Brabantse Wal - Uw Regio

44
Eerste resultaten herstel verdedigingswerken zichtbaar…
De waterlinie doemt
op uit het verleden
Een kleine vier eeuwen geleden lag tussen Bergen op Zoom en Steenbergen
een waterlinie. Deze lange gracht verbond de vestingsteden en vier forten met
elkaar. Als de vijand naderde, kon het tussenliggende gebied onder water worden
gezet. Na 1830 verloor de waterlinie haar militaire functie en ging op in de
natuur. In de 21e eeuw zet een speciale stichting zich in om de West-Brabantse
Waterlinie in ere te herstellen. De eerste resultaten zijn inmiddels zichtbaar.
De Staten van Zeeland en Holland
besloten rond 1628, tijdens
de Tachtigjarige Oorlog, tussen de
Het toekomstbeeld van de West-Brabantse Waterlinie.
WONEN IN UW REGIO
Zicht op de Brabantse Wal
vestingsteden Bergen op Zoom en
Steenbergen een waterlinie aan te
leggen. Beide provincies vreesden
dat de Spanjaarden via dit gebied
de verbinding tussen Holland en
Zeeland, de Eendracht, aan zouden
vallen. Met de nieuwe waterlinie
kon het waterniveau voor het eerst
beheerst worden via dammen, dijkjes
en sluizen. Het gebied dat onder
water gezet kon worden, heette
het Halstersch en Oudlandsch Laag
en lag ten noorden van Bergen op
Zoom. Hiervoor werd zowel zout
water uit het Volkerak als zoet water
uit beekjes gebruikt. Op hoger
gelegen delen, op de grens van de
Brabantse Wal, werden drie aarden
forten gebouwd: Fort de Roovere,
Fort Pinssen en Fort Moermont. Bij
Steenbergen werd een bestaand
verdedigingswerk uitgebreid tot
Fort Henricus.
Vijftig jaar blank
In de periode tussen 1628 en 1830 is
het gebied ten noorden van Bergen
op Zoom zes keer onder water gezet.
Eenmaal om de Spanjaarden tegen
te houden, viermaal om de Fransen
te stoppen en de laatste keer
om te voorkomen dat een mogelijk
‘groot-Brabantse gedachte’ in België
vorm zou krijgen. Alles bij elkaar
opgeteld heeft het gebied zo’n vijftig
jaar blank gestaan met zestig tot
tachtig centimeter water. Dit was te
weinig om er te kunnen varen en te
veel voor bewapende militairen en
geschut om er doorheen te trekken.
Gesloopt
Na 1830 verloor de waterlinie haar
militaire functie. De gebouwde
voorzieningen, zoals een commandantswoning
op Fort de Roovere
en kruitopslagruimten, werden gesloopt.
De forten en hun omgeving
werden aan de natuur overgelaten
en verwilderden snel. De wallen van
de forten en de oude schootsvelden
www.debrabantsewal.nl
groeiden dicht met bomen en struiken.
De binnenterreinen van Fort de
Roovere en Fort Henricus werden
voor landbouw gebruikt.
Sinke
Rond de jaren tachtig en negentig
van de vorige eeuw verdiepte de
inmiddels overleden oud-wethouder
Sinke van Halsteren zich in de
geschiedenis van Fort de Roovere
en zette zich in om dit restant van
de cultuurhistorie meer bekend en
zichtbaar te maken. Hierdoor ontstond
in 2000 de stichting Vrienden
van de West Brabantse Waterlinie.
Deze stichting wil de landschappelijke
kwaliteit, de cultuurhistorische
waarde en de recreatieve mogelijkheden
van dit gebied beter tot
Een deel van de West-Brabantse Waterlinie anno 1635.
hun recht laten komen. De stichting
heeft ervoor gezorgd dat samen met
acht andere betrokken partijen* in
het gebied in 2002 een ‘Landschapsvisie’
tot stand kwam. In 2008 was er
voldoende geld verzameld om twee
plannen uit te voeren: het herstel
van de oorspronkelijke profi elen
van de wallen van Fort Henricus bij
Steenbergen en het herstel van Fort
de Roovere, Fort Pinssen en de liniewal
aan de Ligneweg.
Werk
Het gebied van Fort Henricus was
volledig geëgaliseerd. In 2008 is
men begonnen met het laag voor
laag opbouwen van de wallen. Momenteel
ligt dat werk tijdelijk stil.
Begin 2009 is gestart met het uitvoe-
Fort Henricus vanuit de lucht gezien.
ren van het tweede plan. Allereerst
zijn bomen en struiken gerooid. Na
een procedure bij de Raad van State
is in april dit jaar een begin gemaakt
met het afgraven van grond bij de
Ligneweg. Uiteindelijk is het de bedoeling
dat het water terugkeert in
de grachten, de aardwerken van het
zuidoostelijke bastion worden hersteld
naar de situatie van rond 1770,
de liniewal en het inundatiegebied
ten oosten daarvan beter zichtbaar
worden als nat gebied en er twee
zichtlijnen worden gemaakt in het
bos ten oosten van Fort de Roovere.
Als deze enorme klus is geklaard,
is de Brabantse Wal een belangrijk
cultuurhistorisch onderdeel rijker.
(JWvB)
* De betrokken partners zijn de
Stichting Het Brabants Landschap,
het Waterschap De Brabantse Delta,
de Provincie Noord Brabant, de
Stichting Natuurmonumenten, de
Stichting Menno van Coehoorn,
Waterbedrijf Evides, de gemeente
Bergen op Zoom en Steenbergen
en Staatsbosbeheer.
www.westbrabantsewaterlinie
WONEN IN UW REGIO
Zicht op de Brabantse Wal
45