(Candoia aspera) in het terrarium - Lacerta

LACERTA 48(4) 105eilanden. De mimicry is bet duidelijkstbij exemplaren uit Lae, waarbij de rugende zijvlekken geheel versmolten zijntot dwarsbanden.VOEDSELBij onderzoek van dieren in bet wildis een aantal exemplaren onderzochtop maaginhoud. Er werden kikkersaangetroffen (Litoria, Rana), skinken,gekko's en haar dat waarschijnlijk vaneen rat afkomstig was. Het lijkt eropdat kikkers bet voornaamste voedselvormen. Desondanks lijkt Candoiaaspera geen voedselspecialist te zijnen kan de voorkeur voor kikkers bijde onderzochte exemplaren meer samenhangenmet de toevallige omstandigheiddat kikkers nu eenmaal veelvoorkomen in biotopen waarin dezeslang graag verblijft, namelijk vlak bijwater. Men vond deze soort vooral opmodderbanken, waarbij een maniervan voortbewegen werd waargenomendie aan die van de sidewinders doet denken.Deze slangen hebben een zijwaartsevoortbeweging waarbij het lichaamop twee punten overdwars houvastzoekt op de losse ondergrond, een manierdie dus niet aileen op los zand maar ·ook in modder handig blijkt te zijn.Toch komt de ruwe boa zeker niet aileenin modder voor.OUDERDIERENMidden 1986 verwierf ik twee in februari1986 uit Papua-New-Guinea geimporteerdeexemplaren. De tekeningbestaat uit brede verticale dwarsbanden,af en toe onregelmatig verspringend.De banden zijn donkerbruin.Bij het vrouwtje is de kleur tussen de~anden naar de buik toe steeds Iichtergeel, bij het mannetje schitterend oranje.De dieren waren beide zo'n 60 emlang en redelijk fors gebouwd. Inmiddels(december 1988) zijn ze beide noggegroeid tot zo'n 70 em.GEDRAG IN HET TERRARIUMEerst heb ik de dieren gescheiden gehuisvestin kleine terraria van 40x40x40em (lxbxh) met een bodemverwarmingen een waterbak waarin ze juist kondenliggen. De bodembedekking bestonduit potgrond en turf, met een laag dodebladeren erbovenop. De temperatuurwas overdag ca. 30 °C, 's nachts ca. 25°C. Onder deze omstandigheden dedende dieren het direct goed en aten ze volwassenmuizen van elke kleur.Enige tijd heb ik de dieren samen ineen groter terrarium van 120x60x120em (lxbxh) gezet dat bovenin bewoondwerd door groene boompythons. Vanafhet moment dat de ruwe boa's in dezebak lagen, aten ze niet meer. De temperatuurwas wei wat lager dan eerst(24-27 °C), voor het overige waren deomstandigheden toch hetzelfde.Na enkele maanden heb ik de slangenweer apart gezet in kleine terraria, envanaf de tweede dag aten ze weer. Weerenige maanden later heb ik ze opnieuwsamen gezet, nu zonder verdere medebewoners,in een terrarium van70x50x50 em (lxbxh) en ditmaal blevenze ook verder gewoon eten. Het is nietonmogelijk dat bet zulke schuwe dierenzijn dat medebewoners in het terrariumaf te raden zijn, zeker als het gaat omwat grotere dieren dan zijzelf. Temperatuurwisselingenhebben later nooittot gevolg gehad dat de dieren stoptenmet eten.In hun huidige terrarium is er nogsteeds een dikke bodembedekking vanturfstrooisel met bladeren. Een verwarmingskabelvan 8 W zorgt voor eenvoortdurend enigszins warme bodem.Daarnaast brandt er overdag gedurendetien uur een lamp van 40 W in dewinter en van 25 W in de zomer. Deluchttemperatuur in de bak is meestaltussen 25 en 32 °C. De dieren zoekenniet speciaal de bodemverwarming op:soms liggen ze dagenlang in de water-

ak bij een temperatuur van hooguit24 °C, soms zelfs wat koeler. Oak daneten ze en verteren ze hun voedsel gewoon.Oak bij de jongen heb ik geconstateerddat ze onder aile omstandighedeneen vochtige omgeving prefererenboven een drogere, waarbij detemperatuur pas op de tweede plaatsvan belang is. De jongen lijken althanshoge temperaturen duidelijk te vermijden.Bij wijze van proef heb ik een jongdiertje in een glazen terrariumpje meteen bodemoppervlak van 50x20 em gezet,waar de bodembedekking aan eenzijde nat was en ca. 24 °C, aan de anderedroog en ca. 31 °C. Het slangetjeverkoos toen de natte en koelere kant.Vervolgens heb ik de bodembedekkingoveral even nat gemaakt. Oak toenverkoos bet diertje de koelere kant.Het ging om een diertje dat in dieperiode niet had gegeten. Bij slangetjesin andere, kleinere, bakjes was een dergelijkevoorkeur voor wat koelere ennatte plaatsen eveneens te merken.Deze voorkeur komt mooi overeen metbet feit dat de dieren in de natuur vaakop modderbanken worden gevonden.'Steriel' houden in een kale bak opkeukenpapier lijkt mij ongeschikt voorCandoia aspera. Het zou misschiente doen zijn als men de luchtvochtigheidheel hoog zou weten te houden, maarik vraag me af of de dieren er zelf zogelukkig mee zijn.Zodra de bodembedekking te droogwordt naar hun zin, blijven de slangenoak overdag in de waterbak liggen.Het is vrij normaal dat ze gedurendede nacht in bet water liggen om tejagen, met de kop net iets boven watertegen de rand van de waterbak aan.Dan zijn ze overigens bet mooist. Alsde huid nat is, komen de kleuren veelmooier uit. Een droge huid is bij dezedieren vrij dof.Muizen reik ik met bet pincet aan alsde dieren in de waterbak jagen, of ik zetde muizen los in het terrarium. In beidegevallen wordt de prooi gegrepen meteen snelheid en een souplesse die voordergelijke log ogende slangen verrassendis. Met bet voorste deel van betLACERTA 48(4) 106Condoia aspera.

LACERTA 48(4) 107lichaam legt de slang een enkele krulom de prooi, die vrij snel dood is.Candoia aspera heeft er, als ik mag afgaanop mijn dieren, een uitgesprokenhekel aan in de hand genomen te worden.Ze hangt dan eerst stil, schudtplotseling heftig horizontaal been enweer en doet schijnaanvallen naar debelager, maar meestal zonder te bijten.Wat ik niet waargenomen heb, is eenvorm van verdedigingsgedrag die ookwei van andere slangen bekend is en isbeschreven door bij voorbeeld FAUCI(1981). Fauci kon dit gedrag vaststellenbij jongen van Candoia carinata paulsoni,maar niet bij volwassen dieren: hetdier vormt een bal met de kop middenin.Bij de jongen heb ik dit gedrag nietwaargenomen. Die maken daarentegenwei dezelfde horizontale slingerendebewegingen als de oudere dieren, envallen op dezelfde manier meestal zonderte bijten met het hele lij fje springendaan. Als de jongen zich bedreigdvoelen hebben ze, alweer evenals dievan Candoia carinata pau/seni, ookvaak de neiging zich dood te houden.Ik heb de indruk dat deze slang inenkele opzichten traag functioneertin vergelijking met andere slangen.Ontlasting komt maar heel af en toe,alsof het dier de zaak opspaart. Datzien we ook bij andere 'slome' slangen,zoals de Gaboenpofadder (Bitis gabonica).Het zou kunnen zijn dat het ietste maken heeft met het feit dat dezedieren de gewoonte hebben heel langop een zelfde plaats te blijven liggen,waarbij die plaats dan natuurlijk beterniet vervuild kan raken.Een tweede factor is dat vervellingsperiodenIanger duren dan bij de meesteandere slangen het geval is. Het dierheeft vaak meer dan een week langwitte ogen, en daarna duurt het vaakweer meer dan een week voor de slangvervelt. De vervellingen zijn vrij dik.KWEEKIk heb geen kunstmatige kweekstimulanstoegepast. 's Winters daalt dekamertemperatuur in de slangenkamerechter behoorlijk: die is 's zomersminstens van 24 oc tot 30 °C door dewarmte van de terraria en door bet zonlicht,'s winters is de dagtemperatuurnooit boger dan zo'n 18-20 oc overdagen 16-18 oc 's nachts. Daardoor is detemperatuur in bet terrarium van deCandoia's ook lager, ondanks de bodemverwarming.Op de plaats waar dedieren lagen kwam in de paringsperiodede temperatuur ook overdag niet bovende 21 °C. Bovendien is de lichtintensiteit's winters veellager. De daglengteis gewoon de Nederlandse.Daarmee lijkt de wijze waarop ikCandoia aspera houd op die waaropC. carinata pau/soni door Joseph Fauciwerd gehouden en gekweekt (FAUCI,1981). Ook daar werd de daglengte bepaalddoor de breedtegraad (Tampa,Florida, 27°58' NB), eveneens via eengroat raam. Fauci liet de temperatuuren de vochtigheid afbangen van die vanhet vertrek waarin bet terrarium stond.Daardoor daalde de temperatuur in decembertot en met februari tot ongeveer14 a 21 °C. Het voornaamste verschil isdat Fauci de dieren op een droge ondergrandhield.Op 27 januari 1988 ontdekte ik rond9.00 uur dat de dieren in de waterbaklagen te paren. Ik ging regelmatigkijken en om ca. 15.00 uur constateerdeik dat de paring beeindigd was.Op 6 februari zag ik rood 24.00 uur opnieuween paring, die de volgende morgenrood 9.45 nog steeds voortduurde.Ditmaal vond de paring niet in de waterbakplaats maar op de (verse) bodemgrond.Ze lieten zich ook door deflits van bet fototoestel niet storen.Rond 10.30 uur stelde ik vast dat de paringbeeindigd was. In de weken daarnalagen ze vaak samen onder een stronk,

Juvenielen.LACERTA 48(4) 108zodat ik niet weet of er paringen zijn geweestdie ik niet gezien heb. Ik wilde dedieren in elk geval niet storen door destronk op te tillen en de aarde weg teschuiven.Op 27 februari was de bak vrij droog,zodat ik rijkelijk sproeide. Om 19.45trof ik de dieren parend in de waterbakaan. De volgende morgen waren ze nogsteeds bezig. Pas om 14.45 uur constateerdeik dat ze uiteen waren gegaan.Deze paring moet dus minstens achttienuur geduurd hebben.De laatste paring die ik waargenomenheb, was op 16 maart. Daarna was hetafwachten. Het vrouwtje weigerde vanaf1 april voedsel. AI in juli heb ik haarapart gezet in een klein glazen terrariumdat dag en nacht lekker warmbleef (bodemtemperatuur van rondde 30 °C}.Op 14 november 1988, acht maandenna de laatste paring, werd ze 's rniddagsonrustig en rond 18.30 uur wierp zeeen jong. Vervolgens duurde het totrond 24.00 uur voor de rest kwam,maar die kwam dan ook vrij snel,in golven van twee tot drie jongendirect achter elkaar. Binnen anderhalfuur was het afgelopen.Een week na de worp at bet vrouwtjeweer, zij het mondjesmaat. Nog eenweek of twee vertoonde ze zware plooienlangs de zijden in de dikke huid.Toen die weggetrokken waren, zag zeer niet eens erg mager uit.JONGENDe 24 jongen waren ongeveer aile evengroat. Het gemiddelde gewicht wasca. 10 gram bij een lengte van ongeveer20 em. Het geslacht heb ik door (voorzichtige)sondering bepaald, wat heelgemakkelijk ging. Er waren preciesevenveel mannetjes als vrouwtjes, wateen gelukkig toeval genoemd kanworden. De kleur van de jongen leekop die van de ouders, met dien verstandedat er zowel oranje als gelediertjes waren. Er waren iets meer geledan oranje slangetjes. De kleur vertoondegeen verband met het geslacht.De jongen waren vrij fors en zwaar alsmen ze vergelijkt met gekweekte jongenvan andere Candoia-soorten als C.carina/a paulsoni, waarvan het gewichtzo rond de 4,5 gram ligt (vergelijko.a. FAUCI, 1981).Aile jongen werden apart in kleine bakjesgezet, met vochtige turfmolm op debodem, wat dorre blaadjes en een waterbakje.AI na anderhalve week begonnende eerste jongen te eten. Ik legdeeenvoudig levende nestmuisjes bij eenjong, die dan af en toe verdwenen.Een andere slangenhouder bood op betpincet dode en wat beschadigdenestmuisjes aan, die na enig 'pesten'met grote gretigheid gegrepen werdenen na enige mislukte pogingen ookopgegeten. Daarmee komen mijn ervaringenmet jongen van C. aspera overeenmet die van Fauci, bij wie de jongenuit zes legsels over bet geheel genomensterk waren, goed aten en gemakkelijkaan het Ieven in gevangenschap wenden.BESLUITMijns inziens is C. aspera een slang die,

in tegenstelling tot wat soms beweerdwordt, gemakkelijk te houden is mitsmen de juiste omstandigheden schept inbet terrarium, wat relatief eenvoudig is.Het is geen slang voor een liefhebberdie zijn slangen dagelijks wil zien rondkruipen,laat staan in de hand nemen.Het is een dier dat men met rust moetIaten. De schoonheid en bet interessanteervan worden niet op een presenteerblaadjeaangeboden. Daarnaast is bet(nog) een relatief dure slang door haarzeldzaamheid (althans in de terrariumwereld):zelden gelmporteerd (en danfeitelijk meestal illegaal uit bet landvan herkomst gehaald) en zelden gekweekt.Van Riel heeft er enkele jareneveneens mee gekweekt (VAN RIEL,1988).MAINTENANCE AND REPRODUCTION INCAPTIVITY OF CANDO/A ASPERACandoia aspera is a small snake from Papua-NewGuinea. Two specimens were obtained in 1986. Atfirst the animals were kept separate in40x40x40 em terraria. In the terraria the bottomwas covered with soil, peat and dead leaves. Temperaturewas 30 °C during the day and 25 oc atnight. Food consists of dead mice. When placedin one terrarium with Chondropython viridis theystarted refusing food. Later on the snakes werehoused in another vivarium (70x50x50 em, lxwxh)without the company of other animals. The snakessometimes stay in the waterbowl for severaldays. They prefer moist conditions. The 27th ofJanuary 1988 the snakes mated. Thereafter morematings were seen. As from April I st the femalerefused all food. Eight months after the last observedcopulation 24 snakes were born. The littlesnakes weighed ca. 10 g and measured ca. 20 em.The young snakes ate newborn mice well and grewup succesfully.LITERATUURFAUCI, J., 1981. Breeding and Rearing of CaptiveSolomon Island Ground Boas, Candoia carinatapau/seni. Herp. Review 12 (2): 60-61.McDOWELL., S.B., 1979. A Catalogue of theSnakes of New Guinea and the Solomons, withspecial reference to those in the Bernice 0. BishopMuseum. Part III, Boinae and Acrochordoidae(Reptilia, Serpentes). J. Herp. Vol. 13 (I): 1-92.RIEL, C.A.P. van, 1988. Kweek van Candoiaaspera (GUnther, 1877). Litteratura Serpentium8 (6) : 291-295.LACERTA 48(4) 109