezit sterke immunomodulerende eigenschappen door de inhibitievan de transcriptie van cytokine-genen in geactiveerde T-cellen. Hierdoor wordende productie en secretie van meerdere cytokines onderdrukt. Dit leidt tot verminderdeproductie, differentiatie en activiteit van verschillende cellen die een rol spelenin de immunologische afweer en in allergische reacties (mastcellen, de cellenvan Langerhans, eosinofielen en keratinocyten).FarmacokinetiekDe biologische beschikbaarheid bij de hond is klein en vertoont grote individueleverschillen tussen de dieren onderling. Wanneer ciclosporine gegeven wordtbuiten de maaltijden neemt de beschikbaarheid toe. De metabolisatie gebeurthoofdzakelijk in de lever door het cytochroom P450. Substanties met invloedop dit CYP450 zullen de plasmaconcentratie van ciclosporine beïnvloeden (zieInteracties). De eliminatie gebeurt door de faeces en in geringe mate door denieren. De farmacokinetische eigenschappen van ciclosporine bij de hond zijn vergelijkbaarmet deze bij de mens. De veiligheidsmarge is bij de hond echter groter.Contra-indicaties• Niet gebruiken in geval van overgevoeligheid voor ciclosporine.• Wegens het immunodepressief effect kunnen maligne neoplasieën opflakkeren.Het gebruik van ciclosporine bij dieren met zulke processen is danook te mijden.• Ernstige lever- of nierstoornissen.• Honden jonger dan 6 maanden of met een lichaamgewicht lager dan 2 kg.• Vaccinaties worden niet uitgevoerd tijdens de behandeling; vaccineren moetgebeuren 2 weken vóór of 2 weken na de behandeling.• Diabetes mellitus.BijwerkingenBij de hond kunnen emesis en diarree optreden. Deze bijwerkingen zijn meestalvan voorbijgaande aard en komen vaker voor bij kleinere rassen. Andere bijwerkingenzijn dosisafhankelijk en treden zelden op bij de therapeutische dosissen.Nierinsufficiëntie en hypertensie die bij de mens ook bij lagere dosissen kunnenoptreden, komen bij de hond niet voor.InteractiesDe plasmaconcentratie van digoxine wordt verhoogd door ciclosporine.Ciclosporine kan de nefrotoxiciteit van aminoglycosiden en trimethoprim doentoenemen. Tal van stoffen verlagen de plasmaconcentratie van ciclosporine: sulfonamiden,trimethoprim, rifampicin, fenobarbital, omeprazol, fenytoin (anti-arit-

18011 Geneesmiddelen voor de huidmicum), terbinafin (antimycoticum), probucol (cholesterolverlagend). Stoffen diede plasmaconcentratie en dus de toxiciteit van ciclosporine verhogen zijn: antimycotica(azolderivaten zoals ketoconazol, fluconazol, calciumkanaalblokkers:(verapamil, diltiazem), macroliden (erythromycine), metoclopramide, androgenen,amiodaron (anti-aritmicum). De gelijktijdige toediening van ciclosporine met glucocorticoïden,colchisine, lovastatine kan de toxiciteit van één of van beide stoffenverhogen. Inhibitie van het P-glycoproteïne (transporteiwit) door ciclosporine leidttot een gestoorde efflux van macrocyclische lactonen ter hoogte van de bloedhersenbarrièreen kan bijgevolg zenuwsymptomen veroorzaken die typisch zijnvoor intoxicatie met deze antiparasitica. De werkzaamheid van vaccins kan beïnvloedworden.Voorzorgen bij het gebruikWegens de immunosuppressieve eigenschappen van ciclosporine is het vaccinerentijdens de behandeling af te raden en dient men rekening te houden metde mogelijkheid van een snellere groei van maligne processen. Vergroting van delymfeklieren dient gecontroleerd te worden.Voortplanting en lactatieVan ciclosporine werd aangetoond dat het bij hogere dosissen (2 tot 5 x de normaledosis) embryo- en foetotoxisch is. De veiligheid van het product werd nietaangetoond bij drachtige of lacterende dieren, noch bij mannelijke fokdieren.MRL ciclosporine ATOPICA 25 mg (Novartis)ciclosporine: 25 mgcapsule poPosologie:Ca (lft > 6 m, LG > 2 kg):5 mg/kg pd, 2 h voor of na het voerencapsules 15R/ATOPICA 50 mg (Novartis)ciclosporine: 50 mgcapsule poPosologie:Ca (lft > 6 m, LG > 2 kg):5 mg/kg pd, 2 h voor of na het voerencapsules 15R/ATOPICA 100 mg (Novartis)ciclosporine: 100 mgcapsule poPosologie:Ca (lft > 6 m, LG > 2 kg):5 mg/kg pd, 2 h voor of na het voerencapsules 15R/ATOPICA 100 mg/ml (Novartis)ciclosporine: 100 mg/mloplossing poPosologie:Fe (lft > 6 m, LG > 2,3 kg):7 mg/kg pd (frequentie toediening verlagenafh respons)fles + toedieningsset 5 ml, 17 mlR/

12 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 18112 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruikVele van de werkzame stoffen in dit hoofdstuk werden reeds in vorige hoofdstukkenbesproken.12.1 Geneesmiddelen voor dermatologischgebruikDe geneesmiddelen in dit hoofdstuk worden op de huid aangebracht ter genezingen dikwijls ter preventie van oppervlakkige infecties van bacteriële, parasitaire ofmycotische oorsprong. Preventie van infecties leidt dikwijls tot het ondoordachtgebruik van antiseptica en antimicrobiële stoffen. In het algemeen is het gebruikvan preparaten die meerdere actieve substanties bevatten niet aangewezen endikwijls overbodig na een etiologische diagnose. Ook dient het risico op allergischereacties tegenover actieve substanties en excipientia aanwezig in de aangewendepreparaten, te worden onderlijnd.12.1.1 AntisepticaAntiseptica kunnen door denaturering, precipitatie of oxidatie van proteïnenmicro-organismen doden. Ze kunnen ook de enzymatische processen in microorganismenverstoren of door verandering van de oppervlakte-spanning de integriteitvan celwand of celmembraan verstoren. Hun werkzaamheid is afhankelijkvan de tijdsduur waarin ze in contact zijn geweest met het micro-organisme envan hun concentratie. Ook de temperatuur speelt een belangrijke rol in de werkzaamheidvan antiseptica (hoe hoger hoe beter). Aanwezigheid van pus, necrotischweefsel, bloed, faecesresten en straatvuil kunnen de werking van antisepticaaanzienlijk verminderen. Voor een zinvolle toepassing van antiseptica is het danook noodzakelijk dat het te behandelen oppervlak zoveel mogelijk is gereinigd.De gevoeligheid van de verschillende soorten micro-organismen voor antisepticais verschillend. Sporevormende bacteriën zijn moeilijk te doden; halogeniden enaldehyden bezitten sporicide eigenschappen. Ook mycobacteriën zijn veelal resistenttegen antiseptica.12.1.1.1 Antiseptica voor gebruik opde huidAluminium wordt als adstringensgebruikt ter bevordering van de helingvan wonden, zoals bij rotkreupel,ecthyma, na chirurgische ingrepen oftrauma. Chloorhexidine is een gesubstitueerdebiguanide die de bacteriëlemembraan beschadigt, met verhogingvan de permeabiliteit en lysis van dekiem als gevolg. De werking is bacteriostatischof bactericide en is vnl. gerichttegen Gram+ en Gram- kiemen,maar ook tegen fungi en bepaaldevirussen al werd dit in mindere mateonderzocht. Chloorhexidine wordt nietsignificant opgenomen door de huidna topicale applicatie. Dit diergeneesmiddelis geïndiceerd voor de preoperatieveontsmetting van de huidter hoogte van het operatieveld. Eencombinatieproduct van chloorhexidinemet miconazolnitraat is als shampoobeschikbaar voor de behandeling vanseborroeïsche dermatitis geassocieerdmet Malassezia pachydermatisen Staphylococcus intermedius bij dehond. In combinatie met het gebruikvan griseofulvine is deze shampoo bijde kat geïndiceerd als hulpmiddel bijde behandeling van ringworm ten gevolgevan Microsporum canis. In Belgiëis er geen geneesmiddel in de handelop basis van griseofulvine. Iodoforenzijn waterige oplossingen van jodiummet surfactantfactoren zoals bijvoorbeeldpolyvidone. Ze zijn actief tegenGRAM- en GRAM+, mycobacterien,bacteriële sporen (hogere dosis en langerecontactduur), schimmels en sommigevirussen. Ze zijn minder toxischdan de jodiumtincturen en bezitten eenlangere werking. Hard water (Ca), vettenen zetmeel (voederresten) hebbeneen negatief effect op de werking vanjodoforen.

18212 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruikMRL aluminium , chloorhexidine ,povidone jood ALUSPRAY (Vétoquinol)aluminium (poeder): 3 gsuspensie voor cutaan gebruikPosologieEq, Ru, Su, Ca, Fe, pluimvee:1 à 2 x verstuivenWachttijd: 0 dspray 220 mlCODITANE 5% (Kela Laboratoria)chloorhexidine digluconaat: 50 mg/mlconcentraat voor oplossing voor cutaan gebruikPosologieopl verdunnen (80 ml opl aanlengen metwater tot 100 ml), geschoren huid 3 x 3 minscrubbenVlees en organen: 0 d, Melk: 0 dfles 1, 5 l, 25 lECUTAN 5% (Ecuphar)chloorhexidine digluconaat: 50 mg/mlconcentraat voor oplossing voor cutaan gebruikPosologieCa: verdun 1 ml op 10 ml alcohol (70%) of 1ml op 100 ml waterhuid 2 x 3 min scrubben met de verdundeoplfles 1 l, 10 l, 25 lPOVIDERM dermicum (Ecuphar)povidonum iodinatum: 100 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa: operatieveld 2 x 3 minuten goedinwrijvenfles 250 ml, 500 ml, 5 lPOVIDERM sol (Emdoka)povidonum iodinatum: 30 mg/goplossing voor cutaan gebruikPosologieCa, Lm: eventueel een aantal x pdfles 500 ml, 5 lPOVIDERM spray (Emdoka)povidonum iodinatum: 30 mg/gspray voor cutaan gebruikPosologieCa, Lm: spray eventueel een aantal x pdspray 200 mlVET-CLEAN (Ecuphar)povidonum iodinatum: 75 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa: ongeveer 5 ml onverdunde opl/dm² huid(2 X 3 min goed inwrijven)fles 500 ml, 5 l of 10 l12.1.1.2 Antiseptica gebruikt alstepeldipmiddelChloorhexidineIndicatiesOntsmetten van de spenen als onderdeelvan de strategie ter preventie vanmastitis bij melkkoeien.FarmacodynamieChloorhexidine is een gesubstitueerdebiguanide, die de membraangebondenATP-asen remt, waardoor lysisoptreedt van bacteriën. Het spectrumomvat niet-mycobacteriën, virussen,sporen en schimmels. Het wordt geïnactiveerdin aanwezigheid van organischestoffen. Er is geen gedocumenteerdresistentiemechanisme.FarmacokinetiekChloorhexidine wordt niet significantopgenomen door de huid na topicaleapplicatie.Voorzorgenbij gebruik/Risico’s voorde mensHet product laten drogen alvorenshet vee aan natte, koude of winderigeweersomstandigheden bloot te stellen.Contact met de ogen vermijden.Voortplanting en lactatieKan tijdens dracht en/of lactatie wordengebruikt.MRL chloorhexidine KENOCIDIN (CID LINES)chloorhexidine digluconaat: 5 mg/goplossing voor speendipPosologieBo: min 5 ml/dier/behandeling,max 2 x pd na het melkenVlees + organen: 0 d, Melk: 0 hvat 10 l, 20 l, 60 l en 200 lKENOCIDIN Spray & Dip (CID LINES)chloorhexidine digluconaat: 5 mg/goplossing voor speendip en -sprayPosologieBo: min 5 ml/dier/behandeling,max 2 x pd na het melkenVlees + organen: 0 d, Melk: 0 hvat 10 l, 20 l, 60 l en 200 lJodiumIndicatiesOntsmetting van de spenen als onderdeelvan de strategie ter preventie vanmastitis bij melkkoeien.FarmacodynamieJodium veroorzaakt irreversibele beschadigingaan de bacteriële celwand.FarmacokinetiekHet op de huid aangebrachte jodiumreageert snel met aanwezig organischmateriaal waardoor er weinig vrij jodiumoverblijft voor absorptie door deopperhuid.Contra-indicatiesBij aanwezigheid van letsels aan despenen wordt aangeraden om de behandelingte onderbreken tot de spenenhersteld zijn.InteractiesGeen bekend. Uit voorzorg wordt aangeradenhet product niet te mengenmet andere diergeneesmiddelen ofchemicaliën.

12 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 183Voorzorgen bij gebruik/Risico’s voorde mensJodium is irriterend voor de ogen enkan bij gevoelige personen allergischereacties veroorzaken.Voortplanting en lactatieKan gebruikt worden bij runderen tijdensde lactatie en dracht.MRL jodium BLOCKADE 0,25% w/w (DeLaval)jodium: 2,5 mg/goplossing voor speendipPosologiemelkvee: 5 ml/dier/behandelingVlees: 0 d, Melk: 0 hvat 10 l, 20 l, 60 l, 200 lBOVIDIP 2% w/v (DeLaval)jodium: 20 mg/ml (concentr),5 mg/ml (gebruiksklare opl)oplossing voor speendip of sprayPosologiemelkvee: 5 ml verdunde opl/dier/behandelingVlees: 0 d, Melk: 0 hvat 5 l, 20 lDIPAL Conc 0,75% w/w (DeLaval)jodium: 7,5 mg/g (concentr),1,5 mg/g (gebruiksklare opl)oplossing voor speendip of sprayPosologiemelkvee: 5 ml verdunde opl/dier/behandelingVlees: 0 d, Melk: 0 hvat 5 lKENOSTART (CID LINES)jodium: 3 mg/goplossing voor speendipPosologieBo: dip elke speen na het melkenVlees en slachtafval: 0 d, Melk: 0 dfles 10 l, 20 l of 60 lvat 200 lKENOSTART spray & dip (CID LINES)jodium: 3 mg/goplossing voor speendipPosologieBo: dip of spray elke speen na het melkenVlees en slachtafval: 0 d, Melk: 0 dfles 10 l, 20 l of 60 lvat 200 lPROACTIVE 0,15 w/w (DeLaval)jodium: 1,5 mg/goplossing voor speendip of sprayPosologiemelkvee: 5 ml/dier/behandelingVlees: 0 d, Melk: 0 hvat 10 l, 20 l, 60 l, 200 lPROACTIVE PLUS 0,15% w/w (DeLaval)jodium: 1,5 mg/goplossing voor speendip of sprayPosologiemelkvee: 5 ml/dier/behandelingVlees: 0 d, Melk: 0 hvat 20, 60 en 200 lChloriet + melkzuurIndicatiesEen tepeldip voor na het melken alshulpmiddel voor het onder controlehouden van mastitis bij melkkoeienveroorzaakt door pathogenen zoalsStaphylococcus aureus, Streptococcusagalactiae, Streptococcus dysgalactiae,Streptococcus uberis ofEscherichia coli.FarmacodynamieActieve bestanddelen zijn melkzuur enchloriet. Na het bereiden van de tepeldipen het samenbrengen van chlorieten melkzuur, ontstaat door het aanwezigemelkzuur, chlorigzuur. Chlorigzuurbezit een breed spectrum bactericideactiviteit, waarschijnlijk door een oxiderendewerking. De adsorptie vanmelkzuur aan celoppervlakken van dekiem veroorzaakt lekkage van waterstofionenover het celmembraan, metals gevolg verzuring van de inwendigecel en remming van het vervoer vannutriënten. Deze tepeldip vormt eenfilm op de huid van de tepels waardoordeze beschermd wordt tegen verdereverontreiniging. Het melkzuur dat resteertna de chemische reactie wordt indeze film vastgehouden.Contra-indicatiesNiet gebruiken bij getraumatiseerde ofontstoken tepels.Voorzorgen voor het gebruik/Risicovoor de mensLaat de dipvloeistof opdrogen aan delucht vooraleer de dieren naar buitenworden gebracht, vooral bij kouderweer. Gebruik de dip in een goed geventileerderuimte (kans op ophopingvan irriterend chloordioxidegas).Irriterend voor ogen. Bij contact metde ogen, de ogen spoelen met grotehoeveelheden water.MRL natriumchloriet + melkzuur ALCIDE UDDERGOLD PM VET (Ecolab)- Base concentraat:natriumchloriet: 6,4 mg/ml- Activator concentraat:melkzuur: 26,4 mg/mloplossing voor speendipPosologieBo: dip elke speen na het melken(ongeveer 7,5 ml product/dier/melkbeurt)Vlees: Bo: 0 d, Melk: 0 hfles 2 x 20 l (20 l Activator + 20 l Base)

18412 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik12.1.2 AntibioticaDermatologische preparaten met een antibioticum bestaan enkel als tetracyclinesprays.Ze worden voornamelijk gebruikt het ontsmetten van operatiewonden.Deze sprays bezitten een beperkte werkzaamheid bij ernstige huidinfecties.Aangezien de dosering van de spray moeilijk te bepalen is, kan dit een verhoogdrisico op het ontstaan van resistentie inhouden. Antiseptica bieden een goed alternatiefvoor het lokaal gebruik van antibiotica ter hoogte van de huid. Wanneereen behandeling met antiseptica echter niet voldoende is, dient de voorkeur teworden gegeven aan een systemisch gebruik van antibiotica. Zie ook hfst 1.1.4MRL chloortetracycline CYCLOSPRAY (Eurovet)chloortetracyclinehydrochloride: min 2,84 g/spuitbus van 200 ml en min 5,68 g/spuitbusvan 400 mlspray voor cutaan gebruikPosologieBo, Ov, big: wonden: 1 xBo, Ov klauw/hoef: 1-3 dVlees: 0 d, Melk: 0 dspray 200 ml, 400 mlR/MRL oxytetracycline ENGEMYCIN spray (MSD A.H.)oxytetracycline hydrochloride: 5 gspray voor cutaan gebruikPosologieBo, Su, Ov: spray 1 - 2 sec tot opp egalekleur heeft (2 x pd, 1 - 3 d)Vlees: Bo, Su, Ov: 0 d, Melk: Bo, Ov: 0 dBij Su gekleurd deel van huid verwijderenfles 1 x 200 mlR/12.1.3 Antiparasitaire substantiesNIXAL spray (Norbrook Lab)oxytetracyclinehydrochloride: 32,1 mg/mlspray voor cutaan gebruikPosologieOvVlees: 0 d, Melk: 0 dspray 140 gR/OXYTEM spray (Emdoka)oxytetracycline hydrochloride: 5 gspray voor cutaan gebruikPosologieBo, Ca, Fe: 2-10 sec sprayenBo: Vlees en organen: 0 d, Melk: 0 dspray 200 mlR/Ondanks hun toepassing op de huid kunnen deze stoffen bij overdosering of naorale absorptie aanleiding geven tot intoxicatie. Contact met de huid van behandeldedieren of met het product zelf dient te worden vermeden. Dit geldt vooralvoor kinderen.Informatie over de duur van de werking en het gebruik van ectoparasitica zijneigen aan het geneesmiddel en wordt vermeld in de bijsluiters.Heel wat preparaten die gebruikt worden tegen ectoparasieten op het dier zijnals biocide in de handel. Deze middelen hebben dus niet het statuut van een geneesmiddelen worden bijgevolg niet in dit repertorium opgenomen. Voor meerinformatie zie Folia Veterinaria 2004 nr. 2. Uitgebreidere informatie over het werkingsspectrumen werkingsduur bij de verschilldende doeldieren is zoals steedsterug te vinden in de SKP van de diergeneesmiddelen.12.1.3.1 Organische fosfaatestersen carbamatenIndicatiesDe hierna opgesomde geneesmiddelenworden gebruikt tegen vlooien enteken bij honden en katten en tegenrode vogelmijt bij kippen.FarmacodynamieOrganische fosfaatesters en ook carbamatenblokkeren het acetylcholineesterasedat instaat voor de afbraakvan acetylcholine. Dit leidt tot een accumulatievan deze neurotransmitterter hoogte van de synaps en een overstimulatievan de muscarinerge en nicotinergereceptoren. Atropinesulfaatis het tegengif.FarmacokinetiekHet op de huid aangebrachte foximwordt slechts in geringe mate geresorbeerd(0,5 tot 3% van de dosis).Dimpylaat dat via halsbanden wordttoegediend, wordt gedurende langeretijd in een gasfase vrijgesteld en verdeeltzich over het gehele lichaamsoppervlak.Propuxur wordt als microfijn poeder uit

12 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 185de halsband vrijgesteld en verdeelt zichover het lichaam van het dier.Contra-indicatiesToediening aan jonge of verzwakte dieren.Koliek, diarree, obstipatie, hartinsufficiëntie,bronchospasmen of nieraandoeningenworden naargelang dewerkzame stof eveneens als contraindicatieopgesomd. Het diergeneesmiddelmet foxim mag niet toegediendworden aan dieren waarvan de melkbestemd is voor humane consumptie.BijwerkingenBijwerkingen zijn het gevolg van deremming van het acethylcholine-esterase.De stimulatie van de muscarinergereceptoren veroorzaakt salivatie, braken,bradycardie, hypotensie, myosis,bronchospasmen en hypersecretievan de slijmvliezen ter hoogte van hetademhalingsstelsel. Dit symptoombeeldkan echter verstoord wordendoor stimulatie van de ganglionaire nicotinereceptoren.Dit geeft aanleidingtot tegengestelde neurovegetatievesymptomen zoals mydriasis, tachycardieen hypertensie. De stimulatie vannicotinereceptoren ter hoogte van hetcentraal zenuwstelsel veroorzaakt convulsies.Spiertremor is het resultaat vanrechtstreekse stimulatie ter hoogte vande neuromusculaire eindplaat. Deze parasympathischebijwerkingen kunnenworden behandeld met atropine (atropinisatie).Tranquilizers verminderen decentrale effecten en kunnen bovendieneen myorelaxerende werking hebben.Theoretisch kan de spiertremor wordentegengegaan door hyperpolariserendemyorelaxantia. Hun toepassing in depraktijk blijft echter moeilijk. Bij hyperthermiekan het dier afgekoeld wordenmet koud water. Toediening van regeneratorenvan acethylcholine-esterasekan worden overwogen na een intoxicatiemet organische fosfaatesterswanneer die kort na de intoxicatie kunnenworden toegediend.InteractiesOnderlinge combinaties van organofosfatenen carbamaten of van dezestoffen met andere choline-esteraseblokkers(levamisol, neostigmine, pyrantel,morantel) verhoogt hun toxischewerking. Foxim kan de bijwerkingenvan depolariserende spierrelaxantiaverhogen. Het gebruik van deze stoffenbinnen een tijdsruim van 10 dagenvoor, tot 10 dagen na de toedieningvan foxim dient te worden vermeden.Foxim mag niet samen met fenothiazinesworden toegediend. Er dient teworden opgemerkt dat bepaalde organischefosfaatesters zoals deze meteen zwavelgroep, kunnen leiden tot deinhibitie van het cytochroom P450 enleiden tot een vertraagde detoxificatievan andere xenobiotica.Voorzorgen bij het gebruik/Risico’svoor de mensDe halsbanden moeten 24 à 48 uurvoor iedere anesthesie worden verwijderd.Daar gastro-intestinale, cutaneen respiratoire absorptie mogelijkzijn, moet men de gebruiksaanwijzingstrikt navolgen in het bijzonder voorde behandeling van jonge dieren envan dieren die drachtig zijn of in lactatie.Vermijd contact met huid enslijmvliezen.Voortplanting en lactatieFoxim kan volgens de registratiehouderaan hoogdrachtige dieren wordentoegediend (op de huid). Het gebruikvan de dimpylaathalsbanden tijdensde dracht wordt door de registratiehouderafgeraden.DimpylaatMRL dimpylaat PREVENTEF hond (Virbac)dimpylaat: 15 g/100 ggeïmpregneerde halsband voor cutaan gebruikPosologieCa (vlo: 5 m, teek: 4 m)geïmpregneerde halsband 20 gPREVENTEF grote hond (Virbac)dimpylaat: 15 g/100 ggeïmpregneerde halsband voor cutaan gebruikPosologieCa (vlo: 5 m, teek: 4 m)geïmpregneerde halsband 37 gPREVENTEF kat (Virbac)dimpylaat: 15 g/100 ggeïmpregneerde halsband voor cutaan gebruikPosologieFe (vlo: 5 m)geïmpregneerde halsband 12,5 gFoximMRL foxim BYEMITE 500 mg/ml (Bayer)foxim: 500 mg/mlemulsie voor spray voor oppervlaktenPosologie100 ml emulsie/25 l water (voor 1000leghenplaatsen) sprayen op oppervlakten inaanwezigheid van leghennen, herhaal na 7 dVlees leghen: 25 d na 2de behandelingEi: 12 h (eieren vóór behandeling wegnemenalsook eieren gelegd op dag van debehandeling)fles 250 ml, 1000 mlR/

18612 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruikSARNACURAN opl (Bayer)foxim: 500 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologie- Sprayen en wassen:Su, Ov: 10 ml product/10 l water (1 x)schurft: 10 ml product/10 l water of 20 mlproduct/10 l water bij ernstige infestaties 2x met 7 d tussen (Chorioptes, Psoroptes) of14 d tussen (Sarcoptes)- Dippen:Ov: 1 l product/1.000 l waterVlees: Su: 4 w, Ov: 5 wNiet toedienen aan ooien waarvan de melkbestemd is voor humane consumptiefles 250 ml, 1 lR/SARNACURAN pour-on (Bayer)foxim: 7,5 g/100 mloplossing voor cutaan gebruikPosologieSu, big: 4 ml/10 kgVlees: 4 wekenfles 5 x 1 l, 5 lR/PropoxurMRL propoxur BOLFO shampoo (Bayer)propoxur: 1,1 mg/mlshampoo voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 3 m)fles 250 mlBOLFO spray (Bayer)propoxur: 2,5 mg/mgspray voor cutaan gebruikPosologieCa, Fe (lft > 3 m)spuitbus 250 mlPROPOXUR HALSBAND kleine hondenrassen enkatten (Bayer)propoxur: 1,145 ggeïmpregneerde halsband voor cutaan gebruikPosologieCa, Fe (vlo: 4 m, teek: 8 w)geïmpregneerde halsband 36 cmPROPOXUR HALSBAND middelgrote en grotehondenrassen (Bayer)propoxur: 3,854 ggeïmpregneerde halsband voor cutaan gebruikPosologieCa (vlo: 4 m, teek: 8 w)geïmpregneerde halsband 66 cm12.1.3.2 PyrethrinoïdenIndicatiesAfhankelijk van de actieve bestanddelenen de farmacologische vormworden pyrethrinoïden gebruikt tegendiptera, mijten, luizen bij runderenen schapen en vlooien en teken bijhonden.FarmacodynamiePyrethrinoïden zijn synthetische verbindingen.Hun struktuur is afgeleid vannatuurlijke pyrethrines die voorkomenin chrysantachtigen. Pyrethrinoïdenzijn krachtiger en worden minder vluggedegradeerd door licht en warmte enhebben dus een betere residuele activiteit.Hun neurotroop effect wordtgekenmerkt door depolarisatie vande zenuwcentra ten gevolge van huninvloed op de GABA- en glutamaatreceptorenvan de natriumkanalen. Ditleidt tot een ‘knock down’ effect.FarmacokinetiekOp de huid aangebrachte pyrethrinoïdenworden door warmbloedigennauwelijks geresorbeerd. Ze verdelenzich vlug over het lichaamsoppervlak.Bij (accidentele) orale opname gebeurthun metabolisatie heel snel door esterasendie bij zoogdieren zeer actief zijn.Na conjugatie worden ze via de urineuitgescheiden.Contra-indicatiesNiet gebruiken bij jonge honden (ziebijsluiter). Niet toedienen aan katten(vooral kittens jonger dan 6 weken),die wegens hun geringere esterasecapaciteitbijzonder gevoelig zijn (Zie ookFolia Veterinaria 2008 nr. 2 en 2010 nr.2).BijwerkingenPyrethrinoïdes zijn bekend voor hunlage toxiciteit. Na (accidentele) oraleopname kunnen ze aanleiding geventot toxische verschijnselen bij de gastheer.Hypersalivatie, braken, ataxie, diarree,hyper- of hypothermie, symptomenter hoogte van de huid, zoals erythreemter hoogte van de toedieningsplaats,worden bij intoxicatie het meestopgemerkt. Hypersensibiliteitsreactieszijn niet uit te sluiten. Fasciculatiesvan de spieren en convulsies kunnenoptreden. De dood treedt op als eengevolg van de respiratoire problemen.Intoxicatie wordt meestal gezienna een accidentele inname of na eenoverdosering. Bij intoxicatie beoogtmen enerzijds de eliminatie van hetproduct uit het dier (het dier wassen,emetica, actieve kool, enz.) en anderzijdswordt er een symptomatische behandelinggestart.InteractiesHun activiteit kan worden versterktdoor piperonylbutoxide dat een inhibitievan het microsomiaal metabolismevan het insect veroorzaakt. Bijhet paard kan permethrine aanleidinggeven tot een verlenging van de barbituraatwerking.De werking van pyrethrinoïdenkan in combinatie met organofosfatenworden gepotentialiseerd.

12 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 187Gelijktijdig gebruik van phenothiazineswordt ontraden wegens een verhoogdrisico op epileptische aanvallen.Voorzorgen bij het gebruikKatten zijn zeer gevoelig voor pyrethrinoïdenen zouden zelfs bijwerkingenkunnen vertonen wanneer zenauw contact hebben met pas behandeldehonden. Vermijd dat jonge katjesbehandelde dieren kunnen likken. (ZieFolia Veterinaria 2008 nr. 2 en 2010nr. 2). De bijsluiters dienen te wordengeraadpleegd in verband met de doeldieren.Vissen zijn heel gevoelig voordeze derivaten. Het gebruik van dezestoffen in de nabijheid van vissen dientdus met de nodige omzichtigheid tegebeuren. Gevallen van resistentietegen bepaalde pyrethrinoïdes zoalsdeltamethrine werden gemeld voorbepaalde parasieten.Voortplanting en lactatieHet gebruik bij dracht en lactatiewordt door de registratiehouders nietafgeraden.DeltamethrineMRL deltamethrine BUTOX PROTECT 7,5 mg/ml (MSD A.H.)deltamethrine: 7,5 mg/mlsuspensie voor cutaan gebruikPosologie- vliegen:Bo:10 ml (LG < 100 kg), 20 ml (100 kg >LG< 300 kg) of 30 ml (LG > 300 kg)eventueel herhalen om de 6-10 w)- luizen en schapenluisvliegen:Bo, Ov: 10 ml/dier (ooien behandelen 4-6 wvoor het werpen)Vlees en slachtafval: Bo: 18 d, Ov: 1 dMelk: Bo: 0 d, Ov: 12 hfles 1 l en 2,5 lR/SCALIBOR PROTECTORBAND 48 cm (MSD A.H.)deltamethrine: 0,760 g/halsband (48 cm, 19 g)geïmpregneerde halsband voor cutaan gebruikPosologiekleine en middelgrote hond (lft > 7 w)mug, teek, zandvlieg: 5 - 6 mhalsband 1SCALIBOR PROTECTORBAND 65 cm (MSD A.H.)deltamethrine: 1,000 g/halsband (65 cm, 25 g)geïmpregneerde halsband voor cutaan gebruikPosologiegrote hond (lft > 7 w)mug, teek, zandvlieg: 5 - 6 mhalsband 1FlumethrineMRL flumethrine BAYTICOL pour-on 1 % (Bayer)flumethrine: 10 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieBo:- schurftmijten, luizen: 2 mg/kg of20 ml/100 kg LG- teken: 1 mg/kg of 10 ml/100 kg LG(mag herhaald na 14 d)Vlees: 5 d, Melk: 8 dfles 1 l, 5 lR/PermethrineMRL permethrine DEFENDOG (Virbac)permethrine (40:60) technisch: 2 g/100 mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (> 3 m): 100 mg/kg (5 x sprayen/kg)vlo: 60 d, teek: 30 dfles 250 mlEXSPOT spot-on hond (MSD A.H.)permethrine: 731 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 2 w):- LG < 15 kg: 1 ml- LG > 15 kg en < 30 kg: 2 ml- LG = of > 30 kg: 3 mlvlo, teek: 2-4 wampul 12 x (6 x 1 ml)12.1.3.3 FipronilIndicatiesFipronil wordt gebruikt bij honden enkatten en behoort tot de fenylpyrazolonen.Het is actief tegen vlooien, bijtluizen,teken en schurftmijten.FarmacodynamieInhibitie van het transport van chloorionenen van het GABA-complexveroorzaakt een hyperstimulatie vaninsecten en acariden. Fipronil werktvoornamelijk tegen de volwassenvlooien (adulticide).FarmacokinetiekNa cutane toediening wordt deze moleculein geringe mate geresorbeerd.Ze persisteert langdurig op de harenvan het dier waardoor het interval tussentwee behandelingen relatief grootis (ongeveer 1 maand).Contra-indicatiesFipronil spot-on niet toedienen aanpups en kittens jonger dan 8 wekenof lichter dan 2 kg (hond) of 1 kg (kat).Fipronil niet gebruiken bij zieke of herstellendedieren. Niet toedienen aankonijnen.

18812 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruikBijwerkingenHet risico op intoxicatie is gering.Indien het product opgelikt wordt,kan een korte periode van overmatigspeekselen worden opgemerkt, hoofdzakelijkte wijten aan het oplosmiddel.Uitzonderlijk werden na gebruikvoorbijgaande huidreacties (roodheid,jeuk, lokaal haarverlies) gemeld.Uitzonderlijk werden overmatig speekselen,omkeerbare neurologischesymptomen (overgevoeligheid, depressie,nerveuze symptomen), brakenof ademhalingssymptomen opgemerktna gebruik. Overdoseringen dienente worden vermeden. Gebruik van despray bij jonge of verzwakte dieren zoukunnen leiden tot dodelijke ongelukkendoor inademing van isopropanoldat als oplosmiddel gebruikt wordt.Voorzorgen bij het gebruik/Risico’svoor de mensHet is belangrijk ervoor te zorgen datdieren elkaar niet likken na de behandeling.Wassen, baden en laten zwemmenvan behandelde dieren wordt afgeradengedurende de eerste 2 dagenna de behandeling.Voortplanting en lactatieHet product mag worden toegediendaan drachtige en lacterende dieren.MRL fipronil EFFIPRO SPOT-ON 50 mg katten (Virbac)fipronil: 100 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieFe: 1 pipet/dier (min interval 4 w) (vlo: 5 w,teek: 2 w)pipet 4 of 24 x 0,5 mlEFFIPRO SPOT-ON 67 mg kleine honden (Virbac)fipronil: 100 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (2 - 10 kg LG): 1 pipet/dier (min interval 4w) (vlo: 8 w, teek: 4 w)pipet 4 of 24 x 0,67 mlEFFIPRO SPOT-ON 134 mg middelgrote honden(Virbac)fipronil: 100 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (10 - 20kg LG): 1 pipet/dier (min interval4 w) (vlo: 8 w, teek: 4 w)pipet 4 of 24 x 1,34 mlEFFIPRO SPOT-ON 268 mg grote honden (Virbac)fipronil: 100 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (20 - 40 kg LG): 1 pipet/dier (min interval4 w) (vlo: 8 w, teek: 4 w)pipet 4 of 24 x 2,68 mlEFFIPRO SPOT-ON 402 mg zeer grote honden(Virbac)fipronil: 100 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (40 - 60 kg LG): 1 pipet/dier (min interval4 w) (vlo: 8 w, teek: 4 w)pipet 4 of 24 x 4,02 mlEFFIPRO spray 2,5 mg/ml (Virbac)fipronil: 2,5 mg/mlspray voor cutaan gebruikPosologieCa, Fe: 7,5 - 15 mg/kg(min interval 4 w)fles 100 ml, 250 ml, 500 mlELIMINALL 50 spot-on katten (KRKA)fipronil: 50 mg/pipetoplossing voor cutaan gebruikPosologieFe (lft > 8 w, LG > 1 kg): 1 pipet/diervlo, teek: 4 wpipet 3, 6, 30ELIMINALL 67-134-268-402 spot-on honden(KRKA)fipronil: 67 mg-134 mg-268 mg-402 mg/pipetoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w):LG > 2-10 kg: 1 pipet van 67 mg/dier (0,67ml)LG > 10-20 kg: 1 pipet van 134 mg/dier(1,34 ml)LG > 20-40 kg: 1 pipet van 268 mg/dier(2,68 ml)LG > 40-60 kg: 1 pipet van 402 mg/dier(4,02 ml)LG > 60 kg: 1 pipet van 402 mg + geschiktekleinere pipetvlo – teek: 4 wpipet 3, 6, 30FIPROSPOT 50 mg (IDT Biologika)fipronil: 50 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieFe (LG> 1 kg, lft> 8 w): 5 mg/kgmin 4 w tussen 2 behandelingenvlo: 4 w, teek: max 1 wpipet 3, 6FIPROSPOT 67 mg (IDT Biologika)fipronil: 67 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (LG 2 - 10 kg), (LG > 2 kg, lft > 2 m) :6,7 mg/kgmin 4 w tussen 2 behandelingenvlo: 6 w, teek: 3 - 4 wpipet 3, 6FIPROSPOT 134 mg (IDT Biologika)fipronil: 134 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (LG 10 - 20 kg): 6,7 mg/kg(min 4 w tussen 2 behandelingen)vlo: 6 w, teek: 3 - 4 wpipet 3, 6

12 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 189FIPROSPOT 268 mg (IDT Biologika)fipronil: 268 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (LG 20 - 40 kg): 6,7 mg/kg(min 4 w tussen 2 behandelingen)vlo: 6 w, teek: 3 - 4 wpipet 3, 6FIPROSPOT 402 mg (IDT Biologika)fipronil: 402 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (LG 40 - 60 kg): 6,7 mg/kg(min 4 w tussen 2 behandelingen)vlo: 6 w, teek: 3 - 4 wpipet 3, 6FLEVOX 50 mg spot-on opl kat (Vétoquinol)fipronil: 50 mg/pipet van 0,5 mloplossing voor cutaan gebruikPosologieFe (lft > 8 w, LG > 1 kg):1 pipet van 0,5 ml/diervlo: 4 w, teek: 1 wpipet 36FLEVOX 67 mg spot-on opl hond S (Vétoquinol)fipronil: 67 mg/pipet van 0,67 mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (2 - 10 kg, lft > 8 w):1 pipet van 0,67 ml/diervlo: 8 w, teek: 3-4 wpipet 36FLEVOX 134 mg spot-on opl hond M (Vétoquinol)fipronil: 134 mg/pipet van 1,34 mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (10 - 20 kg, lft > 8 w):1 pipet van 1,34 ml/diervlo: 8 w, teek: 3-4 wpipet 36FLEVOX 268 mg spot-on opl hond L (Vétoquinol)fipronil: 268 mg/pipet van 2,68 mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (20 - 40 kg, lft > 8 w):1 pipet van 2,68 ml/diervlo: 8 w, teek: 3-4 wpipet 36FLEVOX 402 mg spot-on opl hond XL (Vétoquinol)fipronil: 402 mg/pipet van 4,02 mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (40 - 60 kg, lft > 8 w):1 pipet van 4,02 ml/diervlo: 8w, teek: 3-4 wpipet 36FRONTLINE spot-on hond 0,67 ml (Merial)fipronil: 100 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, 2 - 10 kg LG):1 pipet/dier(vlo: max 3 m, teek: 1 m)pipet 3 of 6 x 0,67 mlFRONTLINE spot-on hond 1,34 ml (Merial)fipronil: 100 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, 10 kg - 20 kg LG):1 pipet/dier(vlo: max 3 m, teek: 1 m)pipet 3 of 6 x 1,34 mlFRONTLINE spot-on hond 2,68 ml (Merial)fipronil: 100 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, 20 kg - 40 kg LG):1 pipet/dier(vlo: max 3 m, teek: 1 m)pipet 3 of 6 x 2,68 mlFRONTLINE spot-on hond 4,02 ml (Merial)fipronil: 100 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, 40 - 60 kg): 1 pipet/dierCa (> 60 kg): 1 pipet (4,02 ml) + 1 pipetaangepast aan het resterend gewicht(vlo: max 3 m, teek: 1 m)pipet 3 of 6 x 4,02 mlFRONTLINE spot-on kat (Merial)fipronil: 100 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieFe (lft> 8 w, LG > 1 kg): 1 pipet/dier(vlo: 1 m, teek: 17 d)pipet 3 of 6 x 0,5 mlFRONTLINE spray (Merial)fipronil: 250 mg/100 mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa, Fe: 7,5 - 15 mg/kg(vlo: 1 - 3 m, teek: 3 - 5 w)fles 100 ml, 250 ml12.1.3.4 PyriproleIndicatiesBehandeling of preventie van vlooien(Ctenocephalides canis en C. felis) en/ofteken (Ixodes ricinus, Rhipicephalus sanguineus,Ixodes scapularis, Dermacentorreticulatus, Dermacentor variabilis,Amblyomma americanum) bij de hond.FarmacodynamiePyriprole behoort tot de fenylpyrazolenen interfereert met de GABAreceptorenwaardoor het pre- en postsynaptischetransport van chloorionendoorheen de celmembraan verhinderdwordt. Dit resulteert in een ongecontroleerdeactiviteit van het centralezenuwstelsel en de dood van de insectenen teken. De werking gebeurtvoornamelijk na opname van de actievestof door de parasiet. Pyriproledoodt vlooien binnen 24 uur en tekenbinnen 48 uur na blootstelling aan hetproduct. Na de behandeling zullen tekenbinnen 24 tot 48 uur de gastheerloslaten. Een enkele teek kan echterop het dier achterblijven waardoor

19012 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruikde overdracht van infectieuze ziektendoor teken niet volledig kan wordenuitgesloten. Het diergeneesmiddel iszowel tegen vlooien als tegen tekengedurende 4 weken werkzaam.FarmacokinetiekPyriprole wordt binnen één dag naplaatselijke toediening verspreid in devacht van de hond. Pyriprole wordtdaarna ter hoogte van de talgklierengestockeerd en geleidelijk vrijgesteld.Een deel van het product wordt geresorbeerd,in de lever gemetaboliseerden met de faeces uitgescheiden.Contra-indicatiesNiet toedienen aan honden jonger dan8 weken of met een lichaamsgewichtkleiner dan 2 kg. Niet toedienen aanzieke of herstellende dieren. Niet toedienenaan katten of konijnen.BijwerkingenLokaal kan verkleuring van de vacht,haaruitval of jeuk optreden. Speekselenkan optreden wanneer het dier zichzelf(of andere dieren) likt op de behandeldeplaats onmiddellijk na de behandeling.InteractiesGeen bekend.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van het diergeneesmiddelis niet vastgesteld gedurende drachten lactatie of bij fokdieren. Studies bijlaboratoriumdieren toonden geen effectenop de voortplanting en foetaleontwikkeling aan. Alleen gebruiken naeen risico/baten-analyse.MRL pyriprole PRAC-TIC 56,25 mg spot-on opl zeer kleinehonden (Novartis)pyriprole: 125 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, LG > 2 kg): 12,5 mg/kg LGvlo - teek: 4 wpipet (0,45 ml) 1 x 3R/PRAC-TIC 137,5 mg spot-on opl kleine honden(Novartis)pyriprole: 125 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, LG > 2 kg): 12,5 mg/kg LGvlo - teek: 4 wpipet (1,1 ml) 1 x 3, 2 x 3R/PRAC-TIC 275 mg spot-on opl middelgrote honden(Novartis)pyriprole: 125 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, LG > 2 kg): 12,5 mg/kg LGvlo - teek: 4 wpipet (2,2 ml) 1 x 3, 2 x 3R/PRAC-TIC 625 mg spot-on opl grote honden(Novartis)pyriprole: 125 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, LG > 2 kg): 12,5 mg/kg LGvlo - teek: 4 wpipet (5,0 ml) 1 x 3, 2 x 3R/12.1.3.5 ImidaclopridIndicatiesImidacloprid wordt gebruikt voor depreventie en de behandeling tegenvlooien en bijtende luizen (Trichodectescanis) bij honden, en tegen vlooien bijkatten. Imidacloprid heeft een snellewerking tegen de volwassen vlooien.FarmacodynamieImidacloprid is een nitroguanidine enveroorzaakt een antagonistisch effectop de postsynaptische nicotinereceptorenvan de vlo. De werking van hetactief bestanddeel is onafhankelijkvan een bloedmaaltijd van de vlo maarwordt veroorzaakt door een directcontact van de parasiet met de huidvan het behandelde dier. Imidaclopridwerkt voornamelijk tegen de volwassenvlooien (adulticide), maar heeft eenbijkomende werking tegen de vlooienlarvenin de omgeving (larvicide).FarmacokinetiekImidacloprid wordt na topicale toedieningin de talglaag van de huid verdeeldwaaruit het geleidelijk vrijgesteldwordt. Na lokale toediening wordt hetniet systemisch geresorbeerd.Contra-indicatiesNiet-gespeende dieren jonger dan 8weken worden niet met dit productbehandeld.BijwerkingenDeze molecule bezit een hoge veiligheidsmargeen kan gecombineerdworden met andere insecticiden.Speekselen kan optreden na likkenvan de toedieningsplaats.InteractiesGeen bekend.Voortplanting en lactatieStudies bij ratten en konijnen en beperktestudies bij drachtige en melkgevendeteven en katten samen methun nakomelingen, doen vermoedendat het product veilig is tijdens drachten lactatie.

12 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 191MRL imidacloprid ADVANTAGE 40 kat (Bayer)imidacloprid: 40 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieFe (> 8 w):(< 4 kg LG): 1 pipet/dier(vlo: 3 - 4 w)pipet 4 x 0,4 mlADVANTAGE 80 kat (Bayer)imidacloprid: 80 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieFe (> 8 w):(> 4 kg LG): 1 pipet/dier(vlo: 3 - 4 w)pipet 4 x 0,8 mlADVANTAGE 40 hond (Bayer)imidacloprid: 40 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (> 8 w):(< 4 kg LG): 1 pipet/dier(vlo: 4 w)pipet 4 x 0,4 mlADVANTAGE 100 hond (Bayer)imidacloprid: 100 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (> 8 w):(4 - < 10 kg LG): 1 pipet/dier(vlo: 4 w)pipet 4 x 1 mlADVANTAGE 250 hond (Bayer)imidacloprid: 250 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (> 8 w):(10 - < 25 kg LG): 1 pipet/dier(vlo: 4 w)pipet 4 x 2,5 mlADVANTAGE 400 hond (Bayer)imidacloprid: 400 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (> 8 w):- (25 - < 40 kg LG): 1 pipet/dier- (> 40 kg LG): 2 pipetten/dier(vlo: 4 w)pipet 4 x 4 ml12.1.3.6 MetaflumizonIndicatiesBehandeling en preventie van vlooieninfestaties(Ctenocephalides canisen C. felis) bij katten en honden (voorhet diergeneesmiddel voor honden: ziehfst 12.1.3.9)FarmacodynamieMetaflumizon, een semicarbazoninsecticide(pyrazolinederivaat), is eennatriumkanaal-antagonist en verstoortde zenuwfunctie, met paralyse ensterfte van insecten tot gevolg. De insecticidewerking ontstaat voornamelijkna ingestie van de stof door de parasiet.Maximale werkzaamheid wordtbinnen 48 uur bereikt.FarmacokinetiekMetaflumizon wordt na topicale toedieningsnel verspreid over het huidoppervlak.Maximale concentraties in hethaar werden over het algemeen binnen1 tot 2 dagen na behandeling bereikt.De concentratie in de haren blijft hoogtot minstens 42 dagen na behandeling.Contra-indicatiesDieren jonger dan 8 weken. Gebruikbij zieke of verzwakte dieren dient tegebeuren na afwegen van risico’s enbaten.BijwerkingenMetaflumizon bezit een geringe zoogdiertoxiciteit.Overmatig speekselenkan voorkomen na het likken van deplaats van toediening.InteractiesGeen bekendVoorzorgen bij het gebruik/Risicovoor de mensMensen dienen contact van het productmet de huid, de mond of de ogente vermijden.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van het diergeneesmiddelis niet bewezen tijdens dracht enlactatie. Onderzoek met metaflumizonbij ratten en/of konijnen, heeft geenbewijs geleverd voor teratogene, foetotoxischeof maternotoxische effecten.Alleen gebruiken na een risico/baten-analyse. (Door de aanwezigheidvan amitraz in het combinatieproductvoor de hond, mag dit niet tijdens dedracht of lactatie toegediend worden.)MRL metaflumizon PROMERIS spot-on katten (Pfizer A.H.)metaflumizon: 200 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieFe (lft > 8 w): 40 mg/kg LGvlo: 6 wpipet 3 of 6 x 0,80 ml, 1,60 mlR/12.1.3.7 AmitrazIndicatiesAmitraz is effectief tegen luizen, teken,vlooien, bijtluizen en schurftmijten.FarmacodynamieAmitraz is een insecticide uit de familievan de formamidines. Het is een agonistvan de octopaminereceptoren vande exitatorische synapsen ter hoogtevan het centraal zenuwstelsel van hetinsect. Deze stof inhibeert het mono-

19212 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruikamino-oxidase (MAO), maar bezitvooral alfa-2-adrenerge eigenschappenbij zoogdieren.FarmacokinetiekAmitraz bezit een oppervlaktewerking.De transcutane absorptie is langzaamen onvolledig maar kan aanleidinggeven tot interacties met andere substantiesmet een gelijkaardig werkingsmechanismeen vereist een wachttijdbij nutsdieren. Bij orale toedieningwordt amitraz geresorbeerd en gemetaboliseerdtot 4-amino-3-methylbenzoïdevooraleer het via de urine wordtuitgescheiden.Contra-indicatiesAmitraz is tegenaangewezen bij kattenen paarden, bij bepaalde hondenrassen(chihuahuas), alsook bij sommigefysiologische en pathologischetoestanden waarin de gastheer zichbevindt (dracht, lactatie, jonge dieren,verzwakte dieren).BijwerkingenWanneer amitraz op een adequatewijze wordt gebruikt, veroorzaakt hetnagenoeg nooit nevenwerkingen. Tochkan in uitzonderlijke gevallen somnolentie,braken, hypothermie, hypotensieen bradycardie optreden ten gevolgevan de alfa-2-adrenerge werking.Bij ernstige overdoseringen kunnenalfa-2-adrenerge antagonisten wordengebruikt. Het gebruik bij dieren die aanhet zonlicht worden blootgesteld iseveneens af te raden.InteractiesWegens versterking van de toxischewerking is het gelijktijdige gebruik vanamitraz met andere alfa-2-agonistenaf te raden. Het gebruik samen metandere MAO-remmers, bijvoorbeeldselegilline of met antidepressiva zoalsclomipramine wordt afgeraden.Voorzorgen bij het gebruikVoorzichtig gebruik bij diabetespatiëntenomdat de alfa-2-adrenergischewerking kan leiden tot verhoogdeplasmaglucoseconcentraties.Voortplanting en lactatieVolgens de bijsluiters kan het amitraztoegediend worden aan drachtige oflacterende runderen, schapen of varkens,maar de toediening aan drachtigehonden wordt afgeraden.MRL amitraz TAKTIC (MSD A.H.)amitraz: 125 mg/mlemulgeerbaar concentraat voor cutaan gebruikPosologieBo: 2 ml/l water (herhaal na 7 - 10 d) spraySu: 4 ml/l water (herhaal na 7 - 10 d) sprayOv: 4 ml/l water (herhaal na 14 d) sprayof dipVlees: Bo, Su, Ov: 7 d, Melk: Bo, Ov: 7 dfles 1 l, 5 lR/12.1.3.8 IndoxacarbIndicatiesBestrijding en preventie van vlooieninfestaties(Ctenocephalides felis).FarmacodynamieIndoxacarb, een oxadiazine, is eenpro-drug die na bioactivatie door enzymenvan het insect zijn farmacodynamischewerking kan uitoefenen. Deindoxacarbmetaboliet is werkzaamtegen de volwassen-, larvale- en eistadiavan insecten. Bij vlooien heeftindoxacarb een dodend effect op devolwassen vlooien en vertoont ook eenwerking tegen larvale stadia aanwezigin de directe omgeving van een behandelddier. Indoxacarb wordt door hetinsect voornamelijk opgenomen dooringestie. In de darm van gevoelige insectensoortenwordt het enzymatischomgezet tot de biologisch actievevorm. De gebioactiveerde metabolietblokkeert de natriumkanalen in hetzenuwstelsel van het insect. Dit leidtbinnen 0 tot 4 h na behandeling toteen voedingsstilstand van de insecten,beëindiging van de ovipositie, verlammingen dood binnen 4 tot 48 h.FarmacokinetiekNa een enkelvoudige spot-ontoedieningvan het product kan indoxacarbnog 4 weken na behandeling gedetecteerdworden in zowel huid als haar.Absorptie door de huid treedt op, maardeze is niet relevant voor de klinischewerkzaamheid. De geabsorbeerdeindoxacarb wordt uitgebreid gemetaboliseerdin de lever in verschillendemetabolieten. De uitscheiding gebeurthoofdzakelijk via de faeces.Contra-indicatiesGeen bekend.BijwerkingenEen korte periode van speekselen kanvoorkomen als het dier direct na debehandeling ter hoogte van de toedieningplaatslikt. Tijdelijk krabben ofhaaruitval op de plaats van toedieningkan voorkomen.

12 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 193InteractiesGeen bekend.Voorzorgen bij het gebruik/Risico’svoor de mensDe veiligheid van het product is nietaangetoond bij honden en katten jongerdan 8 weken of bij honden lichterdan 1,5 kg en bij katten lichter dan 0,6kg. Voorkom dat behandelde dierenzich of elkaar kunnen likken ter hoogtevan de behandelingsplaats.Voortplanting en lactatieNiet gebruiken bij drachtige of lacterendedieren of bij fokdieren.MRL indoxacarb ACTIVYL 100 mg spot-on opl kleine katten (MSD A.H.)indoxacarb: 99,45 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieFe (lft > 8 w, LG > 0,6kg en < 4 kg kg):min 25 mg/kgpipet 4R/ACTIVYL 200 mg spot-on opl grote katten (MSDA.H.)indoxacarb: 200,85 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieFe (lft > 8 w, LG > 4 kg): max 50 mg/kgpipet 4R/ACTIVYL 100 mg spot-on opl zeer kleine honden(MSD A.H.)indoxacarb: 99,45 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, LG: 1,5 kg - 6,5 kg):min 15 mg/kgpipet 4R/ACTIVYL 150 mg spot-on opl kleine honden (MSDA.H.)indoxacarb: 150,15 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, LG: 6,6 kg - 10 kg):15-23 mg/kgpipet 4R/ACTIVYL 300 mg spot-on opl middelgrote honden(MSD A.H.)indoxacarb: 300,30 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, LG: 10,1 kg - 20 kg):15-30 mg/kgpipet 4R/ACTIVYL 600 mg spot-on opl grote honden (MSDA.H.)indoxacarb: 600,60 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, LG: 20,1 kg - 40 kg):15-30 mg/kgpipet 4R/12.1.3.9 CombinatiesMet uitzondering van (S)-methopreen(zie verder) werden de actieve stoffenreeds eerder besproken.Propoxur + flumethrineDe combinatie van flumethrine en propuxurwordt gerechtvaardigd door hetsynergistisch effect. Ze wordt gebruikt bijde hond tegen vlooien (Ctenocephalidescanis, Ctenocephalides felis) en teken(Ixodes ricinus, Rhipicephalus sanguineus).Deze combinatie mag niet gebruiktworden bij katten!MRL propoxur + flumethrine KILTIX kleine honden (Bayer)propoxur: 1 g/10 gflumethrine: 0,225 g/10 ggeïmpregneerde halsband voor cutaan gebruikPosologieCavlo, teek: max 6 mgeïmpregneerde halsband 35 cm (12,5 g)KILTIX middelgrote honden (Bayer)propoxur: 1 g/10 gflumethrine: 0,225 g/10 ggeïmpregneerde halsband voor cutaan gebruikPosologieCavlo, teek: max 6 mgeïmpregneerde halsband 48 cm (30,2 g)KILTIX grote honden (Bayer)propoxur: 1 g/10 gflumethrine: 0,225 g/10 ggeïmpregneerde halsband voor cutaan gebruikPosologieCavlo, teek: max 6 mgeïmpregneerde halsband 66 cm (45,0 g)Imidacloprid + permethrineIn deze combinatie versterkt imidaclopridde werking van permethrine.Deze laatste heeft als insecticide(Ctenocephalides canis,Ctenocephalides felis) en acaricide(Rhipicephalus sanguineus, Ixodesricinus en Dermacentor reticulatus),eveneens een afwerende werking opteken, zandvliegen en muggen. Opdeze manier wordt het risico dat dezeparasieten bijten en daarbij ziektenoverdragen, kleiner. Teken die reedsop de hond aanwezig zijn op het ogenblikvan de behandeling dienen best teworden verwijderd. Het afwerend vermogentegen zandvliegen bedraagt 2weken en tegen muggen 2 tot 4 wekennaargelang de muggensoort.

19412 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruikMRL imidacloprid + permethrine ADVANTIX 40/200 spot-on opl hond (Bayer)imidacloprid: 40 mg/0,4 ml pipetpermethrine: 200 mg/0,4 ml pipetoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (1,5 kg < LG < 4 kg) (lft > 7 w): 0,4 mlvlo: 4 w, teek: 3-4 wpipet 4 x 0,4 ml, 6 x 0,4 mlADVANTIX 100/500 spot-on opl hond (Bayer)imidacloprid: 100 mg/1 ml pipetpermethrine: 500 mg/1 ml pipetoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (4 kg < LG < 10 kg) (lft > 7 w): 1 mlvlo: 4 w, teek: 3-4 wpipet 4 x 1 ml, 6 x 1 mlADVANTIX 250/1250 spot-on opl hond (Bayer)imidacloprid: 250 mg/2,5 ml pipetpermethrine: 1250 mg/2,5 ml pipetoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (10 kg < LG < 25 kg) (lft > 7 w): 2,5 mlvlo: 4 w, teek: 3-4 wpipet 4 x 2,5 ml, 6 x 2,5 mlADVANTIX 400/2000 spot-on opl hond (Bayer)imidacloprid: 400 mg/4 ml pipetpermethrine: 2000 mg/4 ml pipetoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (25 kg < LG < 40 kg) (lft > 7 w): 4 mlvlo: 4 w, teek: 3-4 wpipet 4 x 4 ml, 6 x 4 mlImidacloprid + flumethrineIndicatiesBehandeling en preventie van vlooienbesmettingen(Ctenocephalides felis)en teken (Ixodes ricinus, Rhipicephalussanguineus, Dermacentor reticulatu).Behandeling van bijtende/zuigende luizenbesmettingen(Trichodectes canis).FarmacodynamieImidacloprid is actief tegen larvairevlooienstadia, volwassen vlooien enluizen. Flumethrine is verantwoordelijkvoor de acaricide werking van hetproduct.FarmacokinetiekBeide werkzame bestanddelen wordentraag en continu in lage concentratiesuit het polymeer matrixsysteem van dehalsband naar het dier vrijgesteld enverspreiden zich over de gehele huidoppervlakte.Overdoserings- en serumkinetiekstudiesbij honden hebbenaangetoond dat imidacloprid de systemischebloedcirculatie tijdelijk bereikteterwijl flumethrine meestal niet meetbaarwas. De orale absorptie van beideactieve stoffen is laag en niet relevantvoor de klinische doeltreffendheid.Contra-indicatiesDieren jonger dan 7 weken nietbehandelen.BijwerkingenTer hoogte van de toedieningsplaats kunnenzich licht haarverlies en milde huidreactiesvoordoen, deze verdwijnen doorgaansbinnen 1 tot 2 weken zonder datde halsband afgenomen moet worden.Voorzorgen voor het gebruikOm de werkzaamheid van het geneesmiddelniet in het gedrang te brengen,moeten langdurig en intens contactmet water en een intensief gebruik vanshampoo vermeden worden.Voortplanting en lactatieDit geneesmiddel heeft bij labdierengeen neveneffecten op vruchtbaarheidof reproductie teweeggebracht enook geen teratogene of foetotoxischeeffecten. Omdat de veiligheid van hetdiergeneesmiddel niet aangetoondwerd bij honden tijdens dracht of lactatie,wordt het gebruik ervan niet aanbevolenbij dracht of lactatie.MRL imidacloprid + flumethrine SERESTO 1,25 g + 0,56 g halsband voor katten(Bayer)imidacloprid: 1,25 gflumethrine: 0,56 ghalsband voor cutaan gebruikPosologieFe (lft > 10 w): 1 halsband/diervlo: 7-8 m, teek: 8 mhalsband 38 cmR/SERESTO 1,25 g + 0,56 g halsband voor hondentot 8 kg (Bayer)imidacloprid: 1,25 gflumethrine: 0,56 ghalsband voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 7 w, LG tot 8 kg): 1 halsband/diervlo: 7-8 m, teek: 8 mhalsband 38 cmR/SERESTO 4,50 g + 2,03 g halsband voor honden> 8 kg (Bayer)imidacloprid: 4,50 gflumethrine: 2,03 ghalsband voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 7 w, LG > 8 kg): 1 halsband/diervlo: 7-8 m, teek: 8 mhalsband 70 cmR/Fipronil + (S)-methopreenIndicatiesIn dit middel wordt fipronil, een adulticide,gecombineerd met de groeiinhibitor(S)-methopreen dat een ovicideen larvicide werking bezit. Dezecombinatie kan zowel bij de hondals bij de kat worden gebruikt voorde behandeling van infestaties metvlooien (Ctenocephalides spp.), teken

12 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 195(Ixodes ricinus, Dermacentor variabilis,Rhipicephalus sanguineus) en luizen.Het product voor de kat is eveneensgeïndiceerd voor de behandelingof preventie van vlooieninfestaties(Ctenocephalides spp.), en eliminatievan teken (Ixodes ricinus) bij de fret.Farmacodynamie(S)-methopreen is een insectgroeimodulator(juveniel hormoon-analoog).Het onderbreekt de ontwikkeling naarhet volwassen stadium van de vlo.FarmacokinetiekBeide stoffen verdelen zich snel overhet huidoppervlak. De systemischeabsorptie is zeer laag.Contra-indicatiesNiet toedienen aan dieren jonger dan 8weken of aan kittens die minder dan 1kg wegen of aan pups die minder dan2 kg wegen. Niet toedienen aan frettenjonger dan 6 maanden. Niet toedienenbij niet-doeldieren.BijwerkingenOplikken van het product kan voorbijgaandovermatig speekselen veroorzaken.Andere bijwerkingen zijnzeldzaam.InteractiesGeen bekend.Voorzorgen bij het gebruik(S)-methopreen is toxisch voor waterorganismen(invertebraten envertebraten).Voortplanting en lactatieOnderstaand diergeneesmiddel magaan honden en katten toegediendworden tijdens dracht of lactatie. Deveiligheid van het diergeneesmiddelis niet bewezen bij fretten gedurendede dracht en lactatie. Een behandelingmag enkel overeenkomstig de baten/risicobeoordeling.MRL fipronil + (S)-methopreen FRONTLINE COMBO spot-on kat (Merial)(S)-methopreen: 60 mgfipronil: 50 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieFe: (lft > 8 w) (LG > 1 kg): 1 pipet/dier/4 wfret (lft > 6 m): 1 pipet/dier/4 wpipet 3 x 0,5 ml of 6 x 0,5 mlR/FRONTLINE COMBO spot-on hond S (Merial)(S)-methopreen: 60,3 mgfipronil: 67 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w) (2 kg < LG < 10 kg):1 pipet/dier/4 wpipet 3 x 0,67 mlR/FRONTLINE COMBO spot-on hond M (Merial)(S)-methopreen: 120,6 mgfipronil: 134 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w) (10 kg < LG < 20 kg):1 pipet/dier/4 wpipet 3 x 1,34 mlR/FRONTLINE COMBO spot-on hond L (Merial)(S)-methopreen: 241,2 mgfipronil: 268 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w) (20 kg < LG < 40 kg):1 pipet/dier/4 wpipet 3 x 2,68 mlR/FRONTLINE COMBO spot-on hond XL (Merial)(S)-methopreen: 361,8 mgfipronil: 402 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w) (LG > 40 kg): 1 pipet/dier/4 wpipet 3 x 4,02 mlR/FRONTLINE COMBO spot-on Clinic Pack Kat(Merial)fipronil: 50,00 mg(S)-methopreen: 60,00 mgspot-on oplossing voor cutaan gebruikPosologieFe: 5 mg fipr/kg + 6 mg (S)-meth/kg(1 pipet/dier/4 w)fret: 1 pipet/dier/4 wpipet 30 x 0,5 mlR/FRONTLINE COMBO spot-on Clinic Pack HondS (Merial)fipronil: 67,00 mg(S)-methopreen: 60,30 mgspot-on oplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (LG 2 - 10 kg): 6,7 mg fipr/kg + 6 mg(S)-meth/kg (1 pipet/dier/4 w)pipet 18 x 0,67 mlR/FRONTLINE COMBO spot-on Clinic Pack HondM (Merial)fipronil: 134,00 mg(S)-methopreen: 120,60 mgspot-on oplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (LG 10 - 20 kg): 6,7 mg fipr/kg + 6 mg(S)-meth/kg (1 pipet/dier/4 w)pipet 18 x 1,34 mlR/FRONTLINE COMBO spot-on Clinic Pack HondL (Merial)fipronil: 268,00 mg(S)-methopreen: 241,20 mgspot-on oplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (LG 20 - 40 kg): 6,7 mg fipr/kg + 6 mg(S)-meth/kg (1 pipet/dier/4 w)pipet 18 x 2,68 mlR/

19612 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruikFipronil + (S)-methopren + amitrazIndicatiesDeze combinatie wordt gebruikt bij dehond voor de behandeling en preventievan vlooien (Ctenocephalides felisen Ctenocephalides canis) en teken(Ixodes ricinus, Dermacentor reticulatus,Rhipicephalus sanguineus, Ixodesscapularis, Dermacentor variabilis,Haemaphysalis elliptica, Haemaphysalislongicornis, Amblyomma americanum enAmblyomma maculatum) en de behandelingvan infestaties met bijtende luizen.FarmacodynamieFipronil doodt volwassen vlooien enteken. Amitraz doodt volwassen teken.Beide moleculen werken in op verschillendeplaatsen van het zenuwstelselvan de teken en versterken elkaarswerking. De acaricide werking wordtversneld en de werkingsduur verlengd.(S)-methopren is een groeimodulator(juveniel hormoon-analoog) en stoptde verdere ontwikkeling van de eierenen larven van de vlooien. Bij zoogdierenzijn er geen farmacodynamischeinteracties tussen de moleculen fipronil,amitraz en (S)-methopren.FarmacokinetiekDe drie moleculen worden gedurendede eerste week na toediening goedverspreid over de vacht van behandeldehonden. Deze moleculen en hunbelangrijkste metabolieten zijn traceerbaartot minstens 58 dagen na toediening.De systemische absorptie van demoleculen uit dit product is zeer laag.Contra-indicatiesNiet toedienen aan zieke dieren of dierenmet een systemische aandoeningzoals diabetes. Konijnen of katten mogenniet met dit product behandeldworden.BijwerkingenLokaal kunnen in zeldzame gevallenverkleuring of verlies van het haar ofjeuk opgemerkt worden. Bij likken vande behandelingsplaats kunnen ondermeerhypersalivatie, braken, hyperglycemieen verlagen van het hart-enademhalingsritme optreden. Deze tekensverdwijnen na één dag.InteractiesGeen bekend.Voorzorgen bij het gebruikDit product kan bij mensen huid- enmilde oogirritaties veroorzaken en istoxisch voor waterorganismen (invertebratenen vertebraten).Voortplanting en lactatieDit product mag toegediend wordentijdens dracht of lactatie.MRL fipronil + (S)-methopren + amitraz CERTIFECT 67 mg/ 60.3 mg/ 80 mg spot-on oplhonden 2-10 kg (Merial)fipronil: 67 mgS-methopreen: 60,3 mgamitraz: 80 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa: 6,7 mg/kg fipr + 6 mg/kg (S)-meth en8 mg/kg amitr (1 pipet/dier/4w)vlo: 5 w, teek: 5 wpipet 1 of 3 x 1,07 mlR/CERTIFECT 134 mg/ 120.6 mg/ 160 mg spot-onopl honden 10-20 kg (Merial)fipronil: 134 mgS-methopreen: 120,6 mgamitraz: 160 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa: 6,7 mg/kg fipr + 6 mg/kg (S)-meth en8 mg/kg amitr (1 pipet/dier/4w)vlo: 5 w, teek: 5 wpipet 1 of 3 x 2,14 mlR/CERTIFECT 268 mg/ 241.2 mg/ 320 mg spot-onopl honden 20-40 kg (Merial)fipronil: 268 mgS-methopreen: 241,2 mgamitraz: 320 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa: 6,7 mg/kg fipr + 6 mg/kg (S)-methen 8 mg/kg amitr (1 pipet/dier/4w)vlo: 5 w, teek: 5 wpipet 1 of 3 x 4,28 mlR/CERTIFECT 402 mg/ 361.8 mg/ 480 mg spot-onopl honden 40-60 kg (Merial)fipronil: 402 mgS-methopreen: 361,8 mgamitraz: 480 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa: 6,7 mg/kg fipr + 6 mg/kg (S)-methen 8 mg/kg amitr (1 pipet/dier/4w)vlo: 5 w, teek: 5 wpipet 1 of 3 x 6,42 mlR/Indoxocarb + permethrineZie 12.1.3.8 en 12.1.3.2MRL indoxacarb + permethrine ACTIVYL TICK PLUS spot-on opl kleine honden(MSD A.H.)indoxacarb: 150 mgpermethrine: 480 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, LG 5-10 kg):15-30 mg indox/kg + 48-96 mg perm/kgpipet 4R/

12 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 197ACTIVYL TICK PLUS spot-on opl middelgrotehonden (MSD A.H.)indoxacarb: 300 mgpermethrine: 960 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, LG 10-20 kg):15-30 mg indox/kg + 48-96 mg perm/kgpipet 4R/ACTIVYL TICK PLUS spot-on opl grote honden(MSD A.H.)indoxacarb: 600 mgpermethrine: 1920 mgoplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w, LG 20-40 kg):15-30 mg indox/kg + 48-96 mg perm/kgpipet 4R/Metaflumizon + amitrazZie ook 12.1.3.6 en 12.1.3.7.MRL metaflumizon + amitraz PROMERIS DUO spot-on honden (Pfizer A.H.)metaflumizon: 150 mg/mlamitraz: 150 mg/mloplossing voor cutaan gebruikPosologieCa (lft > 8 w): 20 mg/kg LGvlo: 6 w, teek: 4 wpipet 3 of 6 x 0,67 ml of 1,33 ml of 3,33 ml of5,33 ml of 6,66 mlR/12.1.4 Antiparasitair geneesmiddel voor bijen12.1.4.1 ThymolIndicatieBehandeling van varroase (Varroa destructor)bij de honingbij. (KB 7 maart2007 en MB 10 augustus 2007).FarmacodynamieThymol is een fenol van nature aanwezigin de etherische oliefractie van veleplantensoorten. Door verdamping vande plaatjes wordt de lucht in de kastverzadigd met thymol. Een concentratievan meer dan 5 microgram thymolper liter lucht in het bijenvolk doodt demijten op de honingbijen. Het exactewerkingsmechanisme is niet bekend.FarmacokinetiekDe farmacokinetiek van thymol inbijen is onbekend. In de bijenkast sublimeertthymol uit het plaatje gedurendeeen periode van 21 - 28 dagen.De juiste verdamping van thymol vindtplaats bij temperaturen tussen 15 en30°C. Na het verwijderen van de plaatjesverdwijnt thymol geleidelijk uit dekast. Residuen in de was van de ratenverdampen snel.Contra-indicatiesNiet behandelen wanneer de maximaledagtemperatuur hoger is dan 30°C, ditzou leiden tot een toename van destress en sterfte bij de volwassen bijenen het broed. Behandelingen bij temperaturenonder de 15°C kan leiden totonvoldoende werking. Dien het middelniet toe tijdens het honing (nectar)verzamelen door de bijen. Slinger geenramen in het voorjaar die in het najaarbehandeld zijn geweest. Er wordt aangeradenom niet vaker dan twee maalper jaar te behandelen.BijwerkingenBijen kunnen de suiker- of honingvoorraaddirect gelegen onder het plaatjeweghalen. Broed dat te dicht onderde plaatjes zit zal ook verwijderd worden.Een verminderde opname vanvoedsel kan optreden indien het voederengelijktijdig met de behandelingplaatsvindt. Agitatie van het volk eneen minimale toename in de mortaliteitvan het bijenbroed en van volwassenbijen kan voorkomen wanneer hogeretemperaturen tijdens de behandelingoptreden (> 30°C). Hogere sterfte (>20 bijen voor de vliegopening) duidt opoverdosering.Voorzorgen bij het gebruikIndien de plaatjes aangebracht wordenvlak voor of tijdens de honingoogst,kunnen de residuen in de honing toenemen.Alle bijenvolken op dezelfdebijenstand moeten op hetzelfde ogenblikbehandeld worden.Geintegreerde plaagbestrijdingDe werking kan variëren tussen devolken vanwege externe omstandigheden(temperatuur, herbesmetting etc.).Daarom dient het onderstaande diergeneesmiddeltoegepast te worden ineen geïntegreerd bestrijdingsprogramma,waarbij tellingen van de mijtenvalregelmatig dienen plaats te vinden.Volken met een gemiddelde mijtval vanmeer dan 1 mijt per dag, 2 weken nadatde laatste behandeling is gegeven,dienen een extra winter- of voorjaarsbehandelingmet een andere actievestof te ondergaan tegen Varroa-mijten.

19812 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruikMRL thymol THYMOVAR (Andermatt Bio Vet)thymol: 15 g/plaatjeplaatje in de korfPosologie:2 x 1 à 2 plaatjes (afh type korf) plaatsenmet 3 - 4 w interval (max 2 x/jaar)Honing: 0 dNiet toedienen kort voor of tijdens denectarvloedplaatje 2 x 512.1.5 AntimycoticaOok hier moet gewezen worden op het nut van antiseptica, zoals het gebruikvan iodide tegen dermatophytosen. Enilconazol is een imidazolderivaat met breedspectrum actief tegen Trichophytum, Microsporum en Aspergillus.MRL enilconazol IMAVEROL, concentraat voor topicaal gebruik(Eli Lilly)enilconazol: 100 mg/mlemulsie voor cutaan gebruikPosologieEq, Bo, Ca: 4 x om de 3 - 4 dTe verdunnen tot een emulsie van 0,2 %Vlees: 0 d, Melk: 0 dfles 100 ml, 1 lR/12.1.6 Glucocorticoïden12.1.6.1 HydrocortisonaceponaatIndicatiesSymptomatische behandeling vaninflammatoire en jeukende dermatosenbij honden. Regelmatige klinischecontroles moeten de behandelingondersteunen.FarmacodynamieZie hfst 2.2. GlucocorticoïdenFarmacokinetiekHydrocortisonaceponaat (HCA) (eendiëster van hydrocortison) dringt,dankzij zijn lipofiele eigenschap, doorheende huid. De biologische beschikbaarheidin het bloed is laag. HCAhoopt zich daarom op in de huid. Bijlabdieren wordt HCA op dezelfde wijzeuitgescheiden als hydrocortison, nl. viade urine en de faeces.Contra-indicatiesNiet gebruiken wanneer infectieuze(bacteriële of parasitaire) processenaanwezig zijn. Het gebruik van het preparaatbij jonge dieren tijdens de groeiof bij dieren met Cusching moet afhankelijkzijn van een risico/baten-analyse.BijwerkingenLokale toepassing van hydrocortisonaceponaatleidt tot weinig systemischebijwerkingen.InteractiesGeen bekend.Voorzorgen bij het gebruikHydrocortisonaceponaat is irriterendvoor het oog.Voortplanting en lactatieDe veiligheid van het diergeneesmiddelis niet bewezen tijdens dracht enlactatie. Gezien de kleine systemischeabsorptie is het onwaarschijnlijk datteratogene, foetotoxische of maternotoxischeeffecten zullen optreden bijtoediening van de voorgeschreven dosering.Uitsluitend gebruiken overeenkomstigde baten/risicobeoordeling.MRL hydrocortisonaceponaat CORTAVANCE (Virbac)hydrocortison (aceponaat): 0,584 mg/mlspray voor cutaan gebruikPosologieCa: 1,52 mcg/cm² huid pd (7 d)fles 76 mlR/

12 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 19912.1.7 Cicatriserende stoffen12.1.7.1 KetanserineIndicatiesKetanserine wordt gebruikt voor hetvoorkomen van hypergranulatieweefseltijdens de wondheling.FarmacodynamieKetanserine heeft een antiserotonineeffectwat resulteert in een inhibitievan de door serotonine geïnduceerdevasoconstrictie, remming van de aggregatievan bloedplaatjes met voorkomenvan de vrijstelling van mediatorenen groeifactoren, verlaging vande vaatwandpermeabiliteit met eenbetere zuurstofvoorziening ter hoogtevan het letsel en de vermindering vande groeifactor-activiteit van serotonineop de myofibroblasten.FarmacokinetiekKetanserine wordt nagenoeg nietgeresorbeerd.Voorzorgen bij gebruikHet preparaat moet op de wonde wordenaangebracht nadat alle bloedingengestelpt zijn en nadat eventueel hypergranulatieweefselwerd verwijderd.MRL ketanserine VULKETAN (Eli Lilly)ketanserine (tartraat): 2,5 mg/ggel voor cutaan gebruikPosologieEq: 2 x pdWachttijd: 0 dgel 75 gR/12.1.8 AssociatiesBepaalde preparaten bevatten één of meerdere antibiotica, al dan niet gecombineerdmet één of meerdere componenten zoals zinkoxide als wondhelendefactor, een corticosteroïde en of antimycotica. Deze preparaten komen voor alsspray, poeder, zalf of suspensie voor lokaal gebruik. Na identificatie van aminoside-gevoeligekiemen kunnen door het lokaal toedienen van aminosiden toxischebijwerkingen vermeden worden. Het gebruik van deze associaties die aanleidingkunnen geven tot resistentie, hypersensibiliteitsreacties en vermindering van delokale afweer (corticoïden), kan vermeden worden door een etiologische diagnose.Systemische reacties te wijten aan het lokaal gebruik van corticosteroïdenzijn echter niet uit te sluiten. Bij allergische en auto-immuun reacties kan het lokaalgebruik van corticosteroïden toch aangewezen zijn. De keuze van het corticosteroïde,de concentratie en posologie, moeten onafhankelijk zijn van de aanwezigheidvan andere componenten, waarvan de aard en het nut trouwens moetenworden onderzocht.MRL sulfur praecipitatum + neomycine+ prednisolon MRL prednisolon + polymyxine B +miconazolnitraat DOG ECZEMA (Kela Laboratoria)sulfur praecipitatum: 5 mg/gneomycinesulfaat: 5.000 IE/gprednisolon: 1 mg/gzinkoxide: 30 mg/gemulsie voor cutaan gebruikPosologieCa: 2 - 3 x pd (7 d)fles 100 g, 500 gR/SUROLAN (Eli Lilly)prednisolonacetaat: 5 mg/mlpolymyxine B sulfaat: 0.5293 mg/mlmiconazolnitraat: 23 mg/mlsuspensie voor cutaan gebruik, voor gebruikin het oorPosologieCa, Fe: 2 x pd:cutaan gebruik: enkele druppelsoordruppels: 3 - 5 druppelsfles 15, 30 mlR/

20012 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik12.2 Geneesmiddelen voor gebruik in het oog12.2.1 Geneesmiddelen met een antibioticum12.2.1.1 GentamicineZie 1.1.2MRL gentamicine CLINAGEL-VET (Ecuphar)gentamicine (sulfaat): 3 mg/ggel voor ophtalmologisch gebruikPosologieCa: 2 - 3 x pd,aanbrengen op onderste oogledentube 1 x 4 gR/SOLIGENTAL (Virbac)gentamicine (sulfaat): 3.000 IE/mloplossing voor ophtalmologisch gebruikPosologieCa, Fe: 3 x pd 2 druppels (8 d)fles 5 mlR/12.2.2 Geneesmiddelen gebruikt bij keratoconjunctivitis sicca12.2.2.1 CiclosporineCiclosporine gebruikt voor de huid zie11.1.2IndicatiesKeratoconjunctivitis sicca (een chronischeaandoening veroorzaakt door eente lage traanproductie) en chronischeoppervlakkige keratitis bij de hond.FarmacodynamieCiclosporine verhindert de verdereaantasting van de traanklieren door hetimmuunstelsel en stimuleert de traanproductie.De pigmentatie, die dikwijlsgepaard gaat met deze aandoening,wordt eveneens onder controle gehouden.Ervaring uit de kliniek toontaan dat de therapie bij 90 % van depatiënten levenslang dient te wordengevolgd.FarmacokinetiekBij toediening in het oog is de systemischebiologische beschikbaarheidzeer laag. De halfwaardetijd van lokaalaangebracht ciclosporine in het oogis 8 h, waardoor de aandoening in demeeste gevallen onder controle kanworden gebracht met twee toedieningenper dag.Contra-indicatiesOculaire infecties veroorzaakt door virussenof schimmels.BijwerkingenEen lichte irritatie kan voorkomen.Wanneer deze persisteert kan men eenovergevoeligheid tegen ciclosporinevermoeden.Voorzorgen bij het gebruikNa het opstarten van de therapie kanhet soms een paar weken duren vooraleerde Schirmer-test duidelijk verbeterdis (3 – 8 w).Voortplanting en lactatieDe veiligheid van het product werddoor de registratiehouder niet aangetoondbij drachtige of lacterendedieren.MRL ciclosporine OPTIMMUNE-CANIS (MSD A.H.)ciclosporine A: 2 mg/gzalf voor gebruik in het oogPosologieCa: 1 cm zalf/oog/12 hzalf 3,5 gR/12.3 Geneesmiddelen voor gebruik in het oorIndicatiesOordruppels en oorzalven kunnen gebruikt worden bij ontstekingen of infectiesvan de uitwendige gehoorgang. Door de talrijke pathogene agentia die wordenaangetroffen bij otitis (voornamelijk bij carnivoren), bevatten deze preparaten verscheideneactieve bestanddelen, waaronder minstens één antibioticum, dikwijlssamen met een corticosteroïde. Bij oorschurft of mycotische infecties kan eencombinatie van een insecticide en een antimycoticum worden gebruikt.

12 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 201Contra-indicatiesDe toediening vermijden bij geperforeerd trommelvlies. Naargelang het diergeneesmiddelworden eventueel dracht, lactatie en toediening aan fokdieren alscontra-indicaties opgesomd.BijwerkingenGehoorverlies of doofheid, meestal tijdelijk, kan soms optreden, vooral bij ouderehonden. Lokale reacties kunnen optreden. Corticoïden kunnen zowel lokaal, alssystemisch bijwerkingen veroorzaken bij chronisch gebruik.Voorzorgen bij het gebruikOok hier gelden dezelfde opmerkingen voor het gebruik van associaties zoalsreeds geformuleerd bij de antimicrobiële geneesmiddelen voor cutaan gebruik.Het gebruik van fluoroquinolones dient zoals steeds voorbehouden te wordenvoor gevallen waar multiresistentie vastgesteld of vermoed wordt.MRL marbofloxacine + clotrimazol +dexamethason AURIZON oordr, susp (Vétoquinol)marbofloxacine: 3 mg/mlclotrimazol: 10 mg/mldexamethason (acetaat): 0,9 mg/mlsuspensie voor gebruik in het oorPosologieCa: 10 dr/oor pd (7 d, eventueel herhalen)fles 10 ml met buisje, 20 ml met 2 buisjesR/MRL prednisolon + framycetinesulfaat+ nystatine + diëthanolaminefusidaatCANAURAL oordr (Dechra Veterinary Products)prednisolon: 2,5 mg/gframycetinesulfaat: 5 mg/gnystatine: 100.000 IE/gdiëthanolaminefusidaat: 5 mg/gsuspensie voor gebruik in het oorPosologieCa, Fe: 2 x pd 5 - 10 dr/oor (min 7 d)fles 15 ml, 25 mlR/MRL hydrocortison + miconazol +gentamicine EASOTIC (Virbac)hydrocortisonaceponaat: 1,11 mg/mlmiconazol nitraat: 15,1 mg/mlgentamicine sulfaat: 1505 IU/mlsuspensie voor gebruik in het oorPosologieCa: 1 x 1 ml per besmet oor pd (5 d)multidosis fles 10 mlR/MRL gentamicine + betamethason +clotrimazol OTOMAX ear drops susp (MSD A.H.)gentamicine (sulfaat): 2640 IE/mlbetamethason (valeraat): 0,88 mg/mlclotrimazol: 8,80 mg/mlsuspensie voor gebruik in het oorPosologieCa:(< 15 kg LG): 2 x pd 4 druppels (7 d)(> 15 kg LG): 2 x pd 8 druppels (7 d)fles 14 ml, 34 mlR/MRL dexamethason + lidocaïne+polymyxine B + neomycine + monosulfiramOTOSPECTRINE (Kela Laboratoria)dexamethason: 1 mg/mllidocaïnehydrochloride: 40 mg/mlneomycinesulfaat: 5.000 IE/mlpolymyxine B sulfaat: 10.000 IE/mlmonosulfiram: 50 mg/mlsuspensie voor gebruik in het oorPosologieDosis aanpassen volgens grootte dier engraad ontstekingkleine Ca, Fe (< 5 kg): 3 dr 1-2 x pd (7 d)middelgrote Ca (5 - 10 kg): 5 dr 1-2 x pd(7 d)grote Ca (> 10 kg): 10 dr 1-2 x pd (7 d)fles 15 mlR/MRL prednisolon+ polymyxine B +miconazolnitraat SUROLAN (Eli Lilly)prednisolonacetaat: 5 mg/mlpolymyxine B sulfaat: 0.5293 mg/mlmiconazolnitraat: 23 mg/mlsuspensie voor cutaan gebruik, voor gebruikin het oorPosologieCa, Fe: 2 x pd:cutaan gebruik: enkele druppelsoordruppels: 3 - 5 druppelsfles 15, 30 mlR/MRL orbifloxacine + mometasonfuroaat+ posaconazol POSATEX (MSD A.H.)orbifloxacine: 8,5 mg/mlmometasonfuroaat (monohydraat): 0,9 mg/mlposaconazol: 0,9 mg/mlsuspensie voor gebruik in het oorPosologieCa (lft > 4 m):LG < 2 kg: 1 x pd 2 druppels/oor (7 d)LG 2-15 kg: 1 x pd 4 druppels/oor (7 d)LG > 15 kg: 1 x pd 8 druppels/oor (7 d)fles 8,8 ml, 17,5 mlR/

20212 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik12.4 Geneesmiddelen voorgynaecologisch gebruikIndicatiesUteriene en vaginale infecties bij grote huisdieren kunnen lokaal worden behandeld,al of niet in combinatie met een systemische antibiotica-behandeling. Dekeuze van de toedieningswijze - lokaal of systemisch - zal afhankelijk zijn van depathogene kiem(en) en het stadium van de infectie.FarmacokinetiekDe gebruikte preparaten zijn tabletten (ouwel of oblet) of olieachtige suspensies,die diffunderen in de genitale secreties en het endometrium. Hun werkzaamheidgedurende de post-partum periode wordt in vraag gesteld. Of de diergeneesmiddelendie intra-uterien worden toegediend, het label “voor uitwendig gebruik” danwel “voor inwendig gebruik” kunnen dragen, is niet helemaal duidelijk. De hiernabesproken diergeneesmiddelen worden lokaal toegediend en het beoogde effectis eveneens lokaal. Dit verklaart waarom de volgende diergeneesmiddelen in dithoofdstuk worden ondergebracht. Ondanks de geringe systemische resorptiezonder algemeen therapeutisch effect, kunnen residuen aanwezig zijn in de melkof het vlees van het behandelde dier.BijwerkingenBijwerkingen blijven beperkt tot enkele lokale reacties.MRL chloortetracycline MRL cefapirine GYNAECOLOGISCHE OBLETTEN (VMD)chloortetracyclinehydrochloride: 1.000 mgtablet iuPosologieBo: 1.000 mg/dier (1-3 d)Vlees: 7 d, Melk: 3 dtabl 100R/METRICYCLIN (Kela Laboratoria)chloortetracyclinehydrochloride: 1 gtablet (oblet) iuPosologieBo: preventief: 1 g, curatief: 1 - 2 gVlees: 10 d, Melk: 4 dtabl 100R/METRICURE (MSD A.H.)cefapirine (benzathine): 500 mgsuspensie iuPosologieBo: 500 mg(eventueel 2de behandeling na 7-14 d)Vlees: 2 d, Melk: 0 happlic 10 x 19 gR/12.5 Geneesmiddelen voor intramammair gebruikIndicatiesKlinische mastitis bij runderen kan lokaal worden behandeld door de instillatievan antibiotica in het tepelkanaal. Bij algemene symptomen is een systemischebehandeling aangewezen. Wanneer het antibioticum wegens zijn farmacokinetischeeigenschappen echter onvoldoende naar de melk diffundeert, kan een lokaalgebruik aangewezen zijn. De toediening van een lokaal en systemisch antibioticumuit dezelfde farmacologische familie geniet hierbij de voorkeur. Wanneerverschillende antibiotica intramammair toegediend worden, dient dit te gebeurenvolgens de algemeen geldende regels voor de associaties, rekening houdend methun kinetiek. De meest voorkomende pathogene kiemen zijn GRAM+ (staphylococcen,streptococcen, A. pyogenes), Enterobacteriaceae (E. coli), mycoplasmen(in het bijzonder Mycoplasma bovis) of meer zelden anaeroben. Resistentiete wijten aan de synthese van betalactamases komt frequent voor. Een therapiebij aanvang van de droogzetting (‘dry cow therapy’) dient als aanvulling van demastitistherapie en moet infecties tijdens de droogzetting vermijden.FarmacodynamieAntibiotica voor intramammair gebruik behoren meestal tot de groep van de betalactaminesen de aminosiden. De meeste antibiotica die in dit hoofdstuk voorkomen,werden hoger reeds beschreven (zie hfst 1.1). Het lokaal gebruik van dezesubstanties leidt meestal tot een klinische, maar niet steeds bacteriologische ge-

12 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 203nezing: de dieren blijven latente kiemdragers. Alhoewel associaties soms van nutkunnen zijn door het optreden van synergistische effecten of een verbreding vanhet werkingsspectrum wanneer meerdere kiemen bij de infectie betrokken zijn,is hun gebruik met het oog op de vrijwaring van de volksgezondheid omstreden.Een etiologische diagnose kan het systematisch gebruik van deze combinatiesvermijden.FarmacokinetiekDe dry cow-preparaten zijn licht irriterend en bevatten één of meerdere zeer actievebactericide antibiotica met een sterke affiniteit voor het uierweefsel en deuiersecreties. Deze olieachtige suspensies stellen de actieve substantie geleidelijkvrij. Wegens hun lange wachttijd mogen deze preparaten niet worden gebruikttijdens de lactatie.Opmerking: of de diergeneesmiddelen die intramammair worden toegediend, hetlabel “voor uitwendig gebruik” dan wel “voor inwendig gebruik” kunnen dragen, isniet helemaal duidelijk. De hierna besproken diergeneesmiddelen worden lokaaltoegediend en het beoogde effect is eveneens lokaal. Dit verklaart waarom devolgende diergeneesmiddelen in dit hoofdstuk worden ondergebracht. Ondanksde geringe systemische resorptie zonder algemeen therapeutisch effect, kunnenresiduen aanwezig zijn in de melk of het vlees van het behandelde dier.Voorzorgen bij het gebruikIdentificatie en gevoeligheidsbepaling van de pathogene kiem zijn aan te bevelen.Voortplanting en lactatieMastitispreparaten en droogzetters zijn veilig om toegediend te worden tijdensdracht. Droogzetters kunnen gezien hun lange wachttijd niet toegediend wordentijdens de lactatie.12.5.1 Behandeling van mastitis12.5.1.1 CloxacillineIndicaties, werkingsspectrum enresistentieDe toepassing is vooral gericht op penicillinase-producerendegram-positievecoccen waaronder Staphylococcusspp. Dit penicillinaseresistente semisynthetischpenicilline heeft eenbeperkter werkingsspectrum dan hetnatuurlijke penicilline. Resistentie werdopgetekend, vormt echter (nog) geenprobleem in de diergeneeskunde.Contra-indicatiesGekende overgevoeligheid tegenpenicillines.MRL cloxacilline ORBENIN LA (Pfizer A.H.)cloxacilline: 200 mgsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwart/48 h (3 x)Behandeling van mastitisVlees: 1 d, Melk: 120 happlic 12 x 3 gR/12.5.1.2 Cefalosporines met eenoverwegend GRAM+activiteitZie hfst 1.1.1.2.MRL cefazoline CEFOVET lactatie (Merial)cefazoline: 300 mgsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwart/12 h (2 x)Behandeling van mastitisVlees: 24 h, Melk: 8 melkbeurtenapplic 2 x 6 gR/MRL cefalexine RILEXINE 200 lactating cow (Virbac)cefalexine: 200 mgsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwart/12 h (4 x)Behandeling van mastitisVlees en ingewanden: 4 d, Melk: 4 melkbeurtenapplic 12 of 24 x 10 mlR/12.5.1.3 Cefalosporines metbreedspectrum activiteitCefquinome, uit de tweede groep,vertoont een goede activiteit tegenGRAM+ en GRAM- te wijten aan resistentievoor bepaalde beta-lactamases.Zie hfst 1.1.1.2.

20412 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruikMRL cefquinome COBACTAN LC (MSD A.H.)cefquinome (sulfaat): 75 mgzalf voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwart/12 h (3 x)Behandeling van mastitisVlees: 4 d, Melk: 5 dapplic 15 x 8 gR/Cefalosporines met variabel breedspectrumactiviteit, inclusief P.aeruginosaCefoperazon, behorende tot de derdegroep cefalosporines, wordt gekenmerktdoor zijn breed werkingsspectrumwaaronder ook activiteit tegenoverPseudomonadaceae. Zie hfst1.1.1.2.MRL cefoperazon PATHOZONE (Pfizer A.H.)cefoperazon: 250 mgsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwartBehandeling van mastitisVlees: 2 d, Melk: 96 happlic 10 x 10 mlR/12.5.1.4 PirlimycinePirlimycine behoort tot de groep vande lincosamiden met een activiteit tegenGRAM+, anaeroben en bepaaldemycoplasmen. Deze stof bezit eengoede intracellulaire diffusie en eenhoge concentratie ter hoogte van demelk na intramammaire toediening.MRL pirlimycine PIRSUE 5 mg/ml (Pfizer A.H.)pirlimycine (hydrochloride): 50 mg/10 mloplossing voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwart pd (8 x)Behandeling van subklinische mastitisVlees: 23 d, Melk: 5 dapplic 24 x 10 mlR/12.5.1.5 AssociatiesMRL cloxacilline + ampicilline AMPICLOX Q.R. 75/200 mg (Pfizer A.H.)cloxacilline: 200 mgampicilline: 75 mgsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwart/12 h (3 x)Behandeling van mastitisVlees: 2 d, Melk: 60 hdoos 24 x 3 g applicR/MRL cefalexine + kanamycine UBROLEXIN (Boehringer Ingelheim)cefalexine (monohydraat): 200 mgkanamycine (monosulfaat): 100.000 I.Ususpensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 2 x 1 applic met 24 h intervalBehandeling van mastitisVlees: 10 d, Melk: 5 dapplic 20 x 10 gR/MRL lincomycine + neomycine LINCOCIN intramammair (Pfizer A.H.)lincomycine (hydrochloride): 330 mgneomycine (sulfaat): 100 mgsteriele oplossing voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwart/12 h (3 x)Behandeling van mastitisVlees: 3 d, Melk 84 happlic 24 x 10 mlR/MRL neomycine + procaïne benzylpenicillineMASTI-kel (Kela Laboratoria)neomycinesulfaat: 500.000 IEprocaïne benzylpenicilline: 300.000 IEzalf voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwart/24 h (3 x)Behandeling van mastitisVlees: 20 d, Melk: 204 h (17 melkbeurten)applic 20 x 10 gR/12.5.2 Droogzetters met eenantimicrobiële stof12.5.2.1 CloxacillineZie 12.5.1.1MRL cloxacilline benzathine DRYCLOXA-kel (Kela Laboratoria)cloxacilline benzathine: 1.000 mgzalf voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwartdroogzetter toedienen min 35 d voor hetkalvenVlees: 10 d, Melk: 12 h na het kalven (wanneertoegediend meer dan 60 d voor het kalven) - 60d na toediening (wanneer toegediend minderdan 60 d voor het kalven)applic 20 x 9 gR/KLOXERATE DC (Pfizer A.H.)cloxacilline (benzathine): 500 mgsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwartDroogzetter toedienen min 7 w voor het kalvenVlees: 56 d, Melk: 96 h na afkalven (droogstand> 7 w) of 53 d (droogstand < 7 w)applic 24 x 4,5 g, 120 x 4,5 gR/

12 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik 205ORBENIN E.D.C. 600 mg (Pfizer A.H.)cloxacilline (benzathine): 600 mgsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwartDroogzetter toedienen min 42 d voor hetkalvenVlees: 24 h, Melk: 36 h (droogstand min 42 d) of44 d (droogstand < 42 d)applic 24 x 3,6 g, 60 x 3,6 gR/12.5.2.2 Cefalosporines metoverwegend GRAM+spectrumZie hfst 1.1.1.2.MRL cefazoline CEFOVET DC (Merial)cefazoline: 250 mgsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwartVlees: 21 d, Melk: 0 d bij droogstand van min6 wKortere droogstand: 14 dapplic 4 x 3 gR/MRL cefalonium CEPRAVIN DRY COW (MSD A.H.)cefalonium: 250 mgsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwartVlees: 0 d, Melk: 96 h (4 d) bij droogstand vanmin 54 dKortere droogstand: 54 d + 96 h (58 d)applic 20 x 3 gR/MRL cefalexine RILEXINE 500 DC (Virbac)cefalexine (benzathine): 375 mgsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwartDroogzetter toedienen min. 2 maanden voorhet kalvenVlees: 4 d, Melk: 0 d Kortere droogstand:controleer melk op residuenapplic 12 of 60 x 8 gR/12.5.2.3 Cefalosporines metbreedspectrum activiteitZie hfst 1.1.1.2.MRL cefquinome VIRBACTAN (Virbac)cefquinome (sulfaat): 150 mg/injector (3 g)suspensie voor intramammair gebruikPosologieBo (tijdens de droogstand): 1 injector/kwartVlees: 2 d, Melk: 36 d na behandeling (indienkorte droogstand < 5 w), 1 d na kalven (indiendroogstand > 5 w)injector 3 g ( 6 x 4 of 15 x 4)R/12.5.2.4 RifaximinRifaximin, dat behoort tot de groep vande ansamycines, heeft een werkingsmechanismedat zoals dat van de rifamycinesgebaseerd is op de remming vanhet DNA-afhankelijke RNA-polymerase.Hierdoor wordt de synthese van hetboodschapper-RNA verhinderd en bijgevolgook de proteïnesynthese. Het spectrumbevat de voornaamste Gram+ kiemenverantwoordelijk voor het ontstaanvan mastitis, zowel delende kiemen alskiemen in rust: Staphylococcus aureus,Streptococcus agalactiae, Streptococcusdysgalactiae, Streptococcus uberis enActynomyces pyogenes. Gezien hetbelang van rifamycines in de humanegeneeskunde voor de behandeling vantuberculose dient het gebruik van dit antibioticumin de diergeneeskunde tot eenminimum beperkt te worden.MRL rifaximin FATROX (Fatro)rifaximin: 100 mgzalf voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwartDroogzetter toedienen min 4 w voor het kalvenVlees: 0 d, Melk: 0 h (meer dan 4 w na droogstand)- 22 melkbeurten (minder dan 4 w nadroogstand)applic 4 x 5 ml, 60 x 5 mlR/12.5.2.5 AssociatiesMRL cloxacilline + ampicilline KLOXERATE DC PLUS (Pfizer A.H.)ampicilline (trihydraat): 250 mgcloxacilline (benzathine): 500 mgsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwartDroogzetterVlees: 56 d, Melk: 216 h (9 d) (droogstand > 45d) of 54 d (droogstand < 45 d)applic 24 x 4,5 g, 120 x 4,5 gR/MRL procaïne benzylpenicilline +dihydrostreptomycine NAFPENZAL DC (MSD A.H.)procaïne benzylpenicilline G: 300.000 E/injdihydrostreptomycine (sulfaat): 100 mg/injnafcilline (natrium): 100 mg/injsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwartDroogzetter toedienen tot max 8 w voorhet kalvenVlees + organen: 5 w, Melk: 3 melkbeurten, nadroogzetting van min 46 dKortere droogstand: 46 dapplic 1 x 20R/

20612 Geneesmiddelen voor uitwendig gebruikMRL penethamaat + benethaminepenicilline + framycetine UBROSTAR DRY COW (Boehringer Ingelheimvetmedica)penethamaat hydrojodide: 100 mgbenethamine penicilline: 280 mgframycetine sulfaat: 100 mgsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 x 1 applicDroogzetterVlees en organen: 10 dMelk: droogstand min 35 d: 36 h na afkalven,droogstand minder dan 35 d: 37 d nabehandelingapplic 60 x 5 mlR/12.5.3 Droogzetters zonder antimicrobiële stof12.5.3.1 BismutsubnitraatIndicatiesBismutsubnitraat wordt gebruikt bijkoeien als droogzetter.FarmacodynamieHet product heeft op zich geen antibacteriëlewerking maar vormt terhoogte van het tepelkanaal een fysischebarrière die het uierweefsel afsluitvan de buitenwereld.FarmacokinetiekBismutsubnitraat wordt niet geresorbeerddoor het uierweefsel. De wachttijdbedraagt bijgevolg nul dagen.Contra-indicatiesNiet gebruiken bij dieren met subklinscheof klinische mastitis.BijwerkingenGeen bekend.InteractiesNiet gebruiken in combinatie met andereintramammaire middelen.Voorzorgen bij het gebruikBij het aanbrengen van deze droogzetterin het tepelkanaal dienen de gebruikelijkehygiënische maatregelen teworden gerespecteerd.Voortplanting en lactatieHet product is veilig om toegediend teworden tijdens de dracht.MRL bismuthsubnitraat ORBESEAL (Pfizer A.H.)bismuth subnitraat: 2,6 gsuspensie voor intramammair gebruikPosologieBo: 1 applic/kwartDroogzetterVlees: 0 d, Melk: 0 dapplic 24, 60R/

13 Vaccins voor het paard 20713 Geneesmiddelen met invloedop het immuunstelsel13.1 VaccinsDe vaccins worden ingedeeld en besproken per diersoort. Vaccins tegen rabiësworden apart besproken. In tabellen worden per diersoort de beschikbare vaccinsopgesomd met hun valenties. De begrippen aanvang en duur van de immuniteit(OOI en DOI ) worden verduidelijkt in de Folia Veterinaria 2010 nr 1. Zie ook FoliaVeterinaria 2007 nr 2 en 3.13.1.1 Vaccins voor het paard13.1.1.1 Vaccinatie tegen viraleziekten bij het paardBij paarden in België zijn influenzaen rhinopneumonie de virale ziektenwaartegen routinematig wordt gevaccineerd.Een vaccin tegen het WestNilevirus is eveneens beschikbaar.InfluenzaHet paardeninfluenzavirus veroorzaakteen acute infectie van het epitheelvan de bovenste luchtwegen en vande longen. Typische symptomen zijnkoorts, algemeen zwakke toestand,anorexie en een droge hoest. Sterfteis eerder zelden en treedt meestalslechts op bij secundaire bacteriële infecties,maar de prestaties van sportenwerkpaarden kunnen gedurendevele weken verminderd zijn. Er zijn 2subtypen van het paardeninfluenzavirus,H7N7 (type 1) en H3N8 (type 2),waarvan respectievelijk Praag/56 enMiami/63 de prototype stammen zijn.Het H7N7 subtype werd sinds 1979niet meer geassocieerd met klinischeuitbraken. Paarden met antistoffen tegenhet H7N7 subtype worden nog welteruggevonden, wat er op wijst dat hetvirus subklinisch circuleert in de paardenpopulatie.Het H3N8 subtype daarentegencirculeert in belangrijke matein de paardenpopulatie en veroorzaaktfrequent influenza-uitbraken bij paardenwereldwijd.VaccinVaccin tegen influenza -Combinatievaccins influenza mettetanustoxoidDe meeste vaccins zijn geïnactiveerdevaccins op basis van volledig virus ofsplit haemagglutinine (HA) en neuraminidase(NA) antigenen. Eén vaccin issamengesteld uit twee recombinantekanariepokkenvirussen die resp. haemagglutininesvan het Europees enhet Amerikaans serotype dragen. Zebevatten minstens één isolaat van elksubtype en meestal ook een adjuvans(olie, aluminiumderivaten, carbomeerof Quil A). Omdat het H3N8 subtypeeen zekere “antigene drift” vertoonten recentere isolaten de breedste beschermingbieden tegenover de stammendie nu circuleren, bevatten allevaccins één of meer recente H3N8virussen naast de Miami/63 stam.Sommige H3N8-vaccins bevattennaast ‘European-like’ isolaten ook eenvertegenwoordiger van de ‘Americanlike’isolaten (Newmarket/1/93). Ookde nieuwere soorten adjuvantia zoalscarbomeren (carbopol) en saponinen(Quil A) en antigeenpresentatiesystemen(‘immune stimulating complexes’,ISCOMS) kunnen de antistofresponsverbreden en verlengen. De ISCOMvaccinszouden bovendien ook decelgemedieerde immuunresponsstimuleren.BeschermingBescherming is gebaseerd op de aanwezigheidvan serumantistoffen tegenhet haemagglutinine en er is een duidelijkecorrelatie tussen de antistoftiteren de graad van bescherming. Deantistofrespons na vaccinatie is echtervan korte duur en frequente hervaccinatieszijn nodig om een zogenaamdeprotectieve antistoftiter te verzekeren.Voor paarden blootgesteld aan eenhoog risico zoals competitie- en showpaarden,worden hervaccinaties omde 3 tot 4 maanden aangeraden. In anderesituaties volstaan herhalingsvaccinatiesom de 6 maanden, tot jaarlijks.

20813 Vaccins voor het paardZelfs goed gevaccineerde paarden zijnvaak slechts gedeeltelijk immuun. Zezijn dan beschermd tegen de ziektemaar niet tegen de infectie en zijn,aangezien ze nog virus uitscheiden,een gevaarlijke infectiebron voor gevoeligedieren. De werkzaamheid vande vaccins wordt ook bepaald door deantigeenconcentratie en de antigenegelijkenissen tussen vaccin- en circulerendestammen.BijzonderhedenVoor vaccinatie van sportpaarden diedeelnemen aan wedstrijden van de FEIgelden specifieke richtlijnen. Het nietvolgen van deze richtlijnen kan leidentot uitsluiten van deelname. Meer informatieis te vinden op de website vande FEI (zie www.horsesport.org wanneeru bovenaan “Veterinary” aanklikten vervolgens “Vaccinations & HealthRequirements”).− Vaccin tegen influenzaEQUILIS PREQUENZA (MSD A.H.)gezuiverde haemagglutinine subunitspaardeninfluenzavirus:A/equine-1/Prague/1/56: 100 AEA/equine-2/Newmarket/1/93: 50 AEA/equine-2/Newmarket/2/93: 50 AEAdjuv: saponine, cholesterol, fosfatidylcholinevaccin voor injectie imPosologieEq (lft > 6 m):- Primovac: 1 dosis/dier, herhaal na 4 w- Revac: 1 x 1 dosis na 5 m, daarna 1dosis/12 mveulen geen mat imm (lft 4 m): 1 dosis,daarna complete vac protocolOOI: 2 w na basisvacDOI: 5 m na basisvac, 12 m na 1ste revacWachttijd: 0 dvoorgevulde spuit met naald 10 x 1 dosisR/PROTEQFLU (Merial)influenza A/equi-2/Ohio/03 [H3N8] recombinantkanariepokkenvirus (vCP2242): min 5.3 log10FAID50/dosisinfluenza A/equi-2/Newmarket/2/93 [H3N8]recombinant kanariepokkenvirus (vCP1533):min 5.3 log10 FAID50/dosisAdjuv: carbomeervaccin voor injectie imPosologiePrimovac:Eq (lft: min 5 - 6 m): 2 x 1 dosis (1 ml) met4 - 6 w intervalRevac: 5 m na primovac daarna jaarlijksBij verhoogd risico: 1ste vac op lft 4 m,daarna bovenstaand schema volgenOOI: 14 d na basisvacDOI: 5 m na basisvac en 1 j na 3de vacWachttijd: 0 dfles 10 x 1 dosisR/− Combinatievaccins influenza mettetanustoxoidDUVAXYN IE PLUS T (Eli Lilly)geïnact paardeninfluenzavirus (per dosis):A/Equi-1 Praag (H7N7): 15 mcg HA/1,5 mlA/Equi 2 Newmarket (H3N8): 15 mcg HA/1,5 mlA/Equi 2 Suffolk (H3N8): 15 mcg HA/1,5 mltetanustoxoïd: 15 Lf/1,5 mlAdjuv: aluminiumhydroxide, carbomeer 934 Pvaccin voor injectie imPosologiePrimovac:Eq (lft > 3 m): 1 dosis bij verhoogd infectierisico,daarna volgend schemaEq (lft > 5 - 6 m): 2 x 1 dosis met 4 - 6 wintervalRevac:6 m na primovacvervolgens 6 m na eerste herhalingsvacdaarna 1 dosis/jaarOOI: 2 w na vac, DOI: 6 mfles 10 x 1 dosisR/EQUILIS PREQUENZA TE (MSD A.H.)gezuiverde haemagglutinine subunitspaardeninfluenzavirus:- A/equine-1/Prague/1/56: 100 AE- A/equine-2/Newmarket/1/93: 50 AE- A/equine-2/Newmarket/2/93: 50 AEtetanus toxoïd: 40 LfAdjuv: saponine, cholesterol, fosfatidylcholinevaccin voor injectie imPosologieEq (lft > 6 m):Primovac: 1 dosis/dier, herhaal na 4 wRevac:- influenza: 1 dosis na 5 m, daarna 1 dosis/12m- tetanus: 1ste revac max na 17 m, daarnana max 2 jveulen geen mat imm (lft 4 m): 1 dosis,gevolgd door het complete vac protocolEIV: OOI: 2 w na basisvac, DOI: 5 m na basisvac,12 m na eerste revacTe: OOI: 2 w na basisvac, DOI: 17 m na basisvac,24 m na eerste revacWachttijd: 0 dfles 10 x 1 dosis (1 ml)voorgevulde spuit met naald 10R/PROTEQFLU-TE (Merial)influenza A/equi-2/Ohio/03 [H3N8] recombinantkanariepokkenvirus (vCP2242): min 5.3 log10FAID50/dosisinfluenza A/equi-2/Newmarket/2/93 [H3N8]recombinant kanariepokkenvirus (vCP1533):min 5.3 log10 FAID50/dosisClostridium tetani toxoid: min 30 IU/dosisAdjuv: carbomeervaccin voor injectie imPosologiePrimovac:Eq (lft: min 5 - 6 m): 2 x 1 dosis (1 ml) met4 - 6 w intervalRevac: 5 m na primovac daarna jaarlijksBij verhoogd risisco kan 1ste vac reeds oplft 4 m, daarna bovenstaand schema volgenOOI: 14 d na basisvacDOI: 5 m na basisvac en na basisvac en hervacna 5 m: 1 j voor paardeninfluenza en 2 j voortetanusWachttijd: 0 dfles 10 x 1 dosisR/

13 Vaccins voor het paard 209RhinopneumonieHet equine herpesvirus type 1 (EHV-1)en het EHV-4 komen enzoötisch voorin de paardenpopulatie. Beide virussenvermeerderen primair in het ademhalingsstelsel.Dit kan gepaard gaan metrespiratoire stoornissen (rhinopneumonie).Voornamelijk bij EHV-1 wordtde primaire vermeerdering gevolgddoor een uitgebreide celgeassocieerdeviremie. Het virus bevindt zich inde witte bloedcellen en verspreidt zichnaar diverse doelwitorganen, zoals debaarmoeder en het zenuwstelsel. Ditkan resulteren in abortus, neonatalesterfte en/of zenuwstoornissen.VaccinVaccin tegen rhinopneumonieDeze geïnactiveerde vaccins mogenworden gebruikt voor paarden en pony’sin alle fysiologische toestanden.BeschermingDe huidig beschikbare vaccins voor decontrole van EHV-1 en EHV-4 zorgenvooral voor een klinische beschermingtegen het optreden van respiratoirestoornissen. De bescherming tegenhet optreden van abortus, neonatalesterfte of zenuwstoornissen kan nietgegarandeerd worden, want een viremieten gevolge van een EHV-1 (her-)infectie met verspreiding naar de doelwitorganenkan optreden ondanks deaanwezigheid van virus-neutraliserendeantistoffen. De dieren kunnen gevaccineerdworden vanaf het momentdat de maternale immuniteit verdwenenis. Regelmatige herhalingsvaccinatiesworden aanbevolen.− Vaccin tegen rhinopneumonieEQUIP EHV 1,4 (Pfizer A.H.)geïnact paardenherpesvirus:EHV-1 (438/77): min 10exp 7,3 TCID50/dosisEHV-4 (405/76): min 10exp 7,3 TCID50/dosisAdjuv: carbopolvaccin voor injectie imPosologiePrimovac:Eq (lft > 5 - 6 m of > 3 m bij hooginfectierisico):2 x 1 dosis (1,5 ml) met 4 - 6 w intervalRevac:1 dosis/6 mmerrie: op 5de, 7de en 9de maand van dedracht 1 dosisOOI: 3 wDOI: 6 mWachttijd: 0 dfles 10 x 1 dosisR/West-NijlvirusHet West-Nijlvirus is een arbovirusvan de familie van de Flaviviridaedat behoort tot de Japanseencephalitisserogroep.De vectorenvoor dit RNA-virus zijn mugjes van hetgenus Culex. Vogels vormen het reservoirvoor dit virus. Het virus kan velediersoorten infecteren, in het bijzonderde mens en het paard bij dewelkeziekte kan optreden met naargelanghet geval milde symptomen tot dodelijkeencefalitis. Het virus kan met trekvogelsin een nieuw gebied geïntroduceerdworden. Via besmette mugjeskunnen zoogdieren en de mens geïnfecteerdworden. Mensen en paardenzijn toevallige gastheren. De viraemieis bij niet-vogels te gering om muggente infecteren waardoor het virus zichniet onder deze dieren kan verspreiden(zgn. dead-end hosts). Symptomenna infectie worden voornamelijk bijhet paard gezien, zij het slechts bij10 % van de geïnfecteerde paarden.Symptomen kunnen acuut of gradueeloptreden. Klinische tekens zijn dezevan een voortschrijdende encefalomyelitismet spierzwakte, incoördinatieen ataxie, parese en paralyse van deachterhand en vervolgens van de vierpoten, die uiteindelijk kan evoluerentot een fatale encefalitis.VaccinHet vaccin bevat geïnactiveerd West-Nijlvirus VM-2-stam, afkomstig vaneen Amerikaans isolaat dat ook beschermttegen wildtypes van het virusdie in Europa voorkomen.BeschermingHet vaccin is geïndiceerd voor de actieveimmunisatie van paarden vanafde leeftijd van 6 maanden tegen deziekte veroorzaakt door het West-Nijlvirus, door vermindering van hetaantal viraemische paarden. Het vaccinvermindert en voorkomt klinischesymptomen bij gevaccineerde dieren.Na vaccinatie kan ter hoogte van de injectieplaatseen matige zwelling voorkomendie na 1 tot 2 dagen spontaanverdwijnt. In een aantal gevallen kanhyperthermie voorkomen gedurende 2dagen na vaccinatie.BijzonderhedenInterferentie van de vaccinatie met epidemiologischebewakinsprogramma’sis miniem gezien er geen levende viruspartikelsaanwezig zijn in het vaccinen aangezien het gehalte aan virus-RNA zeer laag is zodat het waarschijnlijkniet gedetecteerd wordt via PCRtechnieken.Wanneer seroprevalentiegebaseerd is op het aantonen van

21013 Vaccins voor het paardIgM-antistoffen die aanwezig zijn bijnatuurlijke infecties maar niet bij vaccinatieis er eveneens weinig interferentie.Wanneer de seroprevalentie gebaseerdis op het aantonen van IgG is deinterferentie echter groter.Deze ziekte is aangifteplichtig (KB van25/04/1988 tot vaststelling van de dierenziektendie vallen onder de toepassingvan hoofdstuk III van de dierengezondheidswetvan 24 maart 1987)EQUIP WNV (Pfizer A.H.)geïnact West Nile Virus, stam VM-2: 1,0- 2,2 RPAdjuv: olievaccin voor injectie imPosologieEq (lft > 6 m):Primovac: 2 x 1 dosis (1 ml)/dier met 3 - 5w intervalRevac: 1 dosis/jaar (niet gevalideerd)OOI: 3 w post basisvacDOI: 12 m post basisvacWachttijd: 0 dspuit 5 x 1 dosisR/iPROTEQ WEST NILE (Merial)West Nile recombinant canarypox virus(vCP2017) 6.0 tot 7.8 log10 CCID50Adjuv: carbomeervaccin voor injectie imPosologiePrimovac:Eq (lft: min 5 m): 2 x 1 dosis (1 ml) met 4 - 6w intervalRevac: jaarlijksOOI: 4 w na basisvac, DOI: 1 j na volledigebasisvac met 2 injectWachttijd: 0 dfles 2 x 1 dosisR/i13.1.1.2 Vaccinatie tegen bacteriëleziekten bij het paardTetanusDeze aandoening wordt gekenmerktdoor een tonische kramptoestand vande dwarsgestreepte spieren veroorzaaktdoor het tetanospasmine, eenexotoxine gevormd door Clostridiumtetani. Deze kiem kan wonden (bijvoorbeeldsteekwonden) of de navelinfecteren wanneer hier een anaeroobmilieu aanwezig is. Ze is niet invasiefen haar vermeerdering beperkt zich totde wonde. Hier wordt het tetanospasminegevormd dat via de zenuwvezelsen/of lymfe- en bloedvaten het centraalzenuwstelsel bereikt. Het toxinewerkt in op de ventrale hoorn van hetruggenmerg en ter hoogte van de hersenstam.Het blokkeert ter hoogte vande presynaptische zenuwuiteinden devrijstelling van neurotransmittoren zoalsglycine of gamma-aminoboterzuur.Hierdoor worden vooral de remmendeneuronen geïnhibeerd. Door het blokkerenvan de synapsen van deze remmendeneuronen ontstaan de kenmerkendespierspasmen.VaccinMonovalent tetanusvaccin -Combinatievaccins tetanus metinfluenza.BeschermingVaccins op basis van het geïnactiveerdeexotoxine van C. tetani kunnen eenzeer goede bescherming induceren tegenoverdeze aandoening. Er wordenmeerdere vaccinatieschema’s opgegevenin de literatuur. Een dier dat voorhet eerst gevaccineerd wordt, moettweemaal ingespoten worden met eeninterval van vier tot zes weken. Bij veulensafkomstig van een gevaccineerdemerrie kan de maternale immuniteitinterfereren met vaccinatie tot de leeftijdvan ongeveer 4 - 5 maanden. Eenderde toediening van het vaccin gebeurtbest zes maanden tot een jaarna de tweede toediening. Daarna raadtmen aan om jaarlijks tot driejaarlijkste hervaccineren. Ook bij dieren meteen verdachte wonde wordt hervaccinatieaangeraden. Drachtige merrieskrijgen één tot drie maanden voor deverwachte partus een rappelvaccinatiemet een vaccin waarvan de bijsluitervermeldt dat gebruik ervan tijdens dedracht veilig is. Hun veulens zijn vervolgensgedurende één tot vier maandenbeschermd via colostrale immuniteit.Bij neonatale veulens afkomstigvan niet-gevaccineerde merries kanhet toedienen van antistoffen tegenoverhet exotoxine van C. tetani aangewezenzijn (zie hfst 13.3.2.).− TetanusvaccinTETAPUR (Merial)gezuiverde tetanus anatoxine (stam IM 1472C):min 30 IE/mlAdjuv: aluminiumhydroxidevaccin voor injectie imPosologielft veulen geïmm moeder: 6 mlft veulens niet-geïmm moeder: 4 mPreventiePrimovac: 2 x 1 dosis (1 ml) met 1 m intervalRevac: 1 jaar later, nadien om de 3 jNa elke verdachte verwonding wordt eenrevac toegediendCuratieve behandeling3 x 1 dosis (im) met 4 – 5 d intervalGelijktijdig met eerste dosis en op een andereplaats antitetanusserum (im) toedienenOOI: 15 d na 1ste vacDOI: 1 jaar na 1ste vac, 3 jaar na revacWachttijd: 0 dampul monodosis (1 ml) 10 x 1 dosisR/

13 Vaccins voor het paard 211− Combinatievaccins tetanus eninfluenzaDUVAXYN IE PLUS T (Eli Lilly)geïnact paardeninfluenzavirus (per dosis):A/Equi-1 Praag (H7N7): 15 mcg HA/1,5 mlA/Equi 2 Newmarket (H3N8): 15 mcg HA/1,5 mlA/Equi 2 Suffolk (H3N8): 15 mcg HA/1,5 mltetanustoxoïd: 15 Lf/1,5 mlAdjuv: aluminiumhydroxide, carbomeer 934 Pvaccin voor injectie imPosologiePrimovac:Eq (lft > 3 m): 1 dosis bij verhoogd infectierisico,daarna volgend schemaEq (lft > 5 - 6 m): 2 x 1 dosis met 4 - 6 wintervalRevac:6 m na primovacvervolgens 6 m na eerste herhalingsvacdaarna 1 dosis/jaarOOI: 2 w na vac, DOI: 6 mfles 10 x 1 dosisR/EQUILIS PREQUENZA TE (MSD A.H.)gezuiverde haemagglutinine subunitspaardeninfluenzavirus:- A/equine-1/Prague/1/56: 100 AE- A/equine-2/Newmarket/1/93: 50 AE- A/equine-2/Newmarket/2/93: 50 AEtetanus toxoïd: 40 LfAdjuv: saponine, cholesterol, fosfatidylcholinevaccin voor injectie imPosologieEq (lft > 6 m):Primovac: 1 dosis/dier, herhaal na 4 wRevac:- influenza: 1 dosis na 5 m, daarna 1 dosis/12m- tetanus: 1ste revac max na 17 m, daarnana max 2 jveulen geen mat imm (lft 4 m): 1 dosis,gevolgd door het complete vac protocolEIV: OOI: 2 w na basisvac, DOI: 5 m na basisvac,12 m na eerste revacTe: OOI: 2 w na basisvac, DOI: 17 m na basisvac,24 m na eerste revacWachttijd: 0 dfles 10 x 1 dosis (1 ml)voorgevulde spuit met naald 10R/PROTEQFLU-TE (Merial)influenza A/equi-2/Ohio/03 [H3N8] recombinantkanariepokkenvirus (vCP2242): min 5.3 log10FAID50/dosisinfluenza A/equi-2/Newmarket/2/93 [H3N8]recombinant kanariepokkenvirus (vCP1533):min 5.3 log10 FAID50/dosisClostridium tetani toxoid: min 30 IU/dosisAdjuv: carbomeervaccin voor injectie imPosologiePrimovac:Eq (lft: min 5 - 6 m): 2 x 1 dosis (1 ml) met4 - 6 w intervalRevac: 5 m na primovac daarna jaarlijksBij verhoogd risisco kan 1ste vac reeds oplft 4 m, daarna bovenstaand schema volgenOOI: 14 d na basisvacDOI: 5 m na basisvac en na basisvac en hervacna 5 m: 1 j voor paardeninfluenza en 2 j voortetanusWachttijd: 0 dfles 10 x 1 dosisR/

21213 Vaccins voor ruminantiaOverzicht vaccins voor het paardinfluenzavirusrhinopneumonie-virusWest Nile virustetanusrabiësDUVAXYN IE-PLUS-TPfizer A.H.XXEQUILIS PREQUENZAMSD A.H.XEQUILIS PREQUENZA TEMSD A.H.XXEQUIP EHV 1,4Pfizer A.H.XEQUIP WNVPfizer A.H.XNOBIVAC RABIESMSD A.H.XPROTEQFLUMerialXPROTEQFLU-TEMerialXXPROTEQ WEST NILEMerialXRABISINMerialXTETAPURMerialX13.1.2 Vaccins voor ruminantia13.1.2.1 Vaccins tegen viraleaandoeningen bij het rundVaccins tegen respiratoire aandoeningenbij het rundDe belangrijkste pathogene agentiavoor respiratoire aandoeningen bijhet rund zijn de volgende: respiratoirsyncytiaal virus van het rund (BRS),infectieuze boviene rhinotracheïtisvirus(IBR), para-influenza 3 virusvan het rund (PI-3), boviene adenovirusen bacteries zoals Mannheimia(Pasteurella) hemolytica en Histophilussomni. Daarnaast kunnen ook bovienemycoplasmen worden geciteerd. Hetboviene virale diarreevirus (BVD) is opzichzelf niet pneumotroop maar eeninfectie met dit virus kan gepaard gaanmet respiratoire symptomen.VaccinMonovalente vaccins tegen BRS,IBR (zie verder), BVD (zie verder) enMannheimia hemolytica (zie verder) -Multivalente vaccins tegen BRS, PI-3,BVD en Mannheimia hemolytica.Deze vaccins zijn geïnactiveerd of geattenueerd.Een vaccin kan enkel intranasaalworden toegediend wanneer ditduidelijk door de fabrikant wordt vermeldin de SPK. De keuze tussen eenmonovalent of een multivalent vaccinzal bepaald worden door de epidemiologischetoestand op het bedrijf en deanamnese waaruit moet blijken welkepathologische agentia aanwezig zijn.

13 Vaccins voor ruminantia 213BeschermingDe vaccinatie tegen BVD kan ter preventievan ademhalingssymptomenop twee manieren worden toegepast.Ofwel vaccineert men de jonge dierenvanaf de leeftijd van 3 tot 4 maanden,ofwel vaccineert men de vaarzen enkoeien om de aanwezigheid van immunotolerantedieren met een persisterendeinfectie te vermijden. Dezelaatste zijn verantwoordelijk voor decirculatie van het BVD-virus.De verhoogde prevalentie van dezeinfecties in de rundveestapel leidt totde aanwezigheid van een groter aantalkalveren met colostrale immuniteit.Deze maternale immuniteit kan interfererenmet de vaccinatie tot een leeftijdvan ongeveer 3 tot 4 maanden. DeSPK dient dan ook de mogelijkhedente vermelden waarop deze colostraleinterferentie kan worden vermeden.De meeste vaccins bezitten een goedeveiligheid bij kalveren, zelfs bij neonatien kunnen dus worden toegediendzonder bijwerkingen. Hierdoor wordtechter niet de werkzaamheid van hetvaccin verzekerd bij dieren jonger dan3 tot 4 maanden, waarbij de maternaleimmuniteit kan interfereren met de opbouwvan een beschermende immuniteitna vaccinatie. Daar de individueletoestand van elk kalf afzonderlijk nietgekend is en bij gebrek aan informatieinzake de werkzaamheid van de vaccinatiewanneer maternale antistoffenaanwezig zijn, is het noodzakelijk dejonge dieren te hervaccineren na deleeftijd van 3 tot 4 maanden. Bij hetgebruik van geattenueerde vaccins dieintranasaal worden toegediend zal erin de regel minder interferentie met colostraleantistoffen optreden. In de bijsluitermoet duidelijk vermeld zijn dater bij vaccinatie geen interferentie ismet de colostrale antistoffen. Na intranasalevaccinatie zal de beschermendeimmuniteit eveneens sneller optredendan na een parenterale vaccinatie.De meeste vaccins, in het bijzonder dietegen RSB-virus, beschermen minderdan een jaar. Daarom wordt het aangeradenom de dieren net voor de maximaleincidentieperiode van de ziektete vaccineren. In het geval van respiratoireaandoeningen is dit voor de herfstof de winter.BijzonderhedenDe kwaliteit van de bescherming navaccinatie zal afhangen van de matewaarin het experimentele reproductieprotocolvan de ziekte wordt beheerst.Voor IBR is dit voldoende ontwikkeldzodat het vaccin experimenteel kangetest worden op de infectie en deziekte zoals die zich natuurlijk voordoen.Men beschikt over IBR-vaccinsdie een goede bescherming biedentegen de ziekte. Het experimenteelmodel voor RSB-, PI-3- imiteert daarentegenminder goed de natuurlijkesituatie. De uitgevoerde studies zullensteeds conform de monografieënuit de Europese Farmacopee moetenzijn, indien deze bestaan. Bijgevolgzullen de vaccins tegen deze ziekteeen aantal gebreken bezitten waarvoorde firma niet verantwoordelijk is en dieslechts kunnen worden vermeden indiener een vooruitgang is in de standvan de wetenschap ter zake.− Respiratorisch Syncytiaal Virus(BRS-virus)Gecombineerd vaccin BRS-virus enPI-3-virusRISPOVAL RS + PI3 intranasaal (Pfizer A.H.)geatt boviene parainfluenza virus 3 (PI3), stamRLB 103: 10exp5.0 à 10exp8.6 CCID50/dosisgeatt bovien respiratorisch syncytiaal virus(BRSV), stam 375: 10exp5.0 à 10exp7.2CCID50/dosisgevriesdroogd vaccin en diluens inasPosologieBo (lft > 9 d): 1 x 1 dosis (2 ml)OOI: 5 d (BRSV) - 10 d (PI3V) na vacDOI: 12 wWachttijd: 0 dfles 5 dosissen (lyofilisaat) + 10 ml diluensR/Gecombineerd vaccin tegen BRSvirus,het boviene PI-3-virus en M.haemolyticaBOVILIS BOVIPAST RSP (MSD A.H.)geïnact BRSV (stam EV 908): min 10exp 5,5 -max 10exp 6,4 TCID50/5 mlgeïnact PI-3-virus (stam SF-4 Reisinger): min10exp 7,3 - max 10exp 8,3 TCID50/5 mlgeïnact Mannheimia (Pasteurella) haemolytica(A1, stam M4/1): 9 x 10exp 9 cellenAdjuv: aluminiumhydroxide, Quil A (saponine)vaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Bo (lft > 2 w): 2 x 1 dosis (5 ml) met 4 wintervalRevac:Bo: 1 dosis 2 w voor een risicoperiodeOOI: 2 w na basisvac is humorale imm maxDOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 50 mlR/

21413 Vaccins voor ruminantiaGecombineerd vaccin tegen BRSvirus,het boviene PI-3-virus en hetBVD-virusRISPOVAL 3 BRSV-PI3-BVD (Pfizer A.H.)- lyofilisaat:geatt PI-3-virus (RLB103): min 10 exp5.0 enmax 10 exp8.6 CCID50geatt BRSV (375): min 10 exp5.0 en max 10exp7.2 CCID50- suspensie:geïnact BVD-virus type 1, stammen 5960(cytopathogeen) en 6309 (niet-cytopathogeen):induceert een gemiddelde seroneutraliserendetiter in de cavia van min 3,0 log2Adjuv: Alhydrogel (aluminium hydroxide)vaccin voor injectie imPosologieBo (lft > 12 w): 2 x 1 dosis (4 ml) met 3 - 4w intervalRevac:om de 6 m (voor BRS-virus en BVD-virus,immuniteitsduur van PI-3-virus is nietgekend)OOI: BRSV, PI3virus en BVDVtype1: 3 w na vacDOI: BRSV en BVDVtype1: 6 m na vac,PI3virus: geen infoWachttijd: 0 dfles 5 dosissen lyofilisaat + fles 5 dosissensuspensieR/− Infectieuze bovienerhinotracheïtis (IBR)De Belgische wetgeving verplicht hetgebruik van vaccins tegen IBR meteen serologische merker. De serologischemerker dient te zijn gebaseerdop de afwezigheid van een viraalenvelop-glycoproteïne gE. (zie verder‘Bijzonderheden’)VaccinNa het gebruik van deze merkervaccinszal het dier antistoffen ontwikkelentegen alle antigenen van veroorzakendvirus (BoHV-1) uitgezonderd hetglycoproteïne gE. Aan de hand vanserologische testen kan men nadieneen onderscheid maken tussen demet het merkervaccin gevaccineerdedieren die negatief zijn voor gE en dierendie een natuurlijke infectie hebbenondergaan en seropositief zijn voor gE.Vaccins tegen IBR zijn geïnactiveerdof geattenueerd. De geattenueerdevaccins kunnen zowel intranasaal alsparenteraal worden toegediend. Degeïnactiveerde vaccins zijn uitsluitendbestemd voor parenterale injectie.BeschermingVaccinatie tegen IBR wordt in tweewelbepaalde epidemiologische omstandighedenuitgevoerd. Dit is enerzijdsbij een verhoogde prevalentievan dieren die seropositief zijn voorBoHV-1 en anderzijds bij een verhoogdeincidentie van klinische tekens diegeassocieerd kunnen worden met eenBoHV-1-infectie. In het eerste geval zalde vaccinatie uitgevoerd worden omhet virus onder controle te krijgen envoor de uitroeiing ervan op het bedrijf.In het tweede geval zal de vaccinatiede klinische gevolgen van de infectiebeperken. Het vaccinatieprotocolverschilt dus naargelang de situatie.Bescherming tegen klinische symptomenwordt reeds bereikt na een primovaccinatie.Voor de primovaccinatievan dieren jonger dan 3 maandenwordt een geattenueerd intranasaalvaccin gebruikt. Bij deze dieren dientde vaccinatie te worden herhaaldwanneer het dier 3 maanden oud is.Herhaalde vaccinaties zijn noodzakelijkvoor het onder controle krijgen ende uitroeiing van IBR op het bedrijf.Na de primovaccinatie moeten er omde 6 maanden herhalingsvaccinatiesworden uitgevoerd tot alle dieren ophet bedrijf seronegatief zijn voor hetglycoproteïne gE. Op dat moment ishet wildvirus niet meer aanwezig ophet bedrijf en kan het bedrijf evoluerennaar een IBR-vrije status.BijzonderhedenSinds 5 januari 2012 moet elke rundveehouderbeschikken over een geldigIBR-statuut: I2, I3 of I4. Bedrijven diegeen geldig IBR-statuut kunnen voorleggen,krijgen automatisch een I1-statuut toegewezen. Zij mogen geendieren meer op de weide plaatsenen hun runderen enkel rechtstreeksnaar het slachthuis afvoeren. Verkoopnaar andere rundveehouders is nietmeer toegelaten. Het FAVV zal op deI1-bedrijven bijkomende controlesuitvoeren.Klinische IBR is aangifteplichtig. Vanzodra de verdenking wordt bevestigddoor de onderzoeksresultaten moethet FAVV geïnformeerd worden. (KB22 November 2006 betreffende de bestrijdingvan IBR; KB van 16 februari2011 tot wijziging van het KB van 22november 2006 betreffende de bestrijdingvan IBR. Zie ook: www.dgz.be/programma/ibr-bestrijding of www.arsia.be/?page_id=406)

13 Vaccins voor ruminantia 215BOVILIS IBR MARKER INAC (MSD A.H.)geïnact bovien herpesvirus 1, stam GK/D (gE-):60 ELISA U voor inductie van 6,1 - 11,1 log2VN EAdjuv: aluminiumhydroxide, aluminiumfosfaatvaccin voor injectie imPosologieBo (lft > 3 m): 2 x 1 dosis (2 ml) met 4 wintervalRevac: 1 dosis om de 6 mOOI: 3 w na basisvacDOI: 6 m na basisvacWachttijd: 0 dfles 10, 50 dosissenR/iBOVILIS IBR MARKER LIVE (MSD A.H.)per dosis (2 ml):bovien herpesvirus 1 (stam GK/D, gE-negatief):10exp 5,7 - 10 exp7,3 TCID50lyofilisaat en diluens voor vaccin voor injectielft 2 w - 3 m: inas, lft > 3 m: inas, imPosologiePrimovac:Bo (lft 2 w - 3 m): 1 dosis/dier, herhalen oplft 3 - 4 mBo (lft > 3 m): 1 dosis/dierRevac:1 dosis/6 mOOI: Bo (lft min 3 m, seroneg): 4 d (inas vac) of14 d (im vac) na vacDOI: Bo (lft 2 w, seroneg): tot lft 3 - 4 m, narevac op lft 3 - 4 m: min 6 mOOI Bo (lft 3 m, inas, im): 3 w na vacDOI: min 6 m na 1 vacWachttijd: 0 dfles 5, 10, 25 dosissenR/iHIPRABOVIS IBR MARKER LIVE (Hipra Lab)per dosis (2 ml):- lyofilisaat:levend gE- tk- bovien herpesvirus type I(BoHV-1) (stam CEDDEL): 10exp6,3 – 10exp7,3CCID50gevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie imPosologieBo (lft > 3 m):startdosis: 2 x 1 dosis/dier met 3 w interval-revac: 1 dosis/6 mOOI: 21 d na basisvacDOI: 6 m na basisvacWachttijd: 0 dfles 5 dosissen, 25 dosissenR/iIBRAXION (Merial)IBR-virus (gE-negatief): min 0,75 VN E/2 mlAdjuv: lichte paraffineolievaccin voor injectie scPosologieBo:Primovac:geen mat imm (lft > 2 w): 2 x 1 dosis (2 ml)met 21 d intervalmat imm (lft > 3 m): 2 x 1 dosismet 21 d intervalRevac: om de 6 mOOI: 14 d, DOI: 6 mWachttijd: 0 dfles 10 dosissenR/iRISPOVAL IBR-MARKER INACTIVATUM(Pfizer A.H.)geïnact bovien herpesvirus type 1 (Difivac,gE-negatief): seroneutraliserende titer min 1:160bij Bo (2 ml)Adjuv: aluminiumhydroxide, Quil Avaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Bo (lft > 3 m): 2 x 1 dosis (2 ml) met 3 - 5w intervalRevac na primovac met RISPOVAL IBRMARKER INACTIVATUM:Bo: 1 dosis/6 mRevac na primovac met RISPOVAL IBRMARKER VIVUM:Bo: 1 dosis 6 m na primovac, nadien omde 12 mOOI: geen infoDOI: 6 m - 6 m na primovac met Rispoval IBRviv, 12 m na revac met Rispoval IBR inac.Wachttijd: 0 dfles 10 dosissen (20 ml), 50 dosissen (100 ml)R/iRISPOVAL IBR-MARKER VIVUM (Pfizer A.H.)geatt bovien herpesvirus type 1 (Difivac, gEnegatief):min 10exp 5 CCID50 - max 10exp 7CCID50/dosis (2 ml)gevriesdroogd vaccin en diluens inas, imPosologiePrimovac:Bo (lft: 2 w-3 m): 1 dosis (2 ml) inas, 2dedosis op lft 3 m (im)Bo met mat imm: 1 extra dosis (inas of im)3 w na 1ste vacBo (lft > 3 m): 1 x 1 dosis (im)drachtige Bo: 2 x 1 dosis (2 ml) met 3 - 5 winterval (im)onmiddellijk infectierisico: 1 dosis inas, 2dedosis na 3-5 w (im)Revac:Bo: 1ste revac op 6 m lft, dan om de 6 m(RISPOVAL IBR-MARKER VIVUM®) of 12 m(RISPOVAL IBR-MARKER INACTIVATUM®)OOI: 7 d na 1e dosis inas of 21 d na 1e dosis imDOI (Bo lft 3 m of meer): 6 mWachttijd: 0 dfles 10 dosissen (20 ml)50 dossisen (100 ml)R/iVaccins tegen virale diarree bijrunderen− Vaccin tegen boviene virale diarree- mucosal disease (BVD-MD)Een postnatale infectie met het BVDviruskan leiden tot virale diarree, hemorragischsyndroom of kan een rolspelen in multifactoriële pathologieënvan het ademhalings- of spijsverteringsstelsel.De besmetting in uteroleidt tot embryonale sterfte, abortus,congenitale afwijkingen of tot de geboortevan immunotolerante dierenmet een persisterende infectie. Dezedieren excreteren het virus en zijnbijgevolg een bron voor de circulatievan het virus op het bedrijf. Wanneerdeze dieren nog eens een infectie ondergaanmet een cytopathogene stammet dezelfde antigene eigenschappen

21613 Vaccins voor ruminantiaals de stam waarvan ze reeds dragerzijn, zal dit leiden tot het ontstaan vande fatale mucosal disease.VaccinMonovalente vaccins - GecombineerdvaccinDe gebruikte virussen in het vaccinmoeten kunnen leiden tot de opbouwvan een beschermende immuniteitbij het gevaccineerde dier tegen eenbreed spectrum aan virale stammenmet een variabele antigeniciteit. Hetvoorkomen van het genotype II van hetBVD-virus in België en voornamelijkvan het genotype I in andere Europeselanden, leidt noodgedwongen tot hetgebruik van vaccins die beschermingbieden tegen beide soorten van hetBVD-virus.BeschermingDe vaccinatie dient te worden aangepastnaargelang het type infectie. Voorbescherming tegen postnatale infectiesmet voornamelijk respiratoire aandoeningen,worden de jonge kalverengevaccineerd na het verdwijnen vande maternale immuniteit. Met de vaccinatievan vaarzen en runderen vóórde dracht beoogt men de beschermingtegen viremie en in het bijzondertegen een intra-uteriene besmetting.De bijsluiter dient de aard van de bescherming(postnatale infectie, viremieof in utero-infectie) te vermelden.De werkzaamheid van de vaccinatievan drachtige dieren met als doel hetcolostrum te verrijken met antistoffentegen BVD en op deze manier het kalfte beschermen, werd niet aangetoond.Monovalent vaccinBOVILIS BVD (MSD A.H.)geïnact BVD-virus (stam C86) eq. met 50 ElisaU met inductie van min 4,6 log2 VN EAdjuv: aluminiumhydroxide, aluminiumfosfaatvaccin voor injectie imPosologieBo (lft > 8 m):Individuele vac:Primovac:2 x 1 dosis (2 ml) met 4 w interval (2de vacmin 4 w voor dracht)Revac:1 dosis 4 w voor drachtKuddevac:PrimovacBo (lft > 8 m): 2 x 1 dosis met 4 w intervalRevac: 1 dosis/6 mOOI-DOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 10 ml, 20 ml, 50 mlR/Gecombineerd vaccinRISPOVAL 3 BRSV-PI3-BVD (Pfizer A.H.)- lyofilisaat:geatt PI-3-virus (RLB103): min 10 exp5.0 enmax 10 exp8.6 CCID50geatt BRSV (375): min 10 exp5.0 en max 10exp7.2 CCID50- suspensie:geïnact BVD-virus type 1, stammen 5960(cytopathogeen) en 6309 (niet-cytopathogeen):induceert een gemiddelde seroneutraliserendetiter in de cavia van min 3,0 log2Adjuv: Alhydrogel (aluminium hydroxide)vaccin voor injectie imPosologieBo (lft > 12 w): 2 x 1 dosis (4 ml)met 3 - 4 w intervalRevac:om de 6 m (voor BRS-virus en BVD-virus,immuniteitsduur van PI-3-virus is nietgekend)OOI: BRSV, PI3virus en BVDVtype1: 3 w na vacDOI: BRSV en BVDVtype1: 6 m na vac,PI3virus: geen infoWachttijd: 0 dfles 5 dosissen lyofilisaat + fles 5 dosissensuspensieR/Neonatale boviene diarreeVaccinVaccins bestemd voor de beschermingtegen neonatale diarree bij kalverenbevatten rota- en coronavirussen.Dikwijls wordt ook E. coli aan het vaccintoegevoegd. Vaccinatie van kalverenbij de geboorte is in principe mogelijkdaar deze dieren immunocompetentzijn. De incubatietijd van viralediarree is echter korter dan de tijd dienodig is voor de inductie van de immuniteitna vaccinatie en bovendien isvaccinatie tijdens de neonatale periodeniet aanbevolen. Deze vaccins werdendaarom ontwikkeld ter immunisatievan het moederdier tijdens de drachtom het kalf de nodige specifieke maternaleimmuniteit te verschaffen.BeschermingVoor een voldoende antistoftiter tegenhet rota- en coronavirus in het colostrumis het nodig dat de koeien eentweede dosis of een herhalingsvaccinatiekrijgen 2 tot 4 weken voor de verwachtekalfdatum. De vaccinatie dieop het moment van de partus plaatsheeft,veroorzaakt enkel een verrijkingvan de melk met specifieke antistoffen.De concentratie van deze antistoffen inhet colostrum is honderdmaal hogerdan die in de melk.BijzonderhedenVoor een effectieve immunisatie vankalveren tegen neonatale diarree zijndrie voorwaarden van groot belang:(1) de aangepaste immunisatie van de

13 Vaccins voor ruminantia 217moederdieren, (2) de opname van eenvoldoende hoeveelheid colostrum vangoede kwaliteit door het kalf en dit zosnel mogelijk na de geboorte (1/2 l nade geboorte en 2 l tijdens de eerste 2 hna de geboorte) en (3) een goede hygiënein de kalverstal.Vaccins tegen rota- en coronavirusgecombineerd met E. coliBOVILIS LACTOVAC (Pfizer A.H.)geïnact bovien rotavirus (1005/78):10exp 7,4 TCID50/dosisgeïnact bovien rotavirus (Holland):10exp 7,0 TCID50/dosisgeïnact bovien coronavirus (800):10exp 5,8 TCID50/dosisgeïnact E. coli F5/F41: min 250 HAU/dosisAdjuv: aluminiumhydroxide, saponinevaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Bo: 2 x 1 dosis (5 ml) met 4 - 5 w interval(1ste op 6 - 8 w en 2de op 1 - 3 w voor hetkalven)Revac:Bo: 1 dosis 2 - 6 w voor het kalvenPassieve immunisatie kalf via colostrumvan gevac koe binnen de eerste 12 h na degeboorteOOI-DOI: geen infoVlees: 0 d, melk: 0 dfles 25 ml (5 dosissen)R/ROTAVEC CORONA (MSD A.H.)per dosis van 2 ml:- 1/4 dosis vaccin:geïnact bovien rotavirus (UK-Compton-stam,serotype G6 P5): min 7,7 log2/ml virusneutraliserendeAs (cavia)- 1/20 dosis vaccin:geïnact bovien coronavirus (Mebus-stam):min 3,41 log10/ml ELISA-As (cavia)E. coli F5 (K99) aanhechtingsfactor:min 0,64 ELISA-As (OD492) (cavia)Adjuv: minerale olie, aluminiumhydroxidevaccin voor injectie imPosologieBo (drachtig): 1 x 1 dosis (2 ml) tussen 12 -3 w voor kalvenOOI: vanaf start colostrumtoedieningDOI: kalf kunstmatig gevoed: tot einde toedieningcolostrum, zogend kalf: rotavirus: 7 d,coronavirus: 14 dWachttijd: 0 dfles 10 ml, 40 mlR/SCOURGUARD 3 (Pfizer A.H.)- lyofilisaat:geatt bovien rotavirus (Lincoln groep A, serotypeG6): 10exp 7 -10exp8 CCID50/2 mlgeatt bovien coronavirus (Hansen): 10exp 5 -10exp7,5 CCID50/2 ml- vloeibare fractie:E. coli F5 (K99): 10exp 10 - 2 x 10exp10 kiemen/2mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie imPosologiePrimovac:Bo: 1 x 1 dosis 6 - 8 w voor kalven2de dosis 3 w voor het kalvenRevac:Bo: 1 dosis/jaar in 3de week voor elkekalvingPassieve immunisatie kalf via colostrumvan gevac koe binnen de eerste 6 h na degeboorte en gedurende eerste 2 w via melkvan gevac koeOOI-DOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 25 x 1 dosis lyofilisaat en 25 x 1 dosis vlbfractieR/BlauwtongBlauwtong (fièvre catarrhale dumouton, bluetongue), is een virale infectiebij schapen en runderen en andere(wilde) ruminantia die door kleinemugjes (Culicoides spp.) wordt overgedragen.De ziekte is seizoensgebonden.Symptomen bij runderen zijn vaakminder erg dan deze bij schapen. Bijhet schaap werden hoge mortaliteitscijfersopgetekend. In 2007 zou meerdan 10 % van de schapen gestorvenzijn (1 % in 2006 ). Na de verplichtevaccinatiecampagnes tegen blauwtongvirustype 8 in 2009 en 2010 diegefinancierd werden door de EuropeseCommissie, het Federaal Agentschapvoor de Veiligheid van de Voedselketenen het Sanitair Fonds, werden erin ons land geen klinische gevallenvan blauwtong meer vastgesteld.Samen met België werden Nederland,Duitsland en Luxemburg sinds 15 februari2012 officieel vrij verklaard vanblauwtong. Hierdoor kunnen opnieuwrunderen, schapen of geiten uitgevoerdworden naar andere blauwtongvrijelanden zonder dat er een vaccinatieof onderzoek moet gebeuren.De ziekte is aangifteplichtig.VaccinatieDieren van vatbare soorten mogen inBelgië worden gevaccineerd met toegelatengeïnactiveerde vaccins tegenserotypes 1 en 8 van blauwtong (KBvan 2/10/2012 tot wijziging van het KBvan 7/5/2008 betreffende de bestrijdingen uitroeiing van blauwtong enMB van 28/9/2012 betreffende de vac-

21813 Vaccins voor ruminantiacinatie van blauwtong). (Zie ook www.favv.be)BeschermingHet vaccin moet serotype-specifiekzijn. Het type dat bij ons en in eengroot deel van Noord-Europa aanwezigis, is het BVT type 8. Vaccinatie van80 % van de dieren zou een voldoendehoge populatie-immuniteit verzekerenom de controle van de infecties te bekomenmet belangrijke verminderingvan de symptomen en sterfte. De basisvaccinatievoor runderen bestaat uittwee dosissen, de basisvaccinatie voorschapen bestaat uit één enkele dosis.Voor de hervaccinatie volstaat één enkeledosis. (Zie ook Folia Veterinaria2007 nr 3, 2009 nr 3 en 2011 nr 1)BTVPUR AlSap 8 (Merial)BTV serotype 8 antigen: min 7,1 CCID50/dosisAdjuv: aluminiumhydroxide, saponinevaccin voor injectie scPosologieBo, Ov geen mat imm: vac op lft min 1 mBo, Ov mat imm: vac op lft min 2,5 mBo: 2 x 1 dosis (1 ml)/dier met 3-4 w intervalOv: 1 dosis (1 ml)/dierOOI: Bo, Ov: 3 w na primovacDOI: Ov: min 6 mWachttijd: 0 dfles 50 dosissenR/ZULVAC 8 Bovis (Pfizer A.H.)geïnactiveerd Blue Tongue Virus, serotype8 stam BTV-8/BEL2006/02: min 10exp6,7TCID50/2 mlAdjuv: aluminiumhydroxide, saponinevaccin voor injectie imPosologieBo (lft > 2,5 m): 2 x 1 dosis (2 ml) met 3 wtussentijdOOI: 25 d na 2de vac, DOI: min 12 m nabasisvacWachttijd: 0 dfles 10 dosissen (20 ml)R/13.1.2.2 Bacteriële vaccins voorruminantia (Bo en Ov)Colibacillaire vaccinsVaccinVaccins met één of meerdere enterotoxigeneEscherichia coli-stammen(K99 of F5, F41, F17, CS31A) wordenaangewend voor de bescherming vankalveren (24 tot 48 h) tegen neonatalediarree veroorzaakt door ETECstammen.In de meeste gevallen wordtin het vaccin E. coli gecombineerdmet virale componenten zoals rota- encorona-virussen. Hierdoor wordt hetspectrum van infectieuze agentia verruimd.De vaccinatie wordt uitgevoerdbij het moederdier tijdens de drachtvolgens de aanwijzigingen van de SPKen de immuniteit wordt overgedragenop het kalf via het colostrum.BeschermingDe bescherming na vaccinatie is zeergoed, op voorwaarde dat het etiologischeagens een ETEC-colibacil, eenrota- of een coronavirus is en dat hetkalf snel genoeg na de geboorte voldoendecolostrum van goede kwaliteitopnam (1/2 l na de geboorte en2 l binnen de twee eerste uren na degeboorte).BijzonderhedenOm een voldoende bescherming tegenneonatale diarree te verzekerenmoeten drie voorwaarden vervuld zijn:1) vaccinatie van de moederdieren, 2)opname van een voldoende hoeveelheidcolostrum van goede kwaliteitvoldoende snel na de geboorte (1/2 lna de geboorte en 2 l tijdens de eerste2 h na de geboorte) en 3) hygiënebij de opfok van de kalveren. Tegenseptikemische E. coli bestaan geenvaccins. Toch zal ook zonder vaccinatievan het moederdier tegen dezeseptikemische E. coli, het geven vancolostrum onontbeerlijk zijn voor hetbeschermen van het kalf tegen dezeagentia. Ter herinnering: de darm isslechts de eerste 12 h na de geboortepermeabel voor immunoglobulinesen het duurt slechts twee tot drie uurvooraleer een colibacil het circulatiesysteemkan binnendringen.− Vaccins tegen E. coli gecombineerdmet rota- encoronavirussenBOVILIS LACTOVAC (Pfizer A.H.)geïnact bovien rotavirus (1005/78): 10exp 7,4TCID50/dosisgeïnact bovien rotavirus (Holland): 10exp 7,0TCID50/dosisgeïnact bovien coronavirus (800): 10exp 5,8TCID50/dosisgeïnact E. coli F5/F41: min 250 HAU/dosisAdjuv: aluminiumhydroxide, saponinevaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Bo: 2 x 1 dosis (5 ml) met 4 - 5 w interval(1ste op 6 - 8 w en 2de op 1 - 3 w voor hetkalven)Revac:Bo: 1 dosis 2 - 6 w voor het kalvenPassieve immunisatie kalf via colostrumvan gevac koe binnen de eerste 12 h na degeboorteOOI-DOI: geen infoVlees: 0 d, melk: 0 dfles 25 ml (5 dosissen)R/

22013 Vaccins voor ruminantiaBRAVOXIN 10 (MSD A.H.)per ml:C. perfringens type A (a) toxoïd: min 0,5 EC. perfringens type B & C (b) toxoïd: min 18,2 IEC. perfringens type D (e) toxoïd: min 5,3 IEC. chauvoei volledige geïnactiveerde cultuur: min90% beschermingC. novyi toxoïd: min 3,8 IEC. septicum toxoïd: min 4,6 IEC. tetani toxoïd: min 4,9 IEC. sordellii toxoïd: min 4,4 EC. haemolyticum toxoïd: min 17,4 EAdjuv: kaliumaluminiumsulfaatvaccin voor injectie scPosologieBo (lft > 2 w): 1 dosis = 2 mlOv (lft > 2 w): 1 dosis = 1 mlPrimovac: 2 x 1 dosis/dier (4 - 6 w interval)Revac: 1 dosis/6 - 12 mOOI: 2 w na primovac- DOI actieve imm:Bo: C. tetani, C. perfringens type D: 12 m,C. perfringens type A, B,C: max 12 m, C. novyitype B, C. septicum, C. sordellii, C. haemolyticum,C. chauvoei: max 6 mOv: C. perfringens type A, B, C en D, C. novyitype B, C. sordellii, C. tetani: 12 mC. septicum, C. haemolyticum, C. chauvoei:max 6 m- DOI passieve imm:kalf: C. sordellii en C. haemolyticum: min 2 w, C.septicum en C. chauvoei: min 8 w, C. perfringenstype A, C. perfringens type B, C. perfringenstype C, C. perfringens type D, C. novyi type B enC. tetani: min 12 wlam: C. septicum en C. chauvoei: min 2 w , C.perfringens type B en C. perfringens type C: min8 w, C. perfringens type A, C. perfringens type D,C. novyi type B, C. tetani en C. sordellii: min 12w (geen passieve imm tegen C. haemolyticum)Vlees: 0 dfles 50 mlR/COVEXIN 10 (Pfizer A.H.)C. perfringens type A toxoïd: min 0,5 EC. perfringens type B & C toxoïd: min 18,2 IEC. perfringens type D toxoïd: min 5,3 IEC. chauvoei geïnact cultuurC. novyi toxoïd: min 3,8 IEC. septicum toxoïd: min 4,6 IEC. tetani toxoïd: min 4,9 IEC. sordellii toxoïd: min 4,4 EC. haemolyticum toxoïd: min 17,4 EAdjuv: aluinvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Ov (lft min 2 w): 2 x 1 dosis (1 ml)met 4 - 6 w intervalBo (lft min 2 w): 2 x 1 dosis (2 ml)met 4 - 6 w intervalRevac:1 dosis om de 6 - 12 mVoor passieve bescherming kalf, lam: herhalingsvacuitvoeren 8 - 2 w voor de partus(bij moederdier met basisvac uitgevoerdvoor dracht)OOI: 2 w na primovacDOI: Ov: C. perfringens type A, B, C en D, C.novyi type B, C. sordellii, C. tetani: 12 m, C. septicum,C. haemolyticum, C. chauvoei: max 6m, Bo: C. tetani, C. perfringens type D: 12 m,C. perfringens type A, B en C: max 12 m, C. novyitype B, C. septicum, C. sordellii, C. haemolyticum,C. chauvoei: max 6 mWachttijd: 0 dfles 50 mlR/MILOXAN (Merial)Clostridium-antitoxines/2 ml:C. perfringens B, C, D: voor min 10 IEbeta-antitoxineC. perfringens B, C, D: voor min 5 IEepsilon-antitoxineC. septicum: voor min 2,5 IE/ml serumantitoxineC. novyi: voor min 3,5 IE/ml serumantitoxineC. tetani: voor min 2,5 IE/ml serumantitoxineC. sordellii: 90 % beschermingC. chauvoei: 90 % beschermingAdjuv: aluminiumhydroxidevaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Bo: 4 ml/dosisjonge Bo, Ov: 2 ml/dosis2 x 1 vac met 4 w intervaljonge dieren (mat imm): lft > 8 wjonge dieren (gn mat imm): lft > 2 wRevac:1 dosis/jaardrachtige Bo en Ov: 2de vac of revac 1 - 2w voor het werpenOOI: 1 - 2 w na primovacDOI: geen infopassieve imm: tot lft 2 wWachttijd: 0 dfles 50 mlR/ULTRAVAC BOTULINUM (Pfizer A.H.)Clostridium botulinumtype C toxoïd: min 5 IE/mltype D toxoïd: min 1 IE/mlvaccin voor injectie scPosologiePrimovac: Bo: 2,5 ml, Ov: 1 mlRevac: 1 dosis/jaarOOI: 4 w na 1ste vacDOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 250 ml (Bo: 100 dosissen, Ov: 250dosissen)R/iVaccin tegen rotkreupelRotkreupel wordt veroorzaakt doortwee anaerobe kiemen Fusobacteriumnecrophorum en Dichelobacter nodosus,die voornamelijk bij warm envochtig weer leiden tot infectie metaantasting van de subcutis ter hoogtevan de klauwen en de tussenklauwstreek.Langdurige stalstand op eenvochtige bodem kan eveneens leidentot deze aandoening.VaccinGeïnactiveerd vaccin metDichelobacter nodosus (Bacteroïdesnodosus).BeschermingNa de basisvaccinatie die uit twee inentingenbestaat, zal de vaccinatie,afhankelijk van de infectiedruk en deweersomstandigheden, halfjaarlijks totminimum één maal per jaar herhaaldworden. Afhankelijk van de ergheidvan de symptomen kan vaccinatieeveneens het herstel van aangetastedieren bevorderen.

13 Vaccins voor ruminantia 221BijzonderhedenHet handhaven van een goede klauwverzorging,eventueel gecombineerdmet het regelmatig baden van de potenin zink- of kopersulfaatbaden offormalineoplossingen blijft in elk gevalonontbeerlijk om deze aandoening tevoorkomen.FOOTVAX (MSD A.H.)geïnact Bacteroïdes nodosus (Dichelobacternodosus)serotypes A, B1, B2, C, D, E, F, G, H:10 x 10 mcg pili-Ag/dosisserotype I: 5 x 10exp8 cells/minAdjuv: vloeibare paraffine, manide oleatevaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Ov (lft > 3 m): 2 x 1 dosis (1 ml)met 4 - 6 w intervalRevac:1 dosis/4 - 6 mOOI: 2 w, DOI: 6 mWachttijd: 0 dfles 20 mlR/iRespiratoire bacteriële vaccins -Mannheimia haemolyticaNaast virale pathogenen, kanMannheimia haemolytica een rol spelenin respiratoire aandoeningen bijrunderen.VaccinVaccins tegen Mannheimia haemolytica,monovalent of gecombineerd metbacteriële of virale agentia.BeschermingDe werkzaamheid van deze vaccinsstaat in rechtstreeks verbandmet de etiologische oorzaak van deademhalingsaandoening.BijzonderhedenM. Haemolytica is frequent betrokkenbij het veroorzaken van ademhalingsproblemen.Andere infectieuze enparasitaire oorzaken en omgevingsfactorenspelen echter ook een rol inhet ontstaan van respiratoire aandoeningen.Vaccinatie tegen respiratoireinfecties zullen met andere woordennooit een totale bescherming biedentegen respiratoire aandoeningen enprofylactische maatregelen zoals hygiëneoverbodig maken.− Monovalent vaccin tegenM. haemolyticaPASTOBOV (Merial)Mannheimia (Pasteurella) haemolytica (type A1)Ag: min 68 ELISA-E/mlvaccin voor injectie im, scPosologiePrimovac:Bo (lft > 15 d): 2 x 1 dosis (2 ml)met 21 - 28 d intervalRevac:1 dosis/jaarOOI: 14 d na 2de vac van primovacDOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 10 dosissen (20 ml)R/− Vaccin tegen M. haemolytica gecombineerdmet BRS- en PI-virusBOVILIS BOVIPAST RSP (MSD A.H.)geïnact BRSV (stam EV 908):min 10exp 5,5 - max 10exp 6,4 TCID50/5 mlgeïnact PI-3-virus (stam SF-4 Reisinger):min 10exp 7,3 - max 10exp 8,3 TCID50/5 mlgeïnact Mannheimia (Pasteurella) haemolytica(A1, stam M4/1): 9 x 10exp 9 cellenAdjuv: aluminiumhydroxide, Quil A (saponine)vaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Bo (lft > 2 w): 2 x 1 dosis (5 ml) met 4 wintervalRevac:Bo: 1 dosis 2 w voor een risicoperiodeOOI: 2 w na basisvac is humorale imm maxDOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 50 mlR/Vaccin tegen mastitis veroorzaaktdoor E. coli en S. aureusVaccinHet vaccin bevat geïnactiveerdeEscherichia coli en Staphylococcusaureus kiemen en moet worden toegediendaan gezonde dieren.BeschermingHet vaccin is bedoeld voor het verbeterenvan de immuniteit van die melkveebeslagenwaar mastitis veroorzaaktdoor E. coli en S. aureus, frequent alsprobleem voorkomt. Zowel het aantaldieren dat door klinische of subklinischemastitis aangetast wordt, als deergheid bij klinische mastitis wordenverlaagd. Het volledige immunisatieprogrammawordt bij elke drachtherhaald.

22213 Vaccins voor ruminantiaSTARTVAC (Hipra Lab)geïnact E. coli, stam J5: min 50 RED60geïnact Staphylococcus aureus (CP8), stamSP 140, Slime Associated Antigenic Complex(SAAC): min 50 RED80Adjuv: vloeibare paraffinevaccin voor injectie imPosologieBo: 3 x 1 dosis (2 ml): 1ste inject 45 d voorde verwachte partusdatum,2de inject 35 d daarna,3de inject 62 d na de 2de injectRevac: bij elke drachtOOI: 13 d na 1ste injectDOI: 78 d na 3de inject (=130 d postpartum)Wachttijd: 0 dfles 20 x 1 dosis,1 x 5 dosissen1 x 25 dosissenR/Vaccinatie tegen Q-koorts (Coxiellaburnetii)Coxiëllose of Q-koorts wordt veroorzaaktdoor Coxiella burnetii.Herkauwers zijn de belangrijkste gastheren.De ziekte verloopt bij deze dierenmeestal asymptomatisch. Bij schapenen geiten kunnen in de laatste periodevan de dracht abortus, vroeggeboorteen geboorte van zwakke jongen optredenen bij drachtige runderen metritis,onvruchtbaarheid en abortus. De ziektekan op de mens worden overgedragen.Een minderheid van de geïnfecteerdemensen wordt ziek met griepachtigesymptomen. De ziekte is vooral gevaarlijkvoor risicopatiënten (zwangere vrouwen,hartpatiënten) die een verhoogdekans hebben op het ontwikkelen van dechronische vorm van de ziekte. Zie ookFolia Veterinaria 2011, nr 1.VaccinGeïnactiveerd fase 1 antigeen vaccinvergund voor runderen en geiten.RunderenVoor de actieve immunisatie van runderenom het risico te verlagen dat nietgeïnfecteerdedieren, welke niet-drachtiggevaccineerd werden, uitscheiderworden (5 keer lagere kans dan bijdieren welke een placebo ontvingen)en verminderen van de uitscheiding vanCoxiella burnetii via melk, vaginale uitscheiding,feces en de placenta.OOI: niet vastgesteld. DOI: 280 dagenna voltooiing van de primairevaccinatieronde.GeitenVoor de actieve immunisatie van geitenom abortus veroorzaakt door Coxiellaburnetii te verminderen, en de uitscheidingvan het organisme via melk, vaginaleuitscheiding, feces en de placentate verminderen.OOI: niet vastgesteld. DOI: niet vastgesteld.Bescherming werd aangetoondbij challenge op 8 weken na de primairevaccinatie.BijzonderhedenNaar aanleiding van de belangrijkeQ-koortsepidemie in Nederland werddoor het EMA beslist om een tijdelijkevergunning onder voorwaarden af televeren voor het onderstaand vaccin.Het gebruik van het vaccin in België kadertin het bewakingsplan van het FAVVinzake Q-koorts op melkschapen- enmelkgeitenbedrijven. Zie ook www.favv.be.COXEVAC (Ceva Santé Animale)geïnact Coxiella burnetii (Nine Mile stam):72 QF Unit/mlvaccin voor injectie scPosologieBo (lft > 3 m): 2 x 1 dosis (4 ml)met 3 w intervalBo hervac: 1 dosis/9 mCapr (lft > 3 m): 2 x 1 dosis (2 ml)met interval van 3 wCapr hervac: geen infoprimovac dient 3 w voor inseminatie of dekkingte zijn afgerondOOI: Bo: geen info, Capr: geen infoDOI: Bo: 280 d na primovac, Capr: geen infoVlees, Melk: 0 dfles 40 mlR/13.1.2.3 Parasitair vaccinvoor het rundEr zijn in België, zoals in de andere landenvan de Europese Gemeenschap,slechts weinig antiparasitaire vaccinsvoor diergeneeskundig gebruik beschikbaar.Redenen hiervoor zijn teneerste de typische complexe cyclusvan deze eukaryotische organismen diegepaard gaat met antigene modificatiesen doeltreffende manieren om aan hetimmunologisch antwoord van de gastheerte ontsnappen. Ten tweede wordtde vaccinale therapie verdrongen doorhet groot aantal geneesmiddelen meteen hoge werkzaamheid en een lagetoxiciteit die in de handel beschikbaarzijn voor de controle van infestatiesmet protozoa, wormen, arthropoda enschimmels. Ten derde zullen heel watvan deze organismen zich ter hoogtevan de huid of de mucosae nestelen,waardoor de ontwikkeling van effectieveen veilige vaccins te kampen heeftmet heel wat obstakels. Tenslotte zalde productie van een voldoende hoeveelheidvan een welbepaalde fractieantigenen tegen een competitieve prijsbemoeilijkt worden door de problemendie verbonden zijn met het in stand

13 Vaccins voor ruminantia 223houden van grote hoeveelheden van deparasiet in vitro.Vaccin tegen longworm bij het rund(Dictyocaulus viviparus)De cyclus van Dictyocaulus viviparusis direct en bestaat uit een exogenefase die plaats heeft op de weide eneen endogene fase (vanaf L3) waarbijde wormlarven vanuit de ingewandenmigreren naar de trachea en de grotebronchen (volwassen stadium). De immuunresponsis voornamelijk gerichttegen L4 in de alveoli van de long.De ziekte breekt uit bij dieren die geenimmuniteit bezitten en die in korte tijdmet een grote hoeveelheid van dezeparasiet worden geïnfesteerd. Dit zijndus voornamelijk de kalveren tijdenshun eerste of tweede weideseizoen. Deepidemiologie van deze aandoening isechter tijdens de laatste jaren dusdaniggeëvolueerd dat ernstige uitbraken metdodelijke afloop ook kunnen wordengezien bij volwassen dieren. Over hetalgemeen is dit te wijten aan een overmatigebescherming door anthelminticatijdens de eerste twee levensjarenvan het dier of door de introductie vaneen dier op het bedrijf dat ofwel geenweidegang heeft gekend of dat afkomstigis uit een streek waar de ziekte nietbestaat.VaccinDit vaccin heeft slechts één indicatie,namelijk het voorkomen van infestatiesmet Dictyocaulus viviparus en daardoorhet voorkomen van vermineuze bronchitisbij het rund. Het vaccin tegenlongworm is een geattenueerd vaccinverkregen door irradiatie van L3-larvendie in vivo werden geproduceerd bijexperimenteel geïnfesteerde kalveren.Door de attenuatie en het relatief kleinaantal larven dat wordt toegediend(1000 L3 per dosis) kan het dier wordenblootgesteld aan de gehele parasitairecyclus gaande van de dunne darm totde respiratoire cyclus zodat het immuunstelselin contact komt met vervellings-en oppervlakte-enzymen vanL4. De larven worden bewaard in sterielen gedestilleerd water. Eén dosis (25ml) bevat 1000 larven van Dictyocaulusviviparus. De geattenueerde larven kunnenbij het gevaccineerde dier de volledigeendogene cyclus doorlopen enleiden bijgevolg tot de uitscheiding vanL1-larven in de mest van het dier. Dezebron van infestatie is noodzakelijk ombij de gevaccineerde dieren een volledigeimmuniteit te ontwikkelen omdatdie later tijdens het weiden kleine infestatieszal veroorzaken.BeschermingHet vaccin wordt in principe toegediendaan kalveren vóór hun eersteweideseizoen. Door de uitscheidingvan L1-larven door de gevaccineerdekalveren dienen alle dieren te wordengevaccineerd vooraleer ze op de weideworden gebracht. Op zes en op tweeweken voor het uitweiden krijgen dedieren een dosis met 1000 larven peros toegediend. Het is noodzakelijk dedieren gedurende deze tijd op stal tehouden. Na de vaccinatie moeten ze opde weide worden geplaatst, zoniet zalde immuniteit afnemen en uiteindelijkverdwijnen na ongeveer 100 dagen.BijzonderhedenSlechte resultaten na vaccinatie tegenlongworm zijn nagenoeg steeds tewijten aan het niet strikt naleven vande voorzorgen i.v.m. het gebruik vanantiparasitaire middelen of door hetblootstellen van het gevaccineerde dieraan een massaal besmette weide. Hetgeattenueerde vaccin dient te wordenbewaard bij + 2 tot + 4 °C en de houdbaarheidis beperkt tot 90 dagen naproductie. Omdat de geattenueerde larvende endogene cyclus ten minste totin het longweefsel moeten doorlopen,dient het gebruik van anthelmintica metsystemische activiteit te worden vermeden.Het gebruik van anthelmintica meteen laag of een matig remanent effectzoals imidazothiazoles (levamisole) ofbenzimidazoles (bv. fenbendazol, oxfendazolen albendazol) moet wordenvermeden in de periode gaande van 7dagen voor de eerste, tot 10 dagen nade tweede vaccinatiedosis. Remanenteendectociden zoals avermectines (ivermectine,doramectine, eprinomectine)en milbemycines (moxidectine) zullennaargelang de gekozen moleculeniet toegediend worden in de periodegaande vanaf 3 tot 6 maanden voor deeerste vaccinatiedosis tot minimum 10dagen na de tweede vaccinatiedosis.BOVILIS LUNGWORM (MSD A.H.)levende Dictyocaulus viviparus-larven:min 1000/dosisvaccin poPosologiekalf (lft > 2 w): 2 x 1 dosis met 4 w intervalOOI: 2 wDOI: immuniteit wordt tijdens de volgende weideseizoenenin stand gehouden bij blootstellingaan larvaire stadiaWachttijd: 0 dfles 1 dosis (25 ml)R/

22413 Vaccins voor ruminantiaOverzicht vaccins voor runderenRSBIBRBVD - MDRota- CoronavirusPI - 3BlauwtongvirusE. coliClostridium spp.Clostridium tetaniCoxiella burnetiiM. haemolyticaDictyocaulus viviparusS. aureusrabiësvirusBOVILIS BOVIPAST RSPMSD A.H.X X XBOVILIS BVDMSD A.H.XBOVILIS IBR Marker InacMSD A.H.XBOVILIS IBR Marker LiveMSD A.H.XBOVILIS LACTOVACMSD A.H.XXBOVILIS LUNGWORMMSD A.H.XBRAVOXIN 10Schering-PloughXXBTVPUR AlSap 8MerialXCOVEXIN-10Schering-PloughXXCOXEVACCeva Santé AnimaleXHIPRABOVIS IBR MARKERLIVEHipra LabXIBRAXIONMerialXMILOXANMerialXXNOBIVAC RABIESMSD A.H.XPASTOBOVMerialXRABDOMUNPfizer A.H.XRABISINMerialXRISPOVAL 3 BRSV-PI3-BVDPfizer A.H.X X XRISPOVAL IBR-MARKERINACTIVATUMPfizer A.H.X

13 Vaccins voor ruminantia 225RSBIBRBVD - MDRota- CoronavirusPI - 3BlauwtongvirusE. coliClostridium spp.Clostridium tetaniCoxiella burnetiiM. haemolyticaDictyocaulus viviparusS. aureusrabiësvirusRISPOVAL IBR-MARKERVIVUMPfizer A.H.XRISPOVAL RS+ PI3intranasaalPfizer A.H.XXROTAVEC CORONASchering-PloughXXSCOURGUARD 3Pfizer A.H.XXSTARTVACHipra LabXXULTRAVAC BOTULINUMPfizer A.H.XZULVAC 8 BovisPfizer A.H.XOverzicht vaccins voor schapen en geitenBlauwtong-virusDichelobacter(Bacteroïdes) nodosusClostridia spp.rabiësvirusCoxiella burnetiiClostridium tetaniBRAVOXIN 10Schering-PloughXXBTVPUR AlSap 8MerialXCOVEXIN-10Schering-PloughXXCOXEVACCeva S.A.XFOOTVAXSchering-PloughXMILOXANMerialXXNOBIVAC RABIESMSD A.H.XRABISINMerialX

22613 Vaccins voor het varken13.1.3 Vaccins voor het varken13.1.3.1 Vaccinatie tegen viraleziekten bij het varkenVaccins tegen virale infecties bij hetvarken zijn in de eerste plaats bedoeldvoor het induceren van beschermingvan het dier tegen klinische symptomen.Soms zijn ze ook bedoeld om hetdier een volledige of gedeeltelijke virologischebescherming te geven, nl. omde productie van veldvirus uit te sluitenof beperkt te houden. Zo is de aanbevelingniet zelden: “om een significantereductie van virusvermeerdering vanwild virus te verkrijgen”. Bij vaccinatieop populatieniveau en bij verplichtevaccinatieprogramma’s kan deze vaccinatiedienst doen als een eerste enbelangrijke stap naar de eliminatievan het veldvirus. Vaccins kunnen ookbedoeld zijn om de moederdieren tevaccineren en zo een beschermingte induceren tegen transplacentairetransmissie van het veldvirus ofwel omneonati te beschermen via maternaleimmuniteit. In sommige gevallen kunnenvaccins bij het varken ook gebruiktworden om een populatie op een bepaaldeleeftijd immuun te makenmet de bedoeling de infectie met hetveldvirus te onderdrukken op crucialetijdstippen die gepaard gaan met factorendie de ziekte in de hand werken(bv. multifactoriële aandoening, bij hetsamentroepen na het spenen of in hetmesthok).De meeste virale vaccins bij het varkenzijn bedoeld voor meerdereleeftijdsgroepen (bv. PRRS, griep).Uiteraard kan slechts één leeftijd ofeen bepaalde fysiologische toestandaangewezen zijn, hetzij omwille vanveiligheidsoverwegingen, hetzij omdatslechts een specifieke doelgroep beschermddient te zijn (bv. parvovirose).Veralgemeende vaccinatieschema’sdie jaarlijks bijgewerkt worden en opbedrijfsniveau algemeen toegepastworden, zijn niet beschikbaar voor hetvarken.ParvoviroseHet porciene parvovirus veroorzaakt,na infectie bij de seronegatieve drachtigezeug, transplacentaire verspreidingnaar de foeti met foetale sterfte.De zeug zelf wordt niet ziek. Een infectiedie bij één of enkele foeti start,verspreidt zich intra-uterien zodat hetgrootste deel van de worp aangetastwordt. Ook kunnen levende biggennaast gemummificeerde foeti (vanverschillende afmetingen) geborenworden aangezien de dracht niet onderbrokenwordt. Abortus komt dusniet voor.VaccinParvovirusvaccins worden dikwijls gecombineerdmet andere vaccins bv.bestemd ter bestrijding van vlekziekte(Erysipelothrix rhusiopathiae). Beideworden gebruikt om reproductiestoornissente bestrijden, maar het vlekziektevaccinwordt ook toegediend om eenmaternale immuniteit bij de biggen teinduceren via colostrum. Alle vaccinstegen parvovirose bij het varken zijngeïnactiveerd en zijn bestemd om hetmoederdier te vaccineren en transplacentairetransmissie bij later contactmet het veldvirus te verhinderen.BeschermingDe vaccins worden toegediend vanafde geslachtsrijpheid zodat beschermingverkregen wordt gedurende dedracht. Zeer lage antistoftiters in hetbloed kunnen de transplacentaire virusverspreidingvan de zeug naar defoetus voorkomen. Hervaccinatiesworden aanbevolen aangezien men dejuiste immuniteitsduur na vaccinatieniet kent.− Enkelvoudig parvovirusvaccinPORCILIS PARVO (MSD A.H.)geïnact varkensparvovirus (stam PPV 014):min 9 log2 HI/ dosis (2 ml)Adjuv: dl-alfa-tocoferolacetaatvaccin voor injectie imPosologiePrimovac:gelt: 1 dosis (2 ml) tussen 8 - 2 w voor hetdekkenzeug: 1 dosis min 2 w voor het dekkenRevac: jaarlijksOOI-DOI: 1 vac min 2 w voor dekken beschermttegen transplacentaire PPV-infectieWachttijd: 0 dfles 50 mlR/

13 Vaccins voor het varken 227− Bivalente parvovirusvaccinsPARVORUVAX (Merial)geïnact varkensparvovirus: 2 U.HAI/2 mlgeïnact Erysipelothrix rhusiopathiae (serotype2): min 1 Elisa E/2 mlAdjuv: aluminiumhydroxidevaccin voor injectie imPosologieSu:Primovac:gn mat imm: 2 x 1 dosis (2 ml) met 3 - 4w interval, 2de vac min 2 w voor de 1stedekkingRevac: 1 dosis/6 m (zoogperiodes)vlekziekte:OOI: 3 w na 2de inject primovacDOI: geen infoparvo:OOI: volledige primovac min 14 d voor reproductie,beschermt tegenr transplacentaireinfectieDOI: 9 mWachttijd: 0 dfles 25 dosissen (50 ml)R/PARVOSUIN-MR (Hipra Lab)geïnact varkensparvovirus (NADL-2): min 2048HAE/2 mlgeïnact Erysipelothrix rhusiopathiae (R32E11):min 50 IE/2 mlAdjuv: olievaccin voor injectie imPosologiePrimovac:gelt, beer (lft > 6 m): 2 x 1 dosis (2 ml) met 3- 4 w interval (min 1 w voor het dekken)Revac:zeug: 1 dosis 10 - 15 d na het werpenbeer: 1 dosis/jaarParvo:primovac min 1 w voor reproductie beschermttegen transplacentaire infectieVlekziekte:OOI: geen info, DOI: 3 mVlees: 0 dfles 10 x 25 dosissen10 x 50 dosissenR/PORCILIS ERY-PARVO (MSD A.H.)geïnact Erysipelothrix rhusiopathiae (M2 serotype2): min 50 IE/dosis (2 ml)geïnact varkensparvovirus (PPV 014): min 9log2 HI/dosis (2 ml)Adjuv: dl-alfa-tocopherolacetaatvaccin voor injectie imPosologiePrimovac:gelt (lft > 20 w):parvovirose: 1 dosis (2 ml) 2 w voor hetdekkenvlekziekte: 2 x 1 dosis met 4 w intervalRevac:zeug: 1 dosis tijdens elke zoogperiode, tenlaatste 2 w voor het dekkenParvo:1 vac min 2 w voor reproductie beschermttegen transplacentaire PPV infectieVlekziekte:OOI: 3 wDOI: 6 mVlees: 0 dfles 25 dosissenR/SUVAXYN PARVO/E (Pfizer A.H.)per dosis (2 ml):geïnact porcien parvovirus (stam S-80): minHIA-titer van 160 bij konijngeïnact Erysipelothrix rhusiopathiae (stam B-7,serotype 2): potency volgens Ph EurAdjuv: marcol 52 (Minerale olie), montanide 888(Emulgator), simulsol 5100 (Emulgator)vaccin voor injectie imPosologiePrimovac:gelt (lft > 5 m) en zeug: 2 x 1 dosis met3 - 4 w interval, 2de dosis min 4 w voor hetdekkenRevac:1 dosis gedurende de lactatie, 3 - 4 w voorhet dekkenWachttijd: 0 dfles 2 x 25 dosissenR/Varkensgriep (Influenza)Griep bij het varken wordt veroorzaaktdoor 2 virustypen die geen kruisimmuniteitinduceren, nl. H1N1 en H3N2.Deze 2 virustypen zijn reeds een twintigtaljaar in het vaccin vervat. Meestalbestaan de vaccins uit één H1N1-serotype (New Jersey of lokale stam)en uit één of twee H3N2-serotypen(Port Chalmers-humaan en/of eenstam geïsoleerd bij varkens). Recentis een derde virus subtype, nl. H1N2,in de Belgische varkenspopulatie gesignaleerd.Een trivalent vaccin waarinde drie valenties H1N1, H3N2 en H1N2zijn opgenomen komt tegemoet aandeze nieuwe situatie.VaccinHet vaccin is geïnactiveerd en bevateen adjuvans.BeschermingZe wordt toegepast bij zeugen omdeze te beschermen en ook om maternaleimmuniteit op te wekken voorhun nakomelingen. Tevens wordt zeaanbevolen bij biggen na opzet omverliezen door ademhalingsstoornissente beperken.

22813 Vaccins voor het varkenGRIPOVAC 3 (Merial)stammen van geïnact influenza A virus/varken:Bakum/IDT1769/2003 (H3N2): min 10,53 log2GMNU/2 mlHaselünne/IDT2617/2003 (H1N1): min 10,22log2 GMNU/2 mlBakum/1832/2000 (H1N2): min 12,34 log2GMNU/2 mlAdjuv:carbomeer 971 P NFvaccin voor injectie imPosologiebig (lft ifv DOI), gelt, zeug: 2 x 1 dosis (2 ml)met 3 w intervalhervac is mogelijk tijdens alle stadia van dedracht en lactatieOOI: 7 d na basisvacDOI: 4 m indien vac tussen lft van 56 en 96 d, 6m indien 1ste vac vanaf lft van 96 dcolostr imm big indien zeug gevac 14 d voorpartus: 33 d post partumWachttijd: 0 dfles 100 ml (50 dosissen)R/Porcien reproductief en respiratoirsyndroom - PRRSDit syndroom wordt veroorzaakt dooreen relatief recent ontdekt virus, hetPRRS-virus, dat zowel bij reproductiestoornissenals bij ademhalingsstoornissenbetrokken kan zijn. Dezeaandoening werd in de 2de helft vande tachtiger jaren beschreven in deUSA en komt sinds 1990 voor inEuropa. Het PRRS-virus werd eerst inEuropa geïsoleerd en heeft zich snelover het Europese vasteland en overgans de wereld verspreid. Het komtnu algemeen verspreid voor in devarkensstapel.VaccinVaccins werden ontwikkeld, zowel levendeals geïnactiveerde, voor gebruikbij zeugen en bij biggen.BeschermingGeïnactiveerde vaccins zijn uitsluitendontwikkeld voor vaccinatie vanzeugen. Vaccinatie van vleesbiggenis bestemd voor de bestrijding vanademhalingssymptomen, vaccinatievan zeugen dient om reproductiestoornissente voorkomen. Van hetvirus bestaan antigene varianten. Zovertoont de Amerikaanse PRRSV-stamgenetische en antigenische verschillenin vergelijking met de Europese stam.Vaccinstammen induceren een betereimmuniteit tegenover de homologedan tegenover de heterologe veldstammaar toch geven heterologische situatiesook kruisimmuniteit.BijzonderhedenSommige levende vaccins vermeerderenlangdurig in de longen van gevaccineerdebiggen en daarom bestaater discussie in verband met veiligheid.Sommige levende vaccinstammenkunnen ook een transplacentaireinfectie teweegbrengen en daarombestaat er gevaar bij vaccinatie vandrachtige zeugen die voordien niet methet PRRSV in contact gekomen zijn.Niet zelden worden levende vaccinsgebruikt als “geplande” infectie meteen verzwakt virus om de populatieimmuniteitte induceren op voldoendevroege leeftijd (biggen op 3-4 wekenleeftijd) en/of te homogeniseren (zeugenbuiten de dracht).− Monovalente PRRSV-vaccinsLevende vaccinsINGELVAC PRRS Modified Live Virus (BoehringerIngelheim)geatt PRRS-virus: min 10exp 4,9 CCID50/2 mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie imPosologieSu:big (lft > 3 w): 1 x 1 dosis van 2 mlzeug, gelt: 1 dosis (2 ml) 3 - 4 w voor devolgende dekkingRevac: telkens na het werpen, 3 - 4 w voorde volgende dekkingOOI: big: 7 d na vac (43 d heterologe stammen:43 d na vac) zeug en gelt: 40 d na vacDOI: big: min 110 d, zeug en gelt: min 154 dWachttijd: 0 dfles 1 x 10 dosissen + 1 x 20 ml diluens1 x 50 dossisen + 1 x 100 ml diluensR/iPORCILIS PRRS (MSD A.H.)geatt PRRS-virus, DV: min 10exp 4 TCID50/dosis (2 ml)Adjuv diluens: dl-alfa-tocopherol acetaatgevriesdroogd vaccin en diluens voor suspensievoor injectie im, idermPosologieSu (lft > 2 w): 1 dosis/dier (im: 2 ml, iderm:0,2 ml)Revac: fokvarken (gelt): 2 - 4 w voor dekkingzeug: voor elke volgende dracht of met 4m tussentijd - drachtige zeugen enkel nacontact met Europees PRSS-virusOOI: 28 d na vacDOI: min 24 wWachttijd: 0 dfles: 10, 50, 100 dosissen vaccin en 20, 100,200 ml diluensR/iGeïnactiveerde vaccinsINGELVAC PRRS KV (Boehringer Ingelheim)geïnact PRRS-virus (P120): min 2,5 log 10 IFU/2 mlAdjuv: o/w olieachtig excipiensvaccin voor injectie imPosologiePrimovac:gelt, zeug: 2 x 1 dosis (2 ml) met 3 - 4 winterval (gelt: min 3 w voor dekking)Revac:1 dosis op 60 - 70 d van elke drachtOOI-DOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 25 dosissen (50 ml)R/i

13 Vaccins voor het varken 229PROGRESSIS (Merial)geïnact PRRS-virus, stam P120: min 2,5 log10IF UAdjuv: olieachtig excipiensvaccin voor injectie imPosologiePrimovac:gelt, zeug: 2 x 1 dosis (2 ml) met 3 - 4 winterval (gelt: min 3 w voor de dekking)Revac: 1 x 1 dosis op dag 60 - 70 van elkedrachtOOI-DOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 25 dosissen (50 ml)R/iPorcine circovirusInfectie van jonge biggen met hetporcien circovirus 2 (PCV 2) wordtgeassocieerd met het ontstaan vanhet zogenaamd groeistopsyndroomof wegkwijnziekte, beter bekend onderzijn Engelse benaming “PorcineMultisystemic Wasting Syndrome” ofkortweg “PMWS”, een aandoening diein Europa, Azië en Noord-Amerika aanbelang wint. Naast het PCV2 spelenandere factoren zoals andere infectieuzeagentia, genetische factoren enbedrijfsfactoren een belangrijke rol inhet ontstaan van PMWS. Na een initiëleinfectie met het PCV2 ontstaateen viraemie met verspreiding naar dediverse organen waar de laesies ontstaan.PMWS treft voornamelijk dierenvanaf speenleeftijd en verloopt alseen trage progressieve aandoening.Symptomen zijn weinig typisch: sterkgewichtsverlies, ruw haar, zwakte, icterus,opgezette lymfeklieren, diarree enkortademigheid. Typisch voor PMWSzijn een zeer sterke virusvermeerderingin combinatie met lymfoïde depletie enmonocyteninfiltratie in lymfoïde weefsels.Bij een uitbraak kan de mortaliteitoplopen tot 10 % en meer. PCV2 kanbij niet-immune zeugen transplacentairspreiden en vermeerderen in de foetiwat aanleiding kan geven tot mummies,doodgeboren of zwakke biggen.Het virus zou tevens een rol spelen inhet porcien respiratoir ziektecomplexen mogelijk ook in het porciene dermatitisen nefropathie syndroom.VaccinDe vaccins bevatten geïnactiveerdporcine circovirus type 2 (PCV2) ofsubunits. Ze zijn bedoeld om een actieveimmuniteit in gelten en zeugen testimuleren, om via colostrumopnameeen passieve immuniteit te verkrijgenbij biggen of als actieve immunisatievan biggen.BeschermingPassieve immunisatie van biggen viahet colostrum na actieve immunisatievan gelten en zeugen vermindert delesies in de lymfoïde weefsels die geassocieerdzijn met een PCV2-infectieen doet het sterftecijfer dalen. Duurvan de immuniteit loopt tot 5 wekenna overdracht van passieve antistoffendoor colostrumopname. In een veldstudiewerd bij biggen die colostrumkregen van gevaccineerde moederdiereneen reductie van de mortaliteit van3,6 tot 10 % vastgesteld. Na vaccinatievan de biggen zijn deze naargelanghet vaccin gedurende 17 of 22 wekenbeschermd.CIRCOVAC (Merial)geïnact porciene circovirus type 2 (PCV2): min1.8 log10 Elisa E/2 mlemulsie en suspensie voor vaccin voor injectieimPosologiePrimovac:gelt: 2 x 1 dosis (2 ml) met 3 - 4 w interval(2de vac min 2 w voor het dekken), gevolgddoor 1 dosis min 2 w voor het werpenzeug: 2 x 1 dosis met 3 - 4 w interval (2devac min 2 w voor het werpen)Revac: 1 dosis tijdens elke dracht (min 2 - 4w voor het werpen)big (lft >3 w): 1 dosis (0,5 ml)passieve imm big DOI: 5 w nacolostrumopnameactieve imm big OOI: 2 w, DOI: 14 w na vacWachttijd: 0 dfles 5 of 25 dosissenR/INGELVAC CIRCOFLEX (Boehringer Ingelheim)geïnact porciene circovirus type 2 (ORF2 eiwit):min 1,0 - max 3,75 RPAdjuv: carbomeervaccin voor injectie imPosologieSu (lft > 2 w): 1 x 1 dosis (1 ml) per dierOOI: 2 w na vacDOI: min 17 wWachttijd: 0 dfles 50 ml (50 dosissen), 100 ml (100 dosissen),250ml (250 dosissen)R/PORCILIS PCV (MSD A.H.)porcine circovirus type 2 ORF2 subunit antigeen:min 4,5 log2 ELISA EAdjuv: Dl-alfa-tocoferylacetaat, vloeibareparaffinevaccin voor injectie imPosologieSu:- laag/gemiddeld niveau mat As: 1 x 1 dosis(2 ml) vanaf lft 3 w- hoog niveau mat As of bij twijfel: 2 x 1dosis, 1ste vac vanaf de lft van 3 - 5 d, 2devac 2 - 3 w laterOOI: 2 w, DOI: 22 wWachttijd: 0 dfles 100 mlR/

23013 Vaccins voor het varkenSUVAXYN PCV (Pfizer A.H.)geïnact recombinant Porcine Circovirus type 1met expressie van het Porcine Circovirus type 2ORF2 eiwit: RP min 1,6 en max 5,3vaccin voor injectie imPosologieSu (vanaf lft 21 d): 1 dosis (2 ml)OOI: vanaf 3 w na vacDOI: 19 w na vacWachttijd: 0 dfles 50 dosissen (100 ml), 125 dosissen (250 ml)R/13.1.3.2 Vaccinatie tegen bacteriëleziekten bij het varkenContagieuze pleuropneumonie(Actinobacilluspleuropneumoniae-infecties)Contagieuze pleuropneumonie is gekenmerktdoor een acute hemorragisch-necrotizerendepneumonie enpleuritis of een chronische longaandoeningmet gelokaliseerde necrosehaardenen fibrineuze pleuritis. Deaandoening wordt veroorzaakt doorActinobacillus pleuropneumoniae. Vandeze kiem kent men twee biotypes en15 serotypes.De pathogenese van pleuropneumonieis zeer complex. Meerdere virulentiefactorenwerden beschreven waaronderde Apx-toxines, het kapsel, proteasen,lipopolysachariden, urease,adhesines en buitenste membraaneiwittenzoals transferrine- en hemoglobine-bindendeproteïnen. A. pleuropneumoniaewordt opgenomen doorinhalatie en kan de neusmucosa entonsillen koloniseren. Indien de infectiebeperkt blijft tot de bovenste ademhalingswegen,ontstaan geen symptomenmaar dergelijke dieren kunnen wellangdurig drager blijven van de kiem.Klinische symptomen kunnen ontstaanals de kiem doordringt tot in het lumenvan de kleinere bronchiolen en alveolen.Dit wordt in de hand gewerkt dooreen hoge infectiedruk, slechte omgevingsfactoren,virale infecties of infectiesmet Mycoplasma hyopneumoniae.A. pleuropneumoniae hecht vast aanhet epitheel van de terminale bronchiolenen alveolen. De letsels ontstaanvoornamelijk door productie van dezogenaamde Apx-toxines. Dit zijn exotoxinesdie poriën in de membraanvan gastheercellen kunnen vormen. Erwerden vier Apx-toxines beschreven.Het Apx IV komt voor bij alle serotypesmaar de rol ervan in de pathogenese isniet duidelijk. Het wordt enkel in vivotot expressie gebracht. De overigeApx-toxines (I, II en III) worden ook invitro tot expressie gebracht. Tussendeze Apx-toxines bestaat geen kruisneutralisatieen ieder serotype vormtéén of twee van deze toxines. Zekunnen ondermeer fagocyten, endotheelcellenen alveolaire epitheelcellenvernietigen en spelen een belangrijkerol bij het ontstaan van de letsels. ApxI en II bezitten ook een hemolytischeactiviteit.VaccinHet geïnactiveerde vaccin op basisvan de Apx-toxines kan een gedeeltelijkeklinische bescherming inducerentegen de verschillende serotypes vanA. pleuropneumoniae.BeschermingDe dieren dienen tweemaal ingespotente worden met een interval van 4 weken.Het vaccin kan ten vroegste toegediendworden vanaf de leeftijd van 6weken, wegens mogelijke interferentiemet maternale immuniteit.BijzonderhedenVaccinatie van biggen kan zinvol zijnop probleembedrijven, in combinatiemet andere maatregelen.PORCILIS APP (MSD A.H.)gezuiverde Actinobacillus pleuropneumoniae-Ag 50 U (OMP, ApxI, ApxII, ApxIII): 600 mg/dosis (2 ml)Adjuv: dl-alfa-tocoferolacetaatvaccin voor injectie imPosologiebig: 2 x 1 dosis (2 ml) op lft 6 en 10 wBiggen laten vasten voor het entenOOI: 2 w na 2de vacDOI: min 11 w na 2de vacWachttijd: 0 dfles 50 dosissen (100 ml)R/Enzoötische pneumonie(Mycoplasma hyopneumoniaeinfecties)Enzoötische pneumonie is een multifactoriëleademhalingsaandoeningwaarbij Mycoplasma hyopneumoniaehet primaire agens is. Het belangrijkstesymptoom is een chronische, nietproductievehoest die vooral duidelijkis wanneer de varkens worden opgejaagd.De symptomen komen eerdertraag op gang maar de dieren blijvenhoesten voor meerdere weken of zelfsmeerdere maanden. De lichaamstemperatuurkan licht verhoogd zijn. Bijsecundaire bacteriële infecties kunnenerge ademhalingssymptomen optredenen zelfs sterfte. De hoest wordtproductief en er kunnen flankenjachten koorts optreden. Erg aangetaste

13 Vaccins voor het varken 231dieren blijven zichtbaar achter in groeit.o.v. hokgenoten. Na een klinischegenezingsfase kan de ziekte opnieuwdoorbreken. Op bedrijfsniveau is dehoest vaak het ergst in de voormestenmestafdeling. Het verloop van deziekte wordt sterk beïnvloed door debedrijfsvoering en omgevingsfactoren.VaccinTegen enzoötische pneumonie kan gevaccineerdworden met geïnactiveerdeentstoffen (bacterins). Een combinatievaccindat beschermt tegen enzoötischepneumonie en de ziekte vanGlässer is eveneens in de handel.BeschermingDe biggen worden meestal gevaccineerdtijdens de kraamstalperiode.Afhankelijk van het vaccin, kan dangevaccineerd worden vanaf de leeftijdvan 1 week of vanaf 3 weken. In sommigestudies werden ook goede resultatenbereikt met vaccinatie tijdens debatterij- en voormestperiode. Dit hangtaf van het tijdstip waarop de varkensbesmet worden op een bedrijf. De dierenmoeten gevaccineerd zijn vooraleerze geïnfecteerd worden. Alle biggen ophet bedrijf moeten gevaccineerd worden.Ongevaccineerde biggen kunnenimmers een infectiebron vormen voorde gevaccineerde dieren en kunnenhet dalen van de infectiedruk op hetbedrijf door vaccinatie vertragen ofbeperken. De voornaamste resultatenvan deze vaccinatie situeren zich ophet vlak van minder curatief gebruikvan antimicrobiële middelen en beterezoötechnische prestaties: verbeteringvan de dagelijkse groei en voederconversie,verkorte mestduur, verminderdeklinische symptomen, verminderdpercentage dieren met longletsels enminder uitgebreide longletsels.BijzonderhedenVaccinatie mag niet als alleenstaandemaatregel gebruikt wordenom M. hyopneumoniae-infectieste bestrijden en dient toegepast teworden in samenhang met anderebestrijdingsmaatregelen.− Monovalent vaccin enzoötischepneumonieHYORESP (Merial)geïnact Mycoplasma hyopneumoniae:min 3 ELISA-E/2 mlAdjuv: aluminiumhydroxidevaccin voor injectie imPosologiebig (lft > 5 d): 2 x 1 dosis (2 ml)met 3 - 4 w intervalSu, big (lft > 10 w): 1 dosisOOI-DOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 50 dosissenR/INGELVAC MYCOFLEX (Boehringer Ingelheim)geïnact Mycoplasma hyopneumoniae (J stam,isolaat B-3745): min 1,0 RP/mlAdjuv: carbomeervaccin voor injectie imPosologieSu (lft > 3 w): 1 x 1 dosis (1 ml)OOI: 2 w na vacDOI: min 26 wWachttijd: 0 dfles 50 ml (50 dosissen), 100 ml (100 dosissen),250 ml (250 dosissen)R/M+Pac (MSD A.H.)geïnact Mycoplasma hyopneumoniae:min 1,47 RPE/mlAdjuv: minerale olie, sorbitan oleaat, polysorbaat,aluminiumhydroxidevaccin voor injectie imPosologieMestvarken (lft > 7 d): 2 x 1 dosis (1 ml) met14 - 28 d intervalMestvarken (lft > 21 d): 1 x 2 ml of 2 x 1 mlmet 14 - 28 d intervalvaccinatieschema twee vac (2 x 1 ml)OOI: 35 d na 1ste vacDOI: min 6 mvaccinatieschema één vac (1 x 2 ml)OOI: 24 d na vacDOI: min 6 mWachttijd: 0 dfles 100 mlR/MYPRAVAC SUIS (Hipra Lab)geïnact Mycoplasma hyopneumoniae, J-stam:min 1,0 DE80 caviaAdjuv: levamisole, carbomeervaccin voor injectie imPosologieVleesvarken (lft 7 - 10 d): 2 x 1 dosis (2 ml)/dier met 21 d intervalOOI: geen infoDOI: min 70 dVlees: 2 dNiet toedienen tijdens de dracht of de lactatie,niet toedienen aan fokdierenfles 50 dosissenR/

23213 Vaccins voor het varkenPORCILIS M. HYO (MSD A.H.)geïnact Mycoplasma hyopneumoniae, stam 11:min 7 log2 Ab titerAdjuv: dl-alfa-tocoferol acetaatvaccin voor injectie imPosologieSu (vanaf lft 1 w): 2 x 1 dosis (2 ml)/dier met3 w intervalOOI: 2 w na 2de vacDOI: min 20 w na 2de vacWachttijd: 0 dfles 200 mlR/STELLAMUNE MYCOPLASMA (Eli Lilly)geïnact Mycoplasma hyopneumoniae:min 6000 RU/dosis (2 ml)vaccin voor injectie imPosologieNeonatale vac:big (lft > 3 d en < 14 d): 1 dosis (2 ml)2de dosis tijdens het spenen (lft > 3 w en< 5 w)Vac na lft 2 w:2 x 1 dosis met 2 - 4 w intervalOOI-DOI: geen infoVlees: 0 dfles 50 dosissen (100 ml)R/STELLAMUNE ONE (Eli Lilly)geïnact Mycoplasma hyopneumoniae (stam NL1042): 4,5 à 5,2 log10 RU/dosisAdjuv: amphigen base, drakeol 5 (minerale olie)vaccin voor injectie imPosologieSu: 1 x 1 dosis (2 ml)OOI: 2 w na vac (vac op lft w 1 w)DOI: min 25 w (vac op lft 1 w)Wachttijd: 0 dfles 50 dosissen (100 ml), 125 dosissen (250 ml)R/SUVAXYN M.HYO (Pfizer A.H.)geïnact Mycoplasma hyopneumoniae: RP =1Adjuv: carbopolvaccin voor injectie imPosologiebig (lft > 1 w en < 10 w): 2 x 1 dosis (2 ml)met 2 w intervalOOI: 1 w na 2de vacDOI: 4,5 mWachttijd: 3 wfles 10 x 50 dosissen10 x 125 dosissenR/SUVAXYN MH-ONE (Pfizer A.H.)geïnact Mycoplasma hyopneumoniae, stamP-5722-3: min 1,00 RP/dosis (2 ml)Adjuv: carbopol, squalaanvaccin voor injectie imPosologieSu (lft > 7 d): 1 dosis/dierOOI: 2 w na vacDOI: 6 mWachttijd: 0 dfles 50 dosissen (100 ml), 125 dosissen (250 ml)R/− Combinatievaccin enzoötischepneumonie en Ziekte van GlässerSUVAXYN M.HYO - PARASUIS (Pfizer A.H.)geïnact Mycoplasma hyopneumoniae, stamP-5722-3: AR 1 - 1,9/dosisgeïnact Haemophilus parasuis, serotype 4, stam2170B: AR 1 - 8,1/dosisgeïnact Haemophilus parasuis, serotype 5, stamIA84-29755: AR 1 - 3,4/dosisAdjuv: Carbopol 941vaccin voor injectie imPosologiemestvarken (lft min 7 d): 2 x 1 dosis (2 ml)met 14 - 21 d intervalOOI: Myc. hyopneum: 1 w na 2de vac, Haem.parasuis: 3,5 w na 2de vacDOI: 6 m na 2de vacWachttijd: 0 dfles 120 ml (50 dosissen)R/Ziekte van Glässer (Haemophilusparasuis-infecties)De ziekte van Glässer, veroorzaaktdoor Haemophilus parasuis, werd klassiekbeschreven als een aandoeningbij jonge dieren (2 weken tot 4 maandenoud) gekenmerkt door fibrineuzepolyserositis, polyartritis, meningitisen eventueel sterfte. Septicemie (zonderpolyserositis), acute myositis (m.masseter) en ademhalingsstoornissenkomen eveneens voor. Stressfactorenzoals spenen of transport zijn predisposerend.Deze ziekte is meestal mildmet een lage morbiditeit. Ernstige problemenmet grote economische verliezen,treft men tegenwoordig voornamelijkaan op bedrijven met een zeerhoge sanitaire standaard, in het bijzonderals dieren van een verschillendeoorsprong worden samengebracht. Demorbiditeit en mortaliteit op deze bedrijvenkunnen hoog zijn ongeacht deleeftijd of het productiestadium waarinde varkens zich bevinden.Haemophilus parasuis is frequentaanwezig ter hoogte van de nasalemucosa van gezonde en zelfs immunologischbeschermde dieren en kanook geïsoleerd worden uit de tonsillenen trachea. Van deze kiem kent men15 serotypes. Ook niet serotypeerbarestammen worden regelmatig geïsoleerd.Niet alle H. parasuis-stammenzijn even virulent. De virulentie is minof meer afhankelijk van het serotype.Serotype 1, 5, 10, 12, 13 en 14 stammenwerden geklasseerd als hoog virulenten serotype 2, 4 en 15 stammenals matig virulent. Binnen eenzelfdeserotype kunnen evenwel meer enminder virulente stammen voorkomenen ook niet serotypeerbare stammen

13 Vaccins voor het varken 233kunnen virulent zijn. Het is dus nietvolledig duidelijk of variatie in virulentiebepaald wordt door de stam of hetserotype.De behandeling of preventie met antimicrobiëlemiddelen is niet steedseffectief en dient in ieder geval in eenvroeg stadium te gebeuren. Uitbrakenkunnen vermeden worden door een reductievan stress en door enkel dierenmet een beschermende immuniteitsstatusdie door vaccinatie of op eennatuurlijke manier werd bekomen, samente brengen.VaccinHet monovalent vaccin dat in België inde handel is, bevat een geïnactiveerdeserotype 5-stam. Een combinatievaccindat beschermt tegen enzoötischepneumonie en de ziekte van Glässer(type 4 en 5) is eveneens in de handel.BeschermingDeze vaccins stimuleren, naargelanghet diergeneesmiddel, de ontwikkelingvan een actieve immuniteit tegenhet serotype 5 of tegen de types 4 en5 van Haemophilus parasuis. De dierendienen tweemaal ingespoten te worden.Bescherming kan verwacht wordenvanaf twee weken na de tweedevaccinatie voor een duur van minstensveertien weken. De aanvang van immuniteitvoor het combinatievaccin iséén week na de tweede vaccinatie voorMycoplasma hyopneumoniae en 3,5weken na de tweede vaccinatie voorHaemophilus parasuis. Het vaccin beschermtgedurende 6 maanden na detweede vaccinatie tegen Mycoplasmahyopneumoniae en Haemophilus parasuisserotypes 4 en 5.− Vaccin tegen de ziekte vanGlässerPORCILIS GLÄSSER (MSD A.H.)geïnact Haemophilus parasuis serotype 5, stam4800: min 9,1 Elisa E/dosis (2 ml)Adjuv: dl-alpha-tocoferolacetaatvaccin voor injectie imPosologieSu (min lft 5 w): 2 x 1 dosis (2 ml) met 2 wintervalZeugPrimovac: 2 x 1 dosis, met 4 w interval,8-6 w voor de worpRevac: 1 dosis 4-2 w voor het werpenSu: OOI: 2 w na 2de vac, DOI 14 w na 2de vacPassieve imm big: OOI: na inname colostrumDOI: serotype4: 4 w, serotype 5: 6 wWachttijd: 0 dfles 50 mlR/− Combinatievaccin enzoötischepneumonie en Ziekte van GlässerSUVAXYN M.HYO - PARASUIS (Pfizer A.H.)geïnact Mycoplasma hyopneumoniae, stamP-5722-3: AR 1 - 1,9/dosisgeïnact Haemophilus parasuis, serotype 4, stam2170B: AR 1 - 8,1/dosisgeïnact Haemophilus parasuis, serotype 5, stamIA84-29755: AR 1 - 3,4/dosisAdjuv: Carbopol 941vaccin voor injectie imPosologiemestvarken (lft min 7 d): 2 x 1 dosis (2 ml)met 14 - 21 d intervalOOI: Myc. hyopneum: 1 w na 2de vac, Haem.parasuis: 3,5 w na 2de vacDOI: 6 m na 2de vacWachttijd: 0 dfles 120 ml (50 dosissen)R/Atrofische rhinitisAtrofische rhinitis is een multifactoriëleaandoening die gekenmerkt isdoor atrofie van de neusschelpen. Bijmatige tot ernstige uitbraken gaat ditgepaard met verschillende graden vanfaciale distorsie zoals brachygnatia superior,laterale deviatie van de snuit enneusseptumdeviatie. Men maakt eenonderscheid tussen niet-progressieveatrofische rhinitis en progressieveatrofische rhinitis. Niet-progressieveatrofische rhinitis wordt veroorzaaktdoor toxigene Bordetella bronchiseptica-stammenen progressieve atrofischerhinitis door toxigene Pasteurellamultocida-stammen of door eencombinatie van B. bronchiseptica- entoxigene P. multocida-stammen. Bijhet ontstaan van de letsels speelt hetdermonecrotisch toxine van B. bronchisepticaen P. multocida een rol.Beide toxines kunnen de conchaebeschadigen, maar hun werkingsmechanismeverschilt. De door toxigeneB. bronchiseptica-stammen geïnduceerdeconchae-hypoplasie is in deregel minder ernstig dan de atrofie diemen ziet bij infecties met toxigene P.multocida-stammen.VaccinIn vaccins tegen progressieve atrofischerhinitis moet minstens het dermonecrotischtoxine van P. multocidaaanwezig zijn. Daarnaast kunnen zijook het dermonecrotisch toxine van B.bronchiseptica en de geïnactiveerdekiemen zelf bevatten.BeschermingVaccinatie van de zeugen met geïnactiveerdevaccins kan een hulpmiddelzijn bij de bestrijding van atrofische rhinitis.De bedoeling van deze vaccinatie

23413 Vaccins voor het varkenis dat colostrale immuniteit doorgegevenwordt aan de biggen.PORCILIS AR-T DF inj susp (MSD A.H.)per dosis (2 ml):eiwit dO (Pasteurella multocida): min 6,2 log2TN titergeïnact Bordetella bronchiseptica: min 4,2 log2Aggl. Titeradjuv: dl-alfa-tocopherol acetaatvaccin voor injectie imPosologie- primovac:zeug, gelt (lft min 18 w): 2 x 1 dosis (2 ml)met 4 w interval, 1ste vac 6 w voor hetwerpen- revac:1 x 1 dosis 2 - 4 w voor iedere volgendeworpOOI-DOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 50 mlR/RHINIFFA T (Merial)geïnact Bordetella bronchiseptica (toxinogenestam): min 0,9 SA.U/2 mlgeïnact Pasteurella multocida type D (toxinogenestam): min 0,9 ELISA.U/2 mlPasteurella multocida-anatoxine: min 1,0ELISA.U/2mlAdjuv: aluminiumhydroxidevaccin voor injectie imPosologiePrimovac:Su: 2 x 1 dosis (2 ml) met 4 - 6 w interval,2de dosis 2 w voor het werpenRevac:1 dosis 2 w voor het werpenOOI-DOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 25 dosissen (50 ml)R/RHINISENG (Hipra Lab)geïnact Bordetella bronchiseptica, stam833CER: 9,8 BbCCrecombinant type D Pasteurella multocidatoxine(PMTr): min 1 MED63adjuv: aluminiumhydroxidevaccin voor injectie imPosologiezeug, gelt:primovac: 2 x 2 ml met 3 - 4 w interval (1steinject 6 - 8 w vóór de worp)revac: 1 x 2 ml 3 tot 4 w voor elke volgendeworpOOI-DOI: geen infopassieve imm big tot lft 6 wWachttijd: 0 dfles 50 dosissenR/Neonatale diarree door enterotoxigeneEscherichia coli-stammenEnterotoxigene Escherichia coli(ETEC)-stammen kunnen een waterigediarree veroorzaken. Bij neonatale biggenkan dit leiden tot aanzienlijke sterfte.Deze zogenaamde enterotoxigenevorm van colibacillose kan ook voorkomenbij oudere, niet gespeende biggenen bij gespeende biggen. ETECstammenbezitten twee belangrijkevirulentiefactoren. In de eerste plaatsbezitten ze fimbriae waarmee ze vasthechtenter hoogte van de enterocytenvan de dunne darm. De belangrijksteadhesiefactoren bij ETEC-stammendie neonatale diarree veroorzaken bijbiggen zijn F4- (K88-), F5- (K99-), F6-(987P-) en F41-fimbriae. F4+ ETECstammenkunnen ook een rol spelenbij biggendiarree op latere leeftijd. Bijspeendiarree zijn voornamelijk F4+ enF18+ ETEC belangrijk. Een tweede eigenschapvan ETEC-stammen is datze enterotoxines vormen die verantwoordelijkzijn voor de waterige diarree.Men kent twee soorten enterotoxinesbij E. coli, namelijk thermolabieleenterotoxines (LT) en thermostabieleenterotoxines (STa en STb). Het LTenterotoxineis een eiwit met een hoogmoleculair gewicht dat sterk antigenischis. De STa-en STb-enterotoxineszijn peptiden met een laag moleculairgewicht die weinig antigenisch zijn,tenzij ze geconjugeerd worden meteen ander enterotoxine, bv. LT.Bij de bestrijding van neonatale E. colidiarreekan vaccinatie van de drachtigezeugen een hulpmiddel zijn.VaccinVaccinatie wordt uitgevoerd met geïnactiveerdevaccins die gezuiverde adhesiefactorenof een beperkt aantal E.coli-serotypes met de adhesiefactorenen eventueel ook het LT-enterotoxinebevatten.BeschermingEen primo-vaccinatie met dergelijkevaccins bestaat meestal uit twee inspuitingenmet een interval van 3-6weken, waarbij de laatste toedieninggebeurt 2 tot 6 weken voor de partus.Deze vaccins resulteren voornamelijkin een stijging van het gehalte aan IgGin het colostrum.BijzonderhedenIn combinatie met andere maatregelendie bedoeld zijn om de infectiedruk teverlagen en de algemene weerstand teverhogen, geven ze meestal goede resultatenbij de bestrijding van neonatalediarree. Ze zijn veel minder efficiënttegen diarree bij niet gespeende, ouderebiggen en bieden geen beschermingtegen speendiarree.

13 Vaccins voor het varken 235NEOCOLIPOR (Merial)geïnact E. Coli:adhesie-factoren F4 (F4ab, F4 ac, F4ad):min 2,1 U.SAadhesie-factor F5: min 1,7 U.SAadhesie-factor F6: min 1,4 U.SAadhesine-factor F41: min 1,7 U.SAAdjuv: AL3+, thiomersalvaccin voor injectie imPosologiePrimovac:Su: 2 x 1 dosis (2 ml), 1ste vac 5 - 7 w , 2devac 2 w voor het werpenRevac:Su: 1 dosis 2 w voor elke worpOOI-DOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 25 dosissen (50 ml)R/PORCILIS PORCOLI DF (MSD A.H.)E. coli-adhesine:F4ab (K88ab): min 9,0 log2 Al titerF4ac (K88ac): min 5,4 log2 Al titerF5 (K99): min 6,8 log2 Al titerF6 (987 P): min 7,1 log2 Al titerLT toxoid = 6,8 log2 Al titerAdjuv: dl-alfa-tocopherol acetaatvaccin voor injectie imPosologiePrimovac:zeug, gelt: 2 x 1 dosis (2 ml), 6 tot 8 w voorde worp, gevolgd door 2de vac 4 w laterRevac:1 dosis tijdens de 2de helft van elke dracht,2 - 4 w voor de worpOOI: geen infoDOI: 1ste levensdagenWachttijd: 0 dfles 25 dosissen (50 ml)R/Combinatievaccin enterotoxigeneEscherichia coli-stammen,Clostridium perfringens enClostridium novyiClostridium novyi kan bij zeugen verantwoordelijkzijn voor een acute infectiedie ondermeer gepaard gaatmet necrotiserende hepatitis en plotsesterfte. Enterotoxigene Escherichiacoli-stammen kunnen diarree bij biggenveroorzaken. Zie ook “Neonatalediarree”. Clostridium perfringens typeC veroorzaakt necrotische enteritis bijbiggen.VaccinDit geïnactiveerd bacterieel vaccinstimuleert de opbouw van antistoffentegen de adhesines en het hitte-labiele(LT) enterotoxine van enterotoxigeneEscherichia coli-stammen, het betatoxinevan Clostridium perfringens typeC en het alfa-toxine van Clostridiumnovyi in het serum van gevaccineerdedieren.BeschermingDoor de actieve immunisatie van fokzeugenen gelten worden de pasgeborenbiggen na opname van voldoendecolostrum beschermd tegen neonatalediarree veroorzaakt door enterotoxigeneEscherichia coli-stammen diede F4ab (K88ab), F4ac (K88ac), F5(K99) of F6 (987P) adhesinen tot expressiebrengen en tegen necrotischeenteritis veroorzaakt door Clostridiumperfringens type C. Deze bescherminguit zich door een vermindering van demortaliteit en van de klinische symptomen.De vaccinatie van zeugen en gelteninduceert ook seroneutraliserendeantistoffen tegen het alfa-toxine vanClostridium novyi.SUISENG (Hipra Lab)F4ab fimbriaal adhesinevan E. coli: min 65% ER60F4ac fimbriaal adhesinevan E. coli: min 78% ER70F5 fimbriaal adhesinevan E. coli: min 79% ER50F6 fimbriaal adhesinevan E. coli: min 80% ER25LT-enterotoxoïd van E. coli: min 55% ER70toxoïd van Clostridium perfringens type C: min35% ER25toxoïd van Clostridium novyi: min 50% ER120Adjuv: aluminiumhydroxide, ginseng-extractvaccin voor injectie imPosologiePrimovacSu: 2 x 1 dosis (2 ml) op 6 w en 3 w voorde worpRevac:Su: 1 dosis (2 ml)/dracht 3 w voor de worpOOI-DOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 50 dosissenR/Porciene proliferatieve enteropathie(PPE) (Lawsoniaintracellularis-infecties)Porciene proliferatieve enteropathie(PPE) wordt veroorzaakt doorLawsonia intracellularis en kan acuut(proliferatieve hemorrhagische enteropathie),chronisch (porciene intestinaleadenomatosis) of subklinisch verlopen.De acute vorm treft vooral de ouderevleesvarkens en opfokvarkens (> 70 kgLG) en kan zich uiten door acute sterftezonder voorafgaande symptomen.Eventueel kunnen rood- tot teerachtiggekleurde faeces opgemerkt wordenvooraleer sterfte optreedt. Bij een ietstrager verloop van de ziekte wordende varkens eerst anemisch, anorectischen daarna minder beweeglijk. Zekunnen eventueel teerachtig materiaaluitbraken. Het uitzicht van de faeceskan sterk varieren: profuus, min ofmeer waterig, teerachtig, helrood ofbloederig. Sterfte kan optreden binnende 48 uur. Sommige dieren herstellenvolledig, maar meestal is er een

23613 Vaccins voor het varkenblijvende groeiachterstand. De sterftekan oplopen tot meer dan de helft vande aangetaste dieren. De chronischevorm kan voorkomen bij varkens vanafde leeftijd van 7 weken en manifesteertzich als een chronische diarree, blekevarkens en net zoals dit bij de subklinischevorm het geval is, vertonen dedieren een slechte uniformiteit. De klinischesymptomen zijn echter meestalweinig typisch. Lawsonia intracellulariskomt op de meeste bedrijven voor enis waarschijnlijk verantwoordelijk vooreen aanzienlijke economische schade.Het sterke overlevingsvermogen in demest (2 tot 3 weken) en de langdurigeuitscheiding door geïnfecteerde dierenmaken het strikt toepassen van deklassieke hygiënische maatregelen ophet bedrijf (all in all out, desinfectie vande stal en gebruikte voorwerpen) meerdan nodig om de ziekte in te perken enzo economische verliezen te beperken.VaccinHet vaccin dat momenteel in de handelis, bevat een levend, verzwakteLawsonia intracellularis-stam.BeschermingHet vaccin beoogt een actieve immunisatievan biggen (vanaf de leeftijd van3 weken) om de intestinale letsels veroorzaaktdoor Lawsonia intracellulariste beperken en zo het gewichtsverliestegen te gaan. Bescherming treedt op3 weken na vaccinatie en duurt minstens17 weken.BijonderhedenDe vaccinatie gebeurt met geattenueerdekiemen. Bijgevolg mogen geenantimicrobiële middelen toegediendworden vanaf 3 dagen voor, tot 3 dagenna de vaccinatie. Indien de vaccinatiegebeurt via het drinkwater, dientook de drinkwaterinstallatie vrij te zijnvan resten van antimicrobiële stoffen,desinfectantia en detergenten.Afgeroomde melkpoeder of natriumthiosulfaatkunnen als stabilisatorenvoor het vaccin aan het drinkwaterworden toegevoegd. Tot drie dagen navaccinatie kan Lawsonia intracellularis-DNA worden aangetroffen in de mestvan gevaccineerde varkens. Het risicoop verspreiding van de kiem na vaccinatiezou echter laag zijn, al kan detransmissie naar stalgenoten niet wordenuitgesloten.ENTERISOL ILEITIS (Boehringer Ingelheim)geatt Lawsonia intracellularis (MS B3903): min10 exp4,9 TCID50 en max 10 exp6,1 TCID50/2mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor oplossingpo (in de mond of via drinkwater)PosologieSu (lft > 3 w): 1 dosis (2 ml)OOI: 3 wDOI: min 17 wWachttijd: 0 dfles 20 ml (10 dosissen), 100 ml (50 dosissen)R/VlekziekteVlekziekte wordt veroorzaakt doorErysipelothrix rhusiopathiae. De acutevorm van deze aandoening gaat gepaardmet erge algemene symptomenwaarbij soms typische huidveranderingenoptreden. Bij drachtige zeugenkan abortus optreden tengevolge vande koorts. Bij beren kunnen vruchtbaarheidsstoornissenoptreden. Dechronische vorm is gekenmerkt doorpolyartritis of endocarditis. Van dezekiem kent men een groot aantal serotypes.De meeste stammen die geïsoleerdworden bij varkens behorenevenwel tot de serotypes 1 of 2.VaccinEr zijn zowel monovalente als bivalentevaccins beschikbaar.In België werden enkel geïnactiveerdevaccins geregistreerd. Vaccins op basisvan welbepaalde serotype 2-stammeninduceren niet enkel beschermingtegenover dit serotype maar ook tegenoverserotype 1-stammen en demeeste andere serotypes. Dergelijkevaccins bevatten de geïnactiveerdekiemen en een oplosbaar antigeendat geproduceerd wordt tijdens hetopgroeien van de kiem in vloeibaremilieus.BeschermingEr wordt aangenomen dat de duurvan bescherming na twee vaccinatiesmet een interval van drie tot zes weken,ongeveer zes maanden bedraagt.Maternale immuniteit kan interfererenmet vaccinatie tot de leeftijd van ongeveerdrie maanden. Vaccinatie isvooral aangewezen bij fokdieren. Opprobleembedrijven kunnen ook devleesvarkens gevaccineerd worden.Voor sommige vaccins werd aangetoonddat een eenmalige vaccinatievanaf de leeftijd van drie maandenbescherming induceert gedurende demestperiode. Eén van de tekortkomingenvan vlekziektevaccins is dat zeweinig of geen bescherming induce-

13 Vaccins voor het varken 237ren tegenover de chronische vorm vandeze aandoening.− Monovalente vaccins tegenvlekziektePORCILIS ERY (MSD A.H.)geïnact Erysipelothrix rhusiopathiae (M2 serotype2): min 50 IE/dosis (2 ml)vaccin voor injectie imPosologiePrimovac:Su (lft > 12 w): 2 x 1 dosis (2 ml) met 4 wintervalRevac:zeug: 1 dosis tijdens elke zoogperiodebeer: 2 x 1 dosis/jaargelt, beer niet vac laatste 2 w voor dekkenOOI: 3 wDOI: 6 mWachttijd: 0 dfles 50 mlR/RUVAX VET (Merial)Erysilopethrix rhusiopathiae (serotype 2):1Elisa E/2 mladjuv: aluminiumhydroxidevaccin voor injectie imPosologiePrimovac:gelt, beer (lft > 3 m): 2 x 1 dosis (2 ml) met3 - 4 w intervalRevac:zeug: 1 dosis bij het spenenbeer: niet binnen 3 w voor het dekkenmestvarken (lft > 3 m): 2 x 1 dosis (2 ml) met3 - 4 w intervalOOI: 3 w na 1ste vacDOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 25 dosissen (50 ml)R/− Bivalente vaccins tegenvlekziektePARVORUVAX (Merial)geïnact varkensparvovirus: 2 U.HAI/2 mlgeïnact Erysipelothrix rhusiopathiae (serotype2): min 1 Elisa E/2 mlAdjuv: aluminiumhydroxidevaccin voor injectie imPosologieSu:Primovac:gn mat imm: 2 x 1 dosis (2 ml) met 3 - 4w interval, 2de vac min 2 w voor de 1stedekkingRevac: 1 dosis/6 m (zoogperiodes)vlekziekte:OOI: 3 w na 2de inject primovacDOI: geen infoparvo:OOI: volledige primovac min 14 d voor reproductie,beschermt tegenr transplacentaireinfectieDOI: 9 mWachttijd: 0 dfles 25 dosissen (50 ml)R/PARVOSUIN-MR (Hipra Lab)geïnact varkensparvovirus (NADL-2): min 2048HAE/2 mlgeïnact Erysipelothrix rhusiopathiae (R32E11):min 50 IE/2 mlAdjuv: olievaccin voor injectie imPosologiePrimovac:gelt, beer (lft > 6 m): 2 x 1 dosis (2 ml) met 3- 4 w interval (min 1 w voor het dekken)Revac:zeug: 1 dosis 10 - 15 d na het werpenbeer: 1 dosis/jaarParvo:primovac min 1 w voor reproductie beschermttegen transplacentaire infectieVlekziekte:OOI: geen info, DOI: 3 mVlees: 0 dfles 10 x 25 dosissen10 x 50 dosissenR/PORCILIS ERY-PARVO (MSD A.H.)geïnact Erysipelothrix rhusiopathiae (M2 serotype2): min 50 IE/dosis (2 ml)geïnact varkensparvovirus (PPV 014): min 9log2 HI/dosis (2 ml)Adjuv: dl-alfa-tocopherolacetaatvaccin voor injectie imPosologiePrimovac:gelt (lft > 20 w):parvovirose: 1 dosis (2 ml) 2 w voor hetdekkenvlekziekte: 2 x 1 dosis met 4 w intervalRevac:zeug: 1 dosis tijdens elke zoogperiode, tenlaatste 2 w voor het dekkenParvo:1 vac min 2 w voor reproductie beschermttegen transplacentaire PPV infectieVlekziekte:OOI: 3 wDOI: 6 mVlees: 0 dfles 25 dosissenR/SUVAXYN PARVO/E (Pfizer A.H.)per dosis (2 ml):geïnact porcien parvovirus (stam S-80): minHIA-titer van 160 bij konijngeïnact Erysipelothrix rhusiopathiae (stam B-7,serotype 2): potency volgens Ph EurAdjuv: marcol 52 (Minerale olie), montanide 888(Emulgator), simulsol 5100 (Emulgator)vaccin voor injectie imPosologiePrimovac:gelt (lft > 5 m) en zeug: 2 x 1 dosis met3 - 4 w interval, 2de dosis min 4 w voor hetdekkenRevac:1 dosis gedurende de lactatie, 3 - 4 w voorhet dekkenOOI: 3 w na vacDOI: 6 mWachttijd: 0 dfles 2 x 25 dosissenR/

23813 Vaccins voor het varkenOverzicht vaccins voor het varkenvarkensparvovirusinfluenzavirusPRRS-virusporciene circovirusA. pleuropneumoniaeM. hyopneumoniaeB. bronchiseptica en P. multocidaE. coliClostridium spp.E. rhusiopathiaeHaemophilus parasuisLawsonia intracellularisCIRCOVACMerialXENTERISOL ILEITISBoehringer IngelheimXGRIPOVAC 3MerialXHYORESPMerialXINGELVAC CIRCOFLEX BoehringerIngelheimXINGELVAC MYCOFLEXBoehringer IngelheimXINGELVAC PRRS KVBoehringer IngelheimXINGELVAC PRRS Modified LiveVirusBoehringer IngelheimXM+PACSchering-PloughXMYPRAVAC SUISHipra LabXNEOCOLIPORMerialXPARVORUVAXMerialXXPARVOSUIN-MRHipra LabXXPORCILIS APPMSD A.H.XPORCILIS AR-T DF inj suspMSD A.H.XPORCILIS ERYMSD A.H.XPORCILIS ERY-PARVOMSD A.H.XX

13 Vaccins voor het varken 239varkensparvovirusinfluenzavirusPRRS-virusporciene circovirusA. pleuropneumoniaeM. hyopneumoniaeB. bronchiseptica en P. multocidaE. coliClostridium spp.E. rhusiopathiaeHaemophilus parasuisLawsonia intracellularisPORCILIS GlässerMSD A.H.XPORCILIS M. HYOMSD A.H.XPORCILIS PARVOMSD A.H.XPORCILIS PCVMSD A.H.XPORCILIS PORCOLI DFMSD A.H.XPORCILIS PRRSMSD A.H.XPROGRESSISMerialXRHINIFFA TMerialXRHINISENGHipra LabXRUVAX VETMerialXSTELLAMUNE MYCOPLASMAPfizer A.H.XSTELLAMUNE ONEPfizer A.H.XSUISENGHipra LabXXSUVAXYN M.HYOPfizer A.H.XSUVAXYN M.HYO – PARASUISPfizer A.H.XXSUVAXYN MH OnePfizer A.H.XSUVAXYN PARVO/EPfizer A.H.XXSUVAXYN PCVPfizer A.H.X

24013 Vaccins voor het konijn13.1.4 Vaccins voor het konijn13.1.4.1 Combinatievaccin tegenmyxomatose en het viraalhemorragisch syndroomMyxomatose is een virale ziekte vanhet Europees konijn en wordt veroorzaaktdoor het myxomavirus, dat behoorttot de Poxviridae. Het tast konijnenaan van alle leeftijden. Men onderscheidtwee klinische vormen:1) De klassieke vorm komt meestalvoor bij hobby- en wilde konijnen (reservoirvoor het virus). Het virus wordthier vnl. overgebracht door bijtendeinsecten maar uitzonderlijk kan ooknauw contact tussen konijnen onderlingleiden tot de ziekte. De incubatietijdis kort. De mortaliteit is hoog. Deziekte wordt a.h.v. de typische klinischesymptomen gesteld.2) De voorbije decennia komt de ziektein industriële kwekerijen ook voor ondereen respiratoire vorm. Deze vormdie gedurende het hele jaar door voorkomt,wordt verooraakt door milderevirusstammen. De ziekte kan subklinischvoorkomen. Bij deze vorm is hetmoeilijker een diagnose te stellen.Het viraal hemorragisch syndroom(rabbit haemorrhagic disease, RHD)is een virale ziekte van het Europeeskonijn en wordt veroorzaakt door eenvirus uit de familie van de Caliciviridae.RHD verspreidt zich snel en infectiekan gebeuren via de nasale, conjunctivaleof orale route. Het dier besmetzich zowel via direct contact, als indirectvia bv. kooien, de mens, vogels,insecten. De mortaliteit is hoog bijvolwassen dieren met weinig of geensymptomen die de dood voorafgaan.Klinische symptomen komen enkelvoor bij dieren ouder dan 8-10 weken.Het resistentiemechanisme bij dejongste dieren is niet volledig gekend.VaccinDe vaccinstam is een myxomavirusdat een gen van het kapseleiwit vanhet RHD-virus tot expressie brengt.Konijnen worden zowel tegen hetmyxomavirus als tegen het RHD-virusgeïmmuniseerd.BeschermingHet vaccin wordt gebruikt bij konijnenvanaf een leeftijd van vijf weken voorde vermindering van de mortaliteit ende klinische verschijnselen als gevolgvan myxomatose en ter voorkomingvan de mortaliteit als gevolg van RHD.De gevaccineerde dieren zijn vanaf 3weken na de vaccinatie beschermd.De bescherming duurt 1 jaar. Na vaccinatiekan er een tijdelijke verhogingvan de lichaamstemperatuur van1-2°C optreden. De eerste twee wekenna vaccinatie kan er een kleine,pijnloze zwelling op de injectieplaatsoptreden. De zwelling verdwijnt aanhet einde van de derde week volledig.Na infectie met virulent myxomaviruskunnen er bij sommige gevaccineerdedieren enkele zeer kleine zwellingenontwikkelen, vnl. op de haarloze delenvan het lichaam, die snel korstjes vormen.De korstjes verdwijnen meestalbinnen 2 weken nadat de kleine zwellingenzijn ontstaan. Deze korstjesworden uitsluitend waargenomen bijdieren met een actieve immuniteit enhebben geen invloed op de algemenegezondheidstoestand, de eetlust enhet gedrag van het konijn.BijzonderhedenHet is mogelijk dat konijnen die al eerdergevaccineerd zijn met een andermyxomatosevaccin of die een veldinfectiemet myxomatose hebben doorgemaakt,na vaccinatie geen adequateimmuunrespons ontwikkelen tegenRHD. Vaccinatie tijdens de eerste 14dagen van de dracht wordt afgeraden.Aangezien er geen proeven uitgevoerdzijn naar het effect van de vaccinatiebij mannelijke fokdieren is vaccinatievan deze categorie van dieren nietaanbevolen. Myxomatose en RHD zijnaangifteplichtig.NOBIVAC MYXO-RHD (MSD A.H.)levend myxomavirus met RHD-virus vector(stam 009): min 103,0 en max 106,1 FFU/dosisgevriesdroogd vaccin voor injectie scPosologiekonijn (vanaf lft 5 w): 1 dosis/dierrevac: jaarlijksOOI: 3 w na vac, DOI: 1 jaarWachttijd: 0 dfles 5 x 1dosis + 5 x 1 ml diluensR/i

13 Vaccinatie van kippen 241Overzicht vaccins voor het konijnNOBIVAC MYXO-RHDMSD A.H.13.1.5 Vaccinatie van kippenmyxomatoseXviraal hemorragischsyndroomX13.1.5.1 Vaccins tegende ziekte van MarekLeg- en reproductiekippen worden tijdensde opfokperiode gevaccineerd.Wegens de langere duur van de opfokperiodevan kippen met een bepaaldkwaliteitslabel, is het aanbevolen omook de ééndagskuikens van deze dierenin de broeikast te vaccineren tegende ziekte van Marek.VaccinVaccins tegen Marek worden per injectietoegediend aan ééndagskuikensin de broedmachine of aan 18 dagenoudeembryo’s. Ze bevatten hetzijKalkoenherpesvirus (HVT-FC126) enzijn beschikbaar als een gevriesdroogdvaccin of ze bevatten de celgebondenen in vloeibare stikstof bewaard geattenueerdestam Rispens (CVI988) vanhet Marekvirus. Sommige vaccins bevattenzowel het kalkoenherpesvirusals de homologe stam. Deze zijn celgebondenen worden in vloeibaar stikstofbewaard. Eén diergeneesmiddelbevat als vaccinstam een recombinantkalkoenen herpesvirus (HVT) dat hetbeschermende antigeen (VP2) van hetinfectious bursal disease virus (IBDV ofziekte van Gumboro), stam Faragher52/70, tot expressie brengt. Het vaccininduceert een actieve immuniteiten een serologische respons tegen deziekte van Gumboro (Infectious BursalDisease of IBD) en tegen de ziekte vanMarek in kuikens.BeschermingDe vaccinatie belet de vorming vantumoren en zenuwletsels die veroorzaaktworden door het pathogeneMarekvirus. Ze kan echter niet besmettingvan het pluimvee door dit virusvoorkomen. De resultaten van devaccinatie zijn grotendeels afhankelijkvan de mate waarin de vaccinatietechniekwordt gerespecteerd. De vaccinatieis verplicht voor ééndagskuikens enbiedt bescherming gedurende de eerste4 levensweken m.a.w. gedurendede risicoperiode waarin infecties methet Marekvirus gepaard gaan met deontwikkeling van tumoren.BijzonderhedenDe ziekte van Marek is een wettelijkbestreden ziekte. De vaccinatie dientaltijd te gebeuren in aanwezigheid vande voor de broeierij verantwoordelijkedierenarts.13.1.5.2 Vaccins tegende ziekte van NewcastleVaccinatie tegen Newcastle disease(ND) is verplicht voor alle pluimveebedrijvenmet meer dan 100 stukspluimvee. De bedrijfsverantwoordelijkemoet een beroep doen op een erkendedierenarts om de vaccinatie uit te voeren.Alle pluimvee (en ook duiven ziehfst “Vaccinatie van duiven”) aanwezigop verzamelingen (tentoonstellingen,wedstrijden, prijskampen, marktenzijn te beschouwen als verzamelingen)moet ingeënt zijn tegen ND. Hetpluimvee dat in de handel verkochtwordt, dient wettelijk met een vaccinatiebewijsafgeleverd te worden. Hetpluimvee dat op markten verkochtwordt, moet vergezeld zijn van eenvaccinatiecertificaat.Vaccinatie dient toegediend te wordenop de leeftijd van 10 tot 18 dagen meteen vaccin van het type La Sota of meteen virale kloon afgeleid uit deze stam.Eén enkele vaccinatie volstaat voormestkippen, terwijl leg- en reproductiekippentijdens de opfokperiode wordengehervaccineerd tegen de ziektevan Newcastle.VaccinVaccins met levende virussen die lentogenestammen bevatten (Hitchner,La Sota en Ulster) worden tijdens deopfokperiode toegediend. Vaccins metLaSota-stammen zijn uitsluitend voorbehoudenvoor herhalingsentingen.BeschermingDe immuniteitsduur van de vaccinsmet levend virus bedraagt 6 tot 12 weken.Vaccins met geïnactiveerde virussenin olieachtige emulsie worden al-

24213 Vaccinatie van kippengemeen gebruikt voor herhalingsentingenbij leg- en reproductiedieren. Dezevaccins worden vóór de overplaatsingvan leg- en reproductiedieren naar deleg- of reproductieafdeling toegediend.Enerzijds wordt door deze vaccinatiehet pluimvee tijdens de ganse legperiodebeschermd Anderzijds zullen dekuikens van de gevaccineerde dierengedurende hun eerste levensweken opeen passieve manier beschermd worden.Hobby- en sierpluimvee kan inde lente en in de herfst gevaccineerdworden met een geïnactiveerd vaccin.BijzonderhedenND is een wettelijk bestreden ziekte.Als ND wordt vastgesteld op eenpluimveebedrijf, dan is de voorgeschrevenpreventieve vaccinatie eenvoorwaarde voor vergoeding van deopgeruimde dieren. België heeft sindshet begin van de verplichte vaccinatiesgeen geval van ND meer gehad bijpluimvee op professionele pluimveehouderijen.Het laatste geval van NDbij pluimvee bij particuliere houdersdateert van 1998. Gevallen van duifspecifiekestammen van ND (paramyxo)komen echter nog frequent voor(zie “Vaccinatie van duiven”).13.1.5.3 Vaccins tegeninfectieuze bronchitisInfectieuze bronchitis (IB) bij gevogeltewordt veroorzaakt door een coronaviruswaarvan meerdere serotypenvoorkomen in België: Massachusetts,D274, B1648 et 793/B. Aangezien hetMassachussetts-serotype het meestevoorkomt, is het ook vanzelfsprekenddat al het pluimvee tegen dit serotypewordt gevaccineerd.VaccinVaccins met levend verzwakt infectieuzebronchitisvirus worden tijdens deopfokperiode toegediend. Deze vaccinvirussenworden geattenueerd doorseriepassages over geëmbryoneerdeeieren. De meest geattenueerde vaccinsvan het Massachussets-type((H120, MA 5) worden gebruikt voorde primovaccinatie van dieren vanafde leeftijd van één dag, terwijl deminder geattenueerde (H52) vaccinsworden voorbehouden voor hervaccinatiesvan leg- en reproductiedierenvóór hun overplaatsing naar de leg- ofreproductieafdeling. Mestkippen wordenin de regel slechts als ééndagskuikengevaccineerd maar kunnenindien nodig een herhalingsvaccinatiekrijgen met een virusvariant, type 4/91of CR88121, vanaf de leeftijd van 14dagen. De combinatievaccins van IBmet ND of IB met EDS en het aviairrhinotracheïtisvirus, zijn geïnactiveerdevaccins die 4 w voor de leg toegediendworden om de leg- en reproductiedierente hervaccineren.13.1.5.4 Vaccins tegende ziekte van GumboroVaccinLevend verzwakte vaccins met intermediairestammen van hetGumborovirus (infectious bursal diseasevirus of IBDV) worden tijdensde opfokperiode van leg- en reproductiedierenen mestkippen tussen de 10en 18de dag toegediend. Vaccins zijnbeschikbaar waarmee mestkippen gevaccineerdkunnen worden vanaf dag1, op voorwaarde dat het gehalte aanmaternale antistoffen laag genoeg is(ELISA-titer < 500).Een combinatievaccin met als vaccinstameen recombinant kalkoenen herpesvirus(HVT) dat het beschermendeantigeen (VP2) van het Gumborovirus,stam Faragher 52/70, tot expressiebrengt, beschermt tegen de ziektevan Gumboro en tegen de ziekte vanMarek in kuikens.BeschermingDeze vaccins zijn niet immunosuppressiefmaar veroorzaken wel een lichteatrofie van de beurs van Fabricius.BijzonderhedenEen geslaagde vaccinatie tegenGumboroziekte is sterk afhankelijk vande hygiënische maatregelen in de stal,o.a. van het ontsmetten van de lokalen.13.1.5.5 Vaccins tegen aviaireencefalomyelitis (trilziekte)VaccinDe vaccins moeten minstens 4 wekenvóór het begin van de leg toegediendte worden. Men gebruikt hiervoor uitsluitendvaccins met levend verzwaktvirus.BeschermingVaccinatie van moederdieren biedtpassieve bescherming aan kuikens.13.1.5.6 Vaccins tegen artritisveroorzaakt doorreovirussenVaccinMen gebruikt een vaccin met een

13 Vaccinatie van kippen 243geïnactiveerd virus in een olieachtigeemulsie voor vaccinatie vanreproductiedieren.BeschermingVaccins bieden een passieve beschermingaan kuikens tegen virale artritis.13.1.5.7 Vaccins tegen viraleinfectieuze anemieVaccinEen vaccin met levend verzwakt viruswordt toegediend aan reproductiedierenom hun As-titer ten opzichtevan het CAV-virus te verhogen enhun kuikens passief te beschermen.Het vaccin wordt minstens 6 wekenvóór het begin van de leg subcutaantoegediend.BeschermingDoor de vaccinatie worden de kuikenspassief beschermd tegen de klinischetekens en sterfte veroorzaakt door hetinfectieuze anemievirus.13.1.5.8 Vaccins tegenhet ‘egg drop syndrome’Deze vaccins worden volgens de aanwezigeepidemiologische toestandgebruikt.VaccinDeze vaccins met een geïnactiveerdadenovirus worden gecombineerdmet het vaccin tegen de ziekte vanNewcastle, eventueel in combinatiemet infectieuze bronchitis enrhinotracheitis.BeschermingZe immuniseren het dier minstens gedurendeéén jaar.13.1.5.9 Vaccins tegen infectieuzelaryngotracheitis (ILT)Deze vaccins worden volgens de aanwezigeepidemiologische toestandgebruikt.VaccinDe vaccins worden als oogdruppelstoegediend.ILT is een wettelijk bestreden ziekte.13.1.5.10 Vaccin tegen vogelpokkenDit vaccin wordt volgens de aanwezigeepidemiologische toestand gebruikt.VaccinEen vaccin voor het immuniserenvan kippen en ander pluimvee tegenkippenpokken.BeschermingNa de wing-webvaccinatie ontstaateen entreactie in de vorm van eenknobbeltje, in grootte variërend vaneen rijstkorrel tot een erwt. Deze reactieis het bewijs dat de enting isaangeslagen. Dieren die op hun eerstelevensdag gevaccineerd worden,moeten gehervaccineerd worden op12 weken. Wanneer de eerste entingop een leeftijd van 7-10 weken plaatsvindt, ontstaat een hechte immuniteit,die voldoende is voor de gehelelegperiode.13.1.5.11 Vaccin tegenrhinotracheïtisvirusEr wordt gevaccineerd naargelang deepidemiologische toestand.VaccinDit vaccin is bedoeld als levende voorentingvan toekomstige ouderdierenen legkippen die gevaccineerd zullenworden met geïnactiveerde rhinotracheïtisvaccins ter preventie vanademhalingssymptomen, legdaling enverminderde eischaalkwaliteit gerelateerdaan het aviaire rhinotracheïtis-virus(subtypes A en B). De duur van deimmuniteit na het volledige vaccinatieschemabedraagt 1 legperiode.13.1.5.12 Vaccins gebruikt terpreventie van coccidioseDeze vaccins worden toegediendin functie van de epidemiologischetoestandVaccinGeattenueerde vaccins tegen coccidiazijn beschikbaar. Bij het gebruik vandeze vaccins mogen noch het voedsel,noch het drinkwater substantiesbevatten met een coccidiostatischewerking. Het heropnemen van oöcystenuitgescheiden na de vaccinatie isnoodzakelijk om de opgebouwde immuniteitte onderhouden. Bovendien isde therapeutische index relatief laag.Bij accidentele overdosering (tot meerdan 10 x de dosis) kan men een coccidiostaticumtoedienen via het voedselof het drinkwater om het ontstaanvan een klinische coccidiose te voorkomen.Gelijktijdige vaccinatie tegende ziekte van Gumboro, de ziekte vanNewcastle en infectieuze bronchitis ismogelijk. Maar aangezien de antiviralewerking van het Paracox-excipiensniet onderzocht werd, mag het vaccinniet samen via hetzelfde drinkwatermet een ander vaccin toegediendworden.

24413 Vaccinatie van kalkoenen, parelhoenen, fazanten, patrijzen en kwartelsBijzonderhedenTussen twee afmestrondes dienen destallen gereinigd en gedesinfecteerd teworden om ernstige (natuurlijke) infectiesbij de nieuwe dieren te voorkomen.13.1.5.13 Vaccins tegensalmonelloseDe vaccinatie van legkippen is bij wetverplicht (KB 27 april 2007 Bestrijdingvan Salmonella bij pluimvee)13.1.5.14 Vaccins tegen anderebacteriële infectiesDeze vaccins worden toegediendin functie van de epidemiologischetoestand.Ze kunnen gebruikt worden om ziekteten gevolge van infecties met hetzij E.coli of Mycoplasma gallisepticum tevoorkomen. Moederdieren van vleeskuikenskunnen gevaccineerd wordentegen Ornithobacterium rhinotrachealeserotype A om zo de vleeskuikens tebeschermen.Tabel: klassiek vaccinatieschema voor pluimveeLeeftijdlegkippenmestkippen labelmestkippen1 dag I.M. Marek Marek MarekSpray NewcastleBronchitisNewcastleBronchitisNewcastleBronchitisNewcastleBronchitis2 - 4 weken drinkwaterof spray7 - 12weken14 - 18wekendrinkwaterof spraydrinkwaterof sprayToedieningswijzereproductiedierenNewcastleGumboroNewcastleBronchitisEncefalomyelitisNewcastleNewcastleGumboroNewcastleBronchitisEncefalomyelitisNewcastleI.M. Newcastle NewcastleNewcastleGumboro13.1.6 Vaccinatie van kalkoenen, parelhoenen, fazanten,patrijzen en kwartelsNewcastleGumboro13.1.6.1 Vaccinatie tegen NewcastleDiseaseAlle pluimvee (en ook duiven zie hfst“Vaccinatie van duiven”) aanwezigop verzamelingen (tentoonstellingen,wedstrijden, prijskampen, marktenzijn te beschouwen als verzamelingen)moet ingeënt zijn tegen Newcastle disease.De vaccinatie moet uitgevoerdworden door een erkende dierenarts.Vaccinatie dient toegediend te wordenop de leeftijd van 10 tot 18 dagen meteen vaccin van het type La Sota of meteen virale kloon afgeleid uit deze stam.Het pluimvee dat in de handel verkochtwordt, dient wettelijk met een vaccinatiebewijsafgeleverd te worden. (Zieook 13.1.1.2. Vaccins tegen de ziektevan Newcastle)Kalkoenen voor consumptieDe primovaccinatie van ééndagskuikensgebeurt door verneveling van 2maal een dosis per dier van een vaccinmet een levend virus type La Sota. Deherhalingsinenting wordt toegediendop de leeftijd van 3 tot 10 weken metdezelfde vaccins, hetzij door vernevelen,hetzij in het drinkwater.Kalkoenen voor opfok- enreproductieDe primovaccinatie van kuikens heeftplaats op de leeftijd van 10 tot 18 dagenen geschiedt door per dier tweemaal een dosis vaccin met een levendvirus type La Sota door vernevelenof in het drinkwater toe te dienen. Dehervaccinatie wordt toegediend opde leeftijd van 8 tot 10 weken en op17 weken met dezelfde vaccins, hetzijdoor vernevelen, hetzij in het drinkwater.Vóór het begin van de leg, op deleeftijd van 27 weken, worden de dierenmet een geïnactiveerd vaccin subcutaangehervaccineerd.Parelhoenen voor consumptieDe primovaccinatie van kuikens heeftplaats op de leeftijd van 14 tot 21 dagenmet een vaccin met een levendvirus type La Sota, toegediend door

13 Vaccinatie van duiven 245vernevelen of in het drinkwater. Dehervaccinatie wordt toegediend op deleeftijd van 7 tot 9 weken met dezelfdevaccins, hetzij door vernevelen, hetzijin het drinkwater.Parelhoenen voor opfok- enreproductieDe primovaccinatie van kuikens wordtuitgevoerd op de leeftijd van 14 tot21 dagen met een vaccin met een levendvirus, type La Sota, toegediendof door vernevelen of in het drinkwater.De hervaccinatie wordt toegediend opde leeftijd van 10 tot 12 weken en van17 tot 18 weken met dezelfde vaccins,hetzij door vernevelen, hetzij in hetdrinkwater. Vóór het begin van de leg,op de leeftijd van 28 weken, wordende dieren met een geïnactiveerd vaccinsubcutaan gerevaccineerd.Opmerking: vaccinaties door vernevelingmoeten uitgevoerd worden in eendonkere ruimte om paniek bij de dierenen dus het risico van sterfte door verstikkingte vermijden.Fazanten en patrijzen voorconsumptieDe primovaccinatie van kuikens heeftplaats op de leeftijd van 14 tot 21 dagenmet een vaccin met een levendvirus, type La Sota dat toegediendwordt in het drinkwater. De revaccinatiewordt toegediend op de leeftijd van8 tot 10 weken met dezelfde vaccins inhet drinkwater.Fazanten en patrijzen voor opfokenreproductieDe primovaccinatie van kuikens wordtuitgevoerd op de leeftijd van 14 tot 21dagen met een vaccin met een levendvirus type La Sota dat toegediendwordt in het drinkwater. De hervaccinatiewordt toegediend op de leeftijd van8 tot 10 weken met dezelfde vaccins inhet drinkwater. Een laatste hervaccinatiemet een geïnactiveerd vaccin en persubcutane injectie is aanbevolen op deleeftijd van 18 tot 20 weken.Opmerking: fazanten en patrijzen zijnbijzonder gevoelig aan de Hitchnerstamvan het Newcastle disease virus.Vaccins met dit virus mogen dus nooitaan deze dieren toegediend te worden.Kwartels voor opfok- enreproductieDe primovaccinatie heeft plaats opde leeftijd van 5 tot 6 weken met eenvaccin met een geïnactiveerd virus datintramusculair wordt toegediend (0,25ml met naald van 0,6 mm diameter) inde borstspieren.Opmerking: het gebruik van vaccinsmet levende virussen is nietaangewezen.13.1.6.2 Vaccin tegen aviaireinfectieuze rhinotracheïtisVlees- en vermeerderingskalkoenenInfectieuze rhinotracheïtis bij de kalkoenwordt veroorzaakt door een aviairpneumonievirus. Vaccins met levendverzwakt virus ter preventie van dezeaandoening zijn beschikbaar. De toedieninggebeurt door verneveling.13.1.7 Vaccinatie van duiven13.1.7.1 Vaccins tegen deziekte van Newcastle(Paramyxovirose)Zie ook 13.1.4.2 Vaccins tegen deziekte van NewcastleDe vaccinatie van duiven die aanwedstrijden of tentoonstellingen deelnemenis wettelijk verplicht (KB van28/11/1994). Het aanbevolen schemais als volgt:- Voorjaarsvaccinaties, vóór het wedstrijdseizoen:alle duiven van meer dan5 weken oud worden gevaccineerd(ook de volwassen duiven die het jaarvoordien al gevaccineerd werden) meteen geïnactiveerd vaccin in waterachtigeof olieachtige emulsie.- Vaccinatie tijdens het wedstrijdseizoen:alle duiven die geboren wordentijdens de wedstrijdperiode wordenvanaf de leeftijd van 5 weken gevaccineerdmet een geïnactiveerd vaccinin waterachtige of olieachtige emulsie.Opmerking: het is van essentieel belangdat de geïnjecteerde vaccindosisjuist is. De injectie wordt subcutaantoegediend in de nek, de naald wordtin caudale richting halverwege de neken evenwijdig met de halswervelsgeplaatst.Uitbraken van Newcastle Disease bijduiven komen frequent voor in België.De (erkende) dierenarts die de entingenuitvoert dient erop toe te zien dat

24613 Vaccinatie van kanaries en vinkenalle dieren van de til op een adequatemanier gevaccineerd of gehervaccineerdworden.13.1.8 Vaccinatie van kanaries en vinken13.1.8.1 Vaccin tegenkanariepokkenIn de maand juni worden alle vogelsvan meer dan 4 weken oud gevaccineerdmet een levend verzwakt vaccinvolgens de vleugelprikmethode. Deenting ieder jaar bij alle vogels herhalen,op het moment dat de jongstedieren 4 weken oud zijn, maar uiterlijkmedio juli.13.1.9 Lijst met beschikbare vaccinsAntivirale vaccins voor pluimvee− Vaccins tegen de Ziekte vanMarekNOBILIS RISMAVAC (MSD A.H.)celgebonden Marekvirus (CVI 988):min 1000 TCID50/dosisvaccin voor injectie imPosologieeendagskuiken: 1 dosis (0,2 ml)/dierOOI: 9 dDOI: geen infoWachttijd: 0 dampul 1000 dosissenR/iNOBILIS RISMAVAC + CA 126 (MSD A.H.)per dosis:geatt kippenherpesvirus (stam CVI 988):min 3,0 log10 pfugeatt kalkoenherpesvirus (stam FC 126):min 3,0 log10 pfudiepgevroren celsuspensie en diluens voorvaccin voor injectie im, sc, in ovoPosologieééndagskuiken, kuikenembryo (lft 18 d):1 dosis per dierOOI: 5 dDOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 2000 dosissen en 400 ml diluensR/iPOULVAC MAREK H.V.T. (Pfizer A.H.)Marekvirus (HVT, FC 126): 1000 pfu/dosisgevriesdroogd vaccin voor injectie im, scPosologieeendagskuiken: 1 dosis (0,2 ml)/dierOOI-DOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 10 x 1000 dosissen + 200 ml diluensR/i− Vaccins tegen de ziekte vanNewcastleAVINEW (Merial)per dosis:levend Newcastle Disease Virus (stam VG/GA):min 5,5 log10 EID50gevriesdroogd vaccin oculair, oculonasaal, poPosologiePrimovac:- slachtkuiken (lft vanaf 1 d): 1 dosis/dier(oculair of oculonas)Revac:lft: 2 - 3 w (po) (min 2 w tussen beide vac)- toekomstige leghen en ouderdier: 2 x1 dosis/dier op lft 4 w en lft 8 w (oculair,oculonas of po)Revac met geïnact vac voor begin van delegOOI: 14 d na basisvac, DOI: tot lft 6 wWachttijd: 0 dfles 2000 dosissenR/iAVIPRO ND C131 (Lohmann A.H.)geatt Newcastle disease virus (Clone 131):min 10 exp6 - max 10 exp7,2 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin po (via drinkwater),intraoculair, sprayPosologievanaf lft 14 dmestkip: 1 dosis/dierlegkip, fokdier: 2 x 1 dosis/dier met 4 wintervalslachtkuiken:OOI: 3 w na vac (7 d bij sero-negatieve kip),DOI: 4 w na vacleg/reprodkip:OOI: 3 w na 1ste vacDOI: 9 w na volledige vacWachttijd: 0 dfles 10 x 1000, 10 x 2500, 10 x 5000 dossisenR/i

13 LIJST MET VACCINS PLUIMVEE247HIPRAVIAR-NDV CLON (Hipra Lab)levend Newcastle disease virus (Clone CL/79):min 10exp 6,5 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin po, spray, oog- enneusdruppelsPosologie(vlees)kuiken (lft > 1 d): 2 x 1 dosis, 2de nalft 14 dOOI: geen infoDOI: 6 wWachttijd: 0 dfles 10 x 1000 dosissen, 10 x 5000 dosissenR/iNOBILIS ND C2 (MSD A.H.)geatt Newcastle disease virus stam C2:min.5,7-max.7,5 log10 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin spray-, neus- enoogdruppelmethodePosologiekip (lft 1 d): 1 dosis/dierna 2 - 3 w vac met stam Clone 30seronegatieve dieren:OOI: 2 wDOI: 5 wdieren met mat As:OOI: 2 wWachttijd: 0 dfles 10 x 2500 of 1 x 10.000 dosissenR/iNOBILIS ND CLONE 30 (MSD A.H.)levend Newcastle disease virus (clone 30):10exp 6 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin spray, intranasale, intraoculaireof drinkwatermethodePosologieslachtkuiken:(lft > 1 d): 1 dosis/dier spray, intranas ofintraoculair(lft >of= 7 d): 1 dosis/dierdrinkwatermethodeRevac na 2 - 3 w spray, intranas, intraoculairof drinkwatermethodeleg-, fok- en vermeerderingskip: 1 dosis/dierspray, intranas of intraoculairRevac na 5 - 6 w spray, intranas, intraoculairof drinkwatermethodeOOI: 3 w, DOI: 6 wVlees: 0 d, Ei: 0 dfles 10 x 1000 dosissen10 x 2500 dosissenR/iNOBILIS NEWCAVAC (MSD A.H.)geïnact Newcastle disease virus (Clone 30):min 50 PD50/mlAdjuv: vloeibare paraffinevaccin voor injectie im (niet bij mestkuikens), scPosologiekip: 0,5 ml/dierLegkuikens niet vac op dag van Marek-vacof seksingOOI: 3 w na vacDOI: 1 legperiodeVlees: 0 dNiet te gebruiken tijdens de leg of binnen de 4w voor de aanvang van de legfles 12 x 1000 dosissen (500 ml)R/iPOULVAC ND HITCHNER B1 (Pfizer A.H.)geatt Newcastle disease virus (stam HitchnerB1): 10exp 5,5 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin po met het drinkwater,vernevel- of sproeimethode, oog- enneusdruppelmethodePosologiekip: 1 dosis/dierbij hoge mat imm: eventueel 2de vac metPoulvac ND Lasota®OOI: 21 d na vacDOI: min 6 wWachttijd: 0 dfles 10 x 5000 dosissenR/iPOULVAC ND LA SOTA (Pfizer A.H.)geatt Newcastle disease virus (stam La Sota):10exp 5,5 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin po met het drinkwater,vernevel- of sproeimethode, oog- enneusdruppelmethodePosologiePrimovac: met Poulvac ND Hitchner B1®Legkip: voor de leg, vac met Poulvac NDLasota®OOI: 21 dDOI: min 6 wWachttijd: 0 dfles 10 x 2500 dosissenR/i− Vaccins tegen infectieuzebronchitisSerotype MassachusettsNOBILIS IB MA 5 (MSD A.H.)geatt infectieuze bronchitisvirus (Ma 5):min 10exp 3 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin spray-, inas, intraoculair,drinkwatermethodePosologiekip: 1 dosis/dieroculo-nasale of spray-methode vanaf lft 1 ddrinkwatermethode vanaf lft 14 dInduceert gedeeltelijke bescherming tegenhet serotype D274OOI: 3 w, DOI: 6 wWachttijd: 0 dfles 10 x 2500 dosissen, 1 x 10 000 dosissenR/POULVAC IB H 120 (Pfizer A.H.)geatt infectieuze bronchitisvirus, stamMassachusetts: min 10exp 3 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin drinkwater-, spray-, neusenoogdruppelmethodePosologieslachtkuiken (lft 1 d), legdier (lft 1 d of 4 w):1 dosis/dierlegdier: 2de vac op 12 - 16 wOOI: 25 dDOI: 16 wWachttijd: 0 dfles 10 x 5000 dosissenR/

248 13 LIJST MET VACCINS PLUIMVEEPOULVAC IB PRIMER (Pfizer A.H.)geatt infectieuze bronchitisvirusstam Massachusetts H120:min 10exp 3 EID50/dosisstam D274 clone: min 10exp 3 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin spraymethodePosologieslachtkuiken:(lft 1 d): 1/2 dosisleg- of reproductiedier:(lft 1 d of 4 w): 1/2 dosis (lft 1d) of 1 dosis(lft > 1 d)(lft 15 - 16 w): 2de vac met geïnact vacOOI: 21 d, DOI: 16 wWachttijd: 0 dfles 10 x 5000 dosissenR/Serotype Massachusetts + ArkansasPOULVAC IBMM + ARK (Pfizer A.H.)aviair infectieuze bronchitisvirus, stamMassachusetts 1263 en Arkansas 3168:min 10 exp3,3 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin voor spray-methodePosologiekuiken (vanaf lft 1 d): 1 dosis (0,5 ml)/dierOOI: 3 w na vacc, DOI: 6 w na vaccWachttijd: 0 dfles 10 x 5000 dosissenR/Serotype CR88121GALLIVAC IB 88 (Merial)geatt infectieuze bronchitisvirus, CR88121:min 4 log10 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin voor vernevelingPosologiekuiken (lft > 14 d): 1 dosis/dierOOI: 3 w na vacDOI: min 5 w na vacWachttijd: 0 dfles 2000 dosissenR/Serotype 4 – 91NOBILIS IB 4 - 91 (MSD A.H.)geatt infectieuze bronchitisvirus, 4-91:min 3,6 log10 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin drinkwater-, spray-, neusenoogdruppelmethodePosologiePrimovac: 1 dosis/diervleeskuikenlft > 1 d: spray- en druppelmethodelft > 7 d: 1 dosis/dier (drinkwater)toekomstige leg-, fok- of vermeerderingsdieren(lft > 3 w): intranasaal, ouclair, spray,drinkwaterRevac: 1 dosis/6 wOOI-DOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 10 x 1000 of 10 x 5000 dosissenR/− Vaccinatie tegen aviaire encefalomyelitis(trilziekte)POULVAC AE (Pfizer A.H.)aviair encefalomyelitisvirus (AE-67):min 10exp 3,1 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin po met het drinkwaterPosologiePrimovac:kip (lft > 10 w): 1 dosis/dier min 4 w vóórlegperiodeOOI: geen infoDOI: passieve imm wordt tot 12 m na vacovergedragenWachttijd: 0 dfles 10 x 1000 dosissenR/− Gecombineerd vaccin tegen deziekte van Marek en GumboroVAXXITEK HVT + IBD (Merial)levend vHVT013-69 recombinant virus:min 3,6 log10 PFU/dosisbevroren suspensie en diluens voor vaccin voorinjectie sc, in ovoPosologiekuiken lft 1 d: 1 x 0,2 ml/dier (sc)kippenei op 18de dag bebroeding:1 x 0.05 ml/ei (in ovo)Gumboro: OOI: 2 w na vac, DOI: tot 9 wMarek: OOI: vanaf dag 4, DOI: beschermttijdens risicoperiodeWachttijd: 0 dampul 5 x 1000 dosissenR/− Gecombineerd vaccin ziektevan Newcastle - infectieuzebronchitisNOBILIS IB MULTI + ND (MSD A.H.)geïnact infectieuze bronchitisvirus:M41: min 5,5 log2 VN E/dosisD274: min 4 log2 VN E/dosisgeïnact Newcastle disease virus clone 30: min50 PD50/dosisAdjuv: water-in-olievaccin voor injectie sc, imPosologielegkip, moederdier in opfok (lft 14 - 18 w):0,5 ml/dier (min 3 w voor de leg)Deze vac volgt min 4 w na een vac metgeatt IB-vaccinOOI: 4 w na vacDOI: 1 legperiodeVlees: 0 dfles 1000 dosissen (500 ml)R/i

13 LIJST MET VACCINS PLUIMVEE249− Gecombineerd vaccin ziekte vanNewcastle – ‘egg drop syndrome’NOBILIS ND + EDS (MSD A.H.)geïnact Newcastle disease virus (stam Clone30): min 50 PD50/dosisgeïnact Egg Drop Syndrome virus (stam BC14):min 6,5 log2 HI-E/dosisAdjuv: water-in-olievaccin voor injectie im, scPosologielegkip, moederdier (lft 16 - 20 w): 1 dosis(0,5 ml)/dier, min 4 w vóór de legHet is noodzakelijk vóór te enten met eengeatt ND vacOOI: niet bepaaldDOI: 1 legperiodeVlees: 0 d, Ei: 0 dfles 12 x 1000 dosissen (500 ml)R/i− Gecombineerd vaccin ziekte vanNewcastle, “Egg drop syndrome”,aviaire rhinotracheïtis en infectieuzebronchitisNOBILIS RT+ IB multi + ND + EDS (MSD A.H.)per dosis (0,5 ml) geïnact antigenen van:infectieuze bronchitis virus, stam M41:min 5,5 log exp2 VN Einfectieuze bronchitis virus, stam 249g:min 4 log exp2 VN Eaviaire rhinotracheïtis virus, stam But1#8544:min 9,5 log exp2 Elisa EEgg Drop Syndrome ‘76 virus, stam BC14:min 6,5 log exp2 HI ENewcastle disease virus, stam Clone 30:50 PD50 EAdjuv: vloeibare paraffinevaccin voor injectie imPosologiereproductiekip, legkip: lft 14 - 20 w:0,5 ml/dierNiet toedienen tijdens de leg of binnen de 4w voor de aanvang van de legOOI: 4 w na vacDOI: 1 legperiodeWachttijd: 0 dfles 500 ml (1000 dosissen)R/− Vaccins tegen de ziekte vanGumboroAVIPRO GUMBORO VAC (Lohmann A.H.)geatt IBD-virus (Cu-1M): min 2 log10,max 3,7 log10 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin drinkwatermethodePosologiemestkuikenlage mat imm: (lft > 7 d): 1 dosis/dierhoge mat imm: (lft > 14 d): 1 dosis/dierlegkip, moederdier (lft 3 - 4 w): 1 dosis/dier,best 2de vac na 3 - 7 dVaccins tegen ND en IB mogen in dezelfdetijdsperiode worden verstrektGedurende 14 d voor of na toediening vandit vac mogen geen andere vac wordentoegediendOOI: 3 wDOI: min 14 w na 2de vacWachttijd: 0 dfles 10 x 1000, 10 x 5000 of 10 x 10 000dosissenR/AVIPRO PRECISE (Lohmann A.H.)levend Gumborovirus (stam LC 75): min 10exp3 - max 10 exp4,5 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin po in het drinkwaterPosologiekip: 1 dosis/dierslachtkuikens:geen maternale As: lft > 7 dmaternale As: 14 dfok- en legkippen:geen maternale As: lft > 7 dmaternale As: lft 3-4 wOOI: 14 dDOI: 28 dWachttijd: 0 dfles 10 x 1000, 5000 of 10 000 dosissenR/HIPRAGUMBORO CW (Hipra Lab)levend infectieuze bursitis virus, stam CH/80:10exp3,5 – 10exp5,5 CCID50gevriesdroogd vaccin voor suspensie po in hetdrinkwaterPosologiebereken de optimale lft voor vac (cf SKP)vleeskuiken: 1 dosis/dier met het drinkwaterOOI: 14 d na vac, DOI: 30 d na vacWachttijd: 0 dfles 1000 dosissen, 10 x 5000 dosissen, 10 x10000 dosissenR/HIPRAGUMBORO-GM97 (Hipra Lab)levend Gumborovirus (stam GM97):min 10 exp2 - 10 exp3 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin voor suspensie po in hetdrinkwaterPosologiemestkip: (lft > 1 d) 1 dosislft van vac is afh van de As-titer op dag 1(ELISA-titer van 500 of lager)OOI: 14 d na vacDOI: 43 d na vacWachttijd: 0 dfles 10 x 1000 dosissen, 10 x 5000 dosissenR/NOBILIS GUMBORO D 78 (MSD A.H.)Gumborovirus (D78): min 10exp 4 CCID50/dosisgevriesdroogd vaccin drinkwater-, spray-, neusenoogdruppelmethodePosologiekuiken (lft 14 - 21 d): 1 dosis/dier(kuiken zonder mat imm lft 8 d)ten laatste 4 w voor legperiodeOOI: 6-7 dDOI: 31 dWachttijd: 0 dfles 10 x 1000 dosissen, 10 x 2500 dosissen,10 x 10.000 dosissenR/POULVAC BURSA PLUS (Pfizer A.H.)geatt Infectieus Bursitis virus, stam V877:10exp2.2 – 10exp3.4 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin po met het drinkwaterPosologiekuiken (lft > 10 d): 1 dosis/dierOOI: 14 d na vacc, DOI: 32 dWachttijd: 0 dfles 10 x 2000 dosissen, 10 x 5000 dosissenR/

250 13 LIJST MET VACCINS PLUIMVEEPOULVAC BURSINE 2 (Pfizer A.H.)geatt Gumborovirus (Lukert):min 10exp 4,3 TCID50/dosisgevriesdroogd vaccin drinkwatermethodePosologielage mat imm:kuiken (lft > 14 d): 1 dosis/dierhoge mat imm:kuiken: 2 x 1 dosis (op 14 d lft en op 21 - 28d lft)OOI-DOI: geen infoVlees, Ei: 0 dfles 10 x 1000 of 10 x 5000 dosissenR/− Vaccins tegen artritis veroorzaaktdoor reovirussenNOBILIS REO ERS INAC (MSD A.H.)geïnact reovirus ERS antigen:min 6,7 log2 en max 10,0 log2 ELISA EAdjuv: vloeibare paraffinevaccin voor injectie imPosologiekip (lft > 7 w, max 4 w voor de leg): 2 x 1dosis (0,5 ml)/dier met 11 w intervalOOI: 4 w na 2 vacDOI: 47 w na 2 vacWachttijd: 0 dfles 500 mlR/NOBILIS REO INAC (MSD A.H.)geïnact reovirus (1733 + 2408): min 7,4 log2ELISA-E/dosisAdjuv: vloeibare paraffinevaccin voor injectie sc, imPosologiepluimvee (lft 16 - 20 w): 1 dosis (0,5 ml)/dier(min 4 w vóór de leg)Vóórvaccineren met Nobilis Reo 1133, 4 - 6w vóór de geïnactiveerde boostervacOOI-DOI: geen infoWachttijd: 0 dfles 1000 dosissen (500 ml)R/− Vaccins tegen infectieuze & viraleanaemieAVIPRO THYMOVAC (Lohmann A.H.)geatt kippenanemie-virus (CAV), stam Cux-1:min 10exp 4,5 - max 10exp 5,5 TCID50/dosisgevriesdroogd vaccin po met het drinkwaterPosologiemoederdier (lft > 8 w): 1 dosis (min 6 wvoor leg)OOI actieve imm: 4 wDOI actieve imm: 43 wOOI passieve imm: vanaf lft 1 dWachttijd: 0 dfles 10 x 1000 dosissenR/NOBILIS CAV P4 (MSD A.H.)geatt chicken anaemia virus (26P4):min 10exp 3 TCID50/dosisgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectieim, sc (diluens dilavia), vleugelprikmethode(diluens unisolve)Posologiereprod kip (lft > 6 w): 1 x 1 dosisvac tot ten laatste 6 w voor de legOOI-DOI: geen infoVlees: 0 d, Ei: 0 dfles 10 x 1000 dosissenR/− Vaccins tegen infectieuzelaryngotracheitisNOBILIS ILT (MSD A.H.)geatt infectieuze laryngo-tracheïtisvirus (stamServa): min 10exp 2,5 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin voor oogdruppelmethodePosologiekip (lft 6 w): 1 druppel/dierOOI: 3 wDOI: geen infoVlees: 0 dfles 1000 dosissen, 2500 dosissenR/iPOULVAC ILT (Pfizer A.H.)geatt infectieuze laryngo-tracheïtis virus(Salsbury 146): 10exp 2,5 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin voor oogdruppelmethodePosologiekip (lft > 4 w): 1 druppel/dierOOI: 14 dDOI: niet bekendWachttijd: 0 dfles 10 x 1000 dosissenR/i− Vaccin tegen vogelpokkenPOULVAC CHICK-N-POX TC (Pfizer A.H.)geatt kippenpokkenvirus (stam 946):min 10exp 3 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin voor injectievleugelprikmethodePosologiekip, pluimvee: 1 dosis/dierkuiken (1 d): 1 dosis/dier, herhaal na 12 wOOI: 1 d na vac, DOI: 12 w (vac op lft 1 d),legperiode (vac op lft 7-10 w)Wachttijd: 0 dfles 10 x 1000 dosissenR/− Vaccins tegen rhinotracheïtisvirusNOBILIS RHINO CV (MSD A.H.)geatt aviair rhinotracheïtisvirus (stam TRT11/94): min 10exp1,5 TCID50 - max 10exp3,7TCID50gevriesdroogd vaccin oculonasaal, sprayPosologieAv (lft > 1 d): 1 dosis/dierOOI: 3 w na vac, DOI: 16 w na vacWachttijd: 0 dNiet gebruiken bij dieren in de leg of binnen de4 w voor aanvang van de legfles 10 x 1000 dosissen, 10 x 5000 dosissenR/NOBILIS RTV 8544 (MSD A.H.)geatt kalkoen rhinotracheïtisvirus (BUT# 8544):min 10exp 3 CCID50/dosisgevriesdroogd vaccin spray, oculonasaalPosologiekip: 1 dosis/dierOOI: geen infoDOI: 1 legperiodeWachttijd: 0 dfles 10 x 1000 dosissenR/

13 LIJST MET VACCINS PLUIMVEE251POULVAC TRT (Pfizer A.H.)geatt kalkoen rhinotracheïtisvirus (clone K): min10exp 3,2 CCID50 en max 10exp 4,5 CCID50per dosisgevriesdroogd vaccin voor oplossing spray,oog- of neusdruppelPosologiekalkoen (lft 1 d): 1 dosis/dierOOI: 3 w na vacDOI: 14 wWachttijd: 0 dfles 10 x 2000 dosissenR/Antiparasitaire vaccinsvoor pluimvee− Vaccins tegen coccidioseHIPRACOX (Hipra Lab)Eimeria acervulina, stam 003:300 - 390 oöcysten/dosisEimeria maxima, stam 013:200 - 260 oöcysten/dosisEimeria mitis, stam 006:300 - 390 oöcysten/dosisEimeria praecox, stam 007:300 - 390 oöcysten/dosisEimeria tenella, stam 004:250 - 325 oöcysten/dosisvaccin po, vernevelingPosologievleeskuiken (lft 1 d): 1 dosis (0,007 ml)/dierOOI: 14 d na de vacc, DOI: min 28 dWachttijd: 0 dfles 1000 dosissen + 20 ml kleurstof of5000 dosissen + 100 ml kleurstofR/PARACOX (MSD A.H.)E. acervulina HP: 500 oöcysten/dosis (0,1 ml)E. brunetti HP: 100 oöcysten/dosisE. maxima CP: 200 oöcysten/dosisE. maxima MFP: 100 oöcysten/dosisE. mitis: 1000 oöcysten/dosisE. necatrix HP: 500 oöcysten/dosisE. praecox HP: 100 oöcysten/dosisE. tenella HP: 500 oöcysten/dosisvaccin po in het drinkwaterPosologiekuiken (lft 5 - 9 d): 1 dosis (0,1 ml)OOI: 10 dDOI: min 36 w indien op strobodem gehuisvestWachttijd: 0 dzakjes 1000 dosissen, 5000 dosissenR/PARACOX-5 (MSD A.H.)E. acervulina HP: 500 - 650 oöcysten/dosisE. maxima CP: 200 - 260 oöcysten/dosisE. maxima MFP: 100 - 130 oöcysten/dosisE. mitis HP: 1000 - 1300 oöcysten/dosisE. tenella HP: 500 - 650 oöcysten/dosisvaccin po met het voeder of verstuiving (ééndagskuikens),drinkwater (kuiken 3 d)Posologiekuiken (lft 1 - 3 d): 1 dosis/dierOOI: 14 dDOI: 40 dWachttijd: 0 dfles 5 x 1000 dosissen (4 ml)R/Antibacteriële vaccinsvoor pluimvee− Vaccin tegen E. coliNOBILIS E. COLI (MSD A.H.)per dosis E. coli-Ag:F11: 100 mcgFT: 100 mcgAdjuv: vloeibaar paraffinevaccin voor injectie sc, imPosologiekip (lft 6 - 12 w): 2 x 1 dosis (0,5 ml)/dier metmin 6 w intervalDOI: partiële passieve immun gedurende deeerste 7 levenswekenVlees: 35 d, Ei: 0 dfles 1000 dosissen (500 ml)R/POULVAC E. COLI (Pfizer A.H.)levend Escherichia coli, type O78, waaruit hetaroA gen is verwijderd (stam EC34195):5.2 x 10 exp6 to 9.1 x10 exp8 KVEgevriesdroogd vaccin voor suspensie sprayPosologiekip: 1 dosis vanaf lft 1 dOOI: vermindering leasies: 2 w na vac, verminderingsterfte: geen infoDOI: vermindering leasies: 8 w na vac, verminderingsterfte: 12 w na vacWachttijd: 0 dfles 10 x 2500 dosissen, 10 x 5000 dosissenR/− Vaccins tegen SalmonellaAVIPRO SALMONELLA DUO (Lohmann A.H.)geatt Salmonella enteritidis (stam Sm24/Rif12/Ssq): min 1 x 10exp 6 x 108 KVEgeatt Salmonella typhimurium (stam Nal2/Rif9/Rtt): min 1 x 10exp 6 x 108 KVEgevriesdroogd vaccin po in het drinkwaterPosologiekip (lft 1 d): 1 dosis/dier, 2e dosis op 6-8 w,3e dosis op 16 w (min 3 w voor de leg)eend (lft 1 d): 1 dosis/dierkip: OOI: 15 d, DOI: lft 68 w (S. enteritidis), lft 62w (S. typhimurium)eend: OOI: 22 d, DOI: 43 dVlees en vleesafval: 21 d, Ei: 21 dfles 10 x 2000 dosissenR/AVIPRO SALMONELLA VAC E (Lohmann A.H.)geatt Salmonella enteritidis (stam Sm24/Rif12/Ssq): min 1 tot 6 x 10exp 8 kvegevriesdroogd vaccin po met het drinkwaterPosologiefok- en legkip: 1 dosis vanaf lft 1 d,2de dosis op 6 - 8 w, 3de dosis op 16 - 18w (min 3 w voor de leg)OOI: binnen 14 d na 1ste vacDOI: tot 52 w lftVlees: 21 dNiet toedienen aan dieren in de leg of dieren diebinnen de 3 w in de leg komenfles 10 x 1000, 2000 of 5000 dosissenR/

252 13 LIJST MET VACCINS PLUIMVEEAVIPRO SALMONELLA VAC T (Lohmann A.H.)geatt Salmonella typhimurium (Nal 2/Rif 9/Rtt):min 1 tot max 6 10exp8 kve/dosisgevriesdroogd vaccin po met het drinkwaterPosologiemestkuiken: 1 dosis vanaf lft 1 dfok- en legkip: 1 dosis vanaf lft 1 d, 2dedosis op 7 w, 3de dosis op 16 w, tenminste3 weken voor legperiodeOOI: binnen 15 d na vacDOI: 50 w na 3-voudige vac of 6 w na enkelvoudigevacVlees: 21 dfles 10 x 2000 dosissenR/NOBILIS SALMONELLA ET (MSD A.H.)geinact Salmonella enteritidis (PT4 stam 109):1 x 10exp 9 cellen/dosisSalmonella typhimurium (DT104):1 x 10exp 9 cellen/dosisAdjuv: aluminiumhydroxide gelvaccin voor injectie imPosologiekip: moederdier, legkip (op lft 12 en 16 w):2 x 1 dosis (0,5 ml) met 4 w intervalnoodenting ééndagskuiken:0,1 ml/dier gevolgd door een herhalingsvacvan 0,5 ml 4 w laterOOI: 4 w na 2de vacDOI: geen infoWachttijd: 0 dNiet toedienen aan kippen in de legfles 500 mlR/− Vaccin tegen MycoplasmagallisepticumPOULVAC MG (Pfizer A.H.)geïnact Mycoplasma gallisepticum (stam 980):min 1000 CFU/dosisAdjuv: olievaccin voor injectie im, scPosologieNiet besmet milieu (tot lft 20 w):legkip (lft 12 - 16 w): 1 dosis (0,5 ml)/dier,min 4 w voor de legBesmet milieu (tot lft 20 w):legkip: vac op lft 7 d (kuiken zonder matimm), revac min 4 w voor de legOOI: geen infoDOI: 6 mVlees: 12 wfles 1000 dosissen (500 ml)R/− Vaccin tegen OrnithobacteriumrhinothrachealeNOBILIS OR INAC (MSD A.H.)geïnact celsuspensie van Ornithobacteriumrhinotracheale, serotype A (stamB3263/91): 1 x 10exp7 cellen/dosisadjuv: vloeibare paraffinevaccin voor injectie sc, imPosologiekip: 2 x 1 dosis (0,25 ml), 1ste dosis op lft6 - 12 w, 2de dosis min 6 w laterWachttijd: 0 dfles 1 x 1000 dosissenR/Vaccins voor duiven− Vaccins tegen de ziekte vanNewcastle (paramyxovirose)COLUMBA (Pharmagal Bio)geïnact paramyxovirus type 1 columbae (stam988M-ca): min 5,8 log2 HIAdjuv: niet-minerale olievaccin voor injectie scPosologieCo (lft > 4 w): 2 x 1 dosis (0,3 ml) met 21 -28 d intervalRevac: 1 dosis/jaar (min 21 d voor het beginvan vlieg- en tentoonstellingseizoen)OOI: 14 d na laatste vacDOI: 1 jaarWachttijd: 0 dfles 30 ml (100 doseringen)R/iVaccin voor kanaries en vinkenPOULVAC P CANARY (Pfizer A.H.)kanariepokkenvirus (KP1):min 10 exp4 EID50/dosisgevriesdroogd vaccin wingwebmethodePosologiekanarie, vink (lft > 4 w): 1 dosis/dierRevac: 1 x/jaarOOI-DOI: geen infofles 50 dosissenR/

13 LIJST MET VACCINS PLUIMVEE253Overzicht vaccins voor het pluimveeMarekvirusNew Castle Disease virusinfectieuze bronchitisvirusEgg Drop syndromevirusGumboro virusreovirusinfectieuze anemievirusinfectieuze laryngotracheïtis-virusinfectieuze rhinotracheïtisvirusaviair encephalomyelitisvirusvogelpokkenviruscoccidiënMycoplasma gallisepticumE. coliOrnithobacterium rhinotrachealeSalmonella spp.AVINEWMerialXAVIPRO GUMBOROVACLohmann A.H.XAVIPRO ND C131Lohmann A.H.XAVIPRO PRECISELohmann A.H.XAVIPROSALMONELLA DUOLohmann A.H.XAVIPROSALMONELLA VAC ELohmann A.H.XAVIPROSALMONELLA VAC TLohmann A.H.XAVIPRO THYMOVACLohmann A.H.XGALLIVAC IB 88MerialXHIPRACOXHipra LabXHIPRAGUMBOROCWHipra LabXHIPRAGUMBORO-GM97Hipra LabXHIPRAVIAR-NDVCLONHipra LabXNOBILIS CAV P4MSD A.H.XNOBILIS E. COLIMSD A.H.X

254 13 LIJST MET VACCINS PLUIMVEEMarekvirusNew Castle Disease virusinfectieuze bronchitisvirusEgg Drop syndromevirusGumboro virusreovirusinfectieuze anemievirusinfectieuze laryngotracheïtis-virusinfectieuze rhinotracheïtisvirusaviair encephalomyelitisvirusvogelpokkenviruscoccidiënMycoplasma gallisepticumE. coliOrnithobacterium rhinotrachealeSalmonella spp.NOBILIS GUMBOROD 78MSD A.H.XNOBILIS IB 4 - 91MSD A.H.XNOBILIS IB MA 5MSD A.H.XNOBILIS IB MULTI+ NDMSD A.H.XXNOBILIS ILTMSD A.H.XNOBILIS ND + EDSMSD A.H.XXNOBILIS ND C2MSD A.H.XNOBILIS ND CLONE30MSD A.H.XNOBILIS NEWCAVACMSD A.H.XNOBILIS OR INACMSD A.H.XNOBILIS REO ERSINACMSD A.H.XNOBILIS REO INACMSD A.H.XNOBILIS RHINO CVMSD A.H.XNOBILIS RISMAVACMSD A.H.XNOBILIS RISMAVAC+ CA 126MSD A.H.XNOBILISRT+IBmulti+ND+EDSMSD A.H.X X X X

13 LIJST MET VACCINS PLUIMVEE255MarekvirusNew Castle Disease virusinfectieuze bronchitisvirusEgg Drop syndromevirusGumboro virusreovirusinfectieuze anemievirusinfectieuze laryngotracheïtis-virusinfectieuze rhinotracheïtisvirusaviair encephalomyelitisvirusvogelpokkenviruscoccidiënMycoplasma gallisepticumE. coliOrnithobacterium rhinotrachealeSalmonella spp.NOBILIS RTV 8544MSD A.H.XNOBILISSALMONELLA ETMSD A.H.XPARACOXSchering-PloughXPARACOX-5Schering-PloughXPOULVAC AEPfizer A.H.XPOULVAC BURSAPLUSPfizer A.H.XPOULVAC BURSINE 2Pfizer A.H.XPOULVAC CHICK-N-POX TCPfizer A.H.XPOULVAC E. COLIPfizer A.H.XPOULVAC IB H 120Pfizer A.H.XPOULVAC IB PRIMERPfizer A.H.XPOULVAC IBMM +ARKPfizer A.H.XPOULVAC ILTPfizer A.H.XPOULVAC MAREKH.V.T.Pfizer A.H.XPOULVAC MGPfizer A.H.XPOULVAC NDHITCHNER B1Pfizer A.H.X

25613 Vaccins voor de hondMarekvirusNew Castle Disease virusinfectieuze bronchitisvirusEgg Drop syndromevirusGumboro virusreovirusinfectieuze anemievirusinfectieuze laryngotracheïtis-virusinfectieuze rhinotracheïtisvirusaviair encephalomyelitisvirusvogelpokkenviruscoccidiënMycoplasma gallisepticumE. coliOrnithobacterium rhinotrachealeSalmonella spp.POULVAC ND LASOTAPfizer A.H.XPOULVAC TRTPfizer A.H.XVAXXITEK HVT + IBDMerialXXOverzicht vaccins voor duivenCOLUMBAPharmagal BioNew Castle Disease virusXOverzicht vaccins voor kanaries en vinkenKanariepokkenvirusPOULVAC P CANARYPfizer A.H.X13.1.10 Vaccins voor de hond13.1.10.1 Vaccins tegen viraleziekten bij de hondEr zijn drie belangrijke soorten viralevaccins voor de hond: 1) de multivalentevaccins die een ruime beschermingbieden tegen de ergste virale ziekten engebruikt worden voor de primovaccinatievan pups en voor de hervaccinatievan volwassen honden; 2) de mono- ofbivalente vaccins die beschermen tegenkennelhoest en 3) de rabiësvaccins.Voor een bepaald vaccin is de informatieover de immuniteitsduur na de vaccinatieen het aantal vereiste hervaccinatiesopgenomen in de bijsluiter. Voorveel vaccins geldt een jaarlijkse hervaccinatie.In recentere studies wordt voorparvovirose, hondenziekte en infectieuzehepatitis een immuniteitsduur vanten minste drie jaar opgegeven. Dezelangere immuniteitsduur is opgenomenin de bijsluiters van een aantal vaccins.(zie Folia Veterinaria 2007 nr 3, 2010 nr1)Infectieuze hepatitisInfectieuze hepatitis (ook nog “ziektevan Rubarth” genoemd) wordt veroorzaaktdoor het honden-adenovirus 1(CAV-1). Deze infectie kan bij de pupeen acute of een subacute vorm aannemenmet dodelijk verloop. De ernst

13 Vaccins voor de hond 257van de klinische symptomen bij het volwassendier is variabel. De vaccinatieverloopt nagenoeg automatisch, daarde beschermende valentie tegen dezeziekte aanwezig is in alle multivalentevaccins voor de primovaccinatie vanpups. De epidemiologie van deze infectieis nog onbekend in België. De ziektekomt bovendien zelden voor in Europa.VaccinEr zijn geen monovalente vaccins beschikbaar.Vaccins bevatten het levendverzwakt honden-adenovirus 2 (CAV-2),daar de twee honden-adenovirussennauw verwante antigenen bevatten.Deze valentie beschermt zowel tegeninfectieuze hepatitis veroorzaakt doorCAV-1, als tegen infectieuze laryngotracheïtisveroorzaakt door CAV-2 (eenverwekker van kennelhoest) en blijktbovendien zeer veilig te zijn. Vaccinatiemet CAV-1-vaccins leidde al eens totbijwerkingen zoals cornea-oedeem.BeschermingDe inenting vanaf de leeftijd van 12weken biedt bescherming. Indien menhet dier vroeger vaccineert, kan de maternaleimmuniteit de vaccinatie tegenwerkenen dient men de vaccinatie teherhalen na de leeftijd van 12 weken.CANIGEN CHP (Virbac)geatt hondenziektevirus:min 10exp 3 TCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2:min 300 TCID50/mlgeatt hondenparvovirus:min 10exp 4 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectiesc, imPosologiePrimovac:Ca (lft > 14 - 16 w): 2 x 1 dosis met 15 dintervalRevac:1 dosis/jaarOOI-DOI: geen infofles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/EURICAN CHPPI2 (Merial)geatt hondenadenovirus: min 10exp 2,5 CCID50geatt hondenparvovirus: min 10exp 4,9 CCID50geatt hondenziektevirus: min 10exp 4 CCID50geatt hondenpara-influenzavirus:min 10exp 4,7 CCID50gevriesdroogd vaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 7 w): 2 x 1 dosis (1 ml) met 3 - 5 winterval, 2de vac vanaf lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CAV1: 21 d, CPV: 21 dDOI: 1 jfles 10 x 1 dosisR/NOBIVAC DHP (MSD A.H.)geatt hondenziektevirus (stam Onderstepoort):min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenadenovirus (CAV2) (stamManhattan LPV3): min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenparvovirus (stam 154):min 10exp 7 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin voor injectie scPosologiePrimovac- Ca (lft < 12 w): 1 dosis/dier op 9 w en op12 w- Ca (lft > 12 w): 1 dosis/dierIndien nodig Ca (lft 6 w): 1 dosis/dier ennadien 1 dosis op 9 w en op 12 wRevac: hondenziekte, hepatitis, parvo: omde 3 jOOI: 3 w (CAV1) - 2 w (CAV2) - 1 w (CDV, CPV)DOI: 3 j (CDV, CAV2, CPV)fles 10 x 1 dosisR/NOBIVAC DHPPI (MSD A.H.)geatt hondenziektevirus (stam Onderstepoort):min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2 (stamManhattan LPV3): min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenparvovirus (stam 154): min 10exp7 TCID50/mlgeatt hondenpara-influenzavirus (stam Cornell):min 10exp 5,5 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovacCa (lft < 12 w): 1 dosis/dier op 9 w en op12 wCa (lft > 12 w): 1 dosis/dierIndien nodig Ca (6 w): 1 dosis/dier en nadien1 dosis op lft 9w en op lft 12 wRevac:- hondenziekte, hepatitis, parvo: om de 3 j- parainfluenza: jaarlijksOOI: 4 w (CPI), 3 w (CAV1) - 2 w (CAV2),1 w (CDV, CPV)DOI: 3 j (CDV, CAV2, CPV) - 1 j (CPI)fles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/TRIVIROVAX (Merial)geatt hondenziektevirus: min 10exp 3 CCID50geatt hondenadenovirus type 2:min 10exp 2,5 CCID50geatt hondenparvovirus: min 10exp 3 DECP50gevriesdroogd vaccin voor injectie sc, im, ivPosologiePrimovacCa (lft > 7 w): 2 x 1 dosis (1 ml) met 3 - 5 winterval, 2de dosis na 12 w lftRevac:1 dosis/jaarOOI-DOI: geen infofles 10 x 1 dosisR/

25813 Vaccins voor de hondVANGUARD DA2PI-CPV (Pfizer A.H.)- vloeibare fractie:geatt hondenparvovirus (NL-35-D): min 10exp7 CCID50/ml- lyofilisaat:geatt hondenziektevirus (N-CDV):min 10exp 3 CCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2 (Manhattan):min 10exp 3,2 CCID50/mlgeatt hondenpara-influenzavirus type 5 (NL-CPI-5): min 10exp 6 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens met vaccinvoor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 x 1 dosisCa (lft 6 - 12 w): 2 x 1 dosis met min 14 dinterval, 2de dosis na lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CPV: 7 d na vac, CAV, PI, CDV: 3 w na vacDOI: PI: min 12 m, CPV: min 12 m, CDV, CAV:niet aangetoondfles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/VANGUARD DA2PI-CPV-LEPTO (Pfizer A.H.)- vloeibare fractie:geatt hondenparvovirus (NL-35-D): min 10exp7 CCID50/mlgeïnact L. Canicola: min 40 HPU/mlgeïnact L. Icterohaemorrhagiae: min 40 HPU/ml- lyofilisaat:geatt hondenziektevirus (N-CDV): min 10exp 3CCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2 (Manhattan):min 10exp 3,2 CCID50/mlgeatt hondenpara-influenzavirus type 5 (NL CPI5): min 10exp 6 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 dosis, revac met VanguardLepto na 2 - 3 wCa (lft 6 - 12 w): 2 x 1 dosis met min 14 dinterval, 2de dosis na lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CPV: 7 d, andere valenties: 3 w na vacDOI: Leptosp: 12 m, PI: 12 m, CPV: 12 m, CDV,CAV: niet aangetoondfles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/ParvoviroseParvovirose wordt veroorzaakt doorhet hondenparvovirus (CPV). Er bestaan3 subtypes: a, b, c. De viralestammen in de vaccins beschermentegen deze subtypes. Het virus veroorzaakteen hemorragische gastroenteritisdie dodelijke gevolgen heeftbij pups. Bescherming van pups tegendeze ziekte is bijgevolg onontbeerlijk.VaccinDe vaccins bevatten een stam van hetgeattenueerde parvovirus. Daar dit viruszeer weerstandig is, kan men hetconserveren in het oplosmiddel datgebruikt wordt om een multivalent gevriesdroogdvaccin te reconstitueren.BeschermingVrijwel alle pups bezitten een maternaleimmuniteit tegenover het parvovirus.Deze immuniteit speelt een paradoxalerol en leidt tot wat men een “immunitaireleemte” zou kunnen noemen: eenperiode waarin de pup niet meer beschermdwordt tegen de infectie doorde maternale immuniteit terwijl dezenog steeds interfereert met de vaccinatie.Sommige klassieke vaccins kunnendit fenomeen niet helemaal omzeilenen dienen dus opnieuw toegediendte worden op de leeftijd van 16 weken,naast de vaccinatie op de leeftijd van12 weken.Het overtitreren van het vaccinvirus inde meeste vaccins overstijgt gemakkelijkerde maternale immuniteit, bijsommige pups zelfs vanaf de leeftijdvan zes weken. Met deze vaccins beschermteen vaccinatie meer dan 90%van de pups op een leeftijd van 12 weken.Het overige deel van de pups, vansterk geïmmuniseerde moederdieren,zijn bijgevolg niet beschermd na vaccinatieop 12 weken. Deze pups wordenopgespoord aan de hand van epidemiologischegegevens of door een serologischediagnose en worden op 15weken gehervaccineerd.− Monovalente vaccinsCANIGEN PUPPY 2b (Virbac)geatt hondenparvovirus (type 2 b) (stam CPV39): min 10 exp 5,6 TCID50 per mlvaccin voor injectie scPosologieCa/pup (lft > 5 w): 2 x 1 dosis (1 ml) met 2w intervalVoor langdurige bescherming dient eenklassiek entschemamet parvovirus te worden uitgevoerd (aanvanglft < 11 w)OOI: 2 w na vacDOI: tot lft 11 wfles 10 x 1 dosisR/NOBIVAC PARVO-C (MSD A.H.)geatt hondenparvovirus (stam 154): min 10exp7 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin voor injectie scPosologiePrimovac- Ca (lft < 12 w): 1 dosis/dier op 9 w en op12 w- Ca (lft > 12 w): 1 dosis/dierIndien nodig Ca (lft 6 w): 1 dosis/dier ennadien 1 dosis op 9 w en op 12 wRevac: parvo: om de 3 jOOI: 1 w na primovac (CPV)DOI: 3 j (CPV)fles 10 x 1 dosisR/

13 Vaccins voor de hond 259PARVODOG (Merial)levend gemodificeerd hondenparvovirus (stamC-780916, Cornell): min 10exp 3 TCID50vaccin voor injectie im, sc, ivPosologiePrimovac:Ca (lft < 3 m): 2 x 1 dosis (1 ml), de 1ste op6 - 8 w lft, 2de na 12 w lftCa (lft > 3 m): 1 dosisRevac:1 dosis/jaarOOI-DOI: geen infofles 10 x 1 dosisR/PRIMODOG (Merial)geatt hondenparvovirus (CPV 115-780916,Cornell): min 10exp 5,5 CCID50/mlvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft min 4 w):2 x 1 dosis (1 ml) (2 - 4 w interval)kan samen met Istolept vanaf lft 7 wgevolgd door conventioneel vaccinatieschemana lft 12 wRevac: 1 j na 1ste primovac metparvovirusstamOOI-DOI: geen infofles 10 x 1 dosis (1 dosis = 1 ml)R/VANGUARD CPV (Pfizer A.H.)geatt hondenparvovirus (NL-35-D):min 10exp 7 CCID50vaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 x 1 dosisCa (lft 6 - 12 w): 2 x 1 dosis met min 14 dinterval, 2de dosis na lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: 7 d na vacDOI: min 12 mfles 25 x 1 dosisR/− Multivalente vaccinsCANIGEN CHP (Virbac)geatt hondenziektevirus:min 10exp 3 TCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2:min 300 TCID50/mlgeatt hondenparvovirus:min 10exp 4 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectiesc, imPosologiePrimovac:Ca (lft > 14 - 16 w): 2 x 1 dosis met 15 dintervalRevac:1 dosis/jaarOOI-DOI: geen infofles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/EURICAN CHPPI2 (Merial)geatt hondenadenovirus: min 10exp 2,5 CCID50geatt hondenparvovirus: min 10exp 4,9 CCID50geatt hondenziektevirus: min 10exp 4 CCID50geatt hondenpara-influenzavirus:min 10exp 4,7 CCID50gevriesdroogd vaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 7 w): 2 x 1 dosis (1 ml) met 3 - 5 winterval, 2de vac vanaf lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CAV1: 21 d, CPV: 21 dDOI: 1 jfles 10 x 1 dosisR/NOBIVAC DHP (MSD A.H.)geatt hondenziektevirus (stam Onderstepoort):min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenadenovirus (CAV2) (stamManhattan LPV3): min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenparvovirus (stam 154):min 10exp 7 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin voor injectie scPosologiePrimovac- Ca (lft < 12 w): 1 dosis/dier op 9 w en op12 w- Ca (lft > 12 w): 1 dosis/dierIndien nodig Ca (lft 6 w): 1 dosis/dier ennadien 1 dosis op 9 w en op 12 wRevac: hondenziekte, hepatitis, parvo: omde 3 jOOI: 3 w (CAV1) - 2 w (CAV2) - 1 w (CDV, CPV)DOI: 3 j (CDV, CAV2, CPV)fles 10 x 1 dosisR/NOBIVAC DHPPI (MSD A.H.)geatt hondenziektevirus (stam Onderstepoort):min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2 (stamManhattan LPV3): min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenparvovirus (stam 154):min 10exp 7 TCID50/mlgeatt hondenpara-influenzavirus (stam Cornell):min 10exp 5,5 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovacCa (lft < 12 w): 1 dosis/dier op 9 w en op12 wCa (lft > 12 w): 1 dosis/dierIndien nodig Ca (6 w): 1 dosis/dier en nadien1 dosis op lft 9w en op lft 12 wRevac:- hondenziekte, hepatitis, parvo: om de 3 j- parainfluenza: jaarlijksOOI: 4 w (CPI), 3 w (CAV1) - 2 w (CAV2), 1 w(CDV, CPV)DOI: 3 j (CDV, CAV2, CPV) - 1 j (CPI)fles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/

26013 Vaccins voor de hondNOBIVAC PUPPY DP (MSD A.H.)geatt hondenziektevirus (stam Onderstepoort):min 10exp 5 TCID50/mlgeatt hondenparvovirus (stam 154):min 10exp 7 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 6 w): 1 dosis (1 ml)Ca (lft 9 - 12 w): met een geschikt vacafentenvac lft 12 w OOI: 1 w (CDV, CPV)DOI: onbekendfles 5 x 1 dosis + 5 x 1 ml diluensR/TRIVIROVAX (Merial)geatt hondenziektevirus: min 10exp 3 CCID50geatt hondenadenovirus type 2:min 10exp 2,5 CCID50geatt hondenparvovirus: min 10exp 3 DECP50gevriesdroogd vaccin voor injectie sc, im, ivPosologiePrimovacCa (lft > 7 w): 2 x 1 dosis (1 ml) met 3 - 5 winterval, 2de dosis na 12 w lftRevac:1 dosis/jaarOOI-DOI: geen infofles 10 x 1 dosisR/VANGUARD CPV-LEPTO (Pfizer A.H.)geatt hondenparvovirus (NL-35-D):min 10exp 7 CCID50/mlgeïnact L. Canicola (C-51): min 40 HPU/mlgeïnact L. Icterohaemorrhagiae (NADL):min 40 HPU/mlvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 dosis (1 ml), na 14 d 1dosis Vanguard LeptoCa (lft 6 - 12 w): 2 x 1 dosis met min 14 dinterval, 2de dosis na lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CPV: 7 d, andere valenties: 3 w na vacDOI: Leptosp: 12 m, CPV: 12 mfles 25 x 1 dosisR/VANGUARD DA2PI-CPV (Pfizer A.H.)- vloeibare fractie:geatt hondenparvovirus (NL-35-D):min 10exp 7 CCID50/ml- lyofilisaat:geatt hondenziektevirus (N-CDV):min 10exp 3 CCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2 (Manhattan):min 10exp 3,2 CCID50/mlgeatt hondenpara-influenzavirus type 5 (NL-CPI-5): min 10exp 6 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens met vaccinvoor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 x 1 dosisCa (lft 6 - 12 w): 2 x 1 dosis met min 14 dinterval, 2de dosis na lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CPV: 7 d na vac, CAV, PI, CDV: 3 w na vacDOI: PI: min 12 m, CPV: min 12 m, CDV, CAV:niet aangetoondfles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/VANGUARD DA2PI-CPV-LEPTO (Pfizer A.H.)- vloeibare fractie:geatt hondenparvovirus (NL-35-D):min 10exp 7 CCID50/mlgeïnact L. Canicola: min 40 HPU/mlgeïnact L. Icterohaemorrhagiae: min 40 HPU/ml- lyofilisaat:geatt hondenziektevirus (N-CDV):min 10exp 3 CCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2 (Manhattan):min 10exp 3,2 CCID50/mlgeatt hondenpara-influenzavirus type 5 (NL CPI5): min 10exp 6 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 dosis, revac met VanguardLepto na 2 - 3 wCa (lft 6 - 12 w): 2 x 1 dosis met min 14 dinterval, 2de dosis na lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CPV: 7 d, andere valenties: 3 w na vacDOI: Leptosp: 12 m, PI: 12 m, CPV: 12 m, CDV,CAV: niet aangetoondfles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/Hondenziekte ofde ziekte van CarréHet pathogene agens van hondenziekte(Ziekte van Carré of distemper)is een morbillivirus (CDV). De ziekteneemt verschillende klinische vormenaan, dikwijls met zenuwsymptomen,die dodelijk kunnen zijn. Tijdens deacute fase van deze infectie kan immunodepressieoptreden. Vaccinatie isdus onontbeerlijk bij pups.VaccinDe hondenziektevalentie komt uitsluitendvoor in multivalente vaccins. Hetvaccin tegen hondenziekte bevat eenlevend verzwakt virus.BeschermingEén enkele toediening biedt een beschermingindien deze plaats heeft opde leeftijd van 12 weken of ouder, wanneerde maternale immuniteit dus nietmeer met de vaccinatie interfereert.OpmerkingSoms laat de bijsluiter van het vaccintoe de pup op nog jongere leeftijd (6weken) te vaccineren. Elke vaccinatievóór de leeftijd van 12 weken dientechter herhaald te worden na dezeleeftijd.

13 Vaccins voor de hond 261CANIGEN CHP (Virbac)geatt hondenziektevirus: min 10exp 3 TCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2:min 300 TCID50/mlgeatt hondenparvovirus: min 10exp 4 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectiesc, imPosologiePrimovac:Ca (lft > 14 - 16 w): 2 x 1 dosismet 15 d intervalRevac:1 dosis/jaarOOI-DOI: geen infofles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/EURICAN CHPPI2 (Merial)geatt hondenadenovirus: min 10exp 2,5 CCID50geatt hondenparvovirus: min 10exp 4,9 CCID50geatt hondenziektevirus: min 10exp 4 CCID50geatt hondenpara-influenzavirus:min 10exp 4,7 CCID50gevriesdroogd vaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 7 w): 2 x 1 dosis (1 ml) met 3 - 5 winterval, 2de vac vanaf lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CAV1: 21 d, CPV: 21 dDOI: 1 jfles 10 x 1 dosisR/NOBIVAC DHP (MSD A.H.)geatt hondenziektevirus (stam Onderstepoort):min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenadenovirus (CAV2) (stam ManhattanLPV3): min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenparvovirus (stam 154):min 10exp 7 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin voor injectie scPosologiePrimovac- Ca (lft < 12 w): 1 dosis/dier op 9 w en op12 w- Ca (lft > 12 w): 1 dosis/dierIndien nodig Ca (lft 6 w): 1 dosis/dier ennadien 1 dosis op 9 w en op 12 wRevac: hondenziekte, hepatitis, parvo: omde 3 jOOI: 3 w (CAV1) - 2 w (CAV2) - 1 w (CDV, CPV)DOI: 3 j (CDV, CAV2, CPV)fles 10 x 1 dosisR/NOBIVAC DHPPI (MSD A.H.)geatt hondenziektevirus (stam Onderstepoort):min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2 (stam ManhattanLPV3): min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenparvovirus (stam 154): min 10exp7 TCID50/mlgeatt hondenpara-influenzavirus (stam Cornell):min 10exp 5,5 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovacCa (lft < 12 w): 1 dosis/dier op 9 w en op12 wCa (lft > 12 w): 1 dosis/dierIndien nodig Ca (6 w): 1 dosis/dier en nadien1 dosis op lft 9w en op lft 12 wRevac:- hondenziekte, hepatitis, parvo: om de 3 j- parainfluenza: jaarlijksOOI: 4 w (CPI), 3 w (CAV1) - 2 w (CAV2), 1 w(CDV, CPV)DOI: 3 j (CDV, CAV2, CPV) - 1 j (CPI)fles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/NOBIVAC PUPPY DP (MSD A.H.)geatt hondenziektevirus (stam Onderstepoort):min 10exp 5 TCID50/mlgeatt hondenparvovirus (stam 154):min 10exp 7 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 6 w): 1 dosis (1 ml)Ca (lft 9 - 12 w): met een geschikt vacafentenvac lft 12 wOOI: 1 w (CDV, CPV)DOI: onbekendfles 5 x 1 dosis + 5 x 1 ml diluensR/TRIVIROVAX (Merial)geatt hondenziektevirus: min 10exp 3 CCID50geatt hondenadenovirus type 2: min 10exp 2,5CCID50geatt hondenparvovirus: min 10exp 3 DECP50gevriesdroogd vaccin voor injectie sc, im, ivPosologiePrimovacCa (lft > 7 w): 2 x 1 dosis (1 ml) met 3 - 5 winterval, 2de dosis na 12 w lftRevac:1 dosis/jaarOOI-DOI: geen infofles 10 x 1 dosisR/VANGUARD DA2PI-CPV (Pfizer A.H.)- vloeibare fractie:geatt hondenparvovirus (NL-35-D):min 10exp 7 CCID50/ml- lyofilisaat:geatt hondenziektevirus (N-CDV):min 10exp 3 CCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2 (Manhattan):min 10exp 3,2 CCID50/mlgeatt hondenpara-influenzavirus type 5 (NL-CPI-5): min 10exp 6 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens met vaccin voorinjectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 x 1 dosisCa (lft 6 - 12 w): 2 x 1 dosis met min 14 dinterval, 2de dosis na lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CPV: 7 d na vac, CAV, PI, CDV: 3 w na vacDOI: PI: min 12 m, CPV: min 12 m, CDV, CAV:niet aangetoondfles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/

26213 Vaccins voor de hondVANGUARD DA2PI-CPV-LEPTO (Pfizer A.H.)- vloeibare fractie:geatt hondenparvovirus (NL-35-D):min 10exp 7 CCID50/mlgeïnact L. Canicola: min 40 HPU/mlgeïnact L. Icterohaemorrhagiae: min 40 HPU/ml- lyofilisaat:geatt hondenziektevirus (N-CDV):min 10exp 3 CCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2 (Manhattan):min 10exp 3,2 CCID50/mlgeatt hondenpara-influenzavirus type 5 (NL CPI5): min 10exp 6 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 dosis, revac met VanguardLepto na 2 - 3 wCa (lft 6 - 12 w): 2 x 1 dosis met min 14 dinterval, 2de dosis na lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CPV: 7 d, andere valenties: 3 w na vacDOI: Leptosp: 12 m, PI: 12 m, CPV: 12 m, CDV,CAV: niet aangetoondfles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/Herpesvirus van de hondHerpesvirose is een aandoenig diefrequent voor problemen zorgt zowelbij particulieren als in hondenkwekerijenen kennels. Het virus wordt vrijgemakkelijk respiratoir overgedragen.Vele honden zijn dan ook asymptomatischbesmet en zijn voor de restvan hun leven drager van het virus datlatent aanwezig blijft in het lichaam.Het virus kan ook op venerische wegworden overgebracht. Besmette dierenvertonen bijgevolg episodes vanvirale excreties en dit zowel nasaal, alsgenitaal.Het canine herpesvirus wordt voornamelijkgeassocieerd met de hemorragischeziekte bij pups. Deze systemischehemorragische en snel dodelijkeaandoening treft honden jonger dan 4weken oud. De pups besmetten zichtijdens de geboorte door contact metde moeder of nestgenoten die het virusuitscheiden. De geïnfecteerde pupwordt anorectisch, apatisch en vertoonthypothermie, opvallende slapteen zenuwsymptomen. Mortaliteittreedt op binnen de 10 tot 14 dagen nade geboorte. Plots optredende doodwerd ook reeds vastgesteld. In het algemeenwordt gans de nest aangetastzonder opvallende klinische tekens bijde moeder.Foetale resorptie, mummificatie, abortus,neonatale sterfte en geboorte vannormale pups die drager zijn van hetvirus kunnen ook voorkomen. De aanwezigheidvan het virus ter hoogte vanhet neusslijmvlies wordt in verbandgebracht met bepaalde vormen vankennelhoest.BeschermingHet subunit vaccin dat in de handel iswordt gebruikt om via actieve immunisatievan drachtige teven te zorgenvoor een passieve bescherming van depups. Omdat antistoffen na vaccinatieof na natuurlijke infectie snel verdwijnen,wordt een hervaccinatie naar heteinde van elke dracht aanbevolen.EURICAN HERPES 205 (Merial)hondenherpesvirus Ag (stam F205):0,3 tot 1,75 mcg/dosis (1 ml)poeder en diluens voor vaccin voor injectie scPosologieCa (drachtige teef): 2 x 1 dosis (1 ml) met 6w interval (1ste dosis 7 - 10 d na dekking)Revac: zelfde schema bij elke drachtOOI-DOI: geen infofles 1 dosis poeder + 1 ml diluensR/Virale infecties geassocieerd metkennelhoestDaar kennelhoest een epidemischemultifactoriële respiratoire aandoeningis, is het moeilijk deze aandoening tevoorkomen. Het hondenadenovirus 2,het hondenpara-influenzavirus (CPIV)en het virus van de ziekte van Carréfungeren gedeeltelijk als etiologischefactoren.VaccinEr bestaan geïnactiveerde en geattenueerdevaccins.BeschermingMultivalente vaccins die voor primo- enhervaccinatie gebruikt worden, biedeneen eerste bescherming. Deze kanworden verbeterd door bijkomendevaccinatie met mono- of bivalentevaccins die specifieke valenties bevatten:Bordetella bronchiseptica alleenof in combinatie met het hondenparainfluenzavirus.Het subcutane vaccindient tweemaal toegediend te wordentijdens de primovaccinatie, het intranasalevaccin slechts één keer. Het intranasalevaccin kan reeds op de leeftijdvan 3 weken toegediend worden, watvoordelig kan zijn in een besmet milieu.Het toedienen van antibiotica net voorof tot 1 week na de vaccinatie heefteen negatief effect op de werking vanhet vaccin waardoor de vaccinatie herhaaldmoet worden. Intranasaal gevaccineerdedieren kunnen de Bordetellabronchiseptica-vaccinstam gedurende6 weken na vaccinatie uitscheiden ende hondenparaïnfluenza-vaccinstamgedurende enkele dagen na vaccinatie.

13 Vaccins voor de hond 263OpmerkingDeze vaccins worden vooral gebruiktbij honden die in groep geplaatst wordenzoals in een pension of een hondenfokkerij.Het is dus noodzakelijkhet volledige vaccinatieprotocol uit tevoeren en de nodige termijn voor hetop gang brengen van de beschermingte respecteren.− Monovalent vaccin tegenpara-influenzaNOBIVAC Pi (MSD A.H.)geatt hondenpara-influenzavirus (Cornell):min 10 exp5,5 - max 10exp7,3 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologieCa:Primovac:- lft < 12 w: 2 x 1 dosis, 1ste dosis vanaf lft8 w, 2de dosis 2 - 4 w later- lft min 12 w: 1 dosis/dierRevac: 1 dosis jaarlijksOOI: 4 w na vacDOI: geen info (anamneserespons bij hervac1 j na primovac)fles 10 x 1 dosis (1 ml)R/− Vaccins tegen para-influenza enBordetella bronchisepticaNOBIVAC BbPi (MSD A.H.)geatt Bordetella bronchiseptica (B-C2):min 10exp 8 en max 10 exp 9,7 CFU/dosisgeatt hondenpara-influenzavirus (Cornell):min 10exp 3 en max 10exp 5,8 TCID50/dosisvaccin en diluens inasPosologieCa (lft > 3 w): 1 dosis/dier, min 3 w voor risico,B. bronchiseptica: min 72 h voor risicoRevac: 1 x/jaarOOI: 72 h (B. bronchiseptica) - 3 w (CPI)DOI: 1 jaarfles 5 x 1 dosisR/PNEUMODOG (Merial)geïnact Bordetella bronchiseptica:min 10exp 9 kiemen/mlgeïnact hondenpara-influenzavirus:min 32 UHA/mlvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Ca: 2 x 1 dosis (1 ml) met 2 - 3 w intervalpups (mat imm): 1ste vac lft > 6 wpups (gn mat imm): 1ste vac lft > 4 wRevac:Ca: 1 dosis/jaar vóór periode van dekkingen 7 d vóór contact met groep hondenkan samen met Istolept®, Parvodog® enTrivirovax® worden toegediend (afzonderlijkeinjectieplaats)OOI-DOI: geen infofles 10 x 1 dosisR/− Vaccins tegen para-influenza enandere virale valentiesEURICAN CHPPI2 (Merial)geatt hondenadenovirus: min 10exp 2,5 CCID50geatt hondenparvovirus: min 10exp 4,9 CCID50geatt hondenziektevirus: min 10exp 4 CCID50geatt hondenpara-influenzavirus:min 10exp 4,7 CCID50gevriesdroogd vaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 7 w): 2 x 1 dosis (1 ml) met 3 - 5 winterval, 2de vac vanaf lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CAV1: 21 d, CPV: 21 dDOI: 1 jfles 10 x 1 dosisR/NOBIVAC DHPPI (MSD A.H.)geatt hondenziektevirus (stam Onderstepoort):min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2 (stamManhattan LPV3): min 10exp 4 TCID50/mlgeatt hondenparvovirus (stam 154):min 10exp 7 TCID50/mlgeatt hondenpara-influenzavirus (stam Cornell):min 10exp 5,5 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovacCa (lft < 12 w): 1 dosis/dier op 9 w en op12 wCa (lft > 12 w): 1 dosis/dierIndien nodig Ca (6 w): 1 dosis/dier en nadien1 dosis op lft 9w en op lft 12 wRevac:- hondenziekte, hepatitis, parvo: om de 3 j- parainfluenza: jaarlijksOOI: 4 w (CPI), 3 w (CAV1) - 2 w (CAV2), 1 w(CDV, CPV)DOI: 3 j (CDV, CAV2, CPV) - 1 j (CPI)fles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/VANGUARD DA2PI-CPV (Pfizer A.H.)- vloeibare fractie:geatt hondenparvovirus (NL-35-D):min 10exp 7 CCID50/ml- lyofilisaat:geatt hondenziektevirus (N-CDV):min 10exp 3 CCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2 (Manhattan):min 10exp 3,2 CCID50/mlgeatt hondenpara-influenzavirus type 5 (NL-CPI-5): min 10exp 6 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens met vaccinvoor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 x 1 dosisCa (lft 6 - 12 w): 2 x 1 dosis met min 14 dinterval, 2de dosis na lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CPV: 7 d na vac, CAV, PI, CDV: 3 w na vacDOI: PI: min 12 m, CPV: min 12 m, CDV, CAV:niet aangetoondfles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/

26413 Vaccins voor de hondVANGUARD DA2PI-CPV-LEPTO (Pfizer A.H.)- vloeibare fractie:geatt hondenparvovirus (NL-35-D):min 10exp 7 CCID50/mlgeïnact L. Canicola: min 40 HPU/mlgeïnact L. Icterohaemorrhagiae: min 40 HPU/ml- lyofilisaat:geatt hondenziektevirus (N-CDV):min 10exp 3 CCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2 (Manhattan):min 10exp 3,2 CCID50/mlgeatt hondenpara-influenzavirus type 5 (NL CPI5): min 10exp 6 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 dosis, revac met VanguardLepto na 2 - 3 wCa (lft 6 - 12 w): 2 x 1 dosis met min 14 dinterval, 2de dosis na lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CPV: 7 d, andere valenties: 3 w na vacDOI: Leptosp: 12 m, PI: 12 m, CPV: 12 m, CDV,CAV: niet aangetoondfles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/Vaccinatie van pups met multivalentevaccinsVoor de primovaccinatie van pupsdient men multivalente vaccins toe tedienen die minstens het hondenparvovirus,het hondenziektevirus en hethondenadenovirus 2 (vnl. tegen infectieuzehepatitis bij de hond) bevatten.Leptospirose en para-influenza kunnentoegevoegd worden.De primovaccinatie heeft gewoonlijkplaats vóór de leeftijd van 12 weken,bijvoorbeeld op 9 weken, wanneer dematernale antistoffen nog steeds kunneninterfereren met de vaccinatie.De vaccinatie dient dan herhaald teworden op de leeftijd van 12 weken.Vaccinatie van honden jonger dan 3maanden tegen rabiës is slechts 3maanden geldig.13.1.10.2 Vaccinatie tegenbacteriële ziektenbij de hondBordetella bronchisepticaBordetella bronchiseptica speelt eenbelangrijke rol bij infectieuze tracheobronchitis(kennelhoest), een aandoeningdie voornamelijk gekarakteriseerdwordt door een zelf-limiterende drogehoest. Algemene klinische tekens zoalsanorexie, koorts en sufheid kunneneventueel ook worden opgemerkt,vooral dan bij jonge dieren. Deze bacteriëleaandoening komt vooral voorop plaatsen waar veel honden op eenrelatief kleine ruimte worden samengebracht,maar kan ook individuele hondentreffen. In kennels steken de klinischetekens meestal rond de leeftijdvan zes tot zeven weken de kop op,hoewel ze soms reeds aanwezig zijnop jongere leeftijd (drie tot vier weken).VaccinMonovalent, intranasaal vaccinen multivalente vaccins metpara-influenzavirus.BeschermingGeïnactiveerde vaccins kunnen naparenterale toediening minstens eengedeeltelijke bescherming induceren.Een primovaccinatie bestaat uit tweeinspuitingen met een tussentijd vantwee tot drie weken. De herinentingmoet jaarlijks gebeuren. Het is belangrijkrekening te houden met de mogelijkheidvan interferentie met de maternaleimmuniteit. Wanneer het gaat overpups van gevaccineerde moeders kande eerste inspuiting gebeuren vanaf dezesde week. Heeft men daarentegente maken met pups van niet-gevaccineerdemoeders, dan kan de eersteinenting gegeven worden vanaf devierde week.Geattenueerde vaccins worden intranasaaltoegediend vanaf een leeftijdvan 3 weken, ongeacht de maternaleimmuniteit. Een éénmalige toedieningis voldoende.OpmerkingVaccinatie is aangewezen in kennelsmet problemen en bij dieren waarvangeweten is dat ze samen zullen geplaatstworden met andere honden(o.a. tentoonstellingen, pensions).Vooraleer de dieren samengebrachtworden, moet niet alleen het vaccinatieprotocolvolledig uitgevoerdzijn maar moet ook de tijd die nodigis om een voldoende, beschermendeimmuniteit op te bouwen, afgewachtworden.− Monovalent vaccin tegenBordetella bronchisepticaBRONCHI-SHIELD (Pfizer A.H.)geatt Bordetella bronchiseptica, stam 92B:2,1 x 10 exp6 CFU - 5,5 x 10 exp8 CFU/dosisgevriesdroogd vaccin en diluens voor suspensieinasPosologieCa (vanaf lft 8 w): 1 dosis (1 ml)/dierRevac: jaarlijksOOI: 5 d na vacDOI: 1 jaarfles 10 x 1 dosis gevriesdroogd vaccin + 1 dosisdiluensR/

13 Vaccins voor de hond 265− Vaccins tegen Bordetella bronchisepticagecombineerd metpara-influenzavirusNOBIVAC BbPi (MSD A.H.)geatt Bordetella bronchiseptica (B-C2):min 10exp 8 en max 10 exp 9,7 CFU/dosisgeatt hondenpara-influenzavirus (Cornell):min 10exp 3 en max 10exp 5,8 TCID50/dosisvaccin en diluens inasPosologieCa (lft > 3 w): 1 dosis/dier, min 3 w voor risico,B. bronchiseptica: min 72 h voor risicoRevac: 1 x/jaarOOI: 72 h (B. bronchiseptica) - 3 w (CPI)DOI: 1 jaarfles 5 x 1 dosisR/PNEUMODOG (Merial)geïnact Bordetella bronchiseptica:min 10exp 9 kiemen/mlgeïnact hondenpara-influenzavirus:min 32 UHA/mlvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Ca: 2 x 1 dosis (1 ml) met 2 - 3 w intervalpups (mat imm): 1ste vac lft > 6 wpups (gn mat imm): 1ste vac lft > 4 wRevac:Ca: 1 dosis/jaar vóór periode van dekkingen 7 d vóór contact met groep hondenkan samen met Istolept®, Parvodog® enTrivirovax® worden toegediend (afzonderlijkeinjectieplaats)OOI-DOI: geen infofles 10 x 1 dosisR/Leptospira Canicola/IcterohaemorrhagiaeLeptospirose bij de hond is een acuut,subacuut of chronisch en soms subklinischverlopende infectieziekte, waarbijde eventueel aanwezige septikemiekan resulteren in nefritis en hepatitis,gepaard gaande met uremie en eventueelicterus.Honden kunnen geïnfecteerd wordendoor verschillende serotypes. Klinischeleptospirose wordt vooral veroorzaaktdoor kiemen die behoren tot de serogroepIcterohaemorrhagiae en de serotypesGrippotyphosa en Canicola. Voorde serogroep Icterohaemorrhagiaefungeren ratten als reservoir en voorhet serotype Grippotyphosa muskusrattenen veldmuizen. Deze reservoirgastherenkunnen de kiemen langduriguitscheiden in de urine. In een vochtigmilieu met een neutrale of licht alkalischepH kunnen leptospiren lang overleven.Vandaar dat leptospirose vooralvoorkomt bij honden die in contact komenmet grachten of waterlopen waardeze knaagdiersoorten zich bevinden.De hond is de reservoir-gastheer voorCanicola. Dit laatste serotype werd nietmeer geïsoleerd in België sinds 1975.VaccinTer bestrijding van leptospirose zijngeïnactiveerde vaccins commercieelbeschikbaar. Deze entstoffen bevattende serogroep Icterohaemorrhagiae enhet serotype Canicola.BeschermingEen primovaccinatie bestaat uit tweeinspuitingen met, afhankelijk van hetgebruikte vaccin, 2 tot 5 weken tussentijd.Men dient er rekening mee tehouden dat maternale immuniteit kaninterfereren met de vaccinatie bij pupsvan gevaccineerde moederdieren totde leeftijd van van 7 tot 16 weken. Eenhalfjaarlijkse of jaarlijkse herinenting isnoodzakelijk.BijzonderhedenTussen de verschillende leptospiren-serogroepenbestaat geenkruisimmuniteit. Een vaccin opbasis van Icterohaemorrhagiae-Canicola beschermt bv. niet tegenoverGrippotyphosa. (Zie ook FoliaVeterinaria 2008 nr 2)− Vaccins tegen LeptospiraCanicola/IcterohaemorrhagiaeCANIGEN L (Virbac)L. Canicola: 800 - 1200 10exp6 kiemen/mlL. Icterohaemorrhagiae: 800 - 1200 10exp6kiemen/mlvaccin voor injectie sc, imPosologiePrimovac:Ca (lft > 8 w): 2 x 1 dosis (1 ml) met 3 - 4w intervalRevac:Ca: 1 dosis/jaarOOI: L. Canicola: 5 w na primovac, L.Icterohaem: 2 w na primovacDOI: 1 jfles 10 x 1 dosisR/ISTOLEPT (Merial)geïnact L. Canicola: min 10exp 8 kiemen/mlgeïnact L. Icterohaemorrhagiae: min 10exp 8kiemen/mlvaccin voor injectie sc, imPosologiePrimovac:Ca (lft > 7 w): 2 x 1 dosis (1 ml) met 3 - 5 winterval met 2de vac na lft 12 wRevac:Ca: 1 dosis/jaar (eventueel per 6 m)Kan als diluens worden gebruikt voorParvodog® en Trivirovax®OOI-DOI: geen infofles 10 x 1 dosisR/

26613 Vaccins voor de hondNOBIVAC LEPTO (MSD A.H.)geïnact L. Canicola, serovar portland-vere, s.Ca-12-000: min 1300 E/mlgeïnact L. Icterohaemorrhagiae, serovar copenhageni,s. 820K: min 750 E/mlvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 8 w): 2 x 1 dosis met 2 - 4 w intervalRevac:1 dosis om de 6 - 12 m (om de 6 m voorserovar icterohaemorrhagiae)OOI: 4 wDOI: serovar Canicola: 1 jaar, serovarIcterohaemorrhagiae: 6 mfles 10 x 1 dosis (1 ml)R/VANGUARD LEPTO (Pfizer A.H.)L. Canicola (C-51), inact: min 40 HPU/mlL. Icterohaemorrhagiae (NADL): min 40 HPU/mlvaccin voor injectie scPosologieCa (lft > 7 w, < 12 w): 2 x 1 dosis met 14 dinterval (2de vac op lft > 12 w)Ca (lft >12 w): 2 x 1 dosis met 14 d intervalRevac:1 dosis/jaarOOI: 3 w na laatste basisvacDOI: 12 mfles 25 x 1 mlR/− Vaccins tegen LeptospiraCanicola/Icterohaemorrhagiaegecombineerd met anderevalentiesLEPTORABISIN (Merial)geïnact L. Canicola: min 10exp 8 kiemen/dosisgeïnact L. Icterohaemorrhagiae: min 10exp 8kiemen/dosisgeïnact rabiësvirus-Ag: min 1IE/dosisvaccin voor injectie sc, imPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 x 1 dosis (1 ml), indiennodig 2de vac na 4 wRevac:1 dosis/jaarKan samen met Parvodog® of Trivirovax®toegediend wordenOOI-DOI: geen informatiefles 10 x 1 dosisR/iVANGUARD CPV-LEPTO (Pfizer A.H.)geatt hondenparvovirus (NL-35-D):min 10exp 7 CCID50/mlgeïnact L. Canicola (C-51): min 40 HPU/mlgeïnact L. Icterohaemorrhagiae (NADL):min 40 HPU/mlvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 dosis (1 ml), na 14 d 1dosis Vanguard Lepto®Ca (lft 6 - 12 w): 2 x 1 dosis met min 14 dinterval, 2de dosis na lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CPV: 7 d, andere valenties: 3 w na vacDOI: Leptosp: 12 m, CPV: 12 mfles 25 x 1 dosisR/VANGUARD DA2PI-CPV-LEPTO (Pfizer A.H.)- vloeibare fractie:geatt hondenparvovirus (NL-35-D):min 10exp 7 CCID50/mlgeïnact L. Canicola: min 40 HPU/mlgeïnact L. Icterohaemorrhagiae: min 40 HPU/ml- lyofilisaat:geatt hondenziektevirus (N-CDV):min 10exp 3 CCID50/mlgeatt hondenadenovirus type 2 (Manhattan):min 10exp 3,2 CCID50/mlgeatt hondenpara-influenzavirus type 5 (NL CPI5): min 10exp 6 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 dosis, revac met VanguardLepto® na 2 - 3 wCa (lft 6 - 12 w): 2 x 1 dosis met min 14 dinterval, 2de dosis na lft 12 wRevac:1 dosis/jaarOOI: CPV: 7 d, andere valenties: 3 w na vacDOI: Leptosp: 12 m, PI: 12 m, CPV: 12 m, CDV,CAV: niet aangetoondfles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/13.1.10.3 Vaccinatie tegenparasitaire ziektenbij de hondLeishmania infantumLeishmaniosis is een zoönotischeziekte veroorzaakt door de protozoaireparasiet Leishmania infantum, die doorzandvliegjes (genus Phlebotomus)wordt overgebracht. Deze parasietis endemisch rond de MiddellandseZee, en in Azië en Midden – en Zuid-Amerika. Door gebrek aan een gepastevector is leishmaniosis in onze strekenalsnog een importziekte. Honden zijnhet belangrijkste reservoir van L. infantum.De infectie verloopt zeer variabel.Sommige honden ontwikkelen de ziekteterwijl andere dieren niet ziek wordenof spontaan genezen. Of en wanneerde ziekte actief wordt, hangt afvan de individuele afweer van de hond.Het ziektebeeld is afhankelijk van deaangetaste organen, verloopt traag enmanifesteert zich als een langdurigecutane en/of viscerale ziekte. Bij demens, waar vnl. kinderen aangetastworden, veroorzaakt L. infantum visceraleleishmaniosis.VaccinHet vaccin bevat Leishmania infantumExcreted Secreted Proteins.Deze proteïnes spelen een rol in deparasitaire levenscyclus en inducereneen celgemedieerde immuniteit bijgevaccineerde honden. De proteïneszijn gelyofyliseerd en opgelost in eenisotone zoutoplossing. Bij de eerste

13 Vaccins voor de hond 267vaccinatie worden de honden driemaalsubcutaan geïnjecteerd, met telkensdrie weken tussen. Daarna wordt jaarlijkseen éénmalige booster-vaccinatiegegeven.BeschermingDit vaccin wordt toegediend voor deactieve immunisatie van Leishmanianegatievehonden vanaf de leeftijdvan 6 maanden ter vermindering vanhet risico op het ontwikkelen van eenactieve infectie en een klinische ziektena contact met Leishmania infantum.Gegevens over de werkzaamheid tonenaan dat een gevaccineerde hond3,6 keer minder risico loopt een actieveinfectie te ontwikkelen en 3,8 keerminder risico een klinische ziekte teontwikkelen dan een niet-gevaccineerdehond, bij honden onderworpen aaneen meervoudige natuurlijke blootstellingaan parasieten in gebieden methoge infectiedruk. Het gebruik van hetvaccin bij dracht of lactatie wordt nietaanbevolen. De werkzaamheid van devaccinatie bij honden die al geïnfecteerdzijn is niet onderzocht. Injectievan het vaccin bij honden die al geïnfecteerdzijn met Leishmania infantumtoonde geen specifieke bijwerkingen.Bij honden die ondanks de vaccinatieleishmaniasis ontwikkelen (actieveinfectie en/of ziekte), is gebleken dater geen voordeel is om met de inentingendoor te gaan. Het wordt aanbevolenom vóór de vaccinatie eenLeishmania-infectie te detecteren metbehulp van een snelle serologischediagnostische test. Dit is echter enkelzinvol voor honden die eerder in endemischegebieden verbleven.BijzonderhedenOok na vaccinatie kan de blootstellingaan zandvliegjes zoveel mogelijkbeperkt worden door het gebruik vangepaste antiparasitica of het binnenhoudenvan honden tussen zonsondergangen zonsopgang, de periodewaarin de zandvliegjes actief zijn.CANILEISH (Virbac)Leishmania infantum Excreted SecretedProteins: min 100 mcg/mlAdjuv: gezuiverd extract van Quillaja saponaria(QA-21)gevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologieCa:- Primovac (vanaf 6 m): 3 x 1 dosis (1 ml)met telkens 3 w interval- Revac: 1 dosis/jaarOOI: 4 w na primovac, DOI: 1 jaar na laatste(re)vacfles 3 x 1 dosis lyofilisaat + 3 x 1 ml diluensR/Overzicht vaccins voor de hondCPVCAV2CDVCPIVherpesvirusBordetella bronchisepticarabiësLeptospira IcterohemmoragicaLeptospira CanicolaLeishmania infantumBRONCHI-SHIELDPfizer A.H.CANIGEN CHPVirbacCANIGEN LVirbacCANIGEN PUPPY 2bVirbacCANILEISHVirbacXX X XXXX

26813 Vaccins voor de hondCPVCAV2CDVCPIVherpesvirusBordetella bronchisepticarabiësLeptospira IcterohemmoragicaLeptospira CanicolaLeishmania infantumEURICAN CHP/PI2MerialX X X XEURICAN HERPES 205MerialxISTOLEPTMerialXXLEPTORABISINMerialX X XNOBIVAC BbPiMSD A.H.XXNOBIVAC DHPMSD A.H.X X XNOBIVAC DHPPIMSD A.H.X X X XNOBIVAC LEPTOMSD A.H.XXNOBIVAC PARVO-CMSD A.H.XNOBIVAC PiMSD A.H.XNOBIVAC PUPPY DPMSD A.H.XXNOBIVAC RABIESMSD A.H.XPARVODOGMerialXPNEUMODOGMerialXXPRIMODOGMerialXRABDOMUNPfizer A. H.XRABISINMerialXTRIVIROVAXMerialX X XVANGUARD CPVPfizer A.H.X

13 Vaccins voor de kat 269CPVCAV2CDVCPIVherpesvirusBordetella bronchisepticarabiësLeptospira IcterohemmoragicaLeptospira CanicolaLeishmania infantumVANGUARD CPV-LEPTOPfizer A.H.VANGUARD DA2PI-CPVPfizer A.H.VANGUARD DA2PI-CPV-LEPTOPfizer A.H.VANGUARD LEPTOPfizer A.H.X X XX X X XX X X X X XX X13.1.11 Vaccins voor de kat13.1.11.1 Vaccinatie tegen viraleziekten bij de katKatten worden gevaccineerd met viralevaccins niet alleen ter preventie vanziekte (klinische bescherming), maarook voor het verkrijgen van een virologischebescherming. Een virologischebescherming resulteert in een gereduceerdevirusuitscheiding bij infectiemet wildtype virus, een verlaagde infectiedruken een verminderde virustransmissie.Vaccinatie beoogt naastde bescherming van het gevaccineerdeindividu ook een tijdelijke beschermingvan het nageslacht via antistoffenin het colostrum (passieve immuniteit).De graad van bescherming die doorvaccinatie wordt bereikt is afhankelijkvan de immuniteit die opgewekt wordt.De opbouw van een vaccinatie-immuniteitwordt negatief beïnvloed dooro.a. interferentie met de maternaleimmuniteit, immunosuppressie, ziekteen stress-situaties. Verder zijn de challenge-omstandighedenzoals infectiedruk,infectieweg en leeftijd bepalendvoor het al dan niet doorbreken vande opgewekte vaccinatie-immuniteit.Om de infectiedruk te reduceren zijnnaast vaccinatie andere maatregelennoodzakelijk waaronder reinigen enontsmetten van lokalen en materialen,verbeteren van de ventilatie en scheidenvan gevoelige dieren en virusuitscheiders.Daarom is het belangrijk omper eigenaar en per dier een passendevaccinatiestrategie op te stellen enwaar nodig bijkomende sanitaire maatregelente nemen. (zie Folia Veterinaria2007 nr. 3, 2010 nr. 1, 2012 nr. 3)Feliene panleukopenieFeliene panleukopenie wordt veroorzaaktdoor het felien parvovirus en isgekenmerkt door koorts, lethargie,anorexie, braken, diarree en deshydratatie.Hematologisch wordt een uitgesprokenleukopenie waargenomen.Sterfte treedt vooral op bij jonge kittens.Het virus wordt oro-fecaal overgedragenmaar kan zich ook transplacentairverspreiden. Infectie van embryo’sen foetussen vroeg in de drachtveroorzaakt sterfte met resorptie ofabortus tot gevolg, infectie van foetussenlaat in de dracht geeft aanleidingtot cerebellaire hypoplasie. Het virus iszeer resistent waardoor het maandeninfectieus blijft. Het wordt gemakkelijkovergedragen via besmet materiaal enverzorgers.VaccinEr zijn zowel geattenueerde als geïnactiveerdefeliene parvovirusvaccinsbeschikbaar en de parvoviruscomponentwordt meestal gecombineerd met

27013 Vaccins voor de katandere virale en bacteriële componenten(rhinotracheïtisvirus, calicivirus,Chlamydophila psittaci en leukemievirus)om het aantal inspuitingen tereduceren.BeschermingEen colostrale immuniteit geeft eenbescherming aan kittens tijdens huneerste levensweken. Dit is de periodewaarin ze het meest gevoelig zijn.Hervaccinaties worden dan ook aanbevolenbij kattinnen die gebruikt wordenvoor de fok. Omdat de maternaleimmuniteit interfereert met de opbouwvan een actieve immuniteit, wordt deprimovaccinatie het best uitgevoerdbij het verdwijnen van de maternaleantistoffen.BijzonderhedenWegens het resistent karakter van hetparvovirus, kan het onvoldoende reinigenen desinfecteren van besmetteruimten en materialen tot een zwareinfectiedruk leiden. Hierdoor kan hetwildvirus door de maternale immuniteitbreken vóór de eerste vaccinatie.Dit kan leiden tot tegenvallende resultatenmet vaccinatie alleen. Daaromis het altijd aan te raden om naastvaccinatie ook te zorgen voor het gescheidenhouden van gevoelige kattenen potentiële uitscheiders en het doorvoerenvan een grondige reiniging endesinfectie van de omgeving.− Combinatievaccins met geattenueerdparvovirusFELIGEN CRP (Virbac)geatt kattenpanleucopenievirus (LR 72):min 10exp 3,7 TCID50/mlgeatt kattenrhinotracheïtisvirus (F2):min 10exp 5,0 TCID50/mlgeatt kattencalicivirus (F9):min 10exp 4,6 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectiesc, imPosologiePrimovac:Fe (lft 9 w): 2 x 1 dosis met 3 w intervalRevac:1 dosis/jaar of 1 dosis/6 m bij hooginfectierisicoOOI: 3 w na FPV, 4 w na FCV en FRVDOI: 1 jfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluens50 x 1 dosis + 50 x 1 ml diluensR/FELOCELL CVR (Eli Lilly)geatt feliene panleucopenievirus (SnowLeopard): min 10exp 3 TCID50/mlgeatt feliene rhinotracheïtisvirus (FVRm):min 10exp 5 TCID50/mlgeatt feliene calicivirus (F-9):min 10exp 5,5 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 9 w): 2 x 1 dosis (1 ml)met 3 - 4 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI: 3 w na 2de primovacDOI: 12 mfles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/FELOCELL CVR-C (Eli Lilly)geatt feliene panleucopenievirus (SnowLeopard): min 10exp 3 TCID50/mlgeatt feliene rhinotracheïtisvirus (FVRm):min 10exp 5 TCID50/mlgeatt feliene calicivirus (F-9):min 10exp 5,5 TCID50/mlgeatt Chlamydophila felis (Chlamydia psittaci):min 10exp 3,2 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 9 w): 2 x 1 dosis (1 ml)met 3 - 4 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI: 3 w na 2de primovacDOI: 12 m, FCP: geen infofles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/LEUCOFELIGEN FeLV/RCP (Virbac)- lyofilisaat:levend feliene calicivirus (stam F9):10 exp4.6 -10 exp6.1 CCID50/mllevend feliene virale rhinotracheïtis virus (stamF2): 10 exp5,0 -10 exp6,6 CCID50/mllevend feliene panleukopenievirus (stam LR 72):10 exp3.7 -10 exp4.5 CCID50/ml- oplosmiddel: gezuiverd p45 FeLV-envelop Ag:min 102 µgAdjuv: aluminiumhydroxide, saponinegevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologieFe (lft > 8 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalFe met mat imm: 3de dosis vanaf lft 15 wRevac: jaarlijksOOI: 3 w na 1ste vac (FPV, FeLV), 4 w na 1stevac (FCV, FRV)DOI: 1 j na 1ste vac10 flesjes lyofilisaat + 10 flesjes diluens50 flesjes lyofilisaat + 50 flesjes diluensR/

13 Vaccins voor de kat 271NOBIVAC TRICAT TRIO (MSD A.H.)per dosis (1 ml):geatt kattencalicivirus (stam F9):min 4,6 log10 pfugeatt kattenherpesvirus type 1, stam G2620A:min 5,2 log10 pfugeatt kattenpanleucopenievirus (stam MW-1):min. 4,3 log10 CCID50gevriesdroogd vaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 8 - 9 w) 2 x 1 dosis met interval van3-4 w (2de dosis lft > 12 w)Revac:jaarlijks tegen kattencalicivirus, kattenherpesvirus(BR), driejaarlijks tegen kattenpanleucopenievirus(stam MW-1)OOI: FCV en FHV: 4 w, FPV: 3 wDOI: FCV, FHV: 1 jaar, FPV: 3 jaarfles 10 x 1 dosisR/PUREVAX RCP (Merial)lyofilisaat:geatt feliene rhinotracheïtis herpesvirus (stamFVH F2): min 10 exp4.9 CCID50/mlgeïnact feliene calicivirus antigenen (stammenFCV 431 en G1): min 2.0 ELISA U./mlgeatt feliene panleucopenievirus (PLI IV):min 10 exp3.5 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:- Fe geen mat imm (vanaf lft 8 w): 2 x 1dosis (1 ml) met 3 - 4 w interval- Fe mat imm (vanaf lft 12 w): 2 x 1 dosismet 3 - 4 w intervalRevac:1 jaar na Primovac, daarna jaarlijks metrhinotracheïtis + calicivirose en driejaarlijksmet panleucopenieNiet gebruiken bij drachtige dieren of tijdensde lactatieOOI: 1 w na basisvac FPV, FRV en FCVDOI: FRV en FCV: 1 jaar, FPV: 3 jaarfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/PUREVAX RCPCh (Merial)lyofilisaat:geatt feliene rhinotracheïtis herpesvirus (stamFVH F2): min 10 exp4.9 CCID50/mlgeïnact feliene calicivirus antigenen (stammenFCV 431 en G1): min 2.0 ELISA U./mlgeatt feliene panleucopenievirus (PLI IV):min 10 exp3.5 CCID50/mlgeatt Chlamydophila felis (stam 905):min 10 exp3.0 EID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:- Fe geen mat imm (vanaf lft 8 w): 2 x 1dosis (1 ml) met 3 - 4 w interval- Fe mat imm (vanaf lft 12 w): 2 x 1 dosismet 3 - 4 w intervalRevac:1 jaar na Primovac, daarna jaarlijks metrhinotracheïtis + calicivirose + chlamydiosis,en driejaarlijks met panleucopenieNiet gebruiken bij drachtige dieren of tijdensde lactatieOOI: 1 w na basisvac FPV, C. felis, FRV, FCVDOI: FRV, FCV, C. felis: 1 jaar na laatste hervac,FPV: 3 jaar na laatste hervacfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/PUREVAX RCPCh FeLV (Merial)- lyofilisaat:geatt feliene rhinotracheïtis herpesvirus (stamFVH F2): min 10 exp4.9 CCID50/mlgeïnact feliene calicivirus antigenen (stammenFCV 431 en G1): min 2.0 ELISA U./mlgeatt feliene panleucopenievirus (PLI IV):min 10 exp3.5 CCID50/mlgeatt Chlamydophila felis (stam 905):min 10 exp3.0 EID50/ml- diluens: FeLV recombinant kanariepokkenvirus(vCP97): min 10 exp7.2 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:- Fe geen mat imm (vanaf lft 8 w): 2 x 1dosis (1 ml) met 3 - 4 w interval- Fe mat imm (vanaf lft 12 w): 2 x 1 dosismet 3 - 4 w intervalRevac:1 jaar na Primovac, daarna jaarlijks metrhinotracheïtis + calicivirose + chlamydiosis+ feliene leukemie, en driejaarlijks metpanleucopenieNiet gebruiken bij drachtige dieren of tijdensde lactatieOOI: FRV, FCV, FPV, C. felis: 1 w na basisvac,FLV: 2 w na basisvacDOI: FRV, FCV, FLV, C. felis: 1 jaar na laatstehervac, FPV: 3 jaar na laatste hervacfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/PUREVAX RCP FeLV (Merial)- diluens:FeLV recombinant kanariepokkenvirus (vCP97):min 10 exp7.2 CCID50/ml- lyofilisaatgeatt feliene rhinotracheïtis herpesvirus (stamFHV F2): min 10 exp4,9 CCID50/mlgeïnact feliene calicivirus antigenen (stammenFCV 431 en G1): min 2,0 ELISA U/mlgeatt feliene panleucopenie virus (PLI IV):min 10 exp 3,5 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Fe mat imm (lft > 12 w): 2 x 1 dosis (1 ml)met 3 - 4 w intervalFe geen mat imm (lft > 8 w): 2 x 1 dosis (1ml) met 3 - 4 w intervalRevac:1 jaar na Primovac, daarna jaarlijks met rhinotracheïtis+ calicivirose + feliene leukemieen driejaarlijks met panleucopenieNiet gebruiken bij drachtige dieren of tijdensde lactatieOOI: FRV, FCV, FPV: 1 w na basisvac, FLV: 2 wna basisvacDOI: FRV, FCV, FLV: 1 j na laatste hervac,FPV: 3 j na laatste hervacfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/

27213 Vaccins voor de kat− Combinatievaccins met geïnactiveerdparvovirusFEVAXYN i-CHP (Pfizer A.H.)geïnact kattenpanleucopenievirus (stam CU4):min 5,69/0,2 ml relatieve potentiegeïnact kattencalicivirus (stam 255):min 1,50/0,5 ml relatieve potentiegeïnact kattenrhinotracheïtisvirus (stam 605):min 1,39/0,1 ml relatieve potentieAdjuv: ethyleen maleinezuur anhydride (EMA),neocryl XK, 62 emulsigen SAvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 8 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI: 2 w na primovacDOI: 1 jaarspuit 10 x 1 dosis (1 ml)R/FEVAXYN i-CHP Chlam (Pfizer A.H.)geïnact kattenpanleucopenievirus (stam CU4):min 5,69/0,2 ml relatieve potentiegeïnact kattencalicivirus (stam 255):min 1,50/0,5 ml relatieve potentiegeïnact kattenrhinotracheïtisvirus (stam 605):min 1,39/0,1 ml relatieve potentiegeïnact Chlamydophila felis (Chlamydia psittaci)(Cello): min 1,69/0,01 ml relatieve potentieAdjuv: ethyleen maleinezuur anhydride (EMA),neocryl XK, emulsigen SAvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 8 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI: 2 w na primovacDOI: 1 jaarspuit 10 x 1 dosis (1 ml)R/FEVAXYN PENTOFEL (Pfizer A.H.)geïnact kattenpanleucopenievirus (stam CU4):R.P 9.5-12.25/dosisgeïnact kattencalicivirus (stam 225):R.P 1.65-2.15/dosisgeïnact kattenrhinotracheïtisvirus (stam 605):R.P 1.60-2.10/dosisgeïnact Chlamydophila felis (Chlamydia psittaci)(Cello): R.P 2.00-2.30 /dosisgeïnact kattenleukemie virus (61E stam):R.P 1.45-2.0/dosisAdjuv: EMA, neocryl A640, emulsigen SAvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 9 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI-DOI: geen infospuit 10 x 1 dosis, 25 x 1 dosisR/KattenniesziekteKattenniesziekte is een respiratoircomplex waarbij voornamelijk tweevirussen betrokken zijn: het felien rhinotracheïtisvirus(felien herpesvirus 1)en het felien calicivirus. Beide virussenzijn enzoötisch aanwezig in kattenpopulaties.De infecties treden vooral opna het verdwijnen van de maternaleimmuniteit. Het herpesvirus is weinigresistent waardoor het na uitscheidingzijn besmettelijkheid snel verliest.Overdracht gebeurt hoofdzakelijk bijdirect contact door aerogene opnamevan fijne druppels neussecreetdie uitgeniesd worden door besmettekatten of door orale opname van besmettesecreties (speeksel, neus- enoogsecreties). De transmissie van hetcalicivirus gebeurt op een gelijkaardigemanier. Omdat dit virus meer stabiel isdan het herpesvirus blijft het langerinfectieus in de buitenwereld en kanhet eveneens mechanisch overgedragenworden. Epidemiologisch gezienzijn acuut geïnfecteerde katten de belangrijkstevirusbronnen. Ze scheidenmassale hoeveelheden virus uit. Zowelhet herpesvirus, als het calicivirus kunnenechter ook aanwezig blijven in hungastheer. Het herpesvirus is latent aanwezigin het ganglion trigeminale enkan bij stress-situaties gereactiveerden opnieuw uitgescheiden worden. Hetcalicivirus kan na de acute infectie persisterent.h.v. de keelstreek. Het wordtdan continu in geringe hoeveelhedenuitgescheiden. Virusuitscheiding doorinfectie-immune katten zorgt voor hethandhaven van herpes- en calicivirussenin kattenpopulaties bij een tijdelijkeafwezigheid van acuut geïnfecteerdekatten.De kliniek hangt af van het virus, devirusstam (vooral belangrijk voor hetcalicivirus), de infectiedosis, de leeftijden het immunologische reactievermogenvan de kat en de aanwezigheidvan een maternale immuniteit. Bij volwassenkatten treden veelal subklinischeinfecties op. Bij jonge kittenszonder maternale immuniteit treden deergste ziektetekens op zoals koorts,anorexie, niezen, mucopurulenteneus- en oogsecreties, ulceraties enmoeilijkheden met het slikken. Er zijnkleine verschillen in de ziektebeeldenveroorzaakt door deze twee respiratoirevirussen. Bij herpesvirus-infectieszijn de katten meer algemeen ziek enworden de ogen sterker aangetast. Bijcalicivirus-infecties worden frequentulceraties in de mondholte en mankenaangetroffen.VaccinIn vaccins tegen niesziekte zittensteeds de twee virale componenten.Zowel geïnactiveerde als geattenueerdevaccins zijn voorhanden. Omdat

13 Vaccins voor de kat 273ook de bacterie Chlamydophila psittacibetrokken kan zijn bij niesziekte,worden de vaccins soms aangevuldmet deze bacteriële component. Omhet aantal vaccinaties te reducerenworden soms nog andere virale componententoegevoegd (panleukopenievirusen leukemievirus).BeschermingHet is aan te bevelen om kattinnenregelmatig te hervaccineren om deconcentratie aan antistoffen zo hoogmogelijk te krijgen in het colostrum.Hierdoor worden de kittens beschermdvóór de primovaccinatie. Vaccinatie tegenkattenniesziekte wordt uitgevoerdna het verdwijnen van de maternaleimmuniteit omdat er interferentie kanoptreden bij de opbouw van een actieveimmuniteit.BijzonderhedenBij een hoge infectiedruk kunnen infectiesmet wildtype virus optredenvóór vaccinatie waardoor het somsnoodzakelijk is om bijkomende maatregelente nemen zoals het reinigenen ontsmetten van de omgeving enhet gescheiden houden van nog nietgevaccineerde kittens en potentiëleuitscheiders (acuut en latent/chronischgeïnfecteerde katten). Dit laatste kandoor de moederpoes en haar kittens ineen afzonderlijke, goed ontsmette unitonder te brengen en de moederpoes,die een mogelijke uitscheider kan zijn,weg te halen van de kittens vóór hetverdwijnen van de bescherming doorde maternale immuniteit (vijf wekenleeftijd).− Combinatievaccins tegen niesziektemet geattenueerd herpesvirusen geattendueerd calicivirusFELIGEN CRP (Virbac)geatt kattenpanleucopenievirus (LR 72):min 10exp 3,7 TCID50/mlgeatt kattenrhinotracheïtisvirus (F2):min 10exp 5,0 TCID50/mlgeatt kattencalicivirus (F9):min 10exp 4,6 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectiesc, imPosologiePrimovac:Fe (lft 9 w): 2 x 1 dosis met 3 w intervalRevac:1 dosis/jaar of 1 dosis/6 m bij hooginfectierisicoOOI: 3 w na FPV, 4 w na FCV en FRVDOI: 1 jfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluens50 x 1 dosis + 50 x 1 ml diluensR/FELOCELL CVR (Eli Lilly)geatt feliene panleucopenievirus (SnowLeopard): min 10exp 3 TCID50/mlgeatt feliene rhinotracheïtisvirus (FVRm):min 10exp 5 TCID50/mlgeatt feliene calicivirus (F-9): min 10exp 5,5TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 9 w): 2 x 1 dosis (1 ml)met 3 - 4 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI: 3 w na 2de primovacDOI: 12 mfles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/FELOCELL CVR-C (Eli Lilly)geatt feliene panleucopenievirus (SnowLeopard): min 10exp 3 TCID50/mlgeatt feliene rhinotracheïtisvirus (FVRm):min 10exp 5 TCID50/mlgeatt feliene calicivirus (F-9):min 10exp 5,5 TCID50/mlgeatt Chlamydophila felis (Chlamydia psittaci):min 10exp 3,2 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 9 w): 2 x 1 dosis (1 ml)met 3 - 4 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI: 3 w na 2de primovacDOI: 12 m, FCp: geen infofles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/FELOCELL RC (Eli Lilly)geatt feliene rhinotracheïtisvirus (FVRm):min 10exp 5 TCID50/mlgeatt feliene calicivirus (F9):min 10exp 5,5 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 9 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalRevac: 1 dosis/jaarOOI: 3 w na 2de primovacDOI: 12 mfles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/LEUCOFELIGEN FeLV/RCP (Virbac)- lyofilisaat:levend feliene calicivirus (stam F9):10 exp4.6 -10 exp6.1 CCID50/mllevend feliene virale rhinotracheïtis virus (stamF2): 10 exp5,0 -10 exp6,6 CCID50/mllevend feliene panleukopenievirus (stam LR 72):10 exp3.7 -10 exp4.5 CCID50/ml- oplosmiddel: gezuiverd p45 FeLV-envelop Ag:min 102 µgAdjuv: aluminiumhydroxide, saponinegevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologieFe (lft > 8 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalFe met mat imm: 3de dosis vanaf lft 15 wRevac: jaarlijksOOI: 3 w na 1ste vac (FPV, FeLV), 4 w na 1stevac (FCV, FRV)DOI: 1 j na 1ste vac10 flesjes lyofilisaat + 10 flesjes diluens50 flesjes lyofilisaat + 50 flesjes diluensR/

27413 Vaccins voor de katNOBIVAC DUCAT (MSD A.H.)geatt felien rhinotracheïtisvirus, stam G2620A:min 4,8 log10 TCID50/dosisgeatt felien calicivirus, stam F9:min 4,6 log10 PFU/dosisgevriesdroogd vaccin en diluens voor suspensievoor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft min 8 w): 2 x 1 ml met 3 - 4 w intervalRevac: jaarlijksOOI: 4 wDOI: 1 jaarfles 10 x 1 dosisR/NOBIVAC TRICAT TRIO (MSD A.H.)per dosis (1 ml):geatt kattencalicivirus (stam F9):min 4,6 log10 pfugeatt kattenherpesvirus type 1, stam G2620A:min 5,2 log10 pfugeatt kattenpanleucopenievirus (stam MW-1):min. 4,3 log10 CCID50gevriesdroogd vaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 8 - 9 w) 2 x 1 dosis met interval van3-4 w (2de dosis lft > 12 w)Revac:jaarlijks tegen kattencalicivirus, kattenherpesvirus(BR), driejaarlijks tegen kattenpanleucopenievirus(stam MW-1)OOI: FCV en FHV: 4 w, FPV: 3 wDOI: FCV, FHV: 1 jaar, FPV: 3 jaarfles 10 x 1 dosisR/− Combinatievaccins tegenniesziekte met geattenueerdherpesvirus en geïnactiveerdecalicivirussenPUREVAX RC (Merial)lyofilisaat:geatt feliene rhinotracheïtis herpesvirus (stamFVH F2): min 10 exp4.9 CCID50/mlgeïnact feliene calicivirus antigenen (stammenFCV 431 en G1): min 2.0 ELISA U./mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:- Fe geen mat imm (vanaf lft 8 w): 2 x 1dosis (1 ml) met 3 - 4 w interval- Fe mat imm (vanaf lft 12 w): 2 x 1 dosismet 3 - 4 w intervalRevac: jaarlijksNiet gebruiken bij drachtige dieren of tijdensde lactatieOOI: 1 w na primovac rhinotracheïtis encalicivirusDOI: 1 jaarfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/PUREVAX RCP (Merial)lyofilisaat:geatt feliene rhinotracheïtis herpesvirus (stamFVH F2): min 10 exp4.9 CCID50/mlgeïnact feliene calicivirus antigenen (stammenFCV 431 en G1): min 2.0 ELISA U./mlgeatt feliene panleucopenievirus (PLI IV):min 10 exp3.5 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:- Fe geen mat imm (vanaf lft 8 w): 2 x 1dosis (1 ml) met 3 - 4 w interval- Fe mat imm (vanaf lft 12 w): 2 x 1 dosismet 3 - 4 w intervalRevac:1 jaar na Primovac, daarna jaarlijks metrhinotracheïtis + calicivirose en driejaarlijksmet panleucopenieNiet gebruiken bij drachtige dieren of tijdensde lactatieOOI: 1 w na basisvac FPV, FRV en FCVDOI: FRV en FCV: 1 jaar, FPV: 3 jaarfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/PUREVAX RCP FeLV (Merial)- diluens:FeLV recombinant kanariepokkenvirus (vCP97):min 10 exp7.2 CCID50/ml- lyofilisaatgeatt feliene rhinotracheïtis herpesvirus (stamFHV F2): min 10 exp4,9 CCID50/mlgeïnact feliene calicivirus antigenen (stammenFCV 431 en G1): min 2,0 ELISA U/mlgeatt feliene panleucopenie virus (PLI IV):min 10 exp 3,5 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Fe mat imm (lft > 12 w): 2 x 1 dosis (1 ml)met 3 - 4 w intervalFe geen mat imm (lft > 8 w): 2 x 1 dosis(1 ml) met 3 - 4 w intervalRevac:1 jaar na Primovac, daarna jaarlijks met rhinotracheïtis+ calicivirose + feliene leukemieen driejaarlijks met panleucopenieNiet gebruiken bij drachtige dieren of tijdensde lactatieOOI: FRV, FCV, FPV: 1 w na basisvac, FLV: 2 wna basisvacDOI: FRV, FCV, FLV: 1 j na laatste hervac,FPV: 3 j na laatste hervacfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/

13 Vaccins voor de kat 275PUREVAX RCPCh (Merial)lyofilisaat:geatt feliene rhinotracheïtis herpesvirus (stamFVH F2): min 10 exp4.9 CCID50/mlgeïnact feliene calicivirus antigenen (stammenFCV 431 en G1): min 2.0 ELISA U./mlgeatt feliene panleucopenievirus (PLI IV):min 10 exp3.5 CCID50/mlgeatt Chlamydophila felis (stam 905):min 10 exp3.0 EID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:- Fe geen mat imm (vanaf lft 8 w): 2 x 1dosis (1 ml) met 3 - 4 w interval- Fe mat imm (vanaf lft 12 w): 2 x 1 dosismet 3 - 4 w intervalRevac:1 jaar na Primovac, daarna jaarlijks metrhinotracheïtis + calicivirose + chlamydiosis,en driejaarlijks met panleucopenieNiet gebruiken bij drachtige dieren of tijdensde lactatieOOI: 1 w na basisvac FPV, C. felis, FRV, FCVDOI: FRV, FCV, C. felis: 1 jaar na laatste hervac,FPV: 3 jaar na laatste hervacfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/PUREVAX RCPCh FeLV (Merial)- lyofilisaat:geatt feliene rhinotracheïtis herpesvirus (stamFVH F2): min 10 exp4.9 CCID50/mlgeïnact feliene calicivirus antigenen (stammenFCV 431 en G1): min 2.0 ELISA U./mlgeatt feliene panleucopenievirus (PLI IV):min 10 exp3.5 CCID50/mlgeatt Chlamydophila felis (stam 905):min 10 exp3.0 EID50/ml- diluens: FeLV recombinant kanariepokkenvirus(vCP97): min 10 exp7.2 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:- Fe geen mat imm (vanaf lft 8 w): 2 x 1dosis (1 ml) met 3 - 4 w interval- Fe mat imm (vanaf lft 12 w): 2 x 1 dosismet 3 - 4 w intervalRevac:1 jaar na Primovac, daarna jaarlijks metrhinotracheïtis + calicivirose + chlamydiosis+ feliene leukemie, en driejaarlijks metpanleucopenieNiet gebruiken bij drachtige dieren of tijdensde lactatieOOI: FRV, FCV, FPV, C. felis: 1 w na basisvac,FLV: 2 w na basisvacDOI: FRV, FCV, FLV, C. felis: 1 jaar na laatstehervac, FPV: 3 jaar na laatste hervacfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/− Combinatievaccins tegen niesziektemet geïnactiveerd herpesvirusen geïnactiveerd calicivirusFEVAXYN i-CHP (Pfizer A.H.)geïnact kattenpanleucopenievirus (stam CU4):min 5,69/0,2 ml relatieve potentiegeïnact kattencalicivirus (stam 255):min 1,50/0,5 ml relatieve potentiegeïnact kattenrhinotracheïtisvirus (stam 605):min 1,39/0,1 ml relatieve potentieAdjuv: ethyleen maleinezuur anhydride (EMA),neocryl XK, 62 emulsigen SAvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 8 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI: 2 w na primovacDOI: 1 jaarspuit 10 x 1 dosis (1 ml)R/FEVAXYN i-CHP Chlam (Pfizer A.H.)geïnact kattenpanleucopenievirus (stam CU4):min 5,69/0,2 ml relatieve potentiegeïnact kattencalicivirus (stam 255):min 1,50/0,5 ml relatieve potentiegeïnact kattenrhinotracheïtisvirus (stam 605):min 1,39/0,1 ml relatieve potentiegeïnact Chlamydophila felis (Chlamydia psittaci)(Cello): min 1,69/0,01 ml relatieve potentieAdjuv: ethyleen maleinezuur anhydride (EMA),neocryl XK, emulsigen SAvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 8 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI: 2 w na primovacDOI: 1 jaarspuit 10 x 1 dosis (1 ml)R/FEVAXYN PENTOFEL (Pfizer A.H.)geïnact kattenpanleucopenievirus (stam CU4):R.P 9.5-12.25/dosisgeïnact kattencalicivirus (stam 225):R.P 1.65-2.15/dosisgeïnact kattenrhinotracheïtisvirus (stam 605):R.P 1.60-2.10/dosisgeïnact Chlamydophila felis (Chlamydia psittaci)(Cello): R.P 2.00-2.30 /dosisgeïnact kattenleukemie virus (61E stam):R.P 1.45-2.0/dosisAdjuv: EMA, neocryl A640, emulsigen SAvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 9 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI-DOI: geen infospuit 10 x 1 dosis, 25 x 1 dosisR/Felien leukemievirusHet felien leukemievirus is niet wijdverspreid. Het komt hoofdzakelijk voorbij zwerfkatten en katten met buitenbeloopin welbepaalde regio’s. Het is zeeronstabiel in de buitenwereld waardoornauwe contacten nodig zijn voor vi-

27613 Vaccins voor de katrustransmissie. Het virus wordt uitgescheidenin speeksel van persistenteuitscheiders en overgedragen tijdensvechten en likken. Virustransmissiekan ook gebeuren door dekking, transplacentair,tijdens de partus en via colostrumof melk.Er bestaan drie types felien leukemievirussen:A, B en C. Infecties gebeurenhoofdzakelijk met het type A, terwijl detypes B en C gevormd worden doorrecombinatie van het type A met endogeengenetisch materiaal van leukemievirussendie tijdens de evolutie inhet genoom van de kat geïntegreerdzijn en via gameten doorgegeven wordenaan het nageslacht. Contact methet felien leukemievirus wordt gevolgddoor een fase van vermeerdering inmitotisch actieve cellen over het helelichaam. Deze fase van de infectieverloopt subklinisch. Door de opbouwvan een adequate immuniteit kan dekat het virus volledig elimineren of ineen latente toestand terugdringen inhet rode beenmerg. Bij sommige kattenechter persisteert het virus. Ze zijnviremisch en scheiden continu virus uitin alle secreten en excreten. Hierdoorvormen ze een permanent gevaar voorgevoelige katten. Kliniek wordt enkelgezien bij de persistent viremischekatten. Ze bestaat uit immunosuppressie,anemie, tumoren, diarree enreproductiestoornissen.VaccinEr bestaat naast geïnactiveerde ensubunit-vaccins ook een recombinantkanariepokkenvaccin. Dit draagtFeLV-A-genen en bij vaccinatie wordenFeLV-antigenen tot expressiegebracht.BeschermingVóór vaccinatie dient de virologischestatus van de kat bepaald te worden.Het is immers af te raden om viremischekatten te vaccineren, omdat ondanksvaccinatie deze katten toch deziekte kunnen ontwikkelen. Hierdoorzou verkeerdelijk kunnen geoordeeldworden dat het vaccin niet werkzaamwas. Met de vaccinatie van katten tegenkattenleukemie beoogt men omde virusvermeerdering van het wildtypevirusna infectie zo beperkt mogelijkte houden zodat het niet komt totviruspersistentie (en -uitscheiding) enziektetekens.BijzonderhedenVaccinatie is zinvol in regio’s waarde prevalentie van viremische kattenhoog is of wanneer katten in contactkunnen komen met zwerfkatten. Incattery’s is het aan te raden om naastvaccinatie ook te zorgen voor eenleukemievirus-vrije status. Dit kan doorhet bloed van de aanwezige katten tetesten op de aanwezigheid van viraleantigenen en vervolgens de persistentviremische katten te verwijderen. Opdeze manier worden de virusbronnenuitgeschakeld.− Enkelvoudige vaccins met geïnactiveerdFeLV of subunitsLEUCOGEN (Virbac)gezuiverd recombinant p45 kattenleukemievirus:min 102 mcgAdjuv: aluminiumhydroxide, saponinevaccin voor injectie sc, imPosologiePrimovac:Fe (lft > 9 w): 2 x 1 dosismet 15 - 21 d intervalRevac: 1 dosis/jaarOOI-DOI: geen infofles 10 x 1 dosis, 50 x 1 dosisR/LEUKOCELL 2 doses (Pfizer A.H.)feliene leukemievirus-proteïnen (gp 70,FOCMA): min 1334 ng Ag/mlvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 9 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalRevac: 1 dosis/jaarOOI: 3 w na 2de injDOI: geen infofles 10 x 1 dosis25 x 1 dosisR/− Recombinant kanariepokkenvaccin(brengt FeLV-antigenen totexpressie)PUREVAX FeLV (Merial)FeLV (kattenleukemievirus) recombinant kanariepokkenvirus(vCP97): 10exp 7,2 CCID50vaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 8 w): 2 x 1 dosis (1 ml)met 3 - 5 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI: 2 w na primovacDOI: 1 jaarfles 10 x 1 dosisR/

13 Vaccins voor de kat 277− Combinatievaccins met geïnactiveerdFeLV of recombinantkanariepokkenvaccinvirusFEVAXYN PENTOFEL (Pfizer A.H.)geïnact kattenpanleucopenievirus (stam CU4):R.P 9.5-12.25/dosisgeïnact kattencalicivirus (stam 225):R.P 1.65-2.15/dosisgeïnact kattenrhinotracheïtisvirus (stam 605):R.P 1.60-2.10/dosisgeïnact Chlamydophila felis (Chlamydia psittaci)(Cello): R.P 2.00-2.30 /dosisgeïnact kattenleukemie virus (61E stam):R.P 1.45-2.0/dosisAdjuv: EMA, neocryl A640, emulsigen SAvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 9 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI-DOI: geen infospuit 10 x 1 dosis, 25 x 1 dosisR/LEUCOFELIGEN FeLV/RCP (Virbac)- lyofilisaat:levend feliene calicivirus (stam F9):10 exp4.6 -10 exp6.1 CCID50/mllevend feliene virale rhinotracheïtis virus (stamF2): 10 exp5,0 -10 exp6,6 CCID50/mllevend feliene panleukopenievirus (stam LR 72):10 exp3.7 -10 exp4.5 CCID50/ml- oplosmiddel: gezuiverd p45 FeLV-envelop Ag:min 102 µgAdjuv: aluminiumhydroxide, saponinegevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologieFe (lft > 8 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalFe met mat imm: 3de dosis vanaf lft 15 wRevac: jaarlijksOOI: 3 w na 1ste vac (FPV, FeLV), 4 w na 1stevac (FCV, FRV)DOI: 1 j na 1ste vac10 flesjes lyofilisaat + 10 flesjes diluens50 flesjes lyofilisaat + 50 flesjes diluensR/PUREVAX RCP FeLV (Merial)- diluens:FeLV recombinant kanariepokkenvirus (vCP97):min 10 exp7.2 CCID50/ml- lyofilisaatgeatt feliene rhinotracheïtis herpesvirus (stamFHV F2): min 10 exp4,9 CCID50/mlgeïnact feliene calicivirus antigenen (stammenFCV 431 en G1): min 2,0 ELISA U/mlgeatt feliene panleucopenie virus (PLI IV):min 10 exp 3,5 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Fe mat imm (lft > 12 w): 2 x 1 dosis (1 ml)met 3 - 4 w intervalFe geen mat imm (lft > 8 w): 2 x 1 dosis (1ml) met 3 - 4 w intervalRevac:1 jaar na Primovac, daarna jaarlijks met rhinotracheïtis+ calicivirose + feliene leukemieen driejaarlijks met panleucopenieNiet gebruiken bij drachtige dieren of tijdensde lactatieOOI: FRV, FCV, FPV: 1 w na basisvac, FLV: 2 wna basisvacDOI: FRV, FCV, FLV: 1 j na laatste hervac, FPV: 3j na laatste hervacfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/PUREVAX RCPCh FeLV (Merial)- lyofilisaat:geatt feliene rhinotracheïtis herpesvirus (stamFVH F2): min 10 exp4.9 CCID50/mlgeïnact feliene calicivirus antigenen (stammenFCV 431 en G1): min 2.0 ELISA U./mlgeatt feliene panleucopenievirus (PLI IV):min 10 exp3.5 CCID50/mlgeatt Chlamydophila felis (stam 905):min 10 exp3.0 EID50/ml- diluens: FeLV recombinant kanariepokkenvirus(vCP97): min 10 exp7.2 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:- Fe geen mat imm (vanaf lft 8 w):2 x 1 dosis (1 ml) met 3 - 4 w interval- Fe mat imm (vanaf lft 12 w): 2 x 1 dosismet 3 - 4 w intervalRevac:1 jaar na Primovac, daarna jaarlijks metrhinotracheïtis + calicivirose + chlamydiosis+ feliene leukemie, en driejaarlijks metpanleucopenieNiet gebruiken bij drachtige dieren of tijdensde lactatieOOI: FRV, FCV, FPV, C. felis: 1 w na basisvac,FLV: 2 w na basisvacDOI: FRV, FCV, FLV, C. felis: 1 jaar na laatstehervac, FPV: 3 jaar na laatste hervacfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/Felien infectieuze peritonitisvirusDe felien coronavirussen zijn op tesplitsen in twee biotypes: de felieneenterische coronavirussen die enkeleen voorbijgaande diarree veroorzakenen de feliene infectieuze peritonitisvirussendie een fataal verlopende,chronische exsudatieve pleuritis/peritonitis/pericarditisveroorzaken. Er zijnduidelijke indicaties dat het peritonitisbiotypeontstaat uit het enterische biotypedoor mutatie. Deze mutatie helpthet coronavirus te ontsnappen aan deimmuniteit waardoor het kan persisterenin de gastheer. Het enterischebiotype is enzoötisch aanwezig op demeeste cattery’s. De kittens wordenhiermee systematisch geïnfecteerdna het spenen. Omdat de mutatiedrukgecorreleerd is met de hoeveelheidgeproduceerd virus, worden demeeste feliene infectieuze peritonitisgevallenwaargenomen bij een hogeinfectiedruk van feliene enterischecoronavirussen.VaccinVoor de vaccinatie is één vaccin beschikbaar:het bevat een termosensiebele(ts-) mutant.BeschermingSerologisch negatieve katten wordengevaccineerd. Het vaccin stimuleertde lokale afweer.BijzonderhedenPreventie van feliene infectieuze peri-

27813 Vaccins voor de kattonitis wordt verkregen door (a) het beschermenvan de kittens tegen infectiemet wildtype virus in de periode vòòrde vaccinatie door de moederpoes enhaar kittens af te schermen van potentiëlevirusuitscheiders (besmettekittens en persistente uitscheiders) endoor vervroegd spenen (moederpoeskan persistente uitscheider zijn), (b)het vervolgens vaccineren van seronegatievekittens en (c) het verlagenvan de infectiedruk door sanitairemaatregelen.PRIMUCELL FIP (Pfizer A.H.)geatt feliene infectieuze peritonitisvirus (NordenDF2): min 10exp 4,8 TCID50/dosisgevriesdroogd vaccin en diluens inasPosologiePrimovac:Fe (lft > 16 w): 2 x 1 dosis met 3 w intervalRevac:1 dosis/jaarDit vac mag samen toegediend wordenmet Felocell CVR-C®, Felocell CVR® enFelocell RC®OOI: 3 w na 2de dosis primovacDOI: 12 mfles 10 x 1 dosis + diluens25 x 1 dosis + diluensR/13.1.11.2 Vaccinatie tegenbacteriële ziekten bij de katChlamydophila felisZiekte veroorzaakt door Chlamydophilafelis komt vooral voor bij katten die ingroep worden gehouden. De dierenworden meestal op jonge leeftijd geïnfecteerdmet C. felis. Een dergelijkeaandoening resulteert aanvankelijk ineen duidelijk sereuze ooguitvloei, blefarospasme,chemosis en hyperemievan de conjunctiva. De conjunctivitiskan in het beginstadium unilateraalzijn, waarbij het andere oog meestalna één tot drie weken in het ziekteproceswordt betrokken. In een verderstadium kunnen secundaire infectiesmet andere bacteriën optreden, waarbijde uitvloei een mucopurulent karakterkrijgt. Rhinitis, gepaard gaandemet neusuitvloei en niezen, kan ookdeel uitmaken van het klinische beeld.Indien niet behandeld, gaat de conjunctivitismeestal spontaan over nadrie tot vier weken, maar kan in bepaaldegevallen acht weken of langerpersisteren. De meeste katten herstellenuiteindelijk, maar ze kunnen nadienhervallen. Bovendien is aangetoonddat dit agens nog anderhalf jaar nainfectie uit de conjunctiva kan wordengeïsoleerd.VaccinZowel geïnactiveerde als levende vaccinsworden aangewend waaraan verschillendevirale componenten wordentoegevoegd.BeschermingVoor een basisenting (dieren van 8 tot9 weken of ouder) worden twee dosissentoegediend met drie tot vier wekentussentijd. Bij het vaccineren dientmen rekening te houden met interferentiemet maternale antistoffen totde leeftijd van ongeveer negen weken.Hervaccinatie dient jaarlijks te gebeuren.Na vaccinatie treedt geen volledigebescherming op. De klinische tekenszijn wel aanzienlijk milder en vankortere duur bij gevaccineerde dierenen bovendien wordt het agens minderlang geëxcreteerd.BijzonderhedenHet vaccineren tegenover C. feliswordt vooral aangeraden voor dierendie frequent contact komen met anderekatten of in cattery’s waar de aandoeningendemisch is.FELOCELL CVR-C (Eli Lilly)geatt feliene panleucopenievirus (SnowLeopard): min 10exp 3 TCID50/mlgeatt feliene rhinotracheïtisvirus (FVRm):min 10exp 5 TCID50/mlgeatt feliene calicivirus (F-9):min 10exp 5,5 TCID50/mlgeatt Chlamydophila felis (Chlamydia psittaci):min 10exp 3,2 TCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 9 w): 2 x 1 dosis (1 ml) met 3 - 4w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI: 3 w na 2de primovacDOI: 12 m, FCp: geen infofles 25 x 1 dosis + 25 x 1 ml diluensR/FEVAXYN i-CHP Chlam (Pfizer A.H.)geïnact kattenpanleucopenievirus (stam CU4):min 5,69/0,2 ml relatieve potentiegeïnact kattencalicivirus (stam 255):min 1,50/0,5 ml relatieve potentiegeïnact kattenrhinotracheïtisvirus (stam 605):min 1,39/0,1 ml relatieve potentiegeïnact Chlamydophila felis (Chlamydia psittaci)(Cello): min 1,69/0,01 ml relatieve potentieAdjuv: ethyleen maleinezuur anhydride (EMA),neocryl XK, emulsigen SAvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 8 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI: 2 w na primovacDOI: 1 jaarspuit 10 x 1 dosis (1 ml)R/

13 Vaccins voor de kat 279FEVAXYN PENTOFEL (Pfizer A.H.)geïnact kattenpanleucopenievirus (stam CU4):R.P 9.5-12.25/dosisgeïnact kattencalicivirus (stam 225):R.P 1.65-2.15/dosisgeïnact kattenrhinotracheïtisvirus (stam 605):R.P 1.60-2.10/dosisgeïnact Chlamydophila felis (Chlamydia psittaci)(Cello): R.P 2.00-2.30 /dosisgeïnact kattenleukemie virus (61E stam):R.P 1.45-2.0/dosisAdjuv: EMA, neocryl A640, emulsigen SAvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 9 w): 2 x 1 dosis met 3 - 4 w intervalRevac:1 dosis/jaarOOI-DOI: geen infospuit 10 x 1 dosis, 25 x 1 dosisR/PUREVAX RCPCh (Merial)lyofilisaat:geatt feliene rhinotracheïtis herpesvirus (stamFVH F2): min 10 exp4.9 CCID50/mlgeïnact feliene calicivirus antigenen (stammenFCV 431 en G1): min 2.0 ELISA U./mlgeatt feliene panleucopenievirus (PLI IV):min 10 exp3.5 CCID50/mlgeatt Chlamydophila felis (stam 905):min 10 exp3.0 EID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:- Fe geen mat imm (vanaf lft 8 w): 2 x 1dosis (1 ml) met 3 - 4 w interval- Fe mat imm (vanaf lft 12 w): 2 x 1 dosismet 3 - 4 w intervalRevac:1 jaar na Primovac, daarna jaarlijks metrhinotracheïtis + calicivirose + chlamydiosis,en driejaarlijks met panleucopenieNiet gebruiken bij drachtige dieren of tijdensde lactatieOOI: 1 w na basisvac FPV, C. felis, FRV, FCVDOI: FRV, FCV, C. felis: 1 jaar na laatste hervac,FPV: 3 jaar na laatste hervacfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/PUREVAX RCPCh FeLV (Merial)- lyofilisaat:geatt feliene rhinotracheïtis herpesvirus (stamFVH F2): min 10 exp4.9 CCID50/mlgeïnact feliene calicivirus antigenen (stammenFCV 431 en G1): min 2.0 ELISA U./mlgeatt feliene panleucopenievirus (PLI IV):min 10 exp3.5 CCID50/mlgeatt Chlamydophila felis (stam 905):min 10 exp3.0 EID50/ml- diluens: FeLV recombinant kanariepokkenvirus(vCP97): min 10 exp7.2 CCID50/mlgevriesdroogd vaccin en diluens voor injectie scPosologiePrimovac:- Fe geen mat imm (vanaf lft 8 w): 2 x 1dosis (1 ml) met 3 - 4 w interval- Fe mat imm (vanaf lft 12 w): 2 x 1 dosismet 3 - 4 w intervalRevac:1 jaar na Primovac, daarna jaarlijks metrhinotracheïtis + calicivirose + chlamydiosis+ feliene leukemie, en driejaarlijks metpanleucopenieNiet gebruiken bij drachtige dieren of tijdensde lactatieOOI: FRV, FCV, FPV, C. felis: 1 w na basisvac,FLV: 2 w na basisvacDOI: FRV, FCV, FLV, C. felis: 1 jaar na laatstehervac, FPV: 3 jaar na laatste hervacfles 10 x 1 dosis + 10 x 1 ml diluensR/Overzicht vaccins voor de katpanleucopenievirusrhinotracheïtisenCalicivirusleukemievirusinfectieuzeperitonitisvirusChlamydophilafelisrabiësFELIGEN CRPVirbacFELOCELL CVRPfizer A.H.FELOCELL CVR-CPfizer A.H.FELOCELL RCPfizer A.H.X XX XX X XX

28013 Vaccins voor de katpanleucopenievirusrhinotracheïtisenCalicivirusleukemievirusinfectieuzeperitonitisvirusChlamydophilafelisrabiësFEVAXYN i-CHPPfizer A.H.FEVAXYN i-CHP ChlamPfizer A.H.FEVAXYN PENTOFELPfizer A.H.LEUCOFELIGEN FeLV/RCPVirbacLEUCOGENVirbacLEUKOCELL 2 dosesPfizer A.H.NOBIVAC DUCATMSD A.H.NOBIVAC RABIESMSD A.H.NOBIVAC TRICAT TRIOMSD A.H.PRIMUCELL FIPPfizer A.H.PUREVAX FeLVMerialPUREVAX RABIESMerialPUREVAX RCMerialPUREVAX RCPMerialPUREVAX RCP FeLVMerialPUREVAX RCPChMerialPUREVAX RCPCh FeLVMerialRABDOMUNPfizer A.H.RABISINMerialX XX X XX X X XX X XXXXX XXXXX XX X XX X XX X X XXXXX

13 Vaccins tegen rabiës 28113.1.12 Vaccins tegen rabiësRabiës is een wereldwijd verspreideaandoening die verschillende epidemiologischevormen kan aannemen: deurbane vorm, de sylvatische vorm ende vorm gerelateerd aan vleermuizen.VaccinIn tegenstelling tot de meeste anderevaccins kunnen rabiësvaccinsvoor meerdere doeldieren wordenaangewend. Vaccins zijn beschikbaarvoor carnivoren en herbivoren.Tegenwoordig zijn uitsluitend geïnactiveerdevaccins toegelaten die het risicovan de ziekte uitsluiten. Bovendienworden bepaalde van deze vaccinsgeproduceerd uitgaande van geattenueerdestammen, wat een dubbeleveiligheid geeft.Rabiës is een belangrijke antropozoönosedit blijkt uit het feit dat debestrijding van deze ziekte wettelijkwordt geregeld en dit zowel internationaal(Wereldgezondheidsorganisatie,Office International des Epizooties)als nationaal. Gezien de epidemiologischeimplicaties van deze ziekte ishet de verantwoordelijkheid van dedierenarts om het vaccinatieprotocolen de wettelijke voorschriften strikt terespecteren.Het toedienen van het rabiësvaccin nablootstelling aan het virus is een anderebijzondere eigenschap van het rabiësvaccin.Deze behandeling die systematischwordt uitgevoerd bij de mensvolgens de eerder door Pasteur opgestelderegels, is niet toegestaan voordieren. In bepaalde landen kan vandeze regel worden afgeweken indiende eigenaar van het dier een geldigvaccinatiecertificaat kan voorleggen.Momenteel zijn in de meeste landenvan de Europese Unie twee Europeesgeregistreerde vaccins tegen rabiësvoor vaccinatie van vossen beschikbaar.Het betreft een recombinantrabiësvaccin en een geattenueerdemutant van het rabiësvirus. Enkel heteerste vaccin werd in België gebruikt.Deze vaccins werden in opdracht vande overheid vanuit de lucht over eenbepaald gebied verspreid en zijn nietvoor andere doeleinden bestemd.Campagnes om vossen op deze maniertegen rabiës te vaccineren hebbengeleid tot het uitroeien van de ziekte inons land. België is momenteel officieelerkend als zijnde vrij van de urbane ensylvatische vorm van rabiës.WetgevingDe wetgeving in verband met rabiësvaccinatieonderging een aantal aanpassingennaar aanleiding van een gewijzigdesituatie van de infectie op hetterrein en door het van kracht wordenvan nieuwe voorschriften. Vaccinatietegen rabiës is verplicht voor honden,katten en fretten bij reizen naar andereEG-landen. De dieren moeten voorafworden geïdentificeerd en de vaccinatiewordt genoteerd in het paspoortvan het dier. De geldigheidsduur van devaccinatie is deze zoals aangegevendoor de registratiehouder van het vaccin(Verordening EG/998/2003 waarinde veterinairrechterlijke voorschriftenvoor het verkeer van gezelschapsdierenwerden vastgelegd). De primovaccinatieis echter pas geldig 21 dagenna de vaccinatie, een hervaccinatieis geldig vanaf het moment van vaccinatievoor zover deze tijdens de geldigheidsduurvan de vorige vaccinatiegebeurt (Beschikking 2005/91/EG totvaststelling van de periode waarnarabiësvaccinatie als geldig wordt beschouwd).Om te reizen naar Zweden,het Verenigd Koninkrijk, Ierland,Finland en Malta is geen bloedonderzoekmeer vereist dat bewijst dat uwhuisdier immuun is tegen hondsdolheid.Voor de vaccinatie tegen rabiësvan (honden), fretten en katten die nietnaar het buitenland reizen is een voorafgaandeidentificatie van het dier nietverplicht. Wanneer het dier niet wordtgeïdentificeerd levert de erkende dierenartseen certificaat af zoals bedoeldin Bijlage van het KB van 21 september2004 (KB tot wijziging van het KBvan 10 februari 1967 houdende reglementvan de diergeneeskundige politieop de hondsdolheid). Is het dier reedsgeïdentificeerd of wordt de identificatieuitgevoerd op het moment van de vaccinatiedan gebeurt de attestatie in hetpaspoort. Voor België is vaccinatie vanhonden en katten verplicht ten zuidenvan Samber en Maas en voor dierendie met hun eigenaars op campingsverblijven.

28213 Vaccins tegen rabiës13.1.12.1 MonovalenterabiësvaccinsNOBIVAC RABIES (MSD A.H.)geïnact rabiësvirus, stam Pasteur RIV:min 2,0 IUAdjuv: aluminiumfosfaatvaccin voor injectie im (Eq, Bo, Ov), im, sc(Ca, Fe)PosologiePrimovac:Eq, Bo, Ov (lft > 6 m): 1 dosis (im)Eq, Bo, Ov (lft < 6 m): 2de dosis na lft 6 m(im)Ca, Fe (lft > 3 m): 1 dosis (im, sc)Ca, Fe (lft < 3 m): 2de dosis na lft 3 m (im, sc)Revac:Eq, Bo: 1 dosis/2 jOv: 1 dosis/jCa, Fe: 1 dosis/3 jNobivac Rabies® kan gebruikt worden alssuspensiemiddel voor Nobivac DHPPi®,Nobivac DHP®, Nobivac Parvo-c®, NobivacPuppy DP®, Nobivac Pi®, Nobivac PPi®,Nobivac Ducat®OOI: 3-4 w na vacDOI: Ca, Fe: 3 j, Bo, Eq: 2 j, Ov: 1 jVlees: 0 d, Melk: 0 dfles 10 x 1 dosisR/iPUREVAX RABIES (Merial)rabiësvirus recombinant kanariepokken virus(vCP65): min 10 exp6.8 FAID50vaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Fe (lft > 12 w): 1 dosis (1 ml)Revac:1 dosis 1 j na basisvac, daarna min 1dosis/3 jOOI: 4 w na basisvacDOI: 1 j na basisvac, daarna 3 jfles 2 x 1 dosisR/iRABDOMUN (Pfizer A.H.)geïnact Rabiësvirus (Flury LEP): min 1,0 IE/mlvaccin voor injectie scPosologiePrimovac:Bo, Ca, Fe (lft > 7 w): 1dosis/dierindien 1ste vac lft < 12 w: herhaal op 12 w lftRevac:om de 3 jaar (Bo, Ca), om de 4 jaar (Fe)OOI: 14 d na vacDOI Ca, Bo: 3 j, Fe: 4 jVlees, Melk: 0 d10 x 1 dosis (1 ml)R/iRABISIN (Merial)geïnact Rabiësvirus: 10exp 7 DL50/mlAdjuv: aluminiumhydroxidevaccin voor injectie im, scPosologie- Eq, Bo, Ov:Primovac:(gn mat imm): 1 dosis (1 ml) op min 2 m lft1ste revac op lft 1 jaar(mat imm): 1 dosis op min 4 - 6 m lft1ste revac na 1 jaar (Eq, Bo), na 3 jaar (Ov)Revac:elk jaar (Eq), alle 2 jaar (Bo), alle 3 jaar (Ov)- Ca, Fe:Primovac:(gn mat imm): vac op min 4 w lft, revacna 6 m(mat imm): vac op min 3 m lft, revac na 3jaarRevac: alle 3 jaarMag bij Ca samen met Parvodog® wordentoegdiend of gelijktijdig (op 2 verschillendeinjectieplaatsen) met Parvodog®,Trivirovax®- Marterachtigen (lft > 3 m): 1 dosis (1 ml)Revac: jaarlijksOOI, DOI: geen infofles 10 x 1 dosis (1 ml)R/i13.1.12.2 Multivalent rabiësvaccinLEPTORABISIN (Merial)geïnact L. Canicola: min 10exp 8 kiemen/dosisgeïnact L. Icterohaemorrhagiae:min 10exp 8 kiemen/dosisgeïnact rabiësvirus-Ag: min 1IE/dosisvaccin voor injectie sc, imPosologiePrimovac:Ca (lft > 12 w): 1 x 1 dosis (1 ml), indiennodig 2de vac na 4 wRevac:1 dosis/jaarKan samen met Parvodog® of Trivirovax®toegediend wordenfles 10 x 1 dosisOOI-DOI: geen informatieR/i

13 Immunocastratie28313.2 Immunocastratie13.2.1 Vaccin gericht tegen het endogeen GnRFIndicatiesVaccin voor de immunologische castratie voor de vermindering van berengeurveroorzaakt door androstenon en skatol, bij intacte mannelijke varkens na hetintreden van de puberteit. De toediening kan gebeuren vanaf de leeftijd van 8weken. De aanvang van de immuniteit (inductie van anti-GnRF antilichamen) isbinnen 1 week na de tweede vaccinatie te verwachten.VaccinDe werkzame stof in het vaccin is een hormonaal inactief analoog van GonadotrofineReleasing Factor (GnRF), gekoppeld aan een dragereiwit (Diphteriatoxoïd, gebruiktin humane vaccins). Na een eerste vaccinatie ontstaat er een priming vanhet immuunstelsel zonder fysiologische gevolgen. Na de tweede dosis worden erantistoffen geproduceerd die het endogeen GnRF neutraliseren. Hierdoor neemtde secretie van LH en FSH af, waardoor de productie van steroïden in de testestijdelijk afneemt. Het vaccin verlaagt op deze manier de productie van testosteronen andere steroïden zoals androstenon, dat in belangrijke mate verantwoordelijk isvoor berengeur. Een andere belangrijke component van berengeur, skatol, wordtonrechtstreeks geremd.BijwerkingenTer hoogte van de injectieplaats kan een zwelling voorkomen, vooral bij jongeredieren. De zwelling verdwijnt geleidelijk maar kan bij sommige dieren lang (42 d)aanwezig zijn. Een lichte verhoging van de lichaamtemperatuur (0,5 °C) kan zichvoordoen tijdens de eerste 24 h na de vaccinatie. Bij een beperkt aantal dierentreden meteen na de injectie anafylactoïde-achtige reacties. In zeldzame gevallenmet sterfte, maar meestal treedt er zonder behandeling herstel op. De reactiestraden niet meer op bij een volgende injectie.Voortplanting en lactatieNiet gebruiken bij vrouwelijke of mannelijke fokvarkens.Risisco voor de mensInjectie bij mensen kan zowel bij mannen als bij vrouwen leiden tot een tijdelijkeafname van geslachtshormonen en voortplantingsfuncties en een ongunstig effecthebben op de zwangerschap. Dit risico vergroot na een tweede of volgende injectie.Het product moet bijgevolg met grote voorzichtigheid worden toegediend metbehulp van een speciaal daartoe bestemde veiligheidsinjector. Zwangere vrouwenof vrouwen die zwanger zouden kunnen zijn, mogen deze producten niet hanterenof toedienen. In geval van contact met het oog of de huid of bij (auto)injectiedient men direct overvloedig te spoelen met water. In geval van (auto)injectie dienteen arts geraadpleegd te worden. Personen die het slachtoffer werden van (auto)injectie wordt afgeraden om dit product of gelijkaardige producten in de toekomstte hanteren.IMPROVAC (Pfizer A.H.)synthetische peptide analoog van GnRF geconjugeerdmet difterietoxoid: min 300 mcgAdjuv: DEAE-Dextranvaccin voor injectie scPosologieSu (lft > 8 w): 2 x 1 dosis (2 ml) met 4 w interval,laatste vac min 4 - 6 w voor slachtenOOI: 1 w na 2de vacWachttijd: 0 dfles 12 x 10 dosissen (20 ml), 10 x 50 dosissen(100 ml), 4 x 125 dosissen (250 ml)R/

284 13 Immunoglobulines en antisera13.3 Immunoglobulines en antiseraPassieve immunisatie is gebaseerd op de toediening van antistoffen aan een gevoeligdier. Dit resulteert in een onmiddellijke bescherming. De duur van beschermingis echter steeds beperkt tot enkele weken of maanden.13.3.1 Immunoglobulines en antisera gebruikt bij het rundDe hieronder vermelde diergeneesmiddelen worden aangewend voor de preventieof de behandeling van colibacillose bij het kalf. Aangezien de immunologischebescherming volgend op de toediening van een goed colostrum niet kan wordenbereikt met het toedienen van antisera of immunoglobulines, dient, ondanksde toediening van deze laatste stoffen, steeds colostrum te worden gegeven. Deproducten voor oraal gebruik moeten binnen de eerste 12 h na de geboorte wordentoegediend, dit is de periode waar de darm van het kalf permeabel is voorimmunoglobulines.LOCATIM (Biokema Anstalt)IgG tegen E. coli F5 (K99): min 2,8 log10/mloplossing poPosologiekalf (lft < 4 h, max 12 h): 60 ml/dierVlees: 0 dfles 60 mlR/13.3.2 Antisera tegen tetanusLOCATIM PLUS (Fendigo)IgG1, IgG2, IgM, IgA (waaronder E. coli-As):10 g/100 mlspecifieke homologe anti-coli gammaglobulines:agglutinatietiter078/0115/015 1/5000086/0117 1/3000oplossing voor injectie im, sc, ivPosologiePreventief:- kalf: 50 - 100 mg/kgCuratief:- kalf: 100 - 200 mg/kgWachttijd: 0 dfles 100 mlR/Passieve immunisatie tegen tetanus is aangewezen bij verdachte wonden bij dierenwaarvan de immuunstatus niet bekend of twijfelachtig is. Gelijktijdig dient erte worden gevaccineerd. Hoge dosissen worden gebruikt zodra klinische symptomenoptreden.ANTI-TETANUS SERUM (MSD A.H.)tetanus-As: 1.160 IE/mloplossing voor injectie sc, im, iv, epidPosologie- Profylaxis geen wonde (sc, im):Eq, Bo: 7 500 IEveulen, kalf (< 100 kg LG): 3 000 IESu: 1 500 - 3 000 IEOv: 3 000 IECa: 500 - 1000 IE afh LG- Profylaxis wonde (sc, im):Eq, Bo: 15 000 IEveulen, kalf (< 100 kg LG): 6 000 IESu: 3 000 - 6 000 IEOv: 6 000 IECa: 1 000 – 2 000 IE afh LGHerhaal indien wonde niet genezen is na10 - 14 d- Therapie:dagelijks behandelen, tot herstelEq, Bo: 30 000 IE (epid, iv) + 15 000 (sc, im)Ca: 3 000 - 5 000 IE (iv, im) afh LGVlees Eq, Bo, Su, Ov: 0 d, Melk Bo, Ov: 0 dfles 50 mlR/

13 Immunomodulatoren28513.4 Immunomodulatoren13.4.1 InterferonInterferonen behoren tot de cytokinen en bezitten zowel antivirale als immunomodulerendeeigenschappen.IndicatiesHet recombinant omega-interferon van feliene oorsprong, het enige interferon datmomenteel in de handel mag worden gebracht in de diergeneeskunde, wordt gebruiktom de mortaliteit en de klinische symptomen van parvovirose (enterischevorm) bij honden ouder dan 1 maand te verminderen. Katten besmet met hetfeliene leukemievirus en/of het feliene immunodeficiëntievirus in een niet te vergevorderd stadium, kunnen vanaf de leeftijd van 9 weken behandeld worden. Ookhier ziet men een afname van de klinische symptomen en van de mortaliteit.FarmacodynamieHet werkingsmechanisme is niet goed gekend maar een stimulatie van de nietspecifiekeafweerreacties kan een rol spelen. Het felien omega-interferon heeftgeen directe invloed op het pathogeen virus.FarmacokinetiekHet rFeIFN verdeelt zich voornamelijk naar de nieren en de lever. Vooral in de nierenwordt rFeIFN zeer snel gemetaboliseerd en met de urine uitgescheiden. Hogeconcentraties zijn terug te vinden in de nieren, de lever, de schildklier en de milt.Het rFeIFN gaat niet doorheen de bloed-hersenbarrière. In spier- en vetweefselworden slechts lage concentraties aangetoond. De farmacologische werking vanIFN duurt langer dan zijn aantoonbaarheid in het plasma.Contra-indicatiesZie dracht en lactatieBijwerkingenHyperthermie, braken, leucopenie, trombocytopenie en anemie kunnen wordenvastgesteld tijdens de behandeling. Over de bijwerkingen bij hond en kat die zoudenkunnen optreden na langdurig gebruik, zijn geen gegevens bekend. (Bij demens treden na landurig gebruik auto-immuunziekten op.)Voorzorgen bij het gebruikDe vaccinatie van het dier moet worden uitgesteld tot het volledig herstel van hetdier.Dracht en lactatieHet veilig gebruik van het product bij drachtige en lacterende honden en kattenwerd niet aangetoond.VIRBAGEN OMEGA 10 ME (Virbac)feliene recombinant omega interferon:10 x 10exp 6 Elyofilisaat voor oplossing voor injectie iv (Ca),sc (Fe)PosologieCa: 1 x pd 2,5 x 10exp 6 E/kg (3 d)Fe: 1 x pd 1 x 10exp 6 E/kg (5d)Herhaal de behandeling bij de kat 14 en 60d na de eerstefles 1 of 5 x lyofilisaat + oplosmiddelR/

14. Antitumorale Middelen14 Antitumorale Middelen 28714.1 Tyrosine kinase-inhibitorenIndicatiesBehandeling van niet-opereerbare of recidiverende mestceltumoren bij honden(graad 2 of 3). De behandelde dieren moeten intensief opgevolgd worden en indiennodig dient de behandeling te worden aangepast of afgebroken. Het productmet masitinib mag enkel toegediend worden wanneer de gemuteerde vorm vanc-Kit-receptor vastgesteld wordt. (Zie ook Folia Veterinaria 2010 nr. 3)FarmacodynamieDe werking van deze laagmoleculaire substanties (de small molecules of nibs)is gebaseerd op een competitieve inhibitie van intracellulaire enzymen. Masitinibremt in vitro, de gemuteerde vorm van de c-Kit-receptor krachtig en selectief.Het remt eveneens de Platelet Derived Growth Factor (PDGF)-receptor en deFibroblast Growth Factor Receptor (FGFR3). Een behandeling met masitinib magalleen worden overwogen bij honden met inoperabele mestceltumoren met expressievan de gemuteerde c-KIT-tyrosine-kinasereceptor.Toceranib heeft zowel een directe anti-tumor als een anti-angiogenese werking.Toceranib remt selectief de tyrosine kinase activiteit van verscheidene leden vande split kinase receptor tyrosine kinase (RTK) familie, waarvan sommige betrokkenzijn bij tumorgroei, pathologische angiogenese en metastatische progressie vankanker. In zowel biochemische als cellulaire onderzoeken remt toceranib de activiteitvan Flk-1/KDR tyrosine kinase (vasculair endotheliale groeifactor receptor,VEGFR2), bloedplaatjes-afhankelijke groeifactorreceptor (PDGFR) en stamcelfactorreceptor(c-Kit).FarmacokinetiekNa orale toediening bij honden (11,2 mg/kg LG) wordt masitinib snel geabsorbeerd;de tijd tot maximale concentratie (Tmax) bedraagt ongeveer 2 uur. De eliminatiehalfwaardetijdbedraagt ongeveer 3-6 uur. Masitinib wordt voor ongeveer93 % gebonden aan de plasma-eiwitten. Masitinib wordt hoofdzakelijk gemetaboliseerddoor N-dealkylering. De excretie vindt plaats in de gal.Voor toceranib bedraagt de eliminatie halfwaardetijd ongeveer 17 h, tijd tot demaximum plasma concentratie ongeveer 6 h. Toceranib is in hoge mate eiwitgebonden,(91 - 93%). Na orale toediening van toceranib fosfaat wordt ongeveer92% van het toegediende middel uitgescheiden in de feces en 7% in de urine.Contra-indicatiesNiet gebruiken bij drachtige of zogende teven, bij honden jonger dan 6 maandenof honden die minder dan 3 à 4 kg wegen. Het gebruik van masitinib wordt eveneensontraden bij honden die lijden aan lever- of nierfunctiestoornissen, bij hondenmet anemie of neutropenie of in geval van overgevoeligheid voor het werkzamebestanddeel of voor een van de hulpstoffen.BijwerkingenBijwerkingen die relatief vaak voorkomen maar een mild verloop kennen zijn: vangastro-intestinale aard (diarree, braken en anorexie), alopecie (masitinib). Mindervaak komen verhoogde leverwaarden (AST, ALT) en een verlaagde hematochriet,niertoxiciteit, proteïneverliessyndroom. Voor de uitgebreide lijst van de bijwerkingenwordt verwezen naar de SKP.InteractiesMogelijke interacties met andere stoffen die via de lever geëlimineerd worden ofdie de leverenzymen inhiberen zijn mogelijk. Gelijktijdig gebruik van andere stoffenmet een hoge graad van eiwitbinding kunnen concurreren met de binding vanmasitinib en op die manier bijwerkingen veroorzaken. De werking van masitinibkan verminderd zijn bij honden die eerder werden behandeld met chemotherapieen/of bestraling. Er is geen informatie beschikbaar over potentiële kruisresistentiemet andere cytostatische producten. Gezien toceranib de kans op gastro-intestinaleulceratie of perforatie verhoogt, dient het gelijktijdig gebruik van NSAID’s metvoorzichtigheid te gebeuren.

28814 Antitumorale MiddelenVoorzorgen bij het gebruik/Risico’s bij de mensTabletten mogen niet gebroken of vermaald worden. Herhaaldelijk contact van dehuid met masitinib kan de vruchtbaarheid bij vrouwen en de ontwikkeling van defoetus nadelig beïnvloeden, kan sensibilisatie van de huid veroorzaken en kan leidentot ernstige oogirritatie en ernstige schade aan de ogen. Vermijd contact vande huid met de feces, de urine en het braaksel van behandelde honden. Bij contactmet de huid of ogen dient men te spoelen met overvloedig water. Kinderenmogen geen nauw contact hebben met behandelde honden, of met de feces ofhet braaksel van de behandelde honden.Voortplanting en lactatieNiet gebruiken bij drachtige of zogende teven. Dieren mogen niet ingezet wordenvoor de fok zolang ze behandeld worden.14.1.1 MasitinibMRL mastinib MASIVET 50 mg, 150 mg (AB Science)masitinib (mesylaat): 50 mg of 150 mgtablet poPosologieCa (lft > 6 m, LG > 4 kg): 1 x 12,5 mg/kg pdtabl 30R/14.1.2 ToceranibMRL toceranib PALLADIA 10 mg, 15 mg, 50 mg filmomhulde tablvoor honden (Pfizer A.H.)toceranib (fosfaat): 10 mg, 15 mg of 50 mg/tablfilmomhulde tablet poPosologieCa (lft > 2 j, LG > 3 kg): 3,25 mg/kg omde 2 dtabl 4 x 5R/

Lijst gemedicineerde voormengsels 289Lijst gemedicineerde voormengselsAIVLOSIN 42,5 mg/g premix varkens (Eco A.H.)APRALAN 100 Vet Premix (Eli Lilly)AUROFAC 250 mg/g premix (Pfizer A.H.)DOKAMOX 100 mg/g premix (Sogeval Lab)DOXYPREX 100 mg/g premix (Industrial Veterinaria)DOXYRAL 10% premix (Emdoka)ECOMECTIN 6 mg/g premix (Eco A.H.)ECONOR 10 % (Novartis)FEEDMIX OXY 10% (Dopharma Research)FLUBENOL 5 % gemed voorm (Eli Lilly)LINCO-SPECTIN 22 + 22 premix (Pfizer A.H.)NOROMECTIN premix (Norbrook Lab)PANACUR 4% premix (MSD A.H.)PHARMASIN 250 mg/g premix (Huvepharma)PROMYCINE 400 IU/mg gemed voorm (VMD)PULMOTIL 200 Vet Premix (Eli Lilly)RHEMOX premix (Industrial Veterinaria)SURAMOX 5% premix (Virbac)TIAMUTIN 10% gemed voorm (VMD)TILMOVET 200 g/kg premix (Huvepharma)TUCOPRIM poeder (Pfizer A.H.)TYLAN 250 Vet Premix (Eli Lilly)VETMULIN 100 g/kg premix (Huvepharma)

291INDEXIndex van specialiteiten en actieve stoffenDe specialiteiten worden in hoofdletters weergegeven.

index 293ACEPE163acepromazine162-163acetylisovaleryltylosine, zie tylvalosineacetylsalicylzuur94-95ACTICAM101Actinobacillus pleuropneumoniae 230, 238-239ACTIVYL193ACTIVYL TICK PLUS 196-197adrenaline160-161ADVANTAGE191ADVANTIX194ADVOCATE57ADVOCIN31aglepriston81-82AIVLOSIN 23, 289albendazol39-40ALBIPEN LA 5ALCIDE UDDERGOLD PM VET 183alfaprostol77-79alfaxalone154-155ALFAXAN155ALIZIN82altrenogest 65-66, 67-68ALTRESYN67aluminium181-182ALUSPRAY182ALZANE170amitraz 191-192, 196amoxicilline 5-9, 37AMOXICLAV-VMD7AMOXICURE5AMOXIVAL VET 5AMOXYCILLINE 70 % Kela 5AMOXY-kel 15 5ampicilline5AMPICLOX Q.R. 204AMPI-DRY205amprolium46-47ANARTHRON130ANESKETIN153ANTHELMEX FORTE 50ANTIROBE24ANTISEDAN170ANTI-TETANUS SERUM 284APRALAN 118, 289apramycine 12-13, 118ARISTAL100ASPI-KEL95ATIPAM170atipamezol169-170ATOPICA180ATUSSIN134AURIZON201AUROFAC 17, 189aviair encefalomyelitisvirus 242, 248, 253-256AVICAS40AVINEW 246, 253AVIPRO GUMBORO VAC 249, 253AVIPRO ND C131 246, 253AVIPRO PRECISE 249, 253AVIPRO SALMONELLA DUO 251, 253AVIPRO SALMONELLA VAC E 251, 253AVIPRO SALMONELLA VAC T 252, 253AVIPRO THYMOVAC 250, 253azaperon263-264B.BRAUN VET CAREhypertonic NaCl opl 122B.BRAUN VET CARERinger Lactate Hartmann opl 122bacitracine27BACIVET S 27Bacteroides nodosus,zie Dichelobacter nodosusBANACEP VET 136BAXYL LA 18BAYCOX47BAYTICOL187BAYTRIL31-32BENAKOR F 136BENAZECARE FLAVOUR 136benazepril 135-137, 140BENEFORTIN FLAVOUR 136benzylpenicilline 3-4, 36, 204, 205betamethason201BEXEPRIL136-137bicarbonaat121bismuth subnitraat 206blauwtongvirus 217-218, 224-225BLOCKADE183Blue Tongue Virus, zie blauwtongvirusBOLFO 186boorzuur127Bordetella bronchisepticahond 264-265, 267-269varken 233-234, 238-239BORGAL 28BOVIDIP183Boviene Virale Diarreevirus,zie BVD-virusBOVILIS BOVIPAST RSP 213, 221, 224BOVILIS BVD 216, 224BOVILIS IBR MARKER INAC 215, 224BOVILIS IBR MARKER LIVE 215, 224BOVILIS LACTOVAC 217, 218, 224BOVILIS LUNGWORM 223, 224BOVIMEC B 58BRAVOXIN 10 220, 224, 225BRONCHI-SHIELD 264, 267BRS-virus 212-214, 221, 224-225BTVPUR AlSap 8 218, 224, 225buprenorfine107-108BUSCOPAN 106, 114busereline70-73butafosfaan 127, 128BUTOMIDOR110butorfanol108-110BUTOX PROTECT 187

294indexBVD-virus212-214, 215-217, 224-225BYEMITE185cabergoline79-80CALCII BOROGLUCONAS 127calcium 122, 125, 126-127CALCIUMBORO-kel127CALPHONE127CANAURAL201CANIGEN CHP 257, 259, 261, 267CANIGEN L 265, 267CANIGEN PUPPY 2b 258, 267CANILEISH267CANINSULIN91CANIQUANTEL PLUS 50carbetocine, zie oxytocineCARDALIS140CARDISURE SMAKELIJK 141carnidazol48-49CARPRODYL F 99carprofen98-100Carré (ziekte van -),zie hondenziektevirusCATMINTH45CATOSAL128CAZITEL PLUS 50cefalexine 9-11, 203, 204, 205CEFALEXINE Kela 10cefalonium205cefapirine202CEFASEPTIN Forte 10CEFASEPTIN Mite 10cefazoline204CEFENIL11CEFFECT11cefoperazon204cefovecin 9-10, 11-12CEFOVET DC 205CEFOVET lactatie 203cefquinome 9-10, 11CEFTIOCYL11ceftiofur 9, 12CEFTIOSAN11CENTIDOX17CEPHACARE FLAVOUR 10CEPOREX10CEPRAVIN DRY COW 205CERENIA116CERTIFECT196CESTEM50CEVAXEL11CEVAXEL RTU 11CEVAZURIL47chicken anaemia virus,zie infectieuze anaemie-virusChlamydophila felis 278-280chloorionen121-122chloorfenamine134chloorhexidine181-182chloortetracycline 16-17, 184, 202cholecalciferol, zie vitamine Dchoriongonadotrofine, zie hCGCHORULON73CHRONOPIL67ciclosporine 179-180, 200CIDR67CIMALGEX105cimicoxib104-105CIRCOVAC 229, 238circovirus 229-230, 238-239citroenzuur121CITROXY18CLAMOXYL5-6CLAVASEPTIN7CLAVOBAY8CLAVUBACTIN8clavulaanzuur7-9clenbuterol 74-75, 133CLINAGEL-VET200CLINDABUC24clindamycine23-24CLINDAMYCINE Kela 24CLOMICALM172clomipramine171-172cloprostenol79clorsulon60CLOSAMECTIN 57, 61closantel 46, 57, 60-61Clostridium spp.rund 219-220, 224-225varken 235, 238-239Clostridium tetaniantiserum284vaccin Eq 210-212vaccin Ru 219-220, 224-225clotrimazol201cloxacilline 203, 204-205COBACTAN 11-12, 204COCCIBAL47coccidia spp., zie Eimeria spp.CODITANE182CODIVERM43COLFEN15COLIPLUS119COLISTIMAX119colistine 26-27, 37, 118-119COLISTINE EUROVET 119COLISTINE SULFAAT 27COLISTINEMIX119COLIVET 27, 119COLMYC32COLUMBA 252, 256COMFORTAN112COMFORTIS63CONTRALAC80CONVENIA12Corona-virus 216-217, 224-225CORTAVANCE198COSUMIX PLUS 28COVEXIN 220, 224, 225COXEVAC 222, 224, 225COXI PLUS 48Coxiella burnetii 222, 224-225

index 295COXOFEN100CRONYXIN97cyanocobalamine, zie vitamine BCYCLIX79CYCLOSOL 200 LA 18CYCLOSPRAY184CYDECTIN 49, 56, 60CYDECTIN TRICLAMOX 53DALMAZIN79danofloxacine29-31DECTOMAX 55-56, 58DEFENDOG187delmadinonacetaat 65-67, 69deltamethrine186-187DELVOSTERON67DEPO-PROMONE67DEPOSIL4desloreline70-73DETOGESIC167detomidine165-167DETONERVIN167DEXA84DEXAFORT84DEXA-JECT84dexamethason 82-84, 201DEXAMETHASONE Kela 84DEXDOMITOR167dexmedetomidine165-167dexpanthenol, zie vitamine Bdextromethorfaan134dextrose, zie glucosedibotermine alfa 130-131Dichelobacter nodosus 220-221, 225diclazuril46-47Dictyocaulus viviparus 223-225DICURAL31diëthanolaminefusidaat201difloxacine29-31dihydrostreptomycine205DIMAZON143dimpylaat184-185DINOLYTIC79dinoprost77-79DIPAL183dirlotapide117-118DOFATRIM-JECT29DOG ECZEMA 199DOGMINTH45DOKAMOX 6, 289DOLAGIS99DOLETHAL158DOLOREX110DOLPAC51DOLTHENE42DOMIDINE167DOMITOR167DOMOSEDAN167DORAFLOX32doramectine 54-56, 58DORBENE VET 168DOVENIX46doxycycline16-18DOXYCYCLINE17DOXYLIN 50% WSP 17DOXYPREX 17, 289DOXYRAL 17, 289DOXYVETO17DOZURIL47-48DRAXXIN22DRONTAL CAT 50DRONTAL DOG FLAVOUR 50DRONTAL LARGE DOG FLAVOUR 51DRONTAL PUP 51DRYCLOXA-kel204DUPHACYCLINE18DUPHAFRAL AD3E 125DUPHAFRAL D3 1000 124DUPHAMOX LA 6DUPHAPEN4DUPHATROXIM29DUVAXYN IE PLUS T 208, 211, 212E. coliantiserum284vaccin kip 244, 251, 253-256vaccin rund 218-219, 221-222, 224-225vaccin varken 234-235, 238-239EASOTIC201eCG70-74ECOMECTIN 56, 58, 289ECONOR 26, 289ECUTAN182efedrine 134, 147EFFIPRO188EFFYDRAL121EFICUR12Egg Drop Syndrome-virus 243, 249, 253-256EHV -1, -4, 209, 212Eimeria spp. 243-244, 251, 253-256EIMERYL47ELIMINALL188embutramide158EMDACTILIN36EMDOCAM101EMDOCOLIN119EMDOFLUXIN97EMDOTRIM29EMEPRID117emodepside 51-52, 53-54ENACARD137enalapril135-138ENDOGARD51ENGEMYCIN 19, 184enilconazol198enrofloxacine29-34ENRO-K32ENROSHORT32ENROVETO32ENROX FLAVOUR 33ENROXIL MAX 33ENTERFLUME34

296indexENTERISOL ILEITIS 236, 238ENURACE147ENZAPROST79epinefrine, zie adrenalineEPRINEX56eprinomectine54-56EQUEST 60, 61EQUIBACTIN29EQUILIS PREQUENZA 208, 212EQUILIS PREQUENZA TE 208, 211, 212EQUIMAX61Equine Chorionic Gonadotropin,zie eCGEQUIOXX105EQUIP EHV 1,4 209, 212EQUIP WNV 210, 212EQVALAN58EQVALAN DUO 61ERAQUELL59Erysipelothrix rhusiopathiae 236-237, 238-239ESB 3 48Escherichia coli, zie E. coliestriol, zie oestriolESTRUMATE79ETOSOL-SE128EURICAN CHPPI2 257, 259, 261, 263, 268EURICAN HERPES 205 262, 268EUROLECTROL121EXCENEL12EXCENEL RTU 12EXSPOT187FATROX205febantel 39-41, 50-51FEEDMIX OXY 19, 289felien calicivirus 272-275, 279-280felien infectieuze peritonitisvirus 277-278, 279-280felien leukemievirus 275-277, 279-280felien panleucopenievirus 269-272, 279-280felien rhinotracheitisvirus 272-275, 279-280FELIGEN CRP 270, 273, 279FELIMAZOLE90FELOCELL CVR 270, 273, 279FELOCELL CVR-C 270, 273, 278, 279FELOCELL RC 273, 279fenbendazol 39-41, 50FENDOV42FENFLOR15fenobarbital174-175FENOFLOX33fenoxymethylpenicilline3-4FENTADON111fentanyl110-111fenylbutazon95-96FENYLBUTAZON96fenylpropanolamine145-146FERRAJECT-200126FERROHIPRA126FERTIPIG74FEVAXYN i-CHP 272, 275, 280FEVAXYN i-CHP Chlam 272, 275, 278, 280FEVAXYN PENTOFEL 272, 275, 277, 279, 280FINADYNE97fipronil 187-189, 194-196FIPROSPOT188-189firocoxib104-105FLEVOX189florfenicol14-16FLORFENIKEL15FLORGANE15FLORKEM15FLOXABACTIN33FLOXADIL33FLOXAMAX33flubendazol 39-40, 42FLUBENOL 42, 289FLUKIVER 46, 61flumequine 29-30, 34flumethrine 186-187, 193, 194FLUMIQUIL34FLUNIVETO97flunixine 96-97, 106fluoxetine172-173FLURAZIN97FLUVEX97folikkelstimulerend hormoon, zie FSHFOLLIGON73follitropine, zie FSHFOOTVAX 221, 225FORCYL34FORTEKOR137FORTHYRON89fosfaat122foxim184-186framycetine 201, 206FRONTLINE189FRONTLINE COMBO 195FSH, zie eCGFUREXEL IVERMECTINE 59furosemide142-143FYSIOLOGISCHE ZOUTOPLOSSING122GABBROSTIM79GABBROVET 14, 118GALASTOP80GALLIVAC IB 88 248, 253gamithromycine19-20GASTROGARD113GENTA-kel14gentamicine 12-14, 200, 201GENTAVETO-514GESTAVET74glucose122-123GLUCOSE123GLUCOSE B. BRAUN VET CARE 123

index 297GLUCOSE Kela 123glycine121GnRF-analoog283gonadoreline70-73griepvirus, zie influenzaGRIPOVAC 3 228, 238guaifenesine 134, 170-171Gumborovirus 242, 248, 249-250, 253-256GYNAECOLOGISCHE OBLETTEN202Haemophilus parasuis 232-233, 238-239HALOCUR49halofuginone48-49hCG70-74herpesvirushond, zie hondenherpesviruskat, zie felien rhinotracheïtisviruspaard, zie EHV-1, -4pluimvee, zie Marekvirusrund, zie IBRHIPRABOVIS IBR MARKER LIVE 215, 224HIPRACOX 251, 253HIPRAGUMBORO CW 249, 253HIPRAGUMBORO-GM97 249, 253HIPRAVIAR-NDV CLON 247, 253hondenadenovirus 256-258, 262-264, 267-269hondenherpesvirus 262, 267-269hondenpara-influenzavirus,zie para-influenzavirushondenparvovirus, zie parvovirushondenziektevirus 260-262, 267-269HORSEMINTH45Human Chorionic Gonadotropin,zie hCGhyaluronzuur129hydrocortison 198, 201HYDRODOXX18HYMATIL21HYONATE129HYORESP 231, 238hyoscine 106, 114IBAFLIN34ibafloxacine 29-30, 34IBRAXION 215, 224IBR-virus 214-215, 224-225ijzer125-126IMAVEROL198imidacloprid 57, 190-191, 193-194imidapril 135-136, 138IMPROVAC283INCURIN146indoxacarb 192-193, 196-197infectieuze anemie-virus 243, 250, 253-256infectieuze boviene rhinotracheitis,zie IBR-virusinfectieuze bronchitisvirus 242, 247-248, 253-256infectieuze bursitisvirus,zie Gumborovirusinfectieuze laryngo-tracheïtisvirus 243, 250, 253-256infectieuze rhinotracheïtisvirusrund, zie IBRpluimvee 243, 250-251, 253-256INFLACAM102influenzaviruspaard 207-208, 212varken 227-228, 238-239INGELVAC CIRCOFLEX 229, 238INGELVAC MYCOFLEX 231, 238INGELVAC PRRS KV 228, 238INGELVAC PRRS Modified Live Virus 228, 238insuline90-91interferon285ISOBA157ISOFLO157isofluraan156-157ISO-VET157ISTOLEPT 265, 268itraconazol37-38ITRAFUNGOL38IVERMAX59ivermectine58-61IVOMEC 56, 59-6060jood (verbindingen) 181-183kalium121-122kaliumbromide175-177kalkoenherpesvirus, zie MarekKALMIVET163kanamycine204kanariepokkenvirus, zie pokkenvirusKARSIVAN142KEFAVET VET 10KEFLORIL15KELACTIN80KELAPROFEN100KENOCIDIN182KENOSTART183KESIUM8ketamine151-153KETAMINE 1000 CEVA 153ketanserine199ketoconazol38-39KETOFEN100KETOFUNGOL39ketoprofen 98, 100KETOPROPIG100KILTIX193kippenpokkenvirus, zie pokkenvirusKLOXERATE 204, 205LACTETROL122LACTOLYTE122lactose121LAURABOLIN70Lawsonia intracellularis 235-236, 238-239

298indexLeishmania infantum 266-267, 267-269LEPTORABISIN 266, 268, 282Leptospira spp. 265-266, 267-269LEUCOFELIGEN FeLV/RCP 270, 273, 277, 280LEUCOGEN 276, 280LEUKOCELL 2 doses 276, 280levamisol 43-44, 53LEVAMISOLE 7,5 % 44LEVAMISOLE HCl Kela 44LEVATUM SUPER 60LEVAVETO44LEVENTA89levothyroxine88-89LH, zie hCGLIBROMIDE177lidocaïne159-160LIDOPRIM S 29LIGNOCAINE HCL 2 % +ADRENALINE TARTRATE 160LINCOCIN24LINCOCIN intramammair 204lincomycine 23-25, 36-37, 204LINCOMYCINE 40 %-VMD pulvis 24LINCOMYCINE-SPECTINOMYCINE-VMD36LINCOMYCINE-VMD25LINCO-SPECTIN 36-37, 289LOCATIM284LOCATIM PLUS 284LONGACTON77LONGAMOX6LOXICOM101-102lufenuron61-62luteotroop hormoon, zie LHlutropine, zie LHM+Pac 231, 238magnesium126-127MAMMYZINE4Mannheimia haemolytica221, 224-225MAPRELIN73MARBIFLOX34MARBOCYL34-35marbofloxacine 29-30, 34-35, 201MARBOX35Marekvirus 241, 246, 253-256MARFLOQUIN35maropitant115-116masitinib287-288MASIVET288MASTI-kel204mavacoxib104-105MAXIMEC59MD-virus, zie BVD-virusmebendazol 39-40, 42, 61mebenzoniumiodide158MEDESEDAN167medetomidine165-168MEDETOR168medroxyprogesteronacetaat65-67MEFLOSYL97MEGECAT67megestrolacetaat65-67melkzuur122MELOVEM102meloxicam100-104MELOXIDYL 102MELOXIVET102-103MELOXORAL103METACAM103metaflumizon 191, 197metamizol 95-96, 106, 114metergoline79-80methadon111-112methimazole89-90methopren196METHOXASOL29methylprednisolon82-85metoclopramide116-117METRICURE202METRICYCLIN202metronidazol37miconazolnitraat 199, 201MICOTIL21MILBEMAX49-50milbemycine 49-50, 54-55MILOXAN 220, 224-225MODERIN85mometasonfuroaat201monepantel44monosulfiram201MORPHASOL110MOXAJECT6MOXAPULVIS6moxidectine 49, 53-57, 60-61Mucosal Disease Virus, zie BVD-virusMycoplasma gallisepticum 244, 252-256Mycoplasma hyopneumoniae 230-232, 238-239MYOGASTER-E128MYORELAX171MYPRAVAC SUIS 231, 238myxomavirus240-241nafcilline205NAFPENZAL DC 205nandrolon69-70NARCOSTART168NARCOSTOP170natrium121-122NATRIUM PENTOBARBITAL 158natriumchloriet183NAXCEL12NELIO137NEMBUTAL151NEOCOLIPOR 235, 238neomycine 36, 199, 201, 204NEOPEN36Newcastle Disease Virusvaccin duif 252, 256

index 299vaccin pluimvee 241-241, 244-246, 248, 253-256nicotinamide, zie vitamine BNIGLUMINE97nitroxinil45-46NIXAL spray 184NOBILIS CAV P4 250, 253NOBILIS E. COLI 251, 253NOBILIS GUMBORO D 78 249, 254NOBILIS IB 4 - 91 248, 254NOBILIS IB MA 5 247, 254NOBILIS IB MULTI + ND 248, 254NOBILIS ILT 250, 254NOBILIS ND + EDS 249, 254NOBILIS ND C2 249, 254NOBILIS ND CLONE 30 247, 254NOBILIS NEWCAVAC 247, 254NOBILIS OR INAC 252, 254NOBILIS REO ERS INAC 250, 254NOBILIS REO INAC 250, 254NOBILIS RHINO CV 250, 254NOBILIS RISMAVAC 246, 254NOBILIS RISMAVAC + CA 126 246, 254NOBILIS RT+ IB multi + ND + EDS 249, 254NOBILIS RTV 8544 250, 255NOBILIS SALMONELLA ET 252, 255NOBIVAC BbPi 260, 265, 268NOBIVAC DHP 257, 259, 261, 268NOBIVAC DHPPI 257, 259, 261, 263, 268NOBIVAC DUCAT 274, 280NOBIVAC LEPTO 266, 268NOBIVAC MYXO-RHD 240, 241NOBIVAC PARVO-C 258, 268NOBIVAC Pi 263, 268NOBIVAC PUPPY DP 260-261, 268NOBIVAC RABIES 212, 224-225, 268, 280, 282NOBIVAC TRICAT TRIO 271, 274, 280NOROCARP99NOROCLAV8NOROMECTIN 56, 59, 289NUFLOR15nystatine201OCTACILLIN6oestriol146omeprazol113ONSIOR105OPTIMMUNE-CANIS200ORBENIN E.D.C. 205ORBENIN LA 203ORBESEAL206orbifloxacine201ORIGIN6ORNICURE18Ornithobacterium rhinotracheale 244, 252-256osateron68-69OTOMAX201OTOSPECTRINE201OVARELIN73oxantel 44-45, 51oxfendazol 39-40, 42oxyclozanide45-46OXY-kel19OXYTEM184oxytetracycline 16-19, 184OXYTETRACYCLINE Kela 19oxytocine75-77OXYTOCINE77OXYTOCINE KELA 77OXYTOCINE PRODIVET 77paardeninfluenzavirus, zie influenzaviruspaardenrhinopneumonievirus,zie EHV-1, -4PALLADIA288PANACUR 41, 289pantotheenzuur, zie vitamine Bparacetamol106PARACOX251para-influenza virushond 262-264, 267-269rund 212-214, 224-225paramyxovirus, zie NewcastleDiseasevirusPARAZAN50paromomycine 12-14, 118PARPUMAG127PARVODOG 259, 268PARVORUVAX 227, 237, 238PARVOSUIN-MR 227, 237, 238Parvoviruskat, zie felien panleucopenievirushond 258-260, 267-269varken 226-227, 238-239Pasteurella multocida 233-234, 238-239PASTOBOV 221, 224PATHOZONE204peforelin70-73penethamaat3-4PENI-kel4pentobarbital149-151pentosan polysulfaat 129-130pergolide87-88permethrine186-187, 193-194, 196-197PG-60074PHARMASIN 22, 289PHENOLEPTIL175PHENOXYPEN WSP 4phoxime, zie foximPI-3 virus, zie para-influenza viruspimobendan140-141pirlimycine204PIRSUE204PLACIVET163PLANATE79PLANIPART75PLUSET74PMSG, zie eCG

300indexPNEUMODOG 263, 265, 268pokkenviruskanari, vink 246, 252, 256pluimvee 243, 250, 253-256polymyxine B 199, 201Porcien Reproductief en RespiratoirSyndroom virus, zie PRRS-virusPORCILIS APP 230, 238PORCILIS AR-T DF 234, 238PORCILIS ERY 237, 238PORCILIS ERY-PARVO 227, 237, 238PORCILIS GLÄSSER 233, 239PORCILIS M. HYO 232, 239PORCILIS PARVO 226, 239PORCILIS PCV 229, 239PORCILIS PORCOLI DF 235, 239PORCILIS PRRS 228, 239PORCIMEC P 59posaconazol201POSATEX201POTENCIL37POULVAC AE 248, 255POULVAC BURSA PLUS 249, 255POULVAC BURSINE 2 250, 255POULVAC CHICK-N-POX TC250, 255POULVAC E. COLI 251, 255POULVAC IB H 120 247, 255POULVAC IB PRIMER 248, 255POULVAC IBMM + ARK 248, 255POULVAC ILT 250, 255POULVAC MAREK H.V.T. 246, 255POULVAC MG 252, 255POULVAC ND HITCHNER B1247, 255POULVAC ND LA SOTA 247, 256POULVAC P CANARY 252, 256POULVAC TRT 251, 256POVIDERM182povidonum iodinatum,zie jood (verbindingen)PRACETAM106PRAC-TIC190pradofloxacine 29-30, 35PRASCEND88praziquantel 45, 49-54PRAZITEL PLUS 51prednisolon 82-84, 85PREDNISOLONE85Pregnant Mare Serum Gonadotropin,zie eCGPREVENTEF185PREVICOX105PRID DELTA 67PRILACTONE139PRILBEN VET 137PRILENAL137PRILIUM138PRIMODOG 259, 268PRIMUCELL FIP 278, 280PROACTIVE183PROACTIVE PLUS 183procaine159-161PROCAINE HCl 4 % 159PROCAINE HCL 4 % + ADRENALINE159-161PROCOX52PROFENDER 52, 54progesteron65-67PROGRAM62PROGRESSIS229proligeston65-67PROMERIS191PROMERIS DUO 197PROMYCINE 119, 289PROPALIN146propentofylline141-142propionzuur122propofol153-154PROPOVET MULTIDOSE 154propoxur185-186PROPOXUR HALSBAND 186PROTEQ WEST NILE 210, 212PROTEQFLU 208, 212PROTEQFLU-TE 208, 211, 212PROXYLAZ168PRRS-virus 228-229, 238-239PULMOTIL 21, 289PUREVAX FeLV 276, 280PUREVAX RABIES 280, 282PUREVAX RC 274, 280PUREVAX RCP 271, 274, 280PUREVAX RCP FeLV 271, 274, 275, 280PUREVAX RCPCh 271, 275, 279-280PUREVAX RCPCh FeLV 271, 275, 277, 279-280pyrantel 44-45, 50-51pyridoxine, zie vitamine Bpyriprole189-190QUADROSOL 10 % 44QUADROSOL pour-on 53rabbit haemorrhagic disease,zie RHD-virusRABDOMUN 224, 268, 280, 282rabiësvirus281-282RABISIN 212, 224-225, 268, 280, 282ramipril 135-136, 138RAPIDEXON84READYCEF12RECEPTAL73RECONCILE173REGUMATE67REGUMATE EQUINE 68RELEASE158reovirus 242-243, 250, 253-256RESFLOR 37, 106Respiratorisch Syncytiaal Virus,zie BRS-virusRETARDOXI19retinol, zie vitamine AREVERTOR170RHD-virus240-241RHEMOX 6, 289

index 301RHEUMOCAM103-104RHINIFFA T 234, 239RHINISENG 234, 239rhinotracheïtisvirus kalkoen 243, 250-251, 253-256riboflavine, zie vitamine Brifaximin205RILEXINE 10, 203, 205RIMADYL99-100RIMIFIN100RINTAL40-41RISPOVAL 3 BRSV-PI3-BVD 214, 217, 224RISPOVAL IBR-MARKERINACTIVATUM 215, 224RISPOVAL IBR-MARKER VIVUM 215, 225RISPOVAL RS + PI3 intranasaal 213robenacoxib104-105romifidine165-168ROMPUN169RONAXAN18ronidazol48-49ROTAVEC CORONA 217, 219, 225rota-virus 216-217, 224-225RUVAX VET 237, 239salicylaat94-95Salmonella spp. 244, 251-252, 253-256SARNACURAN186SCALIBOR PROTECTORBAND 187SCOURGUARD 3 217, 219, 225SEDATOR168SEDAXYL169SEDAXYLAN169SEDEDORM168SEDIVET168selamectine54-56SELECTAN15selegiline172-173SELENATE LA 126selenium126-128SELGIAN173-174SERESTO194serumgonadotrofine, zie eCGSHOTAFLOR16SLENTROL118SODIUM SALICYL 80% WSP 95SOLACYL95SOLIGENTAL200SOLUBENOL42SOLU-DELTA-CORTEF85SOLUDOX18SPARTRIX49SPECTAM SCOUR-HALT 14, 118spectinomycine 12-14, 36-37, 118SPECTOLIPHEN37SPECTRON33spinosad62-63spiramycine 19-20, 37spironolactone138-140Staphylococcus aureus 221-222, 224-225STARTVAC 222, 225STELLAMUNE MYCOPLASMA 232, 239STELLAMUNE ONE 232, 239STIMUFOL74STOMORGYL37STRESNIL164STRONGHOLD56SUISENG 235, 239sulfachloorpyridazine27-28sulfaclozine46-48sulfadiazine27-29sulfadimethoxine46-48sulfadoxine27-29sulfamethoxazol27-29sulfur199SUPPRESTRAL67SUPRELORIN73SURAMOX 6-7, 289SUROLAN 199, 201SUVAXYN M.HYO 232, 239SUVAXYN M.HYO - PARASUIS 232-233, 239SUVAXYN MH-ONE 232, 239SUVAXYN PARVO/E 227, 237, 239SUVAXYN PCV 230, 239SYNCROSTIM73SYNULOX8-9T 61 158TAKTIC192TARDAK 67, 69TELMIN KH 42TELMIN pasta 42TENASAN LA 19TERRAMYCINE19tetanusantiserum284vaccin210-212TETAPUR210-212tetracaïne158THERAPRIM28THERIOS11thiamazole, zie methamizolethiamine, zie vitamine Bthymol197-198THYMOVAR198tiamuline25-26TIAMUTIN25tildipirosine20-21tiletamine151-153tilmicosine19-21TILMI-KEL21TILMODIL21TILMOVET 21, 289toceranib287-288tocoferol, zie vitamine ETOLFEDINE98tolfenaminezuur 96, 98TOLFINE98

302indexTOLTAROX48TOLTRANIL48toltrazuril 46-48, 53TOPIMEC56TRANQUILINE163TRATOL48TRICHO PLUS 49TRICHOCURE49triclabendazol 42-43, 49, 53trilostane86-87trilziektevirus,zie aviair encefalomyelitisvirusTRIMAZIN29trimethoprim27-29TRIVIROVAX 257, 260, 261, 268TROCOXIL105TRULEVA RTU 12TRUSCIENT131TUCOPRIM 29, 289tulathromycine 19-20, 22TYLAN 22, 289TYLO-kel22tylosine 19-20, 22-23TYLOSINE Kela 23TYLOVETO-2023tylvalosine 19-20, 23UBIFLOX35UBROLEXIN204UBROSTAR DRY COW 206ULTRAVAC BOTULINUM 220, 225UNIFERON126UNISOL34VALBAZEN40valnemuline25-26VANGUARD CPV 259, 269VANGUARD CPV-LEPTO 260, 266, 269VANGUARD DA2PI-CPV 258, 260-262, 264, 266, 269VANGUARD DA2PI-CPV-LEPTO 258, 260, 262, 264, 266, 269VANGUARD LEPTO 266, 269varkensinfluenzavirus,zie influenzavirusvarkensparvovirus, zie parvovirusVASOTOP P 138VAXXITEK HVT + IBD 248, 256VECOXAN47VENTIPULMIN133VEPRAFEN50VERAFLOX35VETALGIN96VET-CLEAN182VETERELIN73VETERGESIC MULTIDOSIS 108VETFLURANE157VETMEDIN141VETMULIN 25-26, 289VETODEXIN84VETORYL87VETRIMOXIN7VEXYLAN269viraal hemorragisch syndroom (konijn),zie RHD-virusVIRBACTAN205VIRBAGEN OMEGA 285VIRBAGEST68VIRBAMEC 56, 59, 60vitamine A 124-125VITAMINE A + D3 + E drinkbare opl 125VITAMINE A + D3 + E inj 125vitamine B 123-124VITAMINE B COMPLEX Kela 124vitamine D 124-125vitamine E 124-125, 127-128VITAMINE E + SELENIUM 128VITOFYLLIN142VOMEND ANTI-EMETICUM 117VOREN84VULKETAN199weipoeder122West Nijl Virus 209-210, 212XEDEN34xylazine165-169XYL-M169YPOZANE69ZACTRAN20ZANIL46ZANTEL50ZEROFEN41zink199zolazepam 153, 164ZOLETIL153ZOLVIX44ZULVAC 8 Bovis 218, 225ZUPREVO 21

Druk Goekint Graphics Oostende